E-Book หนี้ชาวนาเดิมพันการสูญเสียที่ดิน

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ที่ดนิ ” 201

“หน้ชี าวนา เดมิ พนั การสญู เสียท่ดี นิ ”



“หน้ีชาวนา เดิมพันการสญู เสยี ทีด่ ิน”

เลขมาตรฐานหนงั สอื (ISBN) 0978-616-91682-2-5
พิมพค รงั้ แรก ตลุ าคม 2557
จํานวนพมิ พ 1,000 เลม

บรรณาธกิ าร พงษทพิ ย สําราญจิตต
กองบรรณาธกิ าร ปย าพร อรุณพงษ เขมรฐั เถลงิ ศรี ธีรสุวรรณจักร ภาวิญญ เถลงิ ศรี

อจั ฉรา รกั ยตุ ธิ รรม อารีวรรณ คสู ันเทยี ะ เมธี สงิ หสถู ํา้ สุมาลี พะสมิ

ขอ มูลทางบรรณานุกรมของสํานักหอสมดุ แหงชาติ
พงษทิพย สาํ ราญจิตต
“หนชี้ าวนา เดมิ พันการสญู เสียท่ดี ิน”.,- - : กลมุ ปฏบิ ัตงิ านทองถ่ินไรพรมแดน(LocalAct),
2557, 224 หนา
1.หนส้ี ินชาวนา 2. การยดึ ท่ดี ินขายทอดตลาด 3.การสญู เสียท่ดี นิ ของชาวนา
4. ระบบสินเชื่อสถาบนั การเงิน

จดั พิมพโดย กลุมปฏิบตั ิงานทองถนิ่ ไรพ รมแดน (Local Act)
55/245 ซอยงามวงศวาน 32 ถนนงามวงศวาน
แขวงทงุ สองหอง เขตหลกั สี่ กรุงเทพฯ 10210
โทรศพั ท 0-2953-3541-2 โทรสาร 0-2953-3542

ขอ มลู เพิ่มเตมิ www.landactionthai.org
www.facebook.org/LocalAct
สนับสนนุ ขอมลู สภาเครอื ขายองคก รเกษตรกรแหง ประเทศไทย (สค.ปท.)
พิสูจนอ กั ษร นํา้ ผง้ึ หัสถธี รรม กฤษณา พาลรี ักษ
ปกและรปู เลม ปนิธติ า เกียรติ์สุพมิ ล
ภาพประกอบ เมธี สิงหส ถู ้ํา สุมาลี พะสิม มงคล ดว งเขยี ว
พมิ พท่ี โรงพมิ พเดือนตุลา
โทรศพั ท 08-6341-0155, 0-2996-7392-4 โทรสาร 0-2996-7395

สนบั สนุนการจดั พิมพ สํานกั งานกองทุนสนบั สนุนการสรา งเสรมิ สุขภาพ

ราคา 120 บาท (สง่ั ซอื้ ทางไปรษณีย หรอื ทางเฟสบุค บวกคา จดั สง 50 บาท ทว่ั ประเทศ)



สารบญั

บทนํา 6
สว นที่หนง่ึ หนช้ี าวนา เดมิ พนั การสูญเสียท่ีดนิ 15
16
• สญู เสยี ท่นี า เพราะความไมร หู นงั สอื 34
• แรงกดดันจากการกวา นซือ้ ทําใหรักษาท่ดี ินไวไ มได 52
• โชคชะตากลน่ั แกลง หรือเพราะท่ีดนิ ถูกหมายปอง

สวนทีส่ อง วถิ ีชาวนากบั การสญู เสยี ทดี่ ิน 70
• หนสี้ ินชาวนากับการสูญเสียท่ีดิน 72
• วิถีชาวนากับการสญู เสยี ทด่ี ิน 98
• ความหวงั ของการปลดเปลื้องหนี้สนิ 112
130
สว นที่สาม การถอื ครองและการแยงยึดที่ดนิ ในสังคมไทย 132
• ประวตั ศิ าสตรก ารสูญเสียทด่ี นิ ของเกษตรกร 158
• ความสมุ เส่ยี งในการสญู เสยี ทด่ี ินของเกษตรกร 186
• การจัดการท่ดี นิ ของรัฐไทยจากอดีตสูป จจุบัน

บทนาํ

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ที่ดนิ ”

ทําไมชาวนาภาคกลางถึงประสบปญหาถูกยึดที่นาขายทอดตลาด
การยึดท่ีดินชาวนาขายทอดตลาดเกิดขึ้นไดอยางไรในสังคมเกษตรกรรมไทย
และอะไรคือเหตุผลสําคัญที่ทําใหชาวนาภาคกลางเดินทางมาถึงจุดนี้ได น่ีเปน
เหตุผลเบื้องตนท่ีทําใหเกิดงานศึกษาเรื่องการขายทอดตลาดที่ดินชาวนา
งานศึกษาเร่ืองสถานภาพหนี้สินชาวนา และความเสี่ยงในการสูญเสียที่ดินของ
ชาวนาภายใตระบบสินเช่ือของสถาบันการเงิน งานศึกษาช้ินน้ีมีเปาหมายหลัก
เพื่อทําความเขาใจในความเช่ือมโยงระหวางหน้ีสินของชาวนา ระบบสินเชื่อของ
สถาบันการเงิน และการขายทอดตลาดท่ีดินชาวนาที่กําลังเกิดขึ้นอยางมากใน
พ้นื ท่ชี นบทภาคกลางปจ จบุ นั

งานศกึ ษาชนิ้ นใ้ี ชแ บบสอบถามจากกลมุ ตวั อยา งชาวนาจาํ นวน 247 ราย
ในจังหวัดชัยนาท และอางทอง และกรณีศึกษาเชิงลึกชาวนา 3 ราย ในจังหวัด
สุพรรณบุรี เพชรบุรี และฉะเชิงเทรา ควบคูกับการศึกษาเชิงนโยบายในประเดน็
ประวตั ศิ าสตรก ารสญู เสยี ทดี่ นิ การจดั การทด่ี นิ ของรฐั และความเสย่ี งในการ
สญู เสยี ทด่ี นิ ของเกษตรกร โดยงานศกึ ษาเปน ความรว มมอื ระหวา งกลมุ ปฏบิ ตั งิ าน
ทอ งถนิ่ ไรพ รมแดน (โลโคลแอค) สภาเครอื ขา ยองคก รเกษตรกรแหง ประเทศไทย
(สค.ปท.) และศนู ยศ กึ ษาเศรษฐศาสตรก ารเมอื ง คณะเศรษฐศาสตร จฬุ าลงกรณ
มหาวทิ ยาลยั

“หนีช้ าวนา เดิมพนั การสญู เสยี ท่ดี ิน” 7

แมรัฐบาลสมัยยุคอดีตจนถึงปจจุบัน พยายามสนับสนุนใหชาวนาและ
เกษตรกรยากจนเขาถึงแหลงเงินกูในระบบ เพ่ือลดปญหาอัตราดอกเบ้ียเงินกู
ท่ีไมเปนธรรมจากเจาหนี้นอกระบบ แตหลายสิบปท่ีผานมา นับแตมีการกอตั้ง
ธนาคารเพือ่ การเกษตรและสหกรณก ารเกษตร (ธ.ก.ส.) ในป พ.ศ. 2509 ปญหา
หนนี้ อกระบบกไ็ มเ คยหมดไปจากภาคชนบทไทย มหิ นาํ ซาํ้ ปญ หาหนส้ี นิ เกษตรกร
กลับกลายเปนปญหาท่ีรุนแรงมากข้ึน เพราะมีชาวนาจํานวนไมนอยนอกจากจะ
สูญเสียที่ดินใหกับเจาหน้ีนอกระบบแลว ยังตองสูญเสียที่ดินใหกับสถาบันเงินกู
ในระบบเพมิ่ ขน้ึ อกี ดวย

หากจะกลา วถงึ ตน ตอทมี่ าของการสญู เสยี ทด่ี นิ ของชาวนา คงหลกี เลยี่ ง
ไมไดที่จะกลาวถึงประวัติศาสตรการถือครองที่ดินในชนบท ที่แตไหนแตไรมา
ชาวนาภาคกลางไมไดรับความเปนธรรมจากการใชประโยชนและการถือครอง
ที่ดิน ทั้งที่เปนผูทําการผลิตแตชาวนาในภาคกลางกลับเปนผูเชาที่ดินมาต้ังแต
สมยั บรรพบรุ ษุ เรยี กไดว า ถกู ผลกั ดนั ใหเ ปน ผเู ชา ทด่ี นิ มาตงั้ แตม กี ารออกเอกสาร
สิทธ์ิทด่ี นิ ในยคุ แรกเลยทเี ดยี ว

เนอ่ื งจากพนื้ ทภี่ าคกลางเปน พน้ื ทแี่ รกของชนบทไทย ทถ่ี กู นาํ เขา สรู ะบบ
เศรษฐกจิ แบบตลาด ระบบเศรษฐกจิ ทก่ี ระตนุ ใหช าวนาผลติ ขา วจาํ นวนมาก เพอ่ื
ใหม ผี ลผลติ ขา วเพยี งพอทจี่ ะขายออกสตู ลาดตา งประเทศ (ซง่ึ ยงั คงเปน อยปู จ จบุ นั )
ยิ่งมีการออกเอกสารสิทธ์ิที่ดินฉบับแรกในป พ.ศ.2444 ยิ่งทําใหท่ีดินกลายเปน
ทรัพยสินท่ีมีมูลคาเพ่ิมมากขึ้น พื้นที่ชนบทภาคกลางจึงถูกจับจองจากชนช้ันสูง
ผมู ฐี านะ และผมู ีอทิ ธพิ ล ทต่ี องการแสวงหากาํ ไรจากการขยายตัวทางเศรษฐกิจ
ทเี่ ขา มาสภู าคกลาง ชาวนาภาคกลางจงึ ถกู เบยี ดขบั ใหก ลายเปน ผเู ชา ทด่ี นิ มาตงั้ แต
ยคุ อดตี ตางจากชนบทภาคเหนอื ภาคอสี าน และภาคใต ท่ีเกษตรกรมโี อกาสใน
การจับจองพ้ืนที่เกษตรเปน ของตนเองมากกวา

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสูญเสียท่ีดนิ ”

“หน้ชี าวนา เดมิ พนั การสญู เสียท่ดี นิ ” 9

“หน้ชี าวนา เดมิ พนั การสญู เสียท่ดี นิ ”

มาถงึ ยคุ ปจ จบุ นั ภาพเหตกุ ารณย งั คงดาํ เนนิ ไปในทาํ นองเดยี วกนั การเจรญิ
เตบิ โตทางเศรษฐกจิ ยังคงรวมศนู ยอยูมากในพน้ื ที่ภาคกลาง สภาพพ้ืนทีร่ าบลมุ
ภาคกลางท่ีมีแหลงนํ้าชลประทานเขาถึง เหมาะสมกับการเพาะปลูกและเปน
แหลง ผลติ อาหารทดี่ ี ทาํ ใหช าวนาภาคกลางทส่ี ามารถจบั จองทด่ี นิ ไวไ ดใ นครง้ั อดตี
มาในวนั นีก้ าํ ลังถกู เบียดขบั ในอัตราทเี่ รงและเรว็ กวาเดิม ใหกลายเปนชาวนาเชา
และชาวนารับจาง จากผทู ่ีมีฐานะและผมู ีอทิ ธิพลในพน้ื ที่

กลาวไดวาการจัดระบบท่ีดินในชนบทไทย โดยการออกเอกสารสิทธิ์
ท่ีดินฉบับแรกใน ป พ.ศ.2444 คือนําที่ดินซึ่งเปนปจจัยการผลิตของชาวนาเขา
สูระบบตลาดท่ีดินเปนคร้ังแรก เนื่องจากเปดใหมีการซื้อขายท่ีดินไดอยางเสรี
ไมม กี ารควบคมุ ผทู ม่ี เี งนิ มากและตอ งการทดี่ นิ สามารถกวา นซอ้ื ทดี่ นิ จากชาวนา
เกบ็ ไวไ ด ในขณะทช่ี าวนาหากทาํ การผลติ ลม เหลว สามารถขายทด่ี นิ เพอื่ ชดใชห น้ี
ไดเ ชน กัน

เมื่อมีการจัดระบบสินเชื่อในชนบท จากเดิมที่ชาวนาเคยกูเงินจาก
แหลงเงินกูรายยอย ไดถูกนํามารวมศูนยอยูภายใตระบบสินเชื่อของสถาบัน
การเงิน เพื่อใหชาวนาเขาถึงสินเช่ือในระบบไดงายขึ้น โดยมีที่ดินเปนทรัพยสิน
จาํ นอง มองในอกี ดา นหนงึ่ จงึ เทา กบั เปน การผนวกใหช าวนาเขา สรู ะบบเศรษฐกจิ
แบบทุนนยิ มเต็มรปู แบบมากย่งิ ข้นึ

ดวยขอจํากัดของการใหสินเช่ือเงินกูที่ไมไดมาพรอมกับความรูของ
การใชเ งนิ เมอ่ื ชาวนากเู งนิ จากสถาบนั การเงนิ ของรฐั และเอกชน ชาวนาไมไ ดถ กู
ใหค วามรูอยา งทีน่ กั ลงทุนควรจะรู โดยเฉพาะความรู ความเขาใจในสัญญาเงนิ กู
เง่ือนไขการผอนชําระ และส่ิงที่จะเกิดข้ึนหากไมสามารถผอนชําระหนี้ไดตาม
กําหนด

“หนี้ชาวนา เดิมพนั การสญู เสียทดี่ ิน” 11

ชาวนาภาคกลางจงึ มกั จบลงดว ยความลม เหลวในการลงทนุ อยใู นสภาพ
เปนหนี้จําเปนตองผลิตขาวจํานวนมาก มีตนทุนการผลิตสูง และขายขาวไดใน
ราคาทไ่ี มค มุ กบั ตน ทนุ ทจี่ า ยไป เมอื่ ไมส ามารถชดใชห นไี้ ด กจ็ ะถกู สถาบนั การเงนิ
ฟอ งดาํ เนนิ คดใี หช ดใชห น้ี และนาํ ทด่ี นิ ทจ่ี าํ นองไวอ อกขายทอดตลาด และเวลานี้
นเ่ี องทผ่ี มู ฐี านะ และผมู ีอิทธพิ ลในพืน้ ทีท่ ี่หูตาไว มีเสนสายอยใู นสถาบันการเงนิ
จะเขา มาชอนซอ้ื ท่ีดินของชาวนา จากแปลงเล็กคอ ยๆ สะสมจนกลายเปนแปลง
ใหญ

การยดึ ทดี่ นิ ชาวนาโดยเจา หนน้ี อกระบบยงิ่ เกดิ ขนึ้ ไดง า ย แบบแรกเกดิ ขน้ึ
จากการทําสัญญาขายฝากที่ดิน ที่เจาหนี้นอกระบบใหชาวนาโอนลอยมอบท่ีดิน
ใหก บั เจา หนตี้ งั้ แตเ รมิ่ กเู งนิ และอกี แบบคอื การทาํ สญั ญาจาํ นองทนี่ า เมอ่ื ชาวนา
ไมสามารถชําระหน้ีได เจาหน้ีนอกระบบจะฟองดําเนินคดีกับชาวนา และขอให
ศาลนาํ ทดี่ นิ ชาวนาออกขายทอดตลาด เมอื่ ทด่ี นิ ชาวนาถกู ขายทอดตลาด เจา หนี้
นอกระบบเหลา น้ีกจ็ ะติดตอ ญาตแิ ละคนรูจักมาชอนซอ้ื ทดี่ นิ ไวเ อง

การถา ยโอนทด่ี นิ จากมอื ชาวนาสนู ายทนุ และผมู อี ทิ ธพิ ลจงึ เกดิ ขน้ึ ไดง า ย
และถูกตองตามกฎหมาย เพราะคนที่ประกาศขายทอดตลาดที่ดินของชาวนา
กค็ อื เจา หนา ทภ่ี าครฐั จากกรมบงั คบั คดี กระทรวงยตุ ธิ รรม ทท่ี าํ หนา ทต่ี ามคาํ สง่ั
ศาลท่ใี หยดึ ทีด่ นิ ชาวนาขายทอดตลาดนน่ั เอง

กลาวไดว า ความลมเหลวจากการลงทุนทํานา การผลิตขาวจาํ นวนมาก
ตามแรงกระตุนของตลาด การเขาสูระบบสินเชื่อของสถาบันการเงินโดยมีที่ดิน
จํานองผูกพัน และแรงกดดันจากการกวานซ้ือท่ีดินของผูมีอิทธิพล ลวนเปนแรง
สงเสริมผลักดันใหชาวนาภาคกลางสูญเสียท่ีดินจํานวนมากอยางท่ีไมเคยเปน
มากอ น

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ทด่ี นิ ”

การยึดที่ดินจากชาวนา จึงเกิดข้ึนตั้งแตยุคสมัยอดีตจนถึงปจจุบันไม
เคยเปล่ียน ถึงแมภาครัฐและสถาบันการเงินจะอางวาท่ีตองการใหชาวนากูเงิน
เพอื่ ใหช าวนามเี งนิ ลงทนุ ทาํ นา ซอ้ื ปจ จยั การผลติ และใชเ ทคโนโลยที ท่ี นั สมยั เพอ่ื
ใหไดผลผลิตขาวที่มากขึ้น แตสถานการณที่เกิดข้ึนปจจุบัน คงปฏิเสธไมไดวา
ชาวนาไมใชผูที่ไดรับผลกําไรท่ีงอกเงยจากการผลิตขาวท่ีมากขึ้นอยางแนนอน
สิ่งท่ีชาวนาเผชิญอยูปจจุบัน คือการถูกผนวกเขาสูระบบเศรษฐกิจการคาและ
การลงทนุ และระบบเงนิ กขู องสถาบนั การเงนิ ทช่ี าวนาเปน ฝา ยเสยี เปรยี บ เนอ่ื งจาก
ไมสามารถกําหนดเง่ือนไขท่ีเก่ียวของกับการลงทุนทํานาของตนเองได ท้ังราคา
ปจ จยั การผลิต ดอกเบ้ียเงนิ กู หรือแมแ ตร าคาผลผลติ ขา ว

3 กรณศี กึ ษาชาวนาซงึ่ ถกู ยดึ ทดี่ นิ ขายทอดตลาด การทบทวนประวตั ศิ าสตร
การสูญเสียท่ีดิน บทคัดยองานวิจัยสถานภาพหน้ีสินชาวนา และความสุมเส่ียง
ในการสูญเสียท่ีดินของชาวนาในหนังสือเลมนี้ ไดชี้ใหเห็นอยางชัดแจงแลววา
เดมิ พนั ของชาวนาภาคกลางในการเดนิ หนา เขา สรู ะบบการคา และการลงทนุ ดว ย
เงินกูจากสถาบันการเงินทั้งในและนอกระบบ สุดทายพวกเขาลวนมีจุดจบท่ี
ไมแตกตางกัน น่ันคือการสูญเสียท่ีดินของตนเองใหกับสถาบันเงินกูและเจาหน้ี
นอกระบบ อยา งท่ีไมมวี ันหวนคืนนาํ ที่ดนิ กลบั มาได

พงษทิพย สาํ ราญจติ ต
กลุมปฏิบัตงิ านทองถิ่นไรพ รมแดน (โลโคลแอค)

“หนช้ี าวนา เดมิ พนั การสญู เสียทด่ี นิ ” 13

“หน้ชี าวนา เดมิ พนั การสญู เสียท่ดี นิ ”

สว นท่หี น่ึง
หนี้ชาวนา
เดมิ พนั การสญู เสียทีด่ นิ

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสูญเสยี ท่ีดนิ ” 15

สญู เสียท่นี า
เพราะความไมร ูหนงั สือ:

อําพร บอแกว

สมุ าลี พะสิม

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสียทด่ี นิ ”

“ตอนน้ีก็เหลือแตชีวิตท่ีจะใหเขาได ที่นามีท้ังหมดกี่ไร เขาก็เอาไป
หมดแลว” ปาอําพรกลาวถึงที่นากวา 12 ไร ของแม นองชายและของตัวเอง
ที่เพิ่งถูกเจา หนี้นอกระบบยึดไปตอหนาตอ ตาอยางหมดอาลยั ตายอยาก

อําพร บอแกว วัย 53 ป พ้ืนเพเปนคนอําเภอศรีประจันต จังหวัด
สพุ รรณบรุ ี เปน ชาวนาอกี คนหนงึ่ ทสี่ ญู เสยี ทน่ี าใหก บั เจา หนนี้ อกระบบ ดว ยความ
ไมร หู นงั สอื ไมเ ทา ทนั เลห เ หลยี่ มของนายหนา และนายทนุ เงนิ กู ทาํ ใหต อ งสญู เสยี
ทน่ี าถงึ 12 ไร กลายเปนชาวนาไรทท่ี ํากิน ไมมแี มแ ตบา นท่ีจะอยอู าศยั

ในกรณขี องปา อาํ พร ตองสญู เสยี ที่ดินถึงสองคร้ังซอ น ใหกบั เจา หน้ี
นอกระบบสองราย

เจาหนี้นอกระบบรายแรกยึดท่ีนาพ้ืนท่ี 3 ไร 33 ตารางวาของนางใบ
วงษเ สงยี่ ม แมของปาอาํ พร เปนทีด่ ินผืนเดียวกับท่ีปลกู บานอาศัยอยู เพราะปา
อาํ พรและแมไ มส ามารถหาเงนิ ไปชาํ ระหนเ้ี งนิ กจู าํ นวน 750,000 บาท ได ในทสี่ ดุ
เจา หนีก้ ็ยืน่ เรอื่ งฟองศาล เพอื่ ใหยึดท่ีนาแมของปา อําพรขายทอดตลาด

หลงั จากนน้ั ครอบครวั ของปา อาํ พร ซงึ่ มี ปา อาํ พร สามี แม พอ นอ งชาย
ท่ีพิการ และลกู หลาน รวม 10 คน ไดถูกยนื่ คําขาดใหออกจากท่ีนาและบานพกั
อาศยั ภายในวันท่ี 31 พฤษภาคม พ.ศ.2557

“หนีช้ าวนา เดิมพนั การสญู เสยี ท่ีดนิ ” 17

กอ นท่จี ะเดินหนา เขาสวู งจรหนนี้ อกระบบ ครอบครวั ปา อาํ พรถือวา มี
ฐานะพออยพู อกนิ ทาํ นาในทนี่ าของตวั เองกวา 12 ไร และเชา ทนี่ าในละแวกนน้ั
ทํานาเพิ่ม เงินลงทุนทํานาบางสวน ไดจากการนําที่นาไปจํานองกับสหกรณ
การเกษตรศรีประจันต เม่อื ครบปกน็ าํ ไปเงนิ ชาํ ระหนี้ เปนอยา งน้ีเรื่อยมา

จนถงึ ป พ.ศ. 2547 ผเู ปนแมไ ดแบง ทดี่ นิ ใหกบั ลูกๆ ซงึ่ มปี า อําพร เปน
ลูกสาวคนโตไดท ด่ี ิน 6 ไร นอ งชายได 3 ไร และแมข องปาอาํ พรเกบ็ ทดี่ นิ สว น
ท่ตี งั้ บา นไวเ อง อีก 3 ไร

จดุ เร่มิ ตนของหน้นี อกระบบ

หลงั จากแบง ทน่ี ากนั แลว ครอบครวั ของปา อาํ พรทาํ นาเปน ปกตเิ รอื่ ยมา
แมจ ะมบี างปท ข่ี าดทนุ จากการทาํ นาบา งเพราะนา้ํ ทว ม ขา วลบี ไดผ ลผลติ นอ ย แต
กถ็ ือวา พออยไู ด

จนกระท่ังมาถงึ ป พ.ศ. 2552
“เราไมไ ดต ง้ั ใจจะไปเปน หนเ้ี ขาหรอก แตม นั จาํ เปน เพราะเราพลาด
ทา ใหกบั นายหนาเงินกู ตอนแรกนายหนาเขามายืมเงนิ เรา 20,000 บาท พอ
เราไปทวงเขา บอกวาเราจะเอาเงินมาลงทุนทํานา เขาก็พาเราไปหาเจาหนี้
เงินกูนอกระบบ ใหเราเซ็นชื่อในสําเนาบัตรประชาชน สําเนาทะเบียนบาน
เราไมรเู ราก็เซ็นใหไป แลวเรากไ็ ดเงนิ 20,000 บาท กลับมาบาน ซงึ่ เราคดิ วา
เปนเงินของเรา”

“พอเชา อกี วนั มคี นไปทวงหน้ี 1,000 บาท เรากง็ งวา อะไรกนั เราไปเปน
หน้ีพวกมันตั้งแตเม่ือไร มารูทีหลังวาท่ีแทนายหนาพาเราไปเซ็นเอกสารกูเงินกับ

“หน้ชี าวนา เดิมพันการสูญเสียทีด่ นิ ”

·äèÕ ´ÁŒ ÒäÁ‹ä´ãŒ ªŒÍ‹ҧ͹è× àÅÂ
ËÁ´ä»¡ºÑ ¡Òèҋ ´͡àºÕÂé ãËŒà¢ÒËÁ´

เจาหน้ีนอกระบบ มันก็อึ้งนะแตก็ไมรูจะทําไง กลายเปนวาทุกวันเราก็ตองจาย
ดอกเบย้ี ไปวนั ละ 1,000 บาท เงนิ 20,000 บาท ทไี่ ดม าไมไ ดใ ชอ ยา งอน่ื เลย หมด
ไปกบั การจา ยดอกเบีย้ ใหเขาหมด”

วงจรหนนี้ อกระบบของครอบครวั ปา อาํ พร ทมี่ แี มว ยั 72 ป พอ วยั 74 ป
และนองชายวัย 45 ป ซ่ึงปจจุบันกลายเปนคนพิการ จึงเริ่มขึ้นอยางไมไดตั้งใจ
จากนายหนา เงนิ กแู ละเจา หนน้ี อกระบบรายนั้น

ตอ มาปา อาํ พรไดก เู งนิ จากเจา หนน้ี อกระบบรายยอ ยอกี หลายราย เพอื่
นําเงินมาหมุนชําระดอกเบ้ียใหกับบรรดาเจาหน้ีนอกระบบ และหลีกเลี่ยงจาก
“พวกหมวกกนั น็อค” ซึ่งตามทวงหน้ีปา อาํ พรไมเวนแตล ะวัน

“แรกๆ กค็ ิดวา จะไหว แตม นั ไมไ หว พวกหมวกกนั นอ็ คตามทวงทุกวนั
พอไมใหมันก็จะทําราย งานการเราก็ไมเปนอันทํา เงินทุนก็ไมมี สุดทายตองขอ
ใหแมเอาโฉนดที่นาของแม 3 ไรกวา ไปกูเงินจากเจาหน้ีนอกระบบ ไดเงินกอน
มา 250,000 บาท ตอนแรกเขาใจวา เขาคิดดอกเบี้ยรอยละ 3 ตอ ป แตพ อถกู ย่ืน
ฟอ งศาล ถงึ ไดร วู า ดอกเบย้ี รอ ยละ15 ตอ ป ตอนนน้ั พอไดเ งนิ กอ นมา กไ็ ปจา ยหน้ี
นอกระบบรายยอ ย ก็พอตดั หน้ีไดบา ง”

ในเอกสารคําฟองระบุวาปาอําพรกูเงินงวดแรกจํานวน 250,000 บาท
จากเจาหนี้นอกระบบ เมื่อวันท่ี 2 กรกฎาคม พ.ศ.2552 ตอมาวันที่ 14 เดือน
เดยี วกนั ไดข อเพมิ่ เงินกูอีก 500,000 บาท อตั ราดอกเบยี้ รอ ยละ 15 ตอป รวม
เปน เงินกทู ง้ั หมด 750,000 บาท

“หนชี้ าวนา เดมิ พันการสูญเสยี ท่ดี นิ ” 19

ถกู ฟองใหชําระหนี้ หรอื ยดึ ที่นาขายทอดตลาด

สดุ ทา ยปา อาํ พรชาํ ระดอกเบยี้ ไมไ หว ปน น้ั ลงทนุ ทาํ นา จา ยคา ปยุ คา ยา
แตเพลี้ยลงขาว พอจะไดขาวบาง นํ้าก็มาทวมจนไมเหลือ ปาอําพรบอกวาสง
ดอกเบย้ี ใหเ จา หนีใ้ นชวง 6 เดอื นแรก 10,000 บาท แลวกไ็ มไดสง อกี เลย

เจาหน้ีนอกระบบยื่นฟองแมของปาอําพรเม่ือวันท่ี 20 พฤษภาคม
พ.ศ.2554 ในคาํ ฟอ งระบเุ งนิ ตน รวมกบั ดอกเบย้ี เปน เงนิ ทง้ั สน้ิ 956,250 บาท
รวมระยะเวลาการกู 1 ป 10 เดือน โดยขอใหล ูกหนีช้ ําระเงินทั้งหมด หากไม
สามารถชําระคืนได ขอใหศาลยึดและนําที่ดินขายทอดตลาดเพ่ือนําเงินมา
ใชห นใ้ี หตน

“เจาหนี้เขามีทนายมา แตปาไมไดจางทนายเลย ปาไมมีเงิน สุดทายก็
แพเขา เจา หนา ทบี่ ังคับคดมี าตดิ ประกาศ มาถา ยรปู ทบ่ี า น เปนชว งเวลาเดยี ว
กบั ทพ่ี อ ของปา กม็ าลม แขนขาเปน อมั พฤกษไ ปอกี เหมอื นอะไรๆ มนั ซาํ้ เตมิ เรา”

เจาพนักงานบังคับคดีจังหวัดสุพรรณบุรีประกาศขายที่นาแมของปาอํา
พร นัดที่ 1 วนั ท่ี 1 พฤษภาคม พ.ศ.2556 และขายไดใ นนัดแรก เพราะคนท่มี า
ซื้อคือลกู สะใภของเจา หนนี้ อกระบบน่นั เอง

“ปาก็ไปที่เขาขายทอดตลาดนะ พอเขาไปถึงหองขาย มีคนบอกวา
ถาจะรวมประมลู ตองมีเงินมาวางมดั จํา 21,000 บาท แลว ไมม ีใครบอกปากอ น
จะเอาตอนน้ันปาจะหาท่ีไหน เราก็กลัวท่ีดินจะหลุดมือเลยรีบออกไปหายืมเงิน
มาวาง แตพ อกลบั มา ทนี่ าเราก็ถกู ขายไปแลว ลกู สะใภของเจา หน้ีนอกระบบซ้ือ
ไปเพยี ง 412,460 บาท ตามราคาประเมนิ ซงึ่ ตา่ํ มาก”

“หน้ีชาวนา เดมิ พนั การสูญเสยี ท่ีดนิ ”

ถงึ แมจ ะถกู ขายทอดตลาดไปแลว แตป า อาํ พรกย็ งั ไมล ะความพยายามท่ี
จะเอาทน่ี ากลบั คนื มา ทง้ั ตดิ ตอ เจา หนขี้ อซอื้ ทน่ี าคนื และขอรอ งใหช ะลอการเขา
มายดึ ทน่ี า จนไดไ ปรอ งขอไกลเ กลย่ี ทศ่ี นู ยไ กลเ กลยี่ ขอ พพิ าท สาํ นกั งานบงั คบั คดี
จังหวัดสุพรรณบรุ ี เม่ือวนั ที่ 24 ธันวาคม พ.ศ.2556

ในบนั ทกึ การไกลเ กลยี่ ระบวุ า ทางเจา หนซ้ี ง่ึ เปน โจทก ยนิ ยอมขายทดี่ นิ
คืนใหกับครอบครัวปาอําพรในราคา 1,000,000 บาท และยินยอมใหปาอําพร
อยูในท่ีดินได จนถึงในวันท่ี 5 มีนาคม พ.ศ.2557 ดวยความอยากไดท่ีดินคืน
ปาอําพรตกปากรับคํา วาจะหาเงนิ มาซ้อื ทด่ี ินคนื ในราคา 1,000,000 บาท (จาก
เงินตน ท่กี ยู ืมในตอนแรก 750,000 บาท)

แตจนแลวจนรอดปาอําพรก็ไมสามารถหาเงินมาซ้ือท่ีดินคืนจาก
เจาหนี้ได ในวันท่ี 8 พฤษภาคม พ.ศ.2557 เจาหนี้นอกระบบจึงเรงรัดให
เจาพนักงานบังคับคดีออกหมายขับไลครอบครัวปาอําพร ใหออกจากบานและ
ทีน่ าภายในวันท่ี 30 พฤษภาคม พ.ศ.2557

“หนช้ี าวนา เดิมพันการสูญเสยี ทด่ี นิ ” 21

สญู เสยี ที่นาครงั้ ทีส่ อง ไมเหลือแมแ ตตารางวาเดยี ว

ที่นาผืนแรกของแมสูญเสียใหกับเจาหน้ีนอกระบบไปแลว ที่นาอีกผืน
ตอ กนั ของปา อาํ พรและนอ งชาย ยงั ตอ งมาสญู เสยี ใหก บั เจา หนนี้ อกระบบอกี ราย
ดวยความไมรหู นงั สอื ไมร ูกฎหมายของปาอาํ พร

ในชวงที่นาํ ทนี่ าของแมไปจาํ นองกบั เจา หนนี้ อกระบบรายแรก ในขณะ
นั้นท่ีนาของปาอําพรและนองชายผืนตอกัน รวม 9 ไร ถูกจํานองไวที่สหกรณ
การเกษตรศรีประจันต ซึ่งตอมานายหนาเงินกูไดพาปาอําพรไปหาเจาหน้ี
นอกระบบอีกราย เพอ่ื ไถถ อนโฉนดท่นี าท้ัง 2 แปลงน้ี ออกมาขายฝากกบั เจา หน้ี
นอกระบบแทน

“นายหนา คนทพ่ี าเราไปเอาเงนิ จากเจา หนนี้ อกระบบ เขาบอกวา เจา หน้ี
รายนีใ้ หเ งนิ สงู กวามาก จะไดมเี งินไปจา ยหน้ีพวกหมวกกันนอ็ ค แลว เราก็หวังวา
จะเอาเงินไปไถท ีน่ าผนื แรกของเราคืนมาดวย”

“ตอนคุยกับเจาหน้ี เราก็บอกเขาวาขอจํานอง หรือขายฝากไวกอน
แปลงของปาเอง 6 ไร วันแรกตกลงราคากนั ไวท่ี 950,000 บาท วันรงุ ข้นึ เจา
หนี้ก็ใหคนมาตาม ใหไปทําสัญญากูเงินเพิ่มเปน 1.4 ลานบาท และบอกวา
หลกั ทรพั ยแ ค 6 ไร ไมพ อ ตองเอาโฉนดทีน่ า 3 ไร ของนอ งชายไปวางดว ยถึง
จะพอ”

“ครงั้ นนั้ เราไมไดเ อกสารอะไรกลับมาเลย ดวยความอยากไดเ งนิ ปาก็
เซน็ ชอื่ ใหเขาไป ไมร หู รอกวา เซน็ เอกสารอะไรใหเ ขาไปบาง ปา เซน็ ช่อื อยางเดยี ว
ถา ไมเ ซน็ เขากอ็ างวา จะโทรใหทนายมาคุยดว ย”

“หนช้ี าวนา เดมิ พนั การสูญเสยี ทดี่ นิ ”

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ท่ดี นิ ” 23

“หลงั จากเซน็ เอกสารเสรจ็ แลว เขากบ็ อกวา จะจา ยหนใ้ี หก บั เจา หนรี้ าย
ยอยท่ีเราไปเปนหนใี้ หเอง ใหเราจดรายชือ่ เจาหนี้รายยอ ยทงั้ หมดไปใหเขา”

“เขาใหปาเซ็นชื่อในกระดาษเปลา ถายสําเนาบัตรประชาชน สําเนา
ทะเบยี นบา นใหเ ขาไป กลบั มาบา นปา ไมไ ดเ งนิ มาสกั บาท เอกสารอะไรปา กไ็ มไ ด
กลบั มา แถมนายหนายังจะเอาเงินคา นายหนา กบั ปา อกี ”

หลังจากวันนั้น เจาหน้ีรายยอยก็ไมไดสงพวกหมวกกันน็อคมาทวง
หน้ีปาอําพรอีก แตไมนานปาอําพรก็ถูกนัดใหไปที่สํานักงานที่ดิน เพื่อเซ็น
เอกสารอีกหลายอยาง ซงึ่ ปาบอกวาไมร ูว า เปน เอกสารอะไรบา ง แตไดเซน็ ไป
ตามทเ่ี ขาบอกทุกอยาง

“หน้ชี าวนา เดิมพันการสญู เสียทีด่ ิน”

·íÒäÁ¶Ö§¡ÅÒÂ໹š ÊÑÞÞÒ«×Íé ¢ÒÂä»ä´¡Œ äç Á‹ÃŒÙ
»‡Ò¡äç ÁË ÙËŒ ¹§Ñ Ê×Í »Ò‡ ૹç ÍÂÒ‹ §à´ÕÂÇ

ตาสวา งเม่อื ถกู ขบั ไลออกจากทีน่ า

ปาอําพรไมรูเลยวาเอกสารที่เซ็นที่สํานักงานท่ีดินวันน้ัน คือสัญญาซื้อ
ขายทด่ี ินของปา อาํ พรพ้ืนที่ 6 ไร ในราคา 810,000 บาท และที่ดนิ ของนองชาย
3 ไร ในราคา 300,000 บาท ใหกบั เจาหนน้ี อกระบบรายน้ัน

ปา อาํ พรบอกวา เพ่ิงจะรูวา สัญญาท่ีทาํ กบั เจา หนีน้ อกระบบคราวนั้น
เปนสัญญาซ้ือขายไมใชสัญญาขายฝาก ก็ตอนท่ีเจาหนี้ทําเร่ืองย่ืนฟองขับไล
ปานนั่ เอง

“ปาก็ไมรูวาทําไมมันถึงเปนอยางน้ี ตอนตกลงคุยกันเราก็บอกวาทํา
สัญญาขายฝาก แตทําไมถึงกลายเปนสัญญาซื้อขายไปไดก็ไมรู ปาก็ไมรูหนังสือ
ปาเซ็นอยา งเดียว”

“พอมาอกี ครง้ั ตอนทไี่ ปอาํ เภอ เขากใ็ หป า เซน็ เปน ผเู ชา นาตวั เอง คดิ
คา เชา นาเปน ขา วไรล ะ 15 ถงั ปา กเ็ ซน็ เพราะเขาขวู า ถา ไมเ ซน็ จะเอารถแมค็ โคร
มาพงั บา น”

“พอมาตอนนํ้าทวมครั้งใหญ เจาหน้ีไมยอมใหเราไปข้ึนทะเบียน
นํ้าทวมเพื่อรับเงินชดเชย เพราะเขาจะไปข้ึนทะเบียนเอง พอเราเก่ียวขาวได
ก็ไปเขาโครงการรบั จาํ นําขาวไมไดอกี ตองไปขายปลอยใหก ับโรงสีไดร าคาตันละ
5,000 – 6,000 บาท เทานัน้ ”

“หนชี้ าวนา เดิมพันการสูญเสียทด่ี นิ ” 25

“ลา สดุ ปา ลงทนุ ทาํ นาปน ี้ เขากม็ าเกยี่ วขา วไป แลว กไ็ ปบอกทอ่ี าํ เภอวา
ปา ไมไ ดจ า ยคา เชา นาใหเ ขา เขาถงึ ตอ งมาเกยี่ วขา วเพอ่ื ใชห นค้ี า เชา นา กม็ าทาํ กนั
แบบน้ีแลวปาจะเอาเงินท่ีไหนไปใชหนี้ใหเขา เขาคนมีเงิน เอาเงินยัดอยางเดียว
พดู อะไรกไ็ ด ปา จะไปสอู ะไรเขา” ปา อาํ พรเลา พลางทาํ หนา ทดทอ กบั อาํ นาจและ
อทิ ธิพลของเจาหน้นี อกระบบรายน้ี

หลงั จากเซน็ สญั ญาขายทนี่ าโดยรไู มเ ทา ทนั เลห เ หลยี่ มของเจา หนแี้ ลว
ปา อําพรและครอบครัวยังคงทาํ นาในที่ดนิ 9 ไร ของตวั เองตอ ไป แตเปลย่ี น
สถานะกลายเปน ผูเชาท่ีนาและบา นของตนเอง

ตอ มาวนั ที่ 28 สงิ หาคม พ.ศ.2556 เจา หนี้ ไดท าํ หนงั สอื ใหป า อาํ พรยา ย
ออกจากบานและท่นี า ยกเลิกสญั ญาเชานาโดยอา งวา ปาอําพรไมย อมจา ยคาเชา
พรอ มทง้ั บอกวา ถา ปา อาํ พรอยากไดท นี่ าและบา นคนื ปา อาํ พรตอ งซอ้ื คนื ในราคา
ไรละ 200,000 บาท สว นตัวบานจะขายคืนใหใ นราคา 100,000 บาท และตอ ง
ซ้อื คืนภายในวนั ท่ี 10 พฤศจิกายน พ.ศ.2556 เทานน้ั

ซ่ึงแนนอนวาปาอําพร ไมสามารถหาเงินมาซ้ือบานและท่ีนาคืนไดใน
เวลาท่ีกําหนด

วนั ท่ี 25 พฤศจกิ ายน พ.ศ.2556 เจา หนน้ี อกระบบไดย น่ื เรอ่ื งฟอ งขบั ไล
ปา อาํ พร ในคาํ ฟอ งระบวุ า ปา อาํ พรไมจ า ยคา เชา บา นเดอื นละ 1,000 บาท พรอ ม
ทั้งใหปาอําพรชดใชคาเสียหายอีกเดือนละ 2,000 บาท โดยใหเหตุผลวาถาให
คนอ่ืนเชา จะไดคาเชาเดือนละ 2,000 บาท โดยคิดต้ังแตวันย่ืนฟอง ไปจนกวา
ปาอาํ พรและครอบครัวจะยา ยออกจากบาน

“หนช้ี าวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ทีด่ นิ ”

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ท่ดี นิ ” 27

“คาเชาที่เจาหน้ีเขาบอกวาปาไมจาย ที่จริงปาก็โอนใหเขานะ โอน
ผา นธนาคารไทยพาณชิ ย บางคร้งั ก็ 5,000 บาท แลว ทําไมเขาถงึ บอกวาปา
ไมไดจ า ยคา เชา เขานดั มาปาก็ไปข้ึนศาลทุกคร้ัง แตปาพดู สเู ขาในศาลไมได”
ปาอาํ พรวา พลางร้อื สําเนาการโอนเงนิ มาใหด ู

àÃÒÍÂÙ¡‹ ¹Ñ ÁÒμѧé áμ‹ÃØ‹¹»ÂÙ† Ò‹
¨ÐÁÒàÊÕ·¹Õè ÒàÍÒËعàÃÒ¹Õ¹è ÐËÃÍ×
μ͹¹éÕÁáÕ μª‹ ÕÇÔμà·‹Ò¹éѹ·è¨Õ ÐãËàŒ ¢Òä´Œ

วนั ที่ 3 กมุ ภาพนั ธ พ.ศ.2557 ปา อาํ พรไดท าํ สญั ญาประนปี ระนอมยอม
ความกับเจา หนีใ้ นศาล ในสัญญาประนปี ระนอมระบุวา ปาอําพรตกลงจะซอื้ คนื
ท่นี า 9 ไร จากเจาหน้ใี นราคา 1,943,500 บาท ภายในระยะเวลา 105 วัน ซึ่ง
หากไมสามารถซ้ือคืนได จะยอมยายออกไปจากท่ีนา รวมทั้งร้ือคอกวัวออกไป
จากพ้นื ทด่ี วย

หากนับวันที่ 3 กุมภาพันธ พ.ศ.2557 เปนวันแรกของ 105 วัน ตาม
สญั ญาประนปี ระนอม วนั ที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ.2557 ถอื เปน วนั ครบกาํ หนดตาม
ที่ตกลงกันไว แตป าอาํ พรกย็ ังหาเงินไปซ้อื ท่นี าคนื ไมไ ด

“ตอนตกลงทาํ สญั ญาประนปี ระนอมยอมความ กค็ ดิ อยวู า จะหาใครไป
ซอื้ ท่นี าคนื ใหเ รากอน แลวเรากค็ อยๆ ผอ นคนื เขาไป แตเจา หน้เี ขาขายแพงมาก
ปา กไ็ มร จู ะทาํ ยงั ไง ถา เขามาไลก จ็ ะอยทู นี่ ล่ี ะ เราอยกู นั มาตง้ั แตร นุ ปยู า จะมาเสยี
ที่นาเอารนุ เรานีน่ ะหรอื ตอนนม้ี ีแตชวี ติ เทานั้นทีจ่ ะใหเขาได”

“หน้ชี าวนา เดิมพันการสญู เสียทีด่ นิ ”

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ท่ดี นิ ” 29

μÃÒºà·Ò‹ ·Õáè ç¡´´¹Ñ 㹡ÒáÇÒŒ ¹«éÍ×
áÅСÒÃÊÐÊÁ·èÕ´Ô¹Âѧ¤§´íÒà¹Ô¹μÍ‹ ä»

μÃÒº¹éѹ¡ÒÃÊÞÙ àÊÂÕ ·Õè´Ô¹
¢Í§ªÒǹÒÃÒ‹͡ç¨Ð处 äÁ‹ÂØμÔŧ

สดุ ทา ย..กลายเปนชาวนารับจาง

จากหน้ีนอกระบบรายแรกท่ีเปนหนี้โดยไมไดต้ังใจ ทําใหปาอําพรตอง
เขา สเู สน ทางของหนน้ี อกระบบเรอ่ื ยมา ในจาํ นวนเงนิ ทเี่ พมิ่ มากขน้ึ เปน การกหู นี้
เพอื่ ใชค นื หนี้ หมนุ เวยี นหนเี้ พอ่ื แกป ญ หาเฉพาะหนา เทา นนั้ เงนิ ทท่ี าํ งานหามาได
ก็ลวนหมดไปกับคาดอกเบ้ียที่ตองจายทุกวัน จนในที่สุดปาอําพรก็ตองสูญเสีย
ที่นาทัง้ หมดใหกับเจา หนเ้ี งนิ กนู อกระบบ

ปจ จบุ นั ครอบครวั ของปา อาํ พรตอ งผนั ชวี ติ จากอาชพี ชาวนา เปน ชาวนา
รับจา งรายวัน วันละ 300 บาท รับจางทกุ อยาง ท้ังตัดหญา ตดั ขา วดดี ใสปุยเคมี
ฉีดยาฆาแมลงในนา บางวนั กม็ รี ายไดเ พียงพอคา ใชจา ย แตบางวันกแ็ ทบจะไมมี
ขา วใหกินกันในครอบครวั

สว นพอ กบั แมข องปา อาํ พร มรี ายไดจ ากเงนิ บาํ นาญผสู งู อายคุ นละ 700
บาท ถา มแี รงพอ ก็รับจางปอกแหว ไดค า จา งปอกแหว กิโลกรัมละ 7 บาท ผูเ ปน

“หนีช้ าวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ทด่ี นิ ”

พอท่ีเพ่ิงอาการดีขึ้นจากอัมพฤกษ ก็เพ่ิงจะลุกข้ึนมาปอกแหวได ในแตละวัน
2 คนตายาย ปอกแหวรวมกันได 5 กิโลกรัม พอเปนคาใชจายเล็กๆ นอยๆ ใน
ครอบครวั ไดบา ง

เสน ทางของชาวนาภาคกลาง

กรณีตัวอยางของปาอําพรและครอบครัว สะทอนใหเห็นถึงขอเท็จจริง
ของชาวนาภาคกลางอกี หลายครอบครวั ทตี่ อ งสญู เสยี ทนี่ า เพราะความไมร หู นงั สอื
ไมร กู ฎหมาย ไมเทาทันเลหเ หลย่ี มของนายหนา เงนิ กู และเจา หนี้นอกระบบ

ประกอบกบั ราคาทดี่ นิ ทพี่ งุ สงู ขนึ้ และกาํ ไรจากธรุ กจิ เกง็ กาํ ไรทดี่ นิ ทาํ ให
มีความตองการกวานซ้ือท่ีดินจํานวนมากในพ้ืนท่ีภาคกลาง ชาวนาภาคกลางที่มี
ที่ดินเปนของตนเอง และมีปญหาทางการเงิน จึงตกเปนเปาหมายของนายหนา
เงนิ กู ผูมอี ทิ ธพิ ลในพื้นทีแ่ ละเจา หน้ีนอกระบบ

การไมม ผี รู ทู างกฎหมายใหค วามชว ยเหลอื ในขนั้ ตอนของการทาํ สญั ญา
เงนิ กกู บั เจา หนน้ี อกระบบ ทาํ ใหช าวนาซงึ่ ไมเ ขา ใจเงอ่ื นไขของสญั ญา และไมเ ขา ใจ
ถงึ ผลกระทบทจ่ี ะตามมาหากไมส ามารถชาํ ระหนไี้ ดต ามกาํ หนด ตอ งตกเปน ฝา ย
เสียเปรียบและตกเปนเบ้ียลางของเจาหน้ีนอกระบบและนายหนาที่มีความรูทาง
กฎหมายดกี วา

เมอ่ื เกดิ กรณพี พิ าทเปน คดคี วาม ชาวนาถกู ฟอ งรอ งจากเจา หนนี้ อกระบบ
ใหชําระคืนหน้ีหรือขายท่ีนาทอดตลาด ชาวนาก็เขาไมถึงกระบวนการยุติธรรม

“หน้ีชาวนา เดิมพันการสูญเสียทีด่ นิ ” 31

ไมมีผูรูทางกฎหมายใหคําปรึกษาท่ีถูกตอง ทําใหชาวนาตองกลายเปนฝาย
เสียเปรียบและมีโอกาสสูญเสียท่ีดินมากขึ้น ในขณะที่เจาหน้ีสามารถใชเง่ือนไข
ทางกฎหมายบบี บงั คบั ใหช าวนาทาํ สญั ญาประนปี ระนอมยอมความทตี่ นเองเปน
ฝายไดเ ปรยี บ หรอื ขอใหเ จาหนาท่บี ังคบั คดีขบั ไลชาวนาออกจากท่ดี ิน

เสนทางของชาวนาภาคกลางอีกหลายครอบครวั จึงมีจดุ จบไมแ ตกตาง
จากครอบครัวของปาอําพร ที่ถูกฟองรองจากเจาหนี้และถูกขับไลออกจากที่นา
ตองกลายเปนชาวนาเชา และชาวนารับจางแทน

ผืนนาแปลงใหญในพ้ืนท่ีภาคกลาง จึงทยอยเปล่ียนมือจากชาวนา
รายยอย ไปเปนของผูมีอํานาจและผูมีอิทธิพลในพ้ืนท่ี ตราบเทาท่ีแรงกดดัน
ในการกวานซื้อและการสะสมท่ีดินยังคงดําเนินตอไป ตราบนั้นการสูญเสียที่ดิน
ของชาวนารายยอ ยก็จะยังไมย ตุ ิลง

“หนีช้ าวนา เดมิ พนั การสูญเสยี ทด่ี นิ ”

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ท่ดี นิ ” 33

แรงกดดนั จากการกวานซอ้ื
ทําใหรกั ษาที่ดินไวไมได :

ลมยั สมรวย

สุมาลี พะสิม

“หน้ชี าวนา เดมิ พันการสูญเสยี ท่ดี นิ ”

“ถาเขามายึดท่ี เราก็จะอยูน่ีละ ไมไปหรอก ขอตายอยูตรงนี้ละ
ตายเปนตาย” ปา ลมยั ย้ําถึงเจตนารมยข องเธอทตี่ องการรักษาทด่ี ินของพอ

ลมัย สมรวย วัย 56 ป ชาวนาจังหวัดเพชรบุรี เปนลูกสาวคนโตของ
ครอบครัว จากพี่นองท้ังหมด 7 คน ท่ีดินผืนน้ีแตเดิมพอของเธอเขามาบุกเบิก
จบั จองตง้ั แตส มยั ยงั เปน ปา และตอ มาไดร บั เอกสารสทิ ธทิ์ ด่ี นิ เปน น.ส.3 โดยแบง
ออกเปน 2 แปลง แปลงแรก เน้อื ที่ 19 ไร 1 งาน และแปลงท่ี 2 เนอ้ื ท่ี 35 ไร
3 งาน ตอ กนั เปนผืนเดียว

ในที่ดนิ ผืนน้ี ครอบครัวของปาลมัยเคยทํามาแลว ทกุ อยาง ต้งั แตท าํ นา
ปลูกขาว ปลูกผกั ปลกู แตง แตเพราะสคู า ปุย คา ยาทรี่ าคาแพงไมไ หว สดุ ทา ยจงึ
หันไปปลกู ออยซึง่ เปนพืชเศรษฐกจิ ในพื้นทีแ่ ทน นอกจากพอของปาลมัยจะปลูก
ออยเองแลว ยังเคยมีรถบรรทุกสิบลอว่ิงรับออยของเพื่อนบานสงใหกับโรงงาน
อกี ดว ย โดยมนี อ งชายของปา ลมยั เปน คนดแู ลวง่ิ รถ แตธ รุ กจิ ไปไดไ มด จี นขาดทนุ
รถบรรทุกจึงถูกยดึ ไป

กอ นหนา ทปี่ า ลมยั จะกลบั มาอยบู า นนน้ั เคยไปทาํ งานทโี่ รงงานสบั ปะรด
กระปองท่ีมหาชัยเพื่อหาเงินสงลูกเรียนหนังสือ จนพอลมปวยลงจึงกลับมาดูแล
พอ และกลบั มาทําไรอ อยอีกครง้ั ต้ังแตป พ.ศ. 2538 เปนตนมา

“หนี้ชาวนา เดมิ พันการสูญเสียทีด่ ิน” 35

วิถีชาวไรออ ย

การทาํ ไรอ อ ยในอดตี ของครอบครวั ปา ลมยั นน้ั เคยใชแ รงงานในครอบครวั
ทาํ เองทกุ อยา ง เพราะไมม เี ครอ่ื งมอื การเกษตรสมยั ใหมเ ชน ปจ จบุ นั ตา งกบั ตอนนี้
ท่ีมีทั้งรถปลูกออย รถตัดออย และจางแรงงานทําแทนทุกอยาง ในชวงหลังนี้
ปา ลมยั ไดใ หเถา แกมาลงทนุ ทําไรใหแทน

“ตอนนใ้ี หเ ถา แกมาลงทุนให คา พนั ธุอ อ ยไรล ะ 20,000 บาท ใชรถ
ปลกู ออ ยเขา คา ปยุ คา ยา ทกุ อยา ง เถา แกอ อกหมด เราออกแตท ด่ี นิ อยา งเดยี ว
แลว เรากเ็ กบ็ สว นตา งทเ่ี หลอื เชน ไรห นง่ึ หกั คา ตน ทนุ ทงั้ หมดแลว เหลอื 10,000
บาท เราก็ไดเงินจากสวนตางตรงน้ี ปท ่สี องเราถงึ จะเหลอื เยอะเพราะมีตนทุน
แคใสปุย ไมตองเสียคาพันธุแลว ปลูกออยคร้ังหนึ่งจะเก็บเกี่ยวได 3 – 4 ป
แลวแตการดแู ลรักษา”

“พอทําออยแลวก็ตองเลิกทํานา เพราะยาที่ฉีดในไรออยไหลลงในนา
จนขา วตายหมด ก็เลยเลกิ ทํานา แลวไปซือ้ ขา วกนิ แทน”

ลงทนุ ครงั้ ใหม ใชทด่ี นิ พอ คาํ้ ประกัน

การทําไรออยในขณะนั้นมีคนทําเยอะพอสมควร ครอบครัวนองสาว
ของปา ลมยั จงึ สนใจกลบั มาทาํ รถบรรทกุ วงิ่ รบั ออ ยสง โรงงานอกี ครงั้ แตก ารลงทนุ
ครั้งใหมนี้ ตองใชเงินกอนโต นองสาวของปาลมัยจึงปรึกษาผูเปนพอถึงการนํา
โฉนดทดี่ นิ ทบี่ า นไปจาํ นอง ซง่ึ ขณะนน้ั ยงั เปน โฉนดทดี่ นิ แปลงใหญ เพราะยงั ไมม ี
การแบง ทีด่ นิ ใหกบั ลูกคนอนื่

“หน้ีชาวนา เดิมพนั การสญู เสียทดี่ นิ ”

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ท่ดี นิ ” 37

“พอนอ งสาวจะเอาโฉนดทด่ี นิ ไปเขา ธนาคาร เรากท็ กั ทว งหา มปรามพอ
เพราะเรากลัวประวัติศาสตรเรื่องรถบรรทุกถูกยึดจะซํ้ารอย แตพอบอกวาอยา
มายุง ตอนนั้นปายังทํางานอยทู ีม่ หาชัย ตองสง ลูกเรียนอกี 2 คนดวย พอไดยนิ
คาํ หาม กเ็ ลยไมไดเขามายงุ ”

วนั ที่ 26 เมษายน พ.ศ.2538 ทด่ี นิ ทั้ง 2 แปลง รวม 55 ไร จึงถกู นาํ ไป
จํานองกับธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) สาขาหัวหิน
ไดเ งินกูมารอบแรก 500,000 บาท โดยแบงชําระเงนิ ตนพรอ มดอกเบ้ียออกเปน
5 งวด ระบุใหชําระเสร็จสน้ิ ภายในวนั ที่ 31 มีนาคม พ.ศ.2543

วนั ที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ.2538 ทําสัญญากูเพ่ิมอกี 500,000 บาท โดย
แบงชาํ ระเงนิ ตน พรอมดอกเบี้ยออกเปน 7 งวด กําหนดใหช ําระภายในวันท่ี 30
มถิ นุ ายน พ.ศ.2545

วันท่ี 17 ตุลาคม พ.ศ.2538 ทําหนังสือกูเงินเพ่ิม อีก 500,000 บาท
กาํ หนดใหช าํ ระภายในวนั ที่ 31 มนี าคม พ.ศ.2540

รวมเปน สญั ญาเงนิ กู กบั ธ.ก.ส. 3 ฉบบั เปน เงนิ ตน ทงั้ หมด 1.5 ลา นบาท

“ตอนนองสาวไดเงินมา ก็ออกรถบรรทุกวิ่งออย แลวใหแฟนเขา
จัดการ เราก็ถามนองเสมอวาไดไปจายเงินคืนใหกับธนาคารบางหรือเปลา
นองก็บอกตลอดวาไปจาย การว่ิงรถรับสงออยเขาโรงงานมีคาใชจายสูง
ไหนจะคาจางคนขับ คาซอมรถสารพัด เร่ืองมาแดงข้ึนวานองสาวไมได
สง เงนิ คนื ธนาคาร กต็ อนที่ ธ.ก.ส.สง หมายศาลมาที่บานแลว”

“หนชี้ าวนา เดิมพันการสญู เสยี ที่ดิน”

μ͹ÃٌNjҶ١¿‡Í§ã˪Œ ´ãªŒË¹Õé
ÃÍŒ §ä˨Œ ¹äÁË ¨ÙŒ ÐÃÍŒ §Â§Ñ ä§

ถกู ฟองใหชดใชห นี้

วันท่ี 28 ตุลาคม พ.ศ.2541 ธ.ก.ส. ยืน่ ฟองนอ งสาวปาลมัย เปนจาํ เลย
ที่ 1 และยนื่ ฟองปาลมยั เปนจําเลยท่ี 2 ในฐานะผคู รอบครองมรดกของพอ หลัง
จากพอ เสียชีวติ ลงในป พ.ศ. 2538

ธ.ก.ส.ยน่ื ฟอ งใหชาํ ระเงินตน 1,500,000 บาท ดอกเบ้ียรอ ยละ 19
ตอ ป และคา บรกิ ารสนิ เชอ่ื รอ ยละ 1 ตอ ป นบั จากวนั ผดิ นดั ชาํ ระจนถงึ วนั ฟอ ง
หน้สี ินและดอกเบี้ยรวมเปน เงินทง้ั สิ้น 2,127,238 บาท

“ตอนรวู า ถกู ฟอ งใหช ดใชห น้ี รอ งไหจ นไมร จู ะรอ งยงั ไง โกรธกโ็ กรธนอ ง
นะ สมบตั ขิ องพอ กบั แมแ ทๆ แตเ รากไ็ มร จู ะทาํ ยงั ไง ไมก ลา ทาํ อะไรกบั ทด่ี นิ เลย”

ปา ลมัยวาพลางโบย มอื ใหดพู นั ธอุ อ ยทวี่ างเรียงรายอยูขา งบา น ปา ลมยั
ซื้อพันธุออยเตรียมไวปลูก แตก็ยังไมกลาทําอะไรกับที่ดินของตัวเอง เนื่องจาก
เกรงวาจะลงทุนเสยี เปลาเพราะเก็บผลผลิตไมได

“พอถูกฟอ ง นองสาวเปน คนไปศาลตลอดเพราะเขาเปนผูก ูย ืม กลบั มา
ก็ไมไดบอกอะไรเรา จําไดลาสุดตอนขึ้นศาลครั้งนั้นศาลถามวาใครเปนทายาท
แลว ใครเปน ผจู ดั การมรดก พน่ี อ งทงั้ หมดกเ็ ลยตง้ั ใหเ ราเปน ผจู ดั การมรดกเพราะ
เปน พ่คี นโต”

“หนีช้ าวนา เดมิ พนั การสูญเสียท่ดี ิน” 39

“หน้ชี าวนา เดมิ พนั การสญู เสียท่ดี นิ ”

ท่ีดนิ ถกู ขายทอดตลาด

ป พ.ศ. 2553 ในขณะทีก่ ระบวนการทางศาลดําเนินไป กองทุนฟน ฟู
และพัฒนาเกษตรกร (กฟก.) พยายามเขามาชวยเหลือโดยตกลงที่จะซ้ือหนี้ของ
ครอบครวั ปา ลมยั จาก ธ.ก.ส. มาไวท ก่ี องทนุ ฟน ฟฯู แตใ นขณะนนั้ ตดิ ปญ หาเรอ่ื ง
การโอนยายหน้ี เนื่องจากชื่อในโฉนดที่ดินเปนชื่อของผูเปนพอและยังไมมีการ
แตงตั้งผูจัดการมรดก จึงไมสามารถโอนยายกรรมสิทธ์ิท่ีดินได ธ.ก.ส.จึงตีเช็ค
การซอื้ หน้ีของกองทนุ ฟน ฟูฯ กลบั ไป

“ตอนนั้นปาลมปวย ถุงน้ําในชองทองแตกและติดเชื้อ ตองรักษาตัว
อยนู าน เวลามหี นงั สอื ใหไ ปเซน็ เอกสารอะไร เรากไ็ ปไมไ ด กวา จะดาํ เนนิ เรอ่ื งรบั
เปนผจู ดั การมรดกของพอ ได ธ.ก.ส. กต็ ีเชค็ กลับไปที่กองทุนฟนฟฯู แลว ”

พอศาลพพิ ากษาใหย ดึ ทรพั ยข ายทอดตลาด สาํ นกั งานบงั คบั คดจี งั หวดั
เพชรบุรีไดประกาศขายทอดตลาดท่ีดินของปาลมัย พรอมส่ิงปลูกสรางในราคา
ประเมนิ รวมทงั้ ส้ิน 3,946,585 บาท ในวันที่ 18 กนั ยายน พ.ศ. 2555

“ตอนเขาประกาศขายทอดตลาดทด่ี นิ เรา นอ งสาวกไ็ ปยน่ื เรอ่ื ง กบั ธ.ก.ส.
ขอใหห ยดุ การขายไวก อ น เพอื่ รอใหก องทนุ ตเี ชค็ กลบั มาซอื้ หนอ้ี กี ครงั้ ซงึ่ ครงั้ นน้ั
ธ.ก.ส. กต็ องหยดุ การขาย เพราะมคี นไปย่นื เรอ่ื งคดั คาน”

แตเรอื่ งกลับตาลปตร พลิกความคาดหมาย

“หนชี้ าวนา เดิมพันการสญู เสียทีด่ นิ ” 41

“พอเปลี่ยนผูจัดการ ธ.ก.ส. สาขาหัวหิน เปนคนใหม ผูจัดการ
ธ.ก.ส.คนใหม กลับไมห ยุดเร่อื งการขายทอดตลาดทด่ี นิ ใหเ รา เราก็ไปทาํ เรื่อง
ขอหยุดการขายไวกับเขานะ แลว กใ็ หเ บอรโ ทรศพั ทไ วดวย บอกเขาไวว า ถามี
การขายทอดตลาดใหโ ทรบอกดว ย ทไี่ หนไดเ รามารทู หี ลงั จากลกู คา ทม่ี านวด
กับเราวา เขาแอบเอาท่ดี ินเราขายทอดตลาดไปแลว”

“พอไปสอบถามท่ี ธ.ก.ส.ถึงการขายที่ดนิ ทอดตลาด เจาหนาท่ี ธ.ก.ส.
กลับยอนถามวารูไดยังไงวาที่ดินถูกขายไปแลว วันเดียวกันเราก็ไปท่ีสํานักงาน
บังคับคดีจังหวัดเพชรบุรี แตเจาพนักงานบังคับคดีกลับไมยอมคนเรื่องให
ตองกลับมาพาคนของกองทุนฟนฟูฯ ไปดวย เจาพนักงานบังคับคดีถึงจะยอม
คนเรอื่ งให”

เร่ืองนี้ปาลมัยตั้งขอสังเกตวา อาจจะมีคนตองการซื้อท่ีดินแปลงนี้ของ
ปาอยูแลว ท่ีดินจึงถูกขายทอดตลาดโดยท่ีเจาของอยางปาและนองสาวไมถูก
แจงใหทราบ พอเหตุการณเกิดขึ้นเชนนี้ ปาลมัยจึงเริ่มไมม่ันใจกับการทํางาน
ของเจาหนาที่ ธ.ก.ส. และเจาพนักงานบังคับคดีจังหวัด วารูเห็นเปนใจกับคนที่
ตอ งการซือ้ ท่ดี นิ ของปาหรือไม

ทด่ี นิ ของปา ลมยั จาํ นวน 55 ไร ถกู ขายทอดตลาดไปในวนั ที่ 11 ธนั วาคม
พ.ศ. 2555 เปน การขายทอดตลาดในนดั ท่ี 3 ทไ่ี มม ผี ยู นื่ คาํ คดั คา น เพราะปา ลมยั
ไมไ ดถ กู แจง ใหท ราบลว งหนา ทด่ี นิ มมี ลู คา อยทู ไ่ี รล ะ 158,000 บาท แตพ อประกาศ
ขายทอดตลาด ราคาตกลงเหลือเพยี งไรล ะ 70,000 บาท เทาน้นั

มหิ นําซา้ํ คนทม่ี าซ้ือทดี่ นิ ของปา ลมัย ก็เปนญาติพน่ี อ งกับผูม ีอิทธิพลใน
จังหวัดเพชรบรุ ีเสยี อกี

“หนช้ี าวนา เดมิ พันการสญู เสียทดี่ นิ ”

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ท่ดี นิ ” 43

“หน้ชี าวนา เดมิ พนั การสญู เสียท่ดี นิ ”

แรงกดดันจากการกวา นซือ้ ที่ดิน

หลังจากที่ดินถูกขายทอดตลาดไปแลว ครอบครัวปาลมัยยังพยายาม
ทจี่ ะเอาทด่ี นิ ซงึ่ เปน สมบตั ขิ องพอ กลบั คนื มาใหไ ด ใครแนะนาํ ใหไ ปยน่ื เรอ่ื งทไี่ หน
ก็ไปหมด รวมท้ังศูนยดํารงธรรมจังหวัดเพชรบุรี ซ่ึงสุดทายก็ชวยเหลืออะไร
ปาลมยั ไมไดเลย

“เรายื่นเรื่องอุทธรณกับศาลไปอีกครั้งเม่ือกลางป พ.ศ. 2556 แตก็
แพคดี หลังจากนั้นก็พยายามไปคุยกับเจาหนาที่ ธ.ก.ส. สํานักงานใหญ เพ่ือให
ดําเนินการขอซ้ือคืนที่ดิน ซึ่ง ธ.ก.ส. สํานักงานใหญรับปากวาจะเจรจากับผูซื้อ
ให แตป ญ หามาตดิ อยตู รงทคี่ นทซ่ี อื้ ทด่ี นิ ของเรา เมอื่ เขาไดท ด่ี นิ ไปแลว เขาไมย อม
คยุ กับเรา ”

แมจะมีความพยายามจากครอบครัวปาลมัยท่ีตองการซื้อที่ดินคืน
แตผูซื้อที่ดินกลับไมยอมขายคืนและไมยอมเจรจาดวย ทําใหปาลมัยยิ่งสงสัย
วา คนซ้ือท่ีดินคงตองการที่ดินผืนน้ีของพอปาลมัยมานานแลว เพราะที่ดิน
รอบขา งของญาตพิ น่ี อ งและชาวบา นรายอนื่ ลว นแบง ขายใหน ายหนา คา ทด่ี นิ
กนั ไปหมด เหลอื แตท ด่ี นิ แปลงใหญข องพอ และครอบครวั ของปา ลมยั ทไี่ มเ คย
แบง ทด่ี นิ ขายเลย

นอกจากตอสูในกระบวนการทางศาลแลว ครอบครัวปาลมัยยังตรวจ
สอบกลับไปท่ีฝายจัดการหน้ีสินของกองทุนฟนฟูฯ สํานักงานใหญ วาเหตุใด
เมือ่ กองทุนฟน ฟูฯ อนมุ ัตซิ ้ือหน้ขี องครอบครวั ปา ลมยั จาก ธ.ก.ส. แลว แตท าํ ไม
ธ.ก.ส. ยังนําที่ดินของปาลมัยไปขายทอดตลาดไดอีก หลังจากตรวจสอบแลว
จึงพบวามีการสงเช็คเพื่อซ้ือหน้ีของกองทุนฟนฟูฯ ไปท่ี ธ.ก.ส.จริง แตสงไป
หลงั จากทดี่ ินของปาลมยั ถูกขายทอดตลาดไปแลว

“หนี้ชาวนา เดิมพนั การสญู เสียท่ดี ิน” 45

“หน้ชี าวนา เดมิ พนั การสญู เสียท่ดี นิ ”

“หนี้ชาวนา เดมิ พนั การสญู เสยี ท่ดี นิ ” 47

ºÒ§·ÕàÃÒËÁعà§Ô¹ÁÒ㪌¨‹ÒÂäÁ‹·Ñ¹
¡μç ÍŒ §ä»¡ŒàÙ §Ô¹à¨ÒŒ ˹չé Í¡ÃкºÁÒ
´Í¡àºÂÕé ÃÍŒ ÂÅÐ 10 μ‹Íà´×͹

ข้นั ตอนการซือ้ หน้ที ลี่ าชา ของกองทุนฟน ฟูฯ จึงทาํ ใหครอบครวั ของปา
ลมัย ไดรับผลกระทบอยางมาก ตองสูญเสียท่ีทํากินทั้งหมด ท้ังที่กองทุนฟนฟูฯ
ควรจะชว ยเหลือไวไดทนั

ผลกระทบหลังถูกยึดทด่ี ิน

ปาลมัยเปนคนสูชีวิต ในวัยสาวเคยใชชีวิตท่ีลําบากเพราะสามีเสีย
ตง้ั แตลูกทัง้ สองคนยังเลก็ ปา บอกวา ทาํ ทุกอยางเพือ่ ใหล กู ไดเ รยี นหนงั สือ ทั้งทาํ
ไรออย ทําโรงงานสับปะรดกระปอง ไดค า แรงวนั ละ 157 บาท ถาทํางานหนัก
ขนึ้ ทาํ โอทกี จ็ ะไดว นั ละ 500 บาท แตพ อผา ตดั เอาถงุ นา้ํ ในชอ งทอ งออก รา งกาย
ไมค อยแขง็ แรง จงึ ออกมาทาํ งานเปน หมอนวดแผนไทยแทน

เมอื่ เกดิ เรอื่ งถกู ฟอ งยดึ ทดี่ นิ พอถงึ เวลานดั ศาลกต็ อ งไปขนึ้ ศาล ไปตดิ ตาม
เรอื่ งที่ ธ.ก.ส. ไปปรกึ ษากบั แกนนาํ สภาเครอื ขา ยองคก รเกษตรกรแหง ประเทศไทย
และนกั วชิ าการ ซง่ึ การเดนิ ทางแตล ะคร้ัง หมดคาใชจ ายไปไมใชน อ ย

“หน้ชี าวนา เดิมพันการสูญเสียท่ดี นิ ”