หนังสอื เรียนรายวชิ าพนื้ ฐาน
ชัน้ ประถมศึกษาปี ท่ี
หน่วยการเรียนรู้ที่
เสือ้ ผ้าและเครื่องแตง่ กาย
การซ่อมแซมเสอื้ ผ้า
สัญลักษณส์ ากลในการดูแลรักษาเสอื้ ผ้า
การซักเสอื้ ผ้าและการตากเสอื้ ผ้า
การเก็บเสอื้ ผ้าและการพบั เสอื้ ผ้า
การรีดเสอื้ ผ้า
การงานอาชีพ ชั้นประถมศึกษาปี ที่ ๕
๑. การซ่อมแซมเสอื้ ผ้า
การดแู ลรกั ษาเสือ้ ผา้ เป็ นการทาํ ใหเ้ สือ้ ผ้า เลือกวธิ ีซ่อมแซมให้เหมาะสมกบั ลักษณะ
ใชง้ านได้นานและประหยดั ค่าใชจ้ ่ายในการ การชาํ รุดของเสือ้ ผ้า เพื่อความทนทานตอ่
ซือ้ เสือ้ ผ้าใหมด่ ว้ ยวิธีการต่าง ๆ เช่น การ การใช้งาน
ซ่อมแซมเสือ้ ผ้า การขจัดรอยเปื้ อนบนเสือ้ ผา้ ใช้ด้ายสีเดียวกบั สเี สือ้ ผ้าท่จี ะซ่อมแซมหรอื
และการซกั เสือ้ ผา้ สใี กลเ้ คยี งกัน เพือ่ ความกลมกลืนสวยงาม
เสือ้ ผา้ ท่สี วมใสเ่ ป็ นประจาํ อาจชาํ รุด ซอ่ มแซมก่อนซกั รดี เสือ้ ผา้ เพือ่ ป้องกนั
จากการทาํ กจิ กรรมตา่ ง ๆ หรือ ไมใ่ หเ้ สือ้ ผ้าชาํ รุดไปมากกว่าเดมิ
เสอ่ื มสภาพเพราะใช้งานมานาน หาก
รูจ้ กั ซ่อมแซมจะทาํ ให้เสือ้ ผา้ ใชง้ าน การงานอาชีพ ชั้นประถมศึกษาปี ที่ ๕
ไดต้ ่อไป การซอ่ มแซมเสือ้ ผา้ มี
หลกั การสาํ คญั ดังนี้
๑.๑ การสอย
การสอยเป็ นการซอ่ มแซมเสือ้ ผา้ วธิ ีหนึ่ง
ซึ่งเห็นรอยเยบ็ น้อยที่สดุ
การสอยโดยท่ัวไปมี ๔ วิธี ดงั นี้
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศึกษาปี ที่ ๕
ขัน้ ตอนการสอยซ่อนดา้ ย
วิธีการสอยที่นิยมใชซ้ อ่ มแซมเสอื้ ผา้
มากทส่ี ุด คอื การสอยซ่อนดา้ ย ซึง่ มวี ัสดุ
อุปกรณแ์ ละขน้ั ตอนการทาํ ดงั นี้
วสั ดุ อุปกรณ์
เข็มมือ เขม็ หมุด ดา้ ย กรรไกร
การงานอาชพี ชั้นประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
๑.๒ การเยบ็ ตะขอ ตะขอเป็ นเครอ่ื งเกาะเกย่ี ว ใช้สาํ หรับเกย่ี วผา้ 2 ชนิ้ ใหต้ ดิ กัน
เชน่ ขอบกางเกง ขอบกระโปรง ขอบแขนเสอื้
ตะขอเก่ยี วและ ตะขอเกย่ี วและ
ตะขอรับบนกางเกง ตะขอรับบนคอเสอื้
๑) ตะขอเก่ียว เป็ นตะขอทม่ี ีลกั ษณะงองุม้
ใชย้ ดึ หรือเกาะเก่ยี วตะขอรบั ใหอ้ ยกู่ บั ที่
๒) ตะขอรับ เป็ นตะขอทใ่ี หต้ ะขอเก่ยี ว
มายดึ เกาะ ตะขอรบั มี ๓ ชนิด ดงั นี้
การงานอาชพี ชั้นประถมศึกษาปี ที่ ๕
ขนั้ ตอนการเย็บตะขอเก่ยี ว
วสั ดุ อุปกรณท์ ใ่ี ช้ในการเย็บตะขอ
เข็มมอื ดา้ ย กรรไกร
ตะขอรับ ตะขอเก่ยี ว
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
ขัน้ ตอนการเย็บตะขอรบั
การติดตะขอเกย่ี วและตะขอรับควรติดใน
ตาํ แหน่งที่พอดกี นั เพอ่ื ให้เสือ้ ผ้าทส่ี วมใส่
ไม่คับ หรอี หลวมจนเกินไป
และไม่เสยี รูปทรงขณะสวมใส่
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
๒. สัญลักษณส์ ากลในการดแู ลรักษาเสอื้ ผ้า
การดแู ลรักษาเสือ้ ผา้ ตามสญั ลักษณ์ ซักด้วยมอื เท่านั้น ห้ามซกั ด้วยเครอ่ื ง แยกซกั ด้วยนา้ํ เยน็ ซกั แห้งเท่าน้ัน
สากลที่บอกรายละเอยี ดขอ้ ควร ห้ามซักด้วยเครอ่ื งซกั ผ้า หา้ มอบหรอื ป่ันแหง้ หา้ มบิด
ปฏิบัติหรอื ละเว้นในการทาํ ความ แขวนตาก
สะอาด และการระวังรกั ษาเนื้อผา้ ไว้ หา้ มซักแห้ง ป่ันแหง้ ได้ ตากในทร่ี าบ
บนป้ายหรือฉลากเสอื้ ผ้าสาํ เรจ็ รูป
หรือผลติ ภณั ฑส์ ิ่งทอตา่ ง ๆ ใชส้ ารฟอกขาวได้ ห้ามใชส้ ารฟอกขาว
จะชว่ ยถนอมเนือ้ ผา้ ให้ใช้
งานไดน้ าน โดยสัญลักษณ์
ท่พี บเหน็ ท่วั ไป มีดังนี้
รีดด้วยอณุ หภูมติ ่าํ รดี ด้วยอุณหภูมิ รดี ด้วยอุณหภมู สิ ูง ห้ามรดี
ปานกลาง
การงานอาชีพ ชั้นประถมศึกษาปี ที่ ๕
๓. การซักเสอื้ ผ้าและการตากเสือ้ ผ้า
การซักเสือ้ ผา้ และการตาก ๓.๑ การซักเสอื้ ผ้า
เสือ้ ผ้า เป็ นวิธีการดแู ลรกั ษา
เสือ้ ผ้าอยา่ งหนึ่งซึง่ ต้องทาํ เ สื้อ ผ้ า ท่ี ส ว ม ใ ส่ แ ล้ ว ย่ อ ม เ กิ ด ค ว า ม ส ก ป รก จ า ก
เป็ นประจาํ เพื่อใหม้ ีเสือ้ ผ้าท่ี คราบเหง่ือไคล ฝ่ ุนละออง หรือรอยเปื้ อนจากการทํา
แหง้ สะอาดไวส้ วมใส่ใน กิจกรรมต่าง ๆ จึงต้องนําไปซักทําความสะอาด ตากแดดให้แห้ง
ครง้ั ตอ่ ไป แลว้ พบั เกบ็ เข้าทใี่ หเ้ รียบรอ้ ย เพ่อื ความสะดวกในการนํามาสวมใส่
การซักเสือ้ ผ้าโดยท่ัวไปมี ๒ วิธี ได้แก่ การซักเสื้อผ้าด้วยมือ
และการซักเสื้อผ้าด้วยเคร่ืองซักผ้า ซ่ึงการซักเสื้อผ้าแต่ละวิธี
มีข้อดีและขอ้ เสยี แตกตา่ งกัน
การเลือกซักเสือ้ ผ้าด้วยวิธีใดน้ัน ขึน้ อยู่กับความสะดวก เวลา
และฐานะทางเศรษฐกจิ ของแตล่ ะครอบครวั
การงานอาชีพ ชัน้ ประถมศึกษาปี ที่ ๕
วธิ กี ารซกั เสอื้ ผ้าด้วยมือ วธิ กี ารซกั เสอื้ ผ้าดว้ ยเครือ่ งซักผ้า
ข้อดี
ข้อดี
๑. ประหยดั น้าํ และไฟฟ้า ๑. ประหยดั แรงงาน
๒. ประหยัดค่าใช้จา่ ยในการซอื้ ๒. ประหยัดเวลา
เครอ่ื งซักผ้า ๓. เสือ้ ผ้าแห้งเรว็
๓. เสอื้ ผ้าสะอาด ข้อเสยี
๔. ถนอมเนือ้ ผ้าใหใ้ ช้ไดน้ าน ๑. สนิ้ เปลืองนํา้ และไฟฟ้า
๒. สิน้ เปลอื งค่าใช้จา่ ยในการซอื้
ข้อเสยี
๑. สนิ้ เปลอื งแรงงาน เครอ่ื งซักผ้า
๒. สิน้ เปลอื งเวลา ๓. ซกั ผ้าไม่ค่อยสะอาด เช่น บริเวณ
๓. เสอื้ ผ้าแหง้ ช้า
คอเสอื้ และรักแร้
การงานอาชพี ชั้นประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
การซักเสอื้ ผ้าด้วยมือ
เป็ นการทาํ ความสะอาดเสือ้ ผ้าโดยใช้แรงงานคน ซงึ่ มีวสั ดุ อุปกรณท์ จี่ าํ เป็ น ดงั นี้
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
ขั้นตอน
การซักผ้าดว้ ยมอื
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
การซักเสอื้ ผ้าดว้ ยเครอ่ื งซักผ้า
เป็ นการทาํ ความสะอาดเสอื้ ผ้าโดยใช้เครอ่ื งซักผ้า ซง่ึ เป็ นเครอ่ื งใช้ไฟฟ้าชนิดหน่ึงร่วมกับสารซกั ล้างดงั นี้
๑. เครื่องซักผา้ เครือ่ งซกั ผา้ มี ๒ ประเภท ๑.๑ เครือ่ งซักผ้าแบบอตั โนมตั ิ
ได้แก่ เครือ่ งซักผ้าแบบอตั โนมัติ (ถงั เดีย่ ว) ลักษณะ เป็ นถังเดย่ี ว มปี ่ ุม ลกู บิดหมุน หรือระบบสัมผสั
และเครื่องซักผา้ แบบกึง่ อัตโนมตั ิ (ถงั ค)ู่ เพอื่ ตัง้ โปรแกรมการทาํ งาน ฝาเปิ ด-ปิ ดได้ มีทงั้ ฝาบน
โดยแตล่ ะประเภทมลี กั ษณะรูปร่าง และ และฝาหน้า
การทาํ งานที่แตกต่างกนั การทาํ งาน สามารถซักเสอื้ ผ้า
ใหเ้ สร็จสิน้ ได้เองตัง้ แตเ่ ร่มิ
ซกั จนถงึ ป่ันหมาด โดยตงั้
โปรแกรมการทาํ งานเพียง
ครัง้ เดยี่ วกอ่ นซกั ซ่งึ การซัก
เสือ้ ผา้ ดว้ ยเครื่องซักผา้
ประเภทนีต้ ้องมรี ะบบนาํ้ ทดี่ ีและเพียงพอตอ่ การใช้งาน
ตัง้ แตเ่ ร่มิ ต้นจนสิน้ สุดการทาํ งาน และต้องใสเ่ สือ้ ผ้าตาม
นาํ้ หนักทแี่ ตล่ ะเครื่องระบุไว้
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศึกษาปี ที่ ๕
๑.๒ เคร่ืองซักผ้าแบบก่งึ อัตโนมัติ
ลักษณะ เป็ นถงั คู่ มปี ่ ุมหรอื ลกู บดิ หมุน เพ่อื ตงั้ โปรแกรมการทาํ งาน
มีฝาเปิ ด-ปิ ดอยูด่ ้านบนทงั้ ๒ ถัง
การทาํ งาน การซกั เสอื้ ผา้ และการป่ันหมาด
ไมส่ ามารถทาํ งานรว่ มกันได้ในถงั เดียว
การซกั เสอื้ ผา้ ดว้ ยเครอ่ื งซกั ผ้าประเภทนี้
ก่อนใช้เคร่อื งซกั ผ้าทกุ ชนิด ประหยัดนา้ํ แต่ผ้ใู ชต้ ้องควบคุมระบบนา้ํ โดย
ควรอ่านคมู่ ือทแ่ี นบมากับเครอ่ื งซกั ผ้าใหเ้ ขา้ ใจ เปิ ด-ปิ ดนาํ้ เอง และเมื่อต้องการป่ันแหง้
ตอ้ งยา้ ยผ้าจากถงั ซักไปส่ถู งั ป่ันหมาด
และปฏิบัติตามอยา่ งเคร่งครัด
เพ่อื ใหใ้ ช้งานได้อย่างมีประสทิ ธิภาพและปลอดภัย
การงานอาชีพ ชั้นประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
กล่องใส่ผงซกั ฟอก และนา้ํ ยาปรับผ้านุ่ม ควรถอดออกมาล้างเป็ นระยะ ๆ โดยใช้แปรงสฟี ันขัด
ทาํ ความสะอาด
ตัวถังภายนอก ควรใช้ฟองนํา้ หรือผ้าชุบนํ้าอุ่นหมาด ๆ เชด็ ทาํ ความสะอาด
ขอบยาง ควรเชด็ ใหแ้ หง้ ทกุ ครั้งหลังการใช้งาน และไม่ควรปิ ดประตเู ครื่องเนื่องจากจะทาํ ใหม้ ีกลิน่ อับชนื้
และเกิดเชือ้ ราได้งา่ ย
ตวั ถังภายใน ควรล้างทาํ ความสะอาดเดอื นละคร้ัง โดยตง้ั โปรแกรมการซักผ้าหนา เปิ ดเครื่องและปล่อย
ใหท้ าํ งานจนจบโปรแกรมโดยไม่ต้องใส่เสือ้ ผ้าและผงซกั ฟอก
บานประตูและกระจก ใหใ้ ช้ผ้าชุบนํ้าหมาด ๆ เช็ดโดยรอบ โดยเฉพาะด้านใน
การดแู ลรักษา ไส้กรองนํ้าทงิ้ ควรถอดทาํ ความสะอาดอยา่ งสม่าํ เสมอ เน่ืองจากอาจเป็ นสาเหตุ
เคร่อื งซักผ้า
ของการอุดตนั ได้
๒. สารซักล้าง สารซกั ลา้ งที่ใชก้ บั เครื่องซักผา้ มีท้งั
ชนิดผง ชนิดเกล็ด และนํ้ายาซักผา้ ทเ่ี ป็ นของเหลว
สาํ หรบั วธิ ีการใช้สามารถอา่ นไดจ้ ากฉลากข้างถงุ
กลอ่ ง หรือขวดผลิตภณั ฑ์
การงานอาชีพ ชัน้ ประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
ขั้นตอนการซักผ้าดว้ ยเครื่องซักผ้า
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
๓.๒ การตากเสอื้ ผ้า ผา้ ที่ซักเสร็จแล้วควรนํามาตากทันที่ เพื่อป้องกัน
เสื้อผ้ามีกลิ่นอับชื้น โดยใช้อุปกรณ์ ได้แก่
ไม้แขวนเสือ้ ทห่ี นีบผ้า และราวตากผ้า
ขัน้ ตอนการตากเสอื้ ผา้ ไม้แขวนเสือ้ ทีห่ นีบผ้า
๑. คล่ีผา้ ออก แลว้ สะบัดผ้า ๒-๓ ครัง้ การตากเสือ้ ผ้า
เพอ่ื ใหส้ ะเดด็ นา้ํ และป้องกนั
ไม่ใหผ้ า้ ยบั มาก นอกจากนี้ เสือ้ ผ้าสคี วรตากในทร่ี ม่ เพ่อื ป้องกัน
๒. กลบั ผา้ ด้านในออกมาดา้ นนอก เสอื้ ผ้าสซี ดี และเสอื้ ผา้ ทที่ าํ จากไหมพรม ควรตากบนพืน้
ทุกตวั เพื่อป้องกันไม่ใหผ้ า้ มีสซี ีด
และเปื้ อนฝ่ ุนละออง ตะแกรงในแนวราบเพือ่ ไม่ใหเ้ สือ้ ผ้าเสียรูปทรง
๓. นาํ เสอื้ ผา้ มาใสไ่ ม้แขวนเสอื้ หรอื
พาดบนราวตากผา้ แลว้ ใช้
ทห่ี นีบผา้ หนีบไว้ ไม่ใหเ้ สือ้ ผ้าปลิว
การงานอาชพี ชั้นประถมศึกษาปี ที่ ๕
๔. การเกบ็ เสือ้ ผ้าและการพับเสือ้ ผ้า
การเก็บเสือ้ ผ้าและการพับเสือ้ ผ้า ช่วย ๔.๑ การเก็บเสอื้ ผ้า
ใหเ้ สือ้ ผา้ ท่แี ห้งแล้วไม่ตอ้ งเปื้ อนฝ่ ุนที่
เกิดจากลมพัด หรอื ตากแดดจนสีซีด การเกบ็ เสือ้ ผ้า มีขั้นตอนดงั นี้
รวมท้งั เป็ นระเบียบเรยี บรอ้ ย ๑. เก็บเสือ้ ผ้าท่ีตากไว้จากราวตากผ้า โดยเสือ้ ผ้า
พรอ้ มสาํ หรับการนํามาพับ ทม่ี ีไมแ้ ขวนให้หิว้ มาทง้ั ไม้แขวน ส่วนเสือ้ ผา้ ทพ่ี าดไว้ ใหด้ ึง
และรีดหรือใช้งานตอ่ ไป ท่ีหนีบผ้าออกแล้ววางรวมกันในกะละมังหรือตะกร้าผ้าท่ี
แห้งสะอาด
๒. แยกประเภทเสื้อผ้าท่ีต้องรีดและไม่ต้องรีด
โดยเสื้อผ้าที่ต้องรีดให้แขวนรวมกันไว้เพ่ือรอรีด ส่วน
เสือ้ ผา้ ทไ่ี มต่ อ้ งรีด วางรวมกนั เพือ่ พบั ก่อนเกบ็ เข้าตู้เสือ้ ผ้า
การพับผ้า
การงานอาชพี ชั้นประถมศึกษาปี ที่ ๕
๔.๒ การพบั เสอื้ ผ้า เสือ้ ผา้ ทไ่ี มต่ อ้ งรดี เชน่ ชุดนอน กางเกงชั้นใน เสือ้ ยดื กางเกง
ขาสัน้ ถงุ เทา้ ผ้าเชด็ ตวั ผ้าเช็ดหน้า ผา้ ถุง ควรพบั ให้เรียบร้อย
เพ่อื เก็บในกลอ่ งหรอื ตเู้ สือ้ ผา้
การงานอาชีพ ชั้นประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
การรีดเสือ้ ผ้า เป็ นวิธีทาํ ใหเ้ สือ้ ผ้าเรียบ ๕. การรีดเสือ้ ผ้า
น่าสวมใส่ และเสือ้ ผา้ ท่เี รยี บนี้เองจะ
ช่วยสง่ เสรมิ ใหผ้ ้สู วมใสม่ บี ุคลกิ ภาพดี ๕.๑ วัสดุ อุปกรณท์ ใี่ ช้ในการรดี เสอื้ ผ้า
วัสดุ อุปกรณท์ ี่ใช้ในการรีดเสื้อผ้าแต่ละชนิดมี
วธิ ีการใชง้ านและการดูแลรกั ษาแตกตา่ งกนั ดงั นี้
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศึกษาปี ที่ ๕
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศกึ ษาปี ที่ ๕
๕.๒ ข้อควรปฏิบัตใิ นการรีดเสอื้ ผ้า
การรีดเสื้อผ้าให้เรียบ ถนอมเนื้อผ้า และปลอดภัย
มขี ้อควรปฏิบัติ ดังนี้
๑. ศกึ ษาวธิ กี ารใชว้ สั ดุ อุปกรณส์ าํ หรับรีดเสือ้ ผา้ จากเอกสาร แผน่ พับหรือฉลากทต่ี ิดอยู่
บนกลอ่ งและภาชนะบรรจใุ หล้ ะเอยี ดกอ่ นใช้งาน
๒. สาํ รวจชนิดของผ้าทตี่ ้องการรีด เพือ่ จะไดป้ รับอุณหภมู ขิ องเตารีดให้ การรีดเสื้อผ้า
เหมาะสมกบั ชนิดของผ้า ๓. พรมนา้ํ ใหเ้ สอื้ ผ้ามคี วามชืน้ กอ่ นรีด หรือใช้นา้ํ ยา
รีดผา้ หรือรีดผา้ ขณะกาํ ลังหมาดจนเกอื บแหง้ จะ
ชว่ ยใหผ้ า้ อ่อนตวั รีดไดง้ า่ ย และเรียบเสมอกนั
ชนิดของผ้า อณุ หภมู ิทีเ่ หมาะสม ๔. ออกแรงกดเตารีดตามนาํ้ หนักของเตารีด เช่น เตา
ผ้าฝ้าย ผ้าลินิน อุณหภมู สิ ูง ประมาณ ๑๕๐-๒๐๐ องศาเซลเซยี ส
รีดทม่ี นี า้ํ หนักมากจะใช้แรงกดน้อย เตารีดทมี่ ี
นาํ้ หนักน้อยจะใช้แรงกดมาก
ผ้าไหม ผ้าขนสัตว์ อณุ หภมู ปิ านกลาง ประมาณ ๘๐-๑๔๙ องศาเซลเซียส ๕. ขณะรีดผ้าควรมีสมาธิมองดเู สือ้ ผา้ ทรี่ ีด
ผ้าใยสังเคราะห์ อุณหภูมติ า่ํ ประมาณ ๖๐-๗๙ องศาเซลเซียส
ตลอดเวลา ระมัดระวงั ไมใ่ หเ้ ตารีดสมั ผสั มือจน
เกดิ แผลพุพอง
การงานอาชพี ชัน้ ประถมศึกษาปี ที่ ๕
๕.๓ ขั้นตอนในการรีดเสอื้ ผ้า
ปรบั ระดบั อุณหภมู ทิ ่ปี ่ ุมควบคมุ บนเตารีดใหเ้ หมาะสมกบั ผ้าแต่ละชนิดทจี่ ะรีด
เสียบปล๊ักเตารีด แลว้ ทดลองความร้อนกบั ผ้าดา้ นใน โดยรดี บริเวณสาบเสือ้ กอ่ นการรดี
ตวั เสือ้ หรือระหว่างที่รอใหเ้ ตารดี ร้อน อาจรีดผ้าบาง ๆ เชน่ ผ้าเชด็ หน้ากอ่ น เพือ่ เป็ น
การประหยดั พลังงานไฟฟ้า
คล่ผี า้ ที่พรมนํา้ แล้ววางไว้บนผ้ารองรดี หรอื โตะ๊ รองรดี จากนั้นรีดส่วนเลก็ ๆ ของตัวเสือ้
ก่อน เช่น คอ ปก แขน กระเป๋ า ขอบกระโปรง ขอบกางเกง แลว้ รดี ตัวเสือ้ ตวั กระโปรง
หรอื ตวั กางเกง โดยต้องรดี ใหแ้ ห้งสนิท เพือ่ ป้องกนั ผ้าคืนตัวซึง่ จะทาํ ให้ผ้าไม่เรยี บ
หมุนป่ ุมควบคุมอุณหภมู ิมาที่เลข ๐ จากนั้นถอดปล๊ักเตารดี เมอ่ื ใกลร้ ีดเสร็จ แลว้ รดี ผ้า
บาง ๆ ได้อกี เล็กน้อย เพราะเมือ่ ถอดปล๊ัก เตารดี ยงั มคี วามร้อนอยอู่ กี ระยะเวลาหน่ึง
การงานอาชีพ ชั้นประถมศกึ ษาปี ที่ ๕