Ikatan Kimia Bab 5 - KSSM Tingkatan 4

IKATANC KIMIA

5.1 Asas pembentukan sebatian

Sebatian terbentuk Ikatan kimia terbentuk Ikatan kimia hanya
apabila dua atau lebih apabila berlakunya melibatkan elektron
pemindahan atau
unsur bergabung valens sahaja.
perkongsian elektron.

Ikatan kovalen Ikatan ion

5.2 Ikatan ion

• Atom logam menderma elektron valens untuk membentuk ion positif atau kation
• Atom bukan logam menerima elektron daripada atom logam untuk membentuk ion negatif atau

anion.
• Sebatian ion terbentuk apabila ion yang berlainan cas tertarik antara satu sama lain untuk

membentuk ikatan ion.

Atom klorin, Cl memerlukan 1
elektron untuk mencapai
susunan elektron oktet

5.3 Ikatan kovalen

• Ikatan kovalen terbentuk apabila atom-atom bukan logam berkongsi elektron untuk mencapai
susunan electron duplet atau oktet yang stabil.

• Ikatan kovalen terbahagi kepada tiga jenis iaitu ikatan tunggal, ikatan ganda dua, dan ikatan ganda
tiga.

• Pembentukan ikatan kovalen boleh digambarkan dengan menggunakan struktur Lewis yang hanya
menunjukkan elektron valens bagi atom yang terlibat.

Contoh struktur Lewis bagi pembentukan molekul klorin, Cl2.

• Ikatan tunggal – berkongsi satu elektron

Dua atom klorin, Cl
berkongsi sepasang
elektron bagi membentuk
ikatan tunggal di dalam
molekul klorin, Cl2

• Ikatan ganda dua – berkongsi dua elektron

Dua atom oksigen, O berkongsi dua
pasang elektron bagi membentuk ikatan
ganda dua di dalam molekul oksigen, O2

• Ikatan ganda tiga – berkongsi tiga elektron

Dua atom nitrogen, N berkongsi
tiga pasang elektron bagi

membentuk ikatan ganda tiga di
dalam molekul nitrogen, N2

5.4 Ikatan hidrogen

Ikatan hidrogen ialah daya tarikan antara atom hidrogen, H yang mempunyai ikatan dengan atom
yang tinggi keelektronegatifan, iaitu nitrogen, N, oksigen, O, atau fluorin, F dengan atom nitrogen, N,

oksigen, O, atau fluorin, F di dalam molekul lain.

Daya tarikan yang terhasil Atom oksigen, O mempunyai
antara atom hidrogen, H di keelektronegatifan yang
dalam molekul air dengan atom tinggi
oksigen, O dari molekul air yang

lain membentuk ikatan
hidrogen

5.5 Ikatan datif

Ikatan datif atau ikatan koordinat merupakan sejenis ikatan kovalen yang mana pasangan elektron
yang dikongsi berasal daripada satu atom sahaja.

5.6 Ikatan logam Elektron valens atom logam boleh
didermakan dengan mudah dan boleh
Ikatan logam terbentuk dinyahsetempatkan walaupun dalam
apabila terdapat daya tarikan keadaan pepejal. Ion logam yang bercas

elektrostatik antara lautan positif terbentuk apabila elektron
elektron dan ion logam bercas valens dinyahsetempatkan.

positif

Elektron dinyahsetempatkan bermaksud elektron yang bebas bergerak dan tidak dimiliki mana-
mana atom atau ion. Lautan elektron terbentuk apabila tumpeng tindih (overlap) petala valens atom-

atom logam yang mengakibatkan elektron dapat dinyahsetempatkan

Semua elektron valens yang
dinyahsetempatkan boleh bergerak balas
di antara struktur logam dan membentuk

lautan elektron. Daya tarikan
elektrostatik antara lautan elektron dan

ion logam bercas positif membentuk
ikatan logam

Apabila elektron pada atom logam
dinyahsetempatkan di dalam lautan
elektron, logam dapat mengkonduksikan
elektrik. Elektron yang bergerak balas di
dalam struktur logam membawa cas dari
terminal negatif ke terminal positif apabila
elektrik dibekalkan

5.7 Sebatian ion dan sebatian kovalen

• Kekonduksian elektrik

Sebatian ion dan sebatian kovalen mempunyai Pepejal sebatian ion
sifat kekonduksian elektrik yang berbeza.
Sebatian ion tidak boleh mengkonduksikan Leburan atau larutan
elektrik dalam keadaan pepejal tetapi boleh akueus sebatian ion
mengkonduksikan elektrik dalam keadaan
Pepejal atau leburan
leburan dan larutan akueus manakala sebatian sebatian kovalen
kovalen tidak boleh mengkonduksikan elektrik

dalam semua keadaan

Ion tidak dapat bergerak secara bebas Ion dapat bergerak secara bebas kerana
kerana telah diikat dengan daya tarikan daya tarikan elektrostatik telah diatasi.
elektrostatik yang kuat. Oleh itu, pepejal Oleh itu, leburan atau larutan akueus
sebatian ion tidak dapat mengkonduksikan
sebatian ion boleh mengkonduksikan
elektrik elektrik.

Molekul dalam sebatian kovalen bersifat
neutral dan tidak membawa sebarang cas.

Oleh itu, sebatian kovalen tidak dapat
mengkonduksikan elektrik dalam semua

keadaan

• Keterlarutan di dalam air dan pelarut organik

Kebanyakan sebatian ion boleh larut di dalam air tetapi tidak boleh larut di dalam pelarut organik.
Sebaliknya, kebanyakan sebatian kovalen tidak boleh larut di dalam air tetapi boleh larut di dalam
pelarut organik.

Apabila dilarutkan di dalam air, molekul air membantu mengatasi daya tarikan elektrostatik
di antara ion dan meruntuhkan struktur kekisi pepjal sebatian. Oleh itu, ion dapat bergerak bebas di
dalam air.

Air merupakan pelarut Ion positif, Na+ akan
berkutub yang tertarik ke bahagian
atom oksigen molekul
mengandungi cas air yang bercas negatif
separa negatif di manakala ion negative,
bahagian atom oksigen Cl- akan tertarik ke
dan cas separa positif
di bahagian atom bahagian atom
hidrogen molekul air
hidrogen.
yang bercas positif

• Takar lebur dan takat didih

Sebatian ion mempunyai takat lebur dan takat didih yang tinggi. Oleh itu, sebatian ion tidak meruap
dengan mudah.

Sebatian ion seperti natrium klorida, NaCl Tenaga haba yang tinggi diperlukan untuk
mengandungi ion positif, Na+ dan ion mengatasi daya tarikan elektrostatik yang kuat
negative, Cl- yang teertarik antara satu ini supaya sebatian ion melebur atau mendidih.

sama lain oleh daya tarikan elektrostatik Oleh itu, natrium klorida, NaCl mempunyai
yang kuat. takat lebur dan takat didih yang tinggi.

Molekul ringkas sebatian kovalen mempunyai takat lebur dan takat didih yang rendah. Oleh itu, molekul
ringkas sebatian kovalen meruap dengan mudah.

Daya tarikan van der Walls di antara molekul Tenaga haba yang rendah diperlukan untuk
ringkas sebatian kovalen seperti metana, CH4 mengatasi daya tarikan yang lemah ini supaya
sebatian kovalen melebur atau mendidih. Oleh
itu, metana, CH4 mempunyai takat lebur dan

takat didih yang rendah.

Molekul ringkas Molekul gergasi

• Kecil dan ringkas • Sangat besar
• Cecair atau gas • pepejal

• Ikatan kovalen kuat • Ikatan kovalen kuat
• Daya tarikan van der dTiada daya tarikan van

Waals lemah der Waals

Takat lebur dan takat didih Takat lebur dan takat didih
rendah tinggi

Kegunaan Sektor • Bateri
sebatian ion dan perindustrian • Cat
sebatian kovalen
dalam kehidupan Sektor • Baja
pertanian • Racun perosak
harian
Sektor • Antasid
perubatan • Parasetamol

Kegunaan • Detergen
rumah • gliserol

NAMA : MICHELLE CHUNG
KELAS : 4 STEM 1

SMK BANDARAYA, KOTA KINABALU