หน่วยการเรียนรู้ที่ 7 มงคลสูตรคำฉันท์

๔ช้นั มัธยมศกึ ษาปที ่ี

ประวัตผิ แู้ ตง่

พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้าเจ้าอยู่หวั เปน็ พระราช
โอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจา้ อย่หู ัวและ
สมเดจ็ พระศรีพชั รินทราบรมราชนิ นี าถ พระราชสมภพ
เมื่อวนั ที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๒๓ พระองคท์ รงเป็นอกี
หนง่ึ พระราชโอรสทที่ รงศึกษาตอ่ ตา่ งประเทศในดา้ นวิชา
พลเรือน และวิชาการทหาร หลงั เสด็จเสวยราชยเ์ ป็นมหา
กษัตรยิ ์องค์ที่ ๖ แหง่ ราชวงศ์จักรี พระองค์ทรงมี
อจั รรยิ ภาพทางดา้ นการอักษรเป็นอยา่ งยิ่ง

ลักษณะคำประพนั ธ์

อินทรวเิ ชยี รฉันท์ ๑๑

หมายถึง คำครุ(เสยี งหนกั ) หมายถึง คำลหุ(เสยี งเบา)

เรื่องยอ่

สมเด็จพระสมั มาสัมพุทธเจา้ ทรงเล่าใหพ้ ระอานนท์
ฟังถึงเหตกุ ารณท์ มี่ ีเทวดามากราบทูลถามเรอื่ งมงคล
พระพทุ ธเจา้ จงึ ทรงแสดงพระธรรมเทศนาเรือ่ งมงคล ๓๘
ประการ และแสดงธรรมเร่อื งนีแ้ ก่พระอานนทอ์ กี ครง้ั หนง่ึ
เพื่อให้นำไปเผยแผ่ตอ่ ภิกษุท้งั หลายสบื ตอ่ ไป

คาถาบทท่ี ๑

ภาษาบาลี
อเสวนา จ พาลานํ ปณฺ ฑิตานญฺจ เสวนา ปชู า จ ปชู ะนยี านํ เอตมฺมงคฺ ลมุตฺตมํ

หนง่ึ คือ บค่ บพาล เพราะจะพาประพฤติผดิ คำแปล
หนึง่ คบกะบณั ฑิต เพราะจะพาประสบผล
หนึง่ กราบและบชู า อภิปชู นียช์ น ๑. ไมค่ บคนพาล
ขอ้ นี้แหละมงคล อดิเรกอดุ มดี ๒. คบบณั ฑติ
๓. บูชาผทู้ ่ีควรบูชา
สิ่งพิเศษทน่ี ำมาซึ่งความเจริญ
บรบิ รู ณ์

คาถาบทที่ ๒

ภาษาบาลี
ปฏริ ูปเทสวาโส จ ปุพฺเพ จ กตปญุ ญฺ ตา อตฺตสมฺมาปณิธิ จเอตมฺมงคฺ ล
มุตฺตมํ

ความอยปู่ ระเทศซึ่ง เหมาะและควรจะสุขี คำแปล
อีกบุญญะการที่ ณ อดีตะมาดล
อกี หม่ันประพฤตคิ วร ณ สภาวะแหง่ ตน ๔. อยู่ในสถานทอี่ ันสมควร
ขอ้ นแี้ หละมงคล อดเิ รกอุดมดี ๕. เปน็ ผทู้ ำบญุ ไวใ้ นกาลกอ่ น
๖. ปฏบิ ตั ติ วั อยา่ งถกู ต้องเหมาะสม
สง่ิ พิเศษที่นำมาซงึ่ ความเจริญบริบรู ณ์

คาถาบทที่ ๓

ภาษาบาลี
พาหุสจจฺ ญฺจ สปิ ปฺ ญจฺ วินโย จ สุสกิ ฺขิโต สภุ าสิตา จ ยา วาจา เอตมฺมงคฺ ลมตุ ฺตมํ

ความได้สดับมาก และกำหนดสวุ าที คำแปล

อกี ศลิ ปะศาสตร์มี จะประกอบมนญุ การ ๗. เป็นผฟู้ ังมาก
๘. ชำนาญวชิ าชพี
อีกหนึ่งวนิ ัยอนั นรเรียนและเช่ียวชาญ ๙. มรี ะเบยี บวินัย
๑๐. รจู้ กั ใช้คำพดู ทีด่ กี ับผู้อื่น
อีกคำเพราะบรรสาน ฤดิแหง่ ประชาชน ท้ัง ๔ ข้อนี้จะทำใหเ้ กดิ ผลลัพธ์
อนั เป็นท่ีน่าพอใจ
ทงั้ สีป่ ระการลว้ น จะประสทิ ธ์มิ นุญผล

ข้อน้แี หละมงคล อดเิ รกอุดมดี

คาถาบทที่ ๔

ภาษาบาลี
มาตาปติ อุ ุปฏฐฺ านํ ปุตตฺ ทารสสฺ สงฺคโห อนากลุ า จ กมฺมนฺตา เอตมมฺ งฺคลมุตตฺ มํ

บำรุงบิดามา - ตรุ ะด้วยหทัยปรยี ์ คำแปล
หากลกู และเมียมี ก็ถนอมประหน่งึ ตน
การงานกระทำไป บ่ มิยุ่งและสบั สน ๑๑. บำรงุ บดิ ามารดา
ขอ้ นแ้ี หละมงคล อดเิ รกอุดมดี ๑๒. สงเคราะหบ์ ุตร
๑๓. สงเคราะห์ภรรยา
๑๔. ทำการงานไมค่ งั่ ค้าง
สง่ิ พเิ ศษทน่ี ำมาซ่งึ ความเจรญิ
บริบูรณ์

คาถาบทท่ี ๕

ภาษาบาลี
ทานญฺจ ธมมฺ จรยิ า จ ญาตกานญจฺ สงฺคโห อนวชชฺ านิ กมมฺ านิ เอตมฺมงฺคลมตุ ฺตมํ

ใหท้ าน ณ กาลควร และประพฤตส์ิ ธุ รรมศรี คำแปล

อีกสงเคราะห์ญาตทิ ่ี ปฏบิ ัติบำเรอตน ๑๕. ให้ทาน ๑๖. ประพฤตธิ รรม
๑๗. สงเคราะห์ญาติ
กอบกรรมะอนั ไร้ ทษุ ะกลวั้ และมัวมล ๑๘. ประกอบการงานทไ่ี ม่มีโทษ
สิ่งพเิ ศษทน่ี ำมาซึ่งความเจริญ
ข้อน้ีแหละมงคล อดิเรกอุดมดี บริบูรณ์

คาถาบทที่ ๖

ภาษาบาลี
อารตี วริ ตี ปาปา มชฺชปานา จ สญฺญโม อปปฺ มาโท จ ธมฺเมสุ เอตมมฺ งคฺ ลมุตฺตมํ

ความงดประพฤติบาป อกุศล บ่ ใหม้ ี คำแปล
สำรวมวรนิ ทรยี ์ และสุรา บ่ เมามล
ความไม่ประมาทใน ๑๙. งดเวน้ จากบาป
ขอ้ นแี้ หละมงคล พหุธรรมะโกศล ๒๐. งดเว้นจากการดม่ื นํา้ เมา
อดิเรกอดุ มดี ๒๑. ไมป่ ระมาทในธรรม
สงิ่ พเิ ศษที่นำมาซ่งึ ความเจรญิ
บริบรู ณ์

คาถาบทที่ ๗

ภาษาบาลี
คารโว จ นวิ าโต จ สนตฺ ฏุ ฺฐี จ กตญญฺ ุตา กาเลน ธมฺมสฺสวนํ เอตมฺมงคฺ ลมตุ ตฺ มํ

เคารพ ณ ผู้ควร จะประณตและนอบศีร์ คำแปล
อกี หน่งึ มิไดม้ ี จะกระด้างและจองหอง
ยนิ ดี ณ ของตน บ่ มโิ ลภทะยานปอง ๒๒. มคี วามเคารพผ้อู ่นื
อกี รู้คณุ าของ นรผูป้ ระคองตน ๒๓. นอบน้อมถอ่ มตน
ฟงั ธรรมะโดยกา - ละเจริญคณุ านนท์ ๒๔. รจู้ กั อยู่อยา่ งสนั โดษ ไมล่ ะโมบ
ขอ้ นแ้ี หละมงคล อดิเรกอุดมดี ๒๕. มีความกตญั ญู
๒๖. ฟงั ธรรมะเมอ่ื มีโอกาส
สิง่ พเิ ศษทีน่ ำมาซึ่งความเจรญิ บริบรู ณ์

คาถาบทท่ี ๘

ภาษาบาลี
ขนฺตี จ โสวจสสฺ ตา สมณานญฺจ ทสสฺ นํ กาเลน ธมฺมสากจรฺ า เอตมฺมงคฺ ลมตุ ตฺ มํ

มจี ติ ตะอดทน และสถติ ณ ขนั ตี คำแปล
อีกหน่งึ บพ่ งึ มี ฤดิดือ้ ทะนงหาญ
หนึง่ เหน็ คณาเลศิ ๒๗. มีความอดทน
กลา่ วธรรมะโดยกาล สมณาวราจารย์ ๒๘. เป็นคนว่างา่ ย
ท้ังสี่ประการล้วน วรกจิ จะโกศล ๒๙. ประพฤตติ นตามอย่างครูบาอาจารย์
ขอ้ นีแ้ หละมงคล จะประสิทธ์ิมนุญผล ๓๐. สนทนาธรรมตามกาล
อดิเรกอดุ มดี ทงั้ ๔ ข้อนี้จะทำให้เกดิ ผลอนั เปน็ ทีน่ า่
พอใจ

คาถาบทที่ ๙

ภาษาบาลี
ตโป จ พฺรหมฺ จริยญฺ จ อริยสจจฺ านทสฺสนํ นพิ ฺพานสจรฺ ิกริ ยิ า จ เอตมฺมงคฺ ลมตุ ฺตมํ

เพียรเผากเิ ลศลา้ ง มละโทษะยายี คำแปล
อีกหนงึ่ ประพฤติดี ดุจะพรหมพสิ ุทธิส์ รรพ์
เห็นแจง้ ณ สอี่ งค์ พระอรยี สัจอัน ๓๑. บำเพ็ญตบะ
อาจนำมนษุ ย์ผัน ติระข้ามทะเลวน ๓๒. ประพฤตติ ัวอยู่ในศลี ในธรรม
อกี ทำพระนพิ พา - นะประจกั ษแ์ ก่ตน ๓๓. เหน็ อรยิ สจั
ขอ้ นีแ้ หละมงคล อดเิ รกอดุ มดี ๓๔. รวู้ ธิ ีปฎิบตั ิตนให้ไปถึงนพิ พาน
สิ่งพิเศษทนี่ ำมาซ่งึ ความเจริญ
บรบิ รู ณ์

คาถาบทท่ี ๑๐

ภาษาบาลี
ผฎฺ ฐสฺส โลกธมเฺ มหิ จติ ฺตํ ยสสฺ น กมปฺ ติ อโสกํ วริ ชํ เอตมฺมงฺคลมตุ ตฺ มํ

จิตใครมไิ ด้ต้อง วรโลกะธรรมศรี คำแปล
แล้วยอ่ ม บ่ พึงมี จะประหวนั่ ฤกงั วล
ไร้โศกธุลีสญู และสบาย บ่ มวั มล ๓๕. จติ ไม่หว่ันไหว
ข้อน้ีแหละมงคล อดเิ รกอุดมดี ๓๖. จิตไม่เศรา้ โศก
๓๗. มีจติ ปราศจากธลุ ี
๓๘. มีจิตเกษม
สง่ิ พิเศษทีน่ ำมาซงึ่ ความเจริญบรบิ รู ณ์

คาถาบทท่ี ๑๑

ภาษาบาลี
เอตาทิสานิ กตวฺ าน สพพฺ ตถฺ มปราชิตา สพฺพตฺถ โสตฺถํ คจรฺ นตฺ ิ ตนเฺ ตสํ มงฺคลมตุ ตฺ มนตฺ ิ

เทวามนุษยท์ ำ วรมงคลานี้ คำแปล
เปน็ ผปู้ ระเสรฐิ ที่ บ่มแิ พ้ ณ แหง่ หน
ย่อมถึงสวสั ดี สริ ทิ กุ ประการดล ไมว่ า่ จะเปน็ เทวดาหรอื มนุษย์
ขอ้ นแ้ี หละมงคล อดิเรกอดุ มดี ทั่วไป ถ้าประพฤติตนตามมงคล ๓๘
ประการน้ี กจ็ ะกลายเป็นผ้ทู ่มี ีความ
ประเสริฐ ประสบกับความสุขและ
ความสำเรจ็ ในทกุ ส่ิงที่ปรารถนา

ข้อคิด คติคำสอน

ส่งิ ที่เป็นมงคลทีแ่ ท้จริง คือ การประพฤติ
ปฏบิ ตั ิตามหลักคำสอนทางศาสนา ซ่ึง
สอดคลอ้ งกบั สัจธรรมทีว่ ่ามงคลจะเกิดแก่
บคุ คลใดกย็ อ่ มเป็นผลมาจากการประพฤติ
ปฏบิ ตั ิของบุคคลผู้นนั้ เองท้งั สน้ิ