เอกสารผลงานทางวิชาการ
เรือ่ ง แนวทางการวางระบบการควบคมุ ภายในและระบบบัญชี
กรณศี ึกษา ชมุ นุมสหกรณเครือขา ยโคเนอื้ ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ จาํ กัด
จงั หวดั อดุ รธานี
ของ นางปนัดดา ทองเหลือง
รกั ษาการผเู ชยี่ วชาญดานการบญั ชีและการสอบบญั ชี
สาํ นกั งานตรวจบญั ชสี หกรณท่ี 5
กรมตรวจบญั ชสี หกรณ
กระทรวงเกษตรและสหกรณ
คาํ นาํ
ชุมนมุ สหกรณเครือขายโคเนื้อภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ จาํ กัด จังหวัดอุดรธานี จดทะเบียนจดั ตั้ง
เมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2559 ปจจุบันมีสมาชิก จํานวน 11 สหกรณ อยูในพื้นที่ 6 จังหวัด
มีสํานักงานใหญต้ังอยูที่อําเภอวังสามหมอ จังหวัดอุดรธานี และกําหนดใหมีสํานักงานสาขาต้ังอยูท่ีอําเภอ
หนองสูง จังหวัดมุกดาหาร พ้ืนที่ดําเนินการครอบคลุมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีวัตถุประสงคในการ
ใหค วามชว ยเหลือสหกรณส มาชิกโดยเปนศูนยก ลางในการดาํ เนินธุรกิจเกย่ี วกบั การจัดหาสนิ คามาจําหนา ย
ใหกับสหกรณสมาชิกในราคาท่ีต่ํากวาตลาด และรวบรวมผลิตผลจากสมาชิกเพ่ือกําหนดกลไกการตอรอง
ราคาในตลาด หรือจัดจําหนายใหกับสมาชิกในราคาท่ียุติธรรม และมีแนวโนมจะขยายใหครอบคลุมภาค
ตะวันออกเฉยี งเหนือ การดาํ เนินงานในปจจุบันมีทุนดําเนินงานจํานวนไมมาก และการดําเนินธุรกิจมีปริมาณ
ธุรกิจจํานวนไมมาก ระบบการควบคุมภายในของชุมนุมสหกรณฯ ยังไมเหมาะสม และการบันทึกบัญชี
ยังมีเอกสารหลักฐานประกอบรายการบัญชไี มชดั เจนเปนไปตามรปู แบบท่ีนายทะเบยี นสหกรณกําหนด
ดังน้ัน จึงตองมีการวางระบบการควบคุมภายในที่ดี ดานการบริหารทั่วไปและการดําเนินธุรกิจ
ของชุมนมุ สหกรณฯ รปู แบบเอกสารหลักฐานที่ใชป ระกอบรายการบญั ชี และผังทางเดินระบบบัญชีในการ
ดําเนินธรุ กิจของชุมนมุ สหกรณฯ ไดแ ก ธุรกิจจดั หารสินคามาจําหนาย ธุรกิจรวบรวมผลิตผล ธุรกิจแปรรูป
ผลิตผลทางการเกษตรและผลิตสินคาใหเหมาะสมกับการดําเนินธุรกิจในปจจุบันและท่ีชุมนุมสหกรณฯ
มีการกําหนดไวในขอบังคับของสหกรณ เพื่อเปนการจัดวางระบบการควบคุมภายในที่ดีและระบบบัญชี
ที่เหมาะสมตัง้ แตเ ร่มิ จัดตั้งและเริม่ ดาํ เนินธรุ กิจและรองรบั การขยายปริมาณธรุ กิจในอนาคต
ผูทําการศึกษาหวังเปนอยางย่ิงวา จะเปนประโยชนใหฝายจัดการของชุมนุมสหกรณฯ มีแนวทาง
การปฏิบัติงานในแตล ะธุรกิจอยา งชัดเจน คณะกรรมการดาํ เนินการของชุมนุมสหกรณฯ มคี วามรู ความเขาใจ
ในการบริหารจัดการ การควบคุมภายใน และการติดตามประเมินผลการปฏบิ ัติงานของฝายจดั การ รวมท้ัง
เจาหนา ท่ีของหนวยงานราชการทีเ่ กย่ี วขอ งสามารถใชเ ปนแนวทางในการใหคําแนะนาํ ปรึกษาการวางระบบ
การควบคุมภายในและระบบบัญชีใหกับสหกรณจัดต้ังใหมท่ีมีลักษณะการดําเนินธุรกิจท่ีคลายคลึงกัน
และขอขอบคุณเจาหนาที่ของชุมนุมสหกรณฯ และขาราชการของสํานักงานตรวจบัญชีสหกรณอุดรธานี
ท่ใี หค วามอนเุ คราะหขอ มลู ทีเ่ ปน ประโยชนในการจัดทําเอกสารทางวิชาการเลมน้ี
ปนดั ดา ทองเหลือง
มนี าคม 2562
สารบญั หนา
คาํ นาํ
สารบญั ภาพ
สว นที่ 1 บทนาํ
หลักการและเหตผุ ล 1
วตั ถปุ ระสงค 1
ขัน้ ตอนในการดาํ เนินการ 1
ประโยชนท จี่ ะไดร บั 2
สว นท่ี 2 ข้ันตอนในการดําเนินการ
ขนั้ ตอนที่ 1 ศึกษาลักษณะการดําเนินงาน การดําเนินธรุ กิจ และโครงสรา ง
การบรหิ ารงานของชุมนุมสหกรณฯ 3-9
ขั้นตอนที่ 2 ศึกษาขอบังคบั ระเบยี บของสหกรณ มติท่ีประชมุ คณะกรรมการฯ
และมติที่ประชมุ ใหญของชุมนุมสหกรณฯ 10-11
ข้นั ตอนท่ี 3 การวเิ คราะหความเสีย่ งในการดําเนนิ งานและการดําเนนิ ธุรกจิ
ของชุมนุมสหกรณฯ 12
ข้ันตอนท่ี 4 การกาํ หนดแนวทางการวางระบบการควบคุมภายในและ
ระบบบญั ชีทเี่ หมาะสมกบั การดําเนินธรุ กจิ แตละธรุ กจิ
การวางระบบการควบคมุ ภายในทด่ี ี ดานบริหารงานท่ัวไปและ
ดา นบุคลากร 13-14
การวางระบบการควบคมุ ภายในทดี่ ีและระบบบัญชีทีใ่ ชใ นการดาํ เนนิ
ธรุ กจิ ตาง ๆ
ธรุ กจิ จัดหาสนิ คามาจาํ หนาย (จดั หาวตั ถุดบิ ผลติ อาหารสตั ว) 14-33
ธรุ กิจรวบรวมผลิตผล (รวบรวมลกู โค/โคกลางนาํ้ เพื่อจาํ หนาย) 33-50
ธุรกิจแปรรูปผลติ ผลทางการเกษตรและผลติ สินคา (อาหารสตั ว) 51-68
รายละเอยี ดสว นผสมของสตู รอาหารหมักสําเร็จรูปและอาหารขน 69
การคํานวณตน ทุนการผลติ อาหารสตั ว 70-72
สวนท่ี 3 บทสรุป
1. สรปุ ผลการศึกษา 73
2. ขอเสนอแนะ 74
สารบญั ภาพ หนา
ภาพ 2-1 โครงสรางของชุมนุมสหกรณ 9
ภาพ 2-2 แผนผังระบบบญั ชีการซอ้ื วัตถุดิบและวสั ดสุ ิน้ เปลืองเปน เงินสด 28
ภาพ 2-3 แผนผงั ระบบบญั ชีการซือ้ วัตถดุ ิบและวสั ดสุ ้ินเปลืองเปนเงินสด 29
ภาพ 2-4 แผนผังระบบบัญชกี ารจายชาํ ระหนีค้ า วตั ถดุ ิบและวสั ดสุ ิ้นเปลือง 30
ภาพ 2-5 แผนผงั ระบบบญั ชีการขายสนิ คา (วตั ถดุ บิ /วสั ดุส้ินเปลอื ง) เปนเงนิ สด 31
ภาพ 2-6 แผนผังระบบบัญชกี ารขายสนิ คา (วตั ถดุ ิบ/วสั ดุสน้ิ เปลือง) เปน เงนิ เชอ่ื 32
ภาพ 2-7 แผนผังระบบบญั ชีการรบั ชําระหนีจ้ ากลูกหนคี้ าสินคา (วตั ถุดิบและวัสดุส้นิ เปลอื ง) 33
ภาพ 2-8 แผนผงั ระบบบัญชกี ารซอื้ ลูกโค/โคกลางนา้ํ เปน เงนิ สด 45
ภาพ 2-9 แผนผงั ระบบบัญชกี ารซ้ือลูกโค/โคกลางนา้ํ เปน เงินเชอ่ื 46
ภาพ 2-10 แผนผังระบบบญั ชกี ารจายชําระหนค้ี า ลกู โค/โคกลางน้ํา ใหส หกรณผขู าย 47
ภาพ 2-11 แผนผังระบบบญั ชีการขายลูกโค/โคกลางนา้ํ เปน เงนิ สด 48
ภาพ 2-12 แผนผงั ระบบบัญชีการขายลูกโค/โคกลางน้าํ เปน เงนิ เช่ือ 49
ภาพ 2-13 แผนผังระบบบญั ชกี ารรบั ชําระหนจี้ ากลกู หน้ีคาลูกโค/โคกลางน้าํ 50
ภาพ 2-14 แผนผงั ระบบบญั ชกี ระบวนการแปรรปู อาหารสตั ว 65
ภาพ 2-15 แผนผงั ระบบบญั ชกี ารขายอาหารสัตวเ ปน เงนิ สด 66
ภาพ 2-16 แผนผงั ระบบบญั ชกี ารขายอาหารสตั วเ ปน เงนิ เชอ่ื 67
ภาพ 2-17 แผนผังระบบบัญชีการรับชําระหนจ้ี ากลกู หน้ีคาอาหารสตั ว 68
-1-
สว นท่ี 1
บทนาํ
1. หลักการและเหตุผล
ปจ จุบนั เกษตรกรมีการเลีย้ งโคขุนเพ่ิมขน้ึ เปนจํานวนมาก ทั้งท่ีไดรับเงินสนบั สนนุ จากโครงการตาง ๆ
ของรัฐบาล การเลี้ยงจากการปรับเปล่ียนพ้ืนที่ไมเหมาะสมในการปลูกขาวไปเปนการเลี้ยงปศุสัตวแทน
หรือการเล้ียงเพื่อสรางรายไดใหกับครอบครัวอยูแลว ทําใหเกิดการรวมกลุมกันเลี้ยงในรูปของกลุมผูเลี้ยง
ปศสุ ัตว หรอื กลมุ เกษตรกรที่จดทะเบยี นเปนนติ บิ ุคคล หรือถามีความเขมแขง็ และมีความพรอมกจ็ ะรวมตัว
กนั เพ่ือจดทะเบียนจัดต้ังเปนสหกรณ หรือมีการรวมสหกรณที่มีวัตถุประสงคเดยี วกัน ดําเนินธุรกิจเหมือนกัน
รวมกันจัดตั้งเปน ชุมนมุ สหกรณ เพอื่ สรางอํานาจการตอ รองทางการคา เพิ่มขึน้ และชุมนุมสหกรณจะดําเนนิ งาน
เกย่ี วกับการจดั หาสินคาในปรมิ าณมาก ๆ เพอ่ื ตอรองราคาตนทุนใหลดตํ่าลง หรอื การรวบรวมผลิตผลจากสมาชิก
และการแปรรูปผลิตผลทางการเกษตรของสมาชิกเพ่ือจําหนายในราคาท่ียุติธรรมโดยใชช ุมนุมสหกรณเปน
กลไกในการทําการตลาดและการตอรองราคาสินคา แตในสถานการณที่ผานมาพบวาชุมนุมสหกรณแตละ
ประเภททีม่ ีการรวมตัวของสหกรณประเภทตาง ๆ เพ่อื จดั ต้ังเปนชุมนุมสหกรณไ มส ามารถดําเนินการใหบรรลุ
ตามวัตถุประสงคท่ีต้ังไวไดเทาท่ีควร ซึ่งอาจเกิดจากปญหาความไมชัดเจนในการดําเนินงาน คณะกรรมการ
ดําเนินการที่มาจากสหกรณตาง ๆที่เปนสมาชิก และเจาหนาที่ของชุมนุมสหกรณที่ไมมีการจัดจางเจาหนาที่
ในการปฏบิ ัติงานท่ีชัดเจน ไมมกี ารจดั วางระบบการควบคุมภายในท่ีเหมาะสม ขาดการตดิ ตามประเมนิ ผล
การปฏิบัติงาน ไมมีการประชุมคณะกรรมการดําเนินการอยางสม่ําเสมอ จากสภาพปญหาท่ีกลาวขางตน
จึงควรทําการศึกษาเก่ียวกับระบบบัญชีและระบบการควบคุมภายในดานการเงินการบัญชีของชุมนุม
สหกรณเครอื ขา ยโคเนอื้ ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื จาํ กดั
2. วตั ถปุ ระสงค
เพ่ือศึกษาลักษณะการดําเนินธุรกิจ ระบบการควบคุมภายในและระบบบัญชีของชุมนุมสหกรณ
ต้ังแตการจัดทําเอกสารประกอบรายการบัญชี การบันทึกบัญชี และการจัดวางระบบการควบคุมภายใน
ของชุมนุมสหกรณเพ่ือศึกษาปญหาในการปฏิบัติงาน และเสนอแนะแนวทางในการจัดวางระบบการ
ควบคมุ ภายในและระบบบญั ชีของธรุ กิจใหเหมาะสมกับลักษณะการดําเนินธรุ กิจของสหกรณ
3. ขนั้ ตอนในการดําเนินการ
1. ศึกษาลักษณะการดําเนินงาน การดําเนินธุรกิจ และโครงสรางการบริหารงานของชุมนุม
สหกรณฯ
2. ศึกษาขอบังคับ ระเบียบของสหกรณ มติที่ประชุมคณะกรรมการดําเนินการ และมติท่ี
ประชมุ ใหญของชมุ นุมสหกรณฯ
3. การวเิ คราะหค วามเส่ยี งในการดําเนนิ งานในปจ จุบันของชมุ นุมสหกรณ
4. การกําหนดแนวทางการวางระบบการควบคุมภายในและระบบบัญชีที่เหมาะสมกับการ
ดําเนินธรุ กิจแตล ะธุรกิจ
-2-
4. ประโยชนท ่จี ะไดรับ
1. ชุมนุมสหกรณมีระบบการควบคุมภายในที่ดี การจัดทําเอกสารประกอบรายการบัญชี
และการบันทึกบัญชเี หมาะสมกับลกั ษณะการดาํ เนินงาน รวมทง้ั เปนไปตามระเบียบท่นี ายทะเบียนสหกรณ
กําหนด
2. ฝายจัดการของชุมนุมสหกรณมีความรู ความเขาใจ ในการปฏิบัติงานชัดเจน รวมทั้งมีคูมือ
ที่ใชเปน แนวทางในการปฏิบัติงาน
3. คณะกรรมการดําเนินการของชุมนุมสหกรณมีความรู ความเขาใจในการบริหารจัดการ
ธุรกิจ และมีแนวทางในการติดตามประเมินผลการปฏิบัติงานของฝายจัดการใหเปนไปตามวัตถุประสงค
ของการจัดต้งั
4. ผูสอบบัญชีสามารถใชเปนแนวทางในการปฏิบัติงานในการใหคําแนะนําการวางระบบ
การควบคุมภายในและระบบบัญชีใหกับสหกรณทมี่ ีการดาํ เนินธุรกิจเชนเดียวกับชุมนุมสหกรณ หรือปรับใช
กับลักษณะธุรกจิ ท่ีคลายคลึงกนั
-3-
สวนที่ 2
ขนั้ ตอนในการดาํ เนินการ
ดังนั้น เพื่อใหการจัดทําแนวทางการจัดวางระบบการควบคุมภายในและระบบบัญชี กรณีศึกษา
ชุมนุมสหกรณเครือขายโคเนื้อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด ซ่ึงเปนชุมนุมสหกรณที่จดทะเบียนจัดตั้ง
ไมเกิน 3 ป จึงควรมีการศึกษาลักษณะการดําเนินงาน การดําเนินธุรกิจของชุมนุมสหกรณใหทราบถึง
ระบบการควบคุมภายในและระบบบัญชีที่ชุมนุมสหกรณถือใชอยูเปนไปโดยเหมาะสมกับลักษณะ
การดําเนินงานหรือไม และในการปฏิบัติงานของชุมนุมสหกรณเปนไปตามระบบการควบคุมภายในที่กําหนด
หรือไม วิธีปฏิบัติทางบัญชีมีความเหมาะสมเปนไปตามรูปแบบระบบบัญชีของสหกรณประเภทการเกษตร
หรือไม ซ่ึงมีข้นั ตอนในการศึกษาและดาํ เนินการ ดังนี้
1. ศึกษาลักษณะการดําเนินงาน การดําเนินธุรกิจ และโครงสรางการบริหารงานของชุมนุม
สหกรณฯ
2. ศึกษาขอบังคับ ระเบียบของสหกรณ มติที่ประชุมคณะกรรมการดําเนินการ และมติที่
ประชุมใหญข องชุมนมุ สหกรณฯ
3. การวเิ คราะหค วามเส่ียงในการดําเนินงานในปจ จุบันของชมุ นุมสหกรณ
4. การกําหนดแนวทางการวางระบบการควบคุมภายในและระบบบัญชีที่เหมาะสมกับการ
ดําเนนิ ธุรกจิ แตละธรุ กจิ
ข้ันตอนท่ี 1 ศึกษาลักษณะการดําเนินงาน การดําเนินธุรกิจ และโครงสรางการ
บริหารงานของชุมนุมสหกรณฯ เพื่อใหทราบขอมูลทั่วไปของชุมนุมสหกรณ การรับสมาชิก ลักษณะการ
ดาํ เนินงาน ธุรกิจที่สหกรณดาํ เนินการ จํานวนคณะกรรมการดําเนินการ โครงสรางการบริหารงาน สภาพ
ปญ หาของชุมนมุ สหกรณ ดังน้ี
ขอมลู ท่ัวไปของสหกรณ
ชมุ นุมสหกรณเครือขายโคเนื้อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด จดทะเบยี นจัดตั้งเปนสหกรณ
ประเภทการเกษตร เม่ือวันที่ 25 พฤศจิกายน 2559 เลขทะเบียนสหกรณท่ี 4100000925593 ที่ต้ัง
สํานักงาน (ใหญ) อยูเลขที่ 156/4 หมูท่ี 2 ถนนวังสามหมอ - สมเด็จ ตําบลวังสามหมอ อําเภอวังสามหมอ
จังหวัดอุดรธานี รหัสไปรษณีย 41280 (ภายในสํานักงานสหกรณการเกษตรวังสามหมอ จํากัด) และที่ตั้ง
สํานักงาน (สาขา) อยูเลขท่ี 67 หมู 1 ถนนหนองสูง - นิคมคําสรอย ตําบลหนองสูงเหนือ อําเภอหนองสูง
จังหวัดมุกดาหาร รหัสไปรษณีย 49160 มีทองที่ดําเนินการ จังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีสมาชิก
แรกตั้ง 11 สหกรณ ถือหุนเม่ือแรกเขาเปนสมาชิก 5,000หุน เปนเงิน 500,000.00 บาท วันสิ้นปทาง
บัญชีของสหกรณใหสิ้นสุด ณ วันท่ี 30 กันยายน ของทุกป โดยมีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมใหสหกรณสมาชิก
ดําเนินธุรกิจรวมกัน ชวยเหลือซ่ึงกันและกัน และชวยเหลือสวนรวม โดยใชหลักคุณธรรมพื้นฐานของมนุษย
และจริยธรรมอันดีงาม อันมีการประหยดั เปนตน เพื่อใหเกิดประโยชนแกสหกรณสมาชิกและสวนรวมทั้งทาง
เศรษฐกจิ และสงั คมจนสามารถอยดู ีกินดีมสี ันตสิ ุข
-4-
คุณสมบัติของสมาชิก การเปนสมาชิกของชุมนุมสหกรณเครือขายโคเนื้อภาคตะวันออก
เฉยี งเหนือ จํากัด สหกรณท่ีจะเขาเปนสมาชิกตองเปนสหกรณประเภทการเกษตร เปนสหกรณท่ีมฐี านะมนั่ คง
พอท่ีจะดําเนินงานตอไปได มีความสมัครใจท่ีจะเขาเปนสมาชิกเพื่อรวมกันดําเนินกิจการใหเกิดประโยชน
ตามวัตถุประสงคของชุมนุมสหกรณ และมีธุรกิจเล้ียงโคเน้ืออยางนอย 5 ป และตองไดรับการรองจาก
สหกรณสมาชกิ ไมต ํ่ากวา 5 สหกรณ
ลักษณะการดําเนินงาน การดําเนินงานตามวัตถุประสงคท่ีกําหนดไวในขอบังคับของชุมนุม
สหกรณ ประกอบดว ย
(1) การกําหนดวงเงนิ กยู มื และคาํ้ ประกนั เพื่อกําหนดวงเงินกยู ืมและคาํ้ ประกันที่เหมาะสมกับการ
ดาํ เนินงานของชุมนุมสหกรณแ ละเปน ไปตามท่ีนายทะเบยี นสหกรณกําหนด
(2) การรับฝากเงิน ชุมนุมสหกรณฯ อาจรับฝากเงินประเภทออมทรัพย หรือประเภทประจํา
จากสหกรณสมาชิก
(3) การใหเ งนิ กู ชมุ นมุ สหกรณฯ อาจใหเ งนิ กูแกสหกรณส มาชิกของชุมนมุ สหกรณหรือสหกรณอนื่
(4) การรวบรวมผลิตผลหรือผลิตภัณฑจากบรรดาสหกรณสมาชิก เพื่อขายหรือแปรรูปออกขาย
ใหกับสหกรณส มาชกิ หรือบุคคลภายนอก
(5) การเปนตัวแทนของสหกรณสมาชิกในการขายหรือการซื้อ ชุมนุมสหกรณฯ อาจทําหนาที่
เปนตัวแทนของบรรดาสหกรณสมาชิก ในการจัดหาสินคาหรือบริการ ตามความตองการของสหกรณสมาชิก
มาจาํ หนายหรือใหบริการแกส หกรณสมาชิก
(6) การใหบริการกิจการทางเกษตรกรรม (การสงเสริมเกษตรกรรมแผนใหม/การปรับปรุงบํารุง
ท่ีดิน) ชุมนุมสหกรณอาจใหบริการแกสหกรณสมาชิกในการจัดหาพันธุพืช พันธุสัตวชนิดดี มีความเหมาะสม
และอยูในความตอ งการมาจาํ หนายแกสหกรณส มาชกิ รวมท้ังการใหคาํ แนะนําแกสหกรณสมาชกิ เก่ียวกับการ
วางแผนการสงเสริมการผลิตของสหกรณสมาชิก
(7) การประกอบอุตสาหกรรม ชุมนุมสหกรณฯ อาจดําเนินการจัดตั้งโรงงานเพื่อประกอบการ
อุตสาหกรรมตา ง ๆ เพื่อประโยชนของสหกรณสมาชกิ
(8) การสรางยุงฉางและการรับฝากผลิตผล เพื่อใหการรวบรวม การซ้ือ การขายผลิตผลและ
สินคาอ่ืน ๆ มสี ถานทจ่ี ดั เก็บที่เหมาะสม
คณะกรรมการดําเนนิ การและเจาหนาท่ี
ชุมนุมสหกรณเครือขายโคเนื้อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด มีคณะกรรมการดําเนินการ
จาํ นวน 7 คน ประกอบดวย
1. นายแวน ชัยประโคม ตําแหนงประธานกรรมการ จากสหกรณการเกษตรวังสามหมอ จํากัด
จังหวดั อุดรธานี
2. นายธงชัย วังวงษ ตําแหนงรองประธานกรรมการ จากสหกรณการเกษตรหนองสูง จํากัด
จงั หวดั มุกดาหาร
3. นายสมบูรณ บัวเข็ม ตําแหนงเลขานุการ จากสหกรณการเกษตรโนนะอาด จํากัด จังหวัด
อดุ รธานี
-5-
4. นายบุญเลิศ จันทรใส ตําแหนงเหรัญญิก จากสหกรณการเกษตรไชยวาน จํากัด จังหวัด
อดุ รธานี
5. นายสุกีย พลชา ตําแหนงกรรมการ จากสหกรณการเกษตรเรณูนคร จํากัด จังหวัด
นครพนม
6. นายอํานวย ไหชัย ตําแหนงกรรมการ จากสหกรณการเกษตรบานเขวา จํากัด จังหวัด
ชัยภมู ิ
7. นายสมจิตร รัตนะวงษา ตําแหนงกรรมการ จากสหกรณการเกษตรศรีธาตุ จํากัด จังหวัด
อดุ รธานี
เจาหนาท่ีในการปฏิบัติงานของชุมนุมสหกรณเครือขายโคเน้ือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด
ประกอบดวย นายชาญณรงค บูรณะ ผูจัดการสหกรณการเกษตรวังสามหมอ จํากัด ปฏิบัติหนาที่ผูจัดการของ
ชุมนุมสหกรณฯ และนางอําพร ทองคํา เจาหนาที่ของสหกรณการเกษตรวังสามหมอ จํากัด ทําหนาท่ีผูจัดทํา
บญั ชี
ดานการบันทึกบัญชี ชุมนุมสหกรณฯ มีการจัดจางผูจัดทําบัญชี (เจาหนาท่ีของสหกรณ
การเกษตรวังสามหมอ จํากัด) และจายคาตอบแทนเปนรายเดือน เดือนละ 2,000 บาท และมอบหมายให
ผูจัดการของสหกรณการเกษตรวังสามหมอ จํากัด ปฏิบัติหนาท่ีผูจัดการของชุมนุมสหกรณฯ โดยไมมี
คาตอบแทนไปกอน ซ่ึงผูรับผิดชอบสามารถจัดทําเอกสารหลักฐานประกอบรายการบัญชีและบันทึกรายการ
บัญชีในสมุดบันทึกรายการขั้นตนและขั้นปลาย และสามารถสงงบการเงินใหผูสอบบัญชีตรวจสอบไดตาม
ระยะเวลาท่กี ฎหมายกําหนด
ดานการดําเนินธุรกจิ ชุมนมุ สหกรณมีเปาหมายในการดําเนินธุรกิจในดานตา ง ๆ ไดแก การให
เงินกู การรับฝากเงิน การจัดหาสินคามาจําหนาย การรวบรวมผลิตผล หรือผลิตภัณฑ การใหบริการทาง
การเกษตร การตั้งโรงงานอตุ สาหกรรม ผลิตอาหารสัตว หรือแปรรูปผลิตผล ในปปจ จุบันสหกรณม ีการดาํ เนิน
ธุรกจิ เพียง 2 ธรุ กิจ ดังนี้
(1) ธุรกิจจัดหาสินคามาจําหนาย โดยจัดหาอาหารสัตว และวัตถุดิบใชในการผลิตอาหารสัตว
จากสหกรณสมาชิก เพื่อจําหนายใหกับสหกรณสมาชิกที่มีการผลิตอาหารสัตวขายใหกับสมาชิก ซึ่งลักษณะ
การดําเนินงานชุมนุมสหกรณฯ จะใหสหกรณสมาชิกแจงความตองการใหชุมนุมสหกรณฯ ทราบวาตองการ
อาหารสตั ว หรอื วัตถุดบิ ในการผลิตอาหารสัตว ไดแ ก มันเสน กากปาลม กากถั่วเหลอื ง รําออน แรธาตุมารนิ มกิ ซ
เมื่อชุมนุมสหกรณฯ ทราบปริมาณความตองการใชอาหารสัตว หรือวัตถุดิบในการผลิตอาหารสัตวจาก
สหกรณสมาชิก จะดําเนินการจัดหาอาหารสัตว หรือวัตถุดิบในการผลิตอาหารสัตวจากสหกรณสมาชิกท่ีมี
วัตถดุ ิบแตละชนดิ หรอื จากรานคา บคุ คลภายนอก ซ่ึงการสั่งซอ้ื ในปริมาณมาก ๆ โดยชุมนุมสหกรณฯ จะชวย
ใหไดอาหารสัตว หรือวัตถุดิบท่ีมีราคาตนทุนที่ต่ํากวาที่แตละสหกรณจะไปดําเนินการจัดซื้อดวยตนเอง
โดยมีขั้นตอนลักษณะการปฏิบัติงานของธุรกิจจัดหาสินคามาจําหนาย เกี่ยวกับการจัดหาวัตถุดิบผลิต
อาหารสัตวจากรานคาเอกชนและจากสหกรณสมาชิกที่เปนแหลงผลิตวัตถุดิบท่ีมีคุณภาพ ซึ่งมีขั้นตอน
ในการปฏิบตั ิงาน ดังนี้
-6-
ลกั ษณะการดําเนนิ ธรุ กจิ จดั หาสนิ คา มาจําหนาย (จดั หาวตั ถดุ ิบผลติ อาหารสัตว)
ขั้นตอนการสงั่ ซ้ือและจําหนายสินคา /วัตถดุ ิบ ที่ชุมนุมสหกรณป ฏบิ ัติ
4. สหกรณสมาชกิ โอนเงินชาํ ระ 5. ชมุ นมุ สหกรณฯ โอนเงินชําระคา วัตถุดิบ
คาวัตถุดิบใหชุมนมุ ฯ ใหร า นคา/สหกรณสมาชกิ
(ชมุ นุมออกใบเสร็จรับเงิน) ชุมนุมสหกรณ์ (ชุมนุมเรยี กใบเสรจ็ รับเงินจากผูขาย)
สหกรณ์ เครือข่ายโคเนื้อ
สมาชิกของ 1. แจงความตองการ ภาคตะวนั ออก 2. ดาํ เนนิ การสงั่ ซ้ือ ร้านค้า
วตั ถดุ ิบ (ทางโทรศพั ท) วัตถดุ ิบ (ทางโทรศัพท) เอกชนหรือ
ชุมนุม เฉียงเหนือ สหกรณ์
สหกรณ์ จาํ กดั สมาชิก
3. รานคา เอกชน/สหกรณสมาชิกสง วตั ถุดบิ ใหส หกรณผูซ ื้อ
(รานคา /สหกรณผ ขู ายแจงการสงสนิ คา ใหช ุมนมุ สหกรณ/ สหกรณผ ูซอื้ ทางโทรศัพท /ทางไลน)
การบันทึกบัญชี ชุมนุมสหกรณจะบันทึกรายการบัญชีซื้อวัตถุดิบ และขายวัตถุดิบเปนเงินสด
ในวนั เดยี วกนั เมอ่ื ชุมนมุ สหกรณไดรับเงินคา วตั ถดุ บิ จากสหกรณผ ูซอ้ื โดย
เดบติ ซอ้ื สนิ คา -วัตถุดบิ xx
เครดติ เงินสด/เงนิ ฝากธนาคาร xx
เมือ่ ซ้อื สนิ คาโดยแนบใบสง ของของผขู าย c]t
เดบติ เงนิ สด/เงนิ ฝากธนาคาร xx
เครดติ ขายสินคา -วัตถดุ บิ xx
เมอ่ื ขายสนิ คาโดยแนบใบเสร็จรับเงนิ ขายสินคา
ในการปฏิบัติงานของชุมนุมสหกรณฯ พบวายังไมเปนไปตามระบบการควบคุมภายในที่ดี
และตามรูปแบบบัญชีท่ีเหมาะสมกับการดําเนินธุรกิจ เนื่องจากผูทําหนาท่ีผูจัดการของชุมนุมสหกรณฯ
ดําเนินการในกระบวนการสาํ รวจความตอ งการจากสมาชิกในการสั่งซ้อื สินคาทางโทรศัพท และสั่งซ้ือสินคา
จากรา นคาและสหกรณสมาชิกที่มีสนิ คาท่ีชุมนุมฯ ตองการทางโทรศพั ท การตกลงราคา หรือการสํารวจราคา
สินคาดําเนินงานทางกลุมไลนสมาชิกของสหกรณที่มีการดําเนินงานเกี่ยวกับการเล้ียงโคขุนไมมีการจัดทํา
เอกสารหลักฐานประกอบรายการบัญชีในข้ันตอนของการสาํ รวจความตองการสินคาจากสหกรณที่เปนสมาชิก
และการสั่งซื้อสินคาจากรานคาหรือสหกรณสมาชิกผูขาย ไมมีการนําเสนอคณะกรรมการดําเนินการ
เพื่อพิจารณาอนุมัติหรือพิจารณาในเรื่องดังกลาว และการบันทึกบัญชีไมตรงตามขอเท็จจริงของวันที่
เกิดรายการบัญชี
-7-
(2) ธุรกิจรวบรวมผลิตผล โดยการรวบรวมลูกโค (โคตนนํ้า) จากสหกรณการเกษตรวังสามหมอ
จํากดั เพ่ือจําหนายใหแ กสหกรณสมาชิกทตี่ องการลูกโค (โคตนน้ํา) ไปเล้ียงเปน โคกลางนาํ้ เพือ่ ขายเปนโคขุน
(โคปลายนํ้า) เพ่ือสงชําแหละเนื้อขาย ซึ่งลักษณะการดําเนินงานสหกรณสมาชิกที่มีความตองการจัดซ้ือลูกโค
(โคตนน้ํา) และโคเพ่ือเล้ียงขุน (โคกลางน้ํา) จะแจงความตองการใหชุมนุมสหกรณฯ ทราบ เมื่อชุมนุม
สหกรณฯทราบปริมาณความตองการโคแตละระยะ ก็จะดําเนินการจัดหามาจําหนายใหกับสหกรณสมาชิก
ตามความตองการ โดยการจัดหาลกู โค (โคตนนํ้า) จากสหกรณกากรเกษตรวังสามหมอ จาํ กดั จังหวดั อุดรธานี
สหกรณนิคมพิชัยอุตรดิตถ จํากัด จังหวัดอุตรดิตถ และใหสหกรณผูขายลูกโค (โคตนนํ้า) จัดสงสินคาใหกับ
สหกรณสมาชิกที่เปนผูซื้อ แตการจายคาสินคาสหกรณผูซื้อตองจายคาสินคาและคาขนสงใหชุมนุม
สหกรณฯ และชุมนุมสหกรณฯ จะเปนผูจายคาสินคาและคาขนสงใหกับสหกรณผูขาย โดยมีข้ันตอน
ลักษณะการปฏิบัติงานของธุรกิจรวบรวมผลิตผลเพื่อจําหนาย เกี่ยวกับการจัดหาลูกโคแรกเกิด เพ่ือ
จําหนา ยใหส มาชกิ นําไปเล้ยี งเปนโคกลางนํ้า และการจดั หาลูกโคกลางน้าํ จาํ หนายใหสมาชิกนาํ ไปเลี้ยงเปน
โคปลายนํ้า (โคขุนสงชําแหละ) และจากสหกรณสมาชิกหรือสหกรณเครือขายท่ีเปนแหลงผลิตลูกโคที่มี
คุณภาพ ซงึ่ มขี ้นั ตอนในการปฏบิ ตั ิงาน ดงั น้ี
ลักษณะการดาํ เนินธุรกิจรวบรวมผลิตผล (รวบรวมลูกโค/โคกลางนํ้าเพอ่ื จําหนา ย)
ขั้นตอนการรวบรวมลกู โค/โคกลางนํ้าและการจาํ หนา ยลูกโค/โคกลางน้าํ ทีช่ มุ นมุ สหกรณปฏิบัติ
4. สหกรณผซู ้อื จายชําระหนค้ี าลกู โค/ 5. ชุมนุมสหกรณฯ จา ยชาํ ระหนคี้ าลูกโค/
โคกลางนา้ํ ใหชมุ นุมฯ และชมุ นมุ ฯ โคกลางนํา้ ใหส หกรณผขู าย และเรยี ก
lsdIIสหสหกร จะออกใบเสร็จรบั เงนิ ใหล ูกหนี้ ใบเสรจ็ รับเงนิ จากเจาหน้ี
ชุมนุมสหกรณ
1. แจง ความตอ งการ เครอื ขา ยโค 2. ดาํ เนินการ
สหกรณส มาชิก ลูกโค/โคกลางนา้ํ เนอ้ื ภาค สงั่ ซื้อลูกโค/ สหกรณสมาชิก
ของชมุ นุม ตะวันออก ของชมุ นุม
(โทรศัพทแจงความประสงค) เฉียงเหนือ โคกลางน้ํา สหกรณฯ
สหดคกกรณลาฯงนผํ้าูซอ้ื ผูข าย
(โทศพั ทแ จง การสั่งซ้ือ)
3. สหกรณส มาชิกผขู ายจดั สงลูกโค/โคกลางนาํ้ ใหส หกรณสมาชิกผซู ื้อ
(สหกรณผ ขู ายแจง การสง สินคา ใหชมุ นุมสหกรณ/ สหกรณผ ูซอ้ื ทางโทรศัพท /ทางไลน)
การบันทึกบัญชี ชุมนุมสหกรณจะบันทึกรายการบัญชีซ้ือลูกโค/โคกลางน้ํา และขายลูกโค/
โคกลางนาํ้ เปน เงินสด ในวันเดยี วกันเมอ่ื ชุมนุมสหกรณไ ดรับเงินคา ลูกโค/โคกลางนาํ้ จากสหกรณผซู ้ือ โดย
เดบติ ซื้อสนิ คา-โค xx
เครดิต เงินสด/เงนิ ฝากธนาคาร xx
เมอ่ื ซื้อสินคา โดยแนบใบสงของของผขู าย และ
เดบิต เงนิ สด/เงนิ ฝากธนาคาร xx
เครดติ ขายสินคา -โค xx
เม่อื ขายสนิ คา โดยแนบใบเสรจ็ รบั เงินขายสินคา
-8-
ในการปฏิบัติงานของชุมนุมสหกรณฯ พบวายังไมเปนไปตามระบบการควบคุมภายในที่ดี
และตามรูปแบบบัญชีท่ีเหมาะสมกับการดําเนินธุรกิจ เน่ืองจากผูทําหนาท่ีผูจัดการของชุมนุมสหกรณฯ
ดาํ เนินการในกระบวนการสํารวจความตองการจากสมาชิกในการส่ังซอ้ื ลกู โค/โคกลางนา้ํ ทางโทรศัพทและ
กลุมไลน และแจงส่ังซื้อลูกโค/โคกลางน้ําจากสหกรณที่มีลูกโคและโคกลางนํ้าตามท่ีชุมนุมสหกรณฯ
ตองการทางโทรศัพท การตกลงราคา การกําหนดราคาสินคาดําเนินงานทางกลุมไลนสมาชิกของสหกรณ
ท่ีมีการดําเนินงานเกี่ยวกับการเล้ียงโคขุน ไมมีการจัดทําเอกสารหลักฐานประกอบในข้ันตอนของการ
สํารวจความตองการจากสหกรณท่ีเปนสมาชิก และการสั่งซ้ือสินคาจากสหกรณสมาชิกผูขาย และการ
บันทึกบญั ชไี มตรงตามขอ เทจ็ ของวนั ที่เกิดรายการบัญชี
โดยสรุปจากการศึกษาลักษณะการดําเนินงานและการดําเนินธุรกิจของชุมนุมสหกรณ
เครือขายโคเนื้อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จาํ กัด กลาวไดวาชุมนุมสหกรณฯ จัดต้ังโดยมีวัตถุประสงค
เพ่ือจัดหาแหลงเงินทุนจากโครงการสนับสนุนของรัฐบาลเพื่อนํามาจัดหาแหลงวัตถุดิบใหก ับสมาชิกเพ่ือให
ไดร าคาวัตถุดิบท่ีมตี นทุนตา่ํ กวาปกติ และกระจายสนิ คา ของสหกรณสมาชกิ ไมวาจะเปน โคตนนาํ้ โคกลางน้ํา
และโคปลายน้ํา ไปยังตลาดตาง ๆ ท้ังในและนอกประเทศ ภายใตตราสินคาของชุมนุมสหกรณฯ แตสินคา
ของชุมนุมสหกรณฯ จะมาจากแหลงผลิตของสหกรณท่ีเปนสมาชิกของชุมนุมสหกรณฯ ซ่ึงลักษณะการ
ดําเนินธุรกิจของชุมนุมสหกรณฯ จะมีความยุงยากซับซอนในแตละธุรกิจหากชุมนุมสหกรณมีการดําเนินงาน
ตามวตั ถุประสงคท่ีกาํ หนดไว
ปจจุบันชุมนุมสหกรณไมมเี งินทนุ ในการดําเนินงานและจาํ นวนสหกรณที่เปนสมาชิกก็ยงั ไมม าก
มีเพียง 11 แหง ยังไมมีการจายเงินกูใหกับสหกรณสมาชิก การดําเนินธุรกิจจัดหาสินคามาจําหนายเปน
ลักษณะซ้ือมา ขายไปตามความตองการของสหกรณสมาชิก การรวบรวมผลิตผลจากสมาชิก (ลูกโค/โคกลางนํ้า)
เปนลักษณะการแจงความตองการผา นใหช ุมนุมสหกรณดาํ เนินการส่งั ซื้อโคให แตการสงมอบโคจะจัดสงไปยัง
สหกรณผูซ้ือโดยตรง สหกรณบันทึกรายการบัญชีเปนไปตามรูปแบบบัญชีของสหกรณประเภทการเกษตร
แตพบวาระบบการควบคุมภายในของแตละขั้นตอนยังไมเหมาะสมและการจัดทําเอกสารประกอบรายการ
บัญชีในขั้นตอนการปฏิบัติงานยังไมครบถวนเทาท่ีควร จึงมีความจาํ เปนในการการศึกษาเพื่อจัดวางระบบ
การควบคุมภายในที่ดี และระบบบัญชีใหเหมาะสมกับลักษณะการดาํ เนินธุรกิจตาง ๆ ของชุมนุมสหกรณ
รวมท้ังการใหคําแนะนําเก่ียวกับการดาํ เนินงานของชุมนุมสหกรณแ กคณะกรรมการดาํ เนินการ และเจาหนาที่
ผูปฏิบัติหนาท่ีผูจัดการ และผูจัดทําบัญชี เกี่ยวกับการจัดวางระบบการควบคุมภายในท่ีดีของชุมนุม
สหกรณฯ ใหเหมาะสมกับลักษณะการดําเนินธุรกิจของแตละธุรกิจและติดตาม ตรวจสอบใหผูรับผิดชอบ
ปฏิบตั งิ านใหเปนไปตามระบบการควบคุมภายในที่กําหนดไว รวมท้ังดําเนนิ การจัดจางเจาหนาท่ีของชมุ นุม
สหกรณฯ โดยตองพิจารณาบุคลากรที่มีความรู ความสามารถและประสบการณในการดําเนินธุรกิจดาน
โคเน้ือ เก่ียวกับการสงเสริมการเล้ียงโคเนื้อที่มีคุณภาพ การวางแผนการผลิตเก่ียวกับ วัตถุดิบในการผลิต
อาหารสัตว หัวอาหาร สินคาสําเร็จรูป และการศึกษาดานการตลาดท้ังในประเทศและตางประเทศ
ตลอดจนคูแขงทางการคาท่ีจะสงผลกระทบตอการดําเนินธุรกิจของชุมนุมสหกรณฯ และสหกรณสมาชิก
ของชุมนมุ สหกรณฯ ในอนาคต
-9-
โครงสรา งการบรหิ ารงานของชุมนุมสหกรณ
สหกรณ สหกรณ สหกรณ สหกรณ สหกรณ สหกรณ สหกรณ
ท่ีประชุมใหญฯ ผูต รวจสอบกจิ การ
คณะกรรมการฯ 7 คน
ฝา ยบรหิ าร
ฝา ยจัดการ ปฏบิ ตั หิ นาท่ีผจู ัดการ 1 คน
ผจู ัดทาํ บญั ชี 1
ภาพ 2-1 โครงสรา งของชุมนุมสหกรณฯ
จากโครงการของชุมนุมสหกรณ ตัวแทนสมาชิกของชุมนุมสหกรณจะประกอบดวยประธาน
กรรมการของสหกรณสมาชิก จํานวน 11 แหง มีการประชุมใหญเลือกตั้งคณะกรรมการฯ ของชุมนุม
สหกรณฯ จํานวน 7 คน เพื่อบริหารงานชุมนุมสหกรณแทนสหกรณสมาชิก แตในทางปฏิบัติงานเปนการ
ดําเนินงานโดยผูปฏิบัติหนาที่ผูจัดการ ซึ่งจะเปนผูดําเนินการในการจัดซ้ือวัตถุดิบ การจัดหาโค เพื่อจําหนาย
ใหกับสมาชิก และการติดตอทาํ ธุรกรรมตา ง ๆ ในนามของชุมนุมสหกรณ ฯ ภายใตความเห็นชอบและรับรู
การดําเนินงานโดยประธานกรรมการซึ่งเปนประธานกรรมการจากสหกรณการเกษตรวังสามหมอ จํากัด
โดยคณะกรรมการที่ไดรับเลือกตั้งจากสหกรณสมาชิกไมไดมาประชุมเพื่อรวมกันพิจารณากําหนด
หลักเกณฑ มีเพียงการรับรูการดําเนินงานตาง ๆ ทางโทรศัพท และทางกลุมไลน ไมไดมีสวนรวมในการ
ดําเนินงานของชุมนุมสหกรณฯ เทาที่ควร และชุมนุมสหกรณฯ มีการจัดจางเจาหนาที่เพ่ือรับผิดชอบใน
การจัดทําบัญชีของชุมนุมสหกรณฯ เปนรายเดือน แตในทางปฏิบัติเจาหนาท่ีดังกลาว ทําหนาที่เก่ียวกับ
ดา นการเงนิ ของสหกรณดวย
- 10 -
ขนั้ ตอนท่ี 2 ศึกษาขอบังคับ ระเบียบของสหกรณ มติท่ีประชุมคณะกรรมการดําเนินการ
และมติท่ีประชุมใหญของชุมนุมสหกรณฯ นายทะเบียนสหกรณไดรับจดทะเบียนขอบังคับของชุมนุม
สหกรณเ ครือขา ยโคเน้ือภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื จํากัด เมอ่ื วนั ท่ี 25 พฤศจกิ ายน 2559
ขอบังคับของชุมนุมสหกรณเครือขายโคเน้ือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด ประกอบดวย
หมวดตาง ๆ ดังน้ี
หมวดที่ 1 ชื่อ ประเภทและที่ต้ัง ระบุเกย่ี วกับ ชื่อ ประเภทละท่ีตั้งสํานักงาน ทองที่ดําเนินงาน
ของชุมนมุ สหกรณ และตราของสหกรณ
หมวดที่ 2 วัตถุประสงคและอํานาจกระทําการ ระบุเกี่ยวกับ วัตถุประสงคของการจัดต้ัง
ชมุ นุมสหกรณ อํานาจกระทําการตา ง ๆ เพื่อใหบรรลุวตั ถปุ ระสงคในขอ บังคบั
หมวดที่ 3 ทุน ชุมนุมสหกรณอาจหาทุนเพ่ือดําเนินงานตามวัตถุประสงค โดยการออกหุน
การรับฝากเงิน การกูยืม และรับฝากเงินจากการออกตั๋วสัญญาใชเงินและตราสารการเงิน การสะสมทุน
สาํ รองและทนุ อืน่ การรับเงินอุดหนุนหรือทรัพยสนิ ที่มีผูย กให
หมวดที่ 4 การดําเนินงาน ระบุเกี่ยวกับการดําเนินงานตาง ๆ ของชุมนุมสหกรณเพื่อให
เปนไปตามขอบังคับ และกฎหมายสหกรณ ไดแก การลงลายมือช่ือแทนชุมนุมสหกรณ วงเงินกูยืมและ
วงเงินค้ําประกัน การรับฝากเงิน การใหเ งินกู การรวบรวมผลิตผลหรอื ผลิตภัณฑจากบรรดาสหกรณสมาชิก
เพ่ือขายหรือแปรรูปออกขาย การเปนตัวแทนของสหกรณสมาชิกในการขายหรอื การซื้อ การใหบริการกิจการ
ทางเกษตรกรรม การประกอบอุตสาหกรรม การสรางยุงฉางและการรบั ฝากผลิตผล การเงินและการบัญชี
ของชมุ นมุ สหกรณ และการตรวจสอบบัญชแี ละการกาํ กับดแู ลสหกรณ เปนตน
หมวดที่ 5 สมาชิก ระบุเกี่ยวกับคุณสมบัติของสมาชิก การเขาเปนสมาชิก สิทธิหนาท่ี
ในฐานะสมาชิก การขาดจากสมาชกิ ภาพ และความรบั ผิดเพื่อหนสี้ ินของชมุ นุมสหกรณ
หมวดที่ 6 การประชุมใหญ ระบุเก่ียวกับการประชุมใหญสามัญ การประชุมใหญวิสามัญ
องคป ระชมุ ในการประชุมใหญ อํานาจหนา ทีข่ องทีป่ ระชุมใหญ
หมวดท่ี 7 คณะกรรมการดําเนินการ ระบุเก่ียวกับการเลือกต้ังคณะกรรมการ จาํ นวนคณะกรรมการ
อํานาจหนาที่ ความรับผิดชอบของคณะกรรมการดําเนินการ กาํ หนดเวลาอยใู นตําแหนง การประชมุ และ
องคป ระชุม และรายงานการประชมุ
หมวดที่ 8 ผูจัดการและเจา หนาที่อืน่ ระบุเก่ียวกบั การจางและแตงต้ังผูจดั การและเจา หนาที่อ่ืน
การดาํ รงตาํ แหนง อาํ นาจหนาทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบของผจู ัดการ การพน จากตาํ แหนงของผูจดั การ เปน ตน
หมวดที่ 9 ขอเบ็ดเสร็จ ระเบียบของชุมนุมสหกรณ ระบุเกี่ยวกับการกําหนดระเบียบตาง ๆ
ของชุมนุมสหกรณ ใหเหมาะสมกับการดําเนินงาน การดําเนินธุรกิจ การตีความขอบังคับ การดําเนินคดี
เก่ียวกับกฎหมาย การจําหนายทรัพยสนิ เมอื่ ชมุ นมุ สหกรณตอ งเลกิ
ระเบียบของชุมนุมสหกรณเครือขายโคเน้ือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด ชุมนุมสหกรณฯ
มีการกําหนดระเบยี บตาง ๆ เพอื่ ใชในการดําเนินงานของชุมนุมสหกรณฯ ประกอบดวย
ระเบียบวาดว ยการรับ จา ยและเก็บรกั ษาเงิน พ.ศ. 2560
ระเบยี บวาดว ยการรบั ฝากเงนิ จากสหกรณอ น่ื พ.ศ.2560
ระเบยี บวา ดวยคณะอนุกรรมการ พ.ศ. 2560
ระเบยี บวา ดว ยที่ปรึกษาของสหกรณ พ.ศ. 2560
- 11 -
ระเบยี บวาดว ยการใชทุนเพอ่ื สาธารณประโยชน พ.ศ. 2560
ระเบียบวาดวยการจัดซื้อจัดจางของชุมนุมสหกรณเครือขายโคเนื้อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
จาํ กัด พ.ศ. 2560
ระเบียบวาดวยกองทุนจัดการความเสี่ยงผลผลิตทางการเกษตรและรักษาสิงแวดลอม
พ.ศ. 2560
ในการศึกษาพบวาการกําหนดระเบียบตาง ๆ ของชุมนุมสหกรณฯ ยังไมครอบคลุมการดําเนิน
ธุรกิจของชุมนุมสหกรณฯ คณะกรรมการดําเนินการของชุมนุมสหกรณควรเรงดําเนินการกําหนดระเบียบ
ที่เกี่ยวของกับการดําเนินธุรกิจข้ึนถือใชเพ่ิมเติมใหครอบคลุมการดําเนินธุรกิจในปจจุบันและธุรกิจที่มี
แนวโนมจะดําเนินการในปถ ัดไปของชุมนุมสหกรณ เชน
ระเบียบวาดวยการจัดหาสินคา มาจําหนา ย (จาํ หนา ยเปนเงินสด และจาํ หนายเปนเงนิ เช่ือ)
ระเบยี บวา ดวยการรวบรวมผลิตผลเพ่ือจําหนา ย (จากสมาชิกหรอื บุคคลภายนอก)
ระเบียบวาดวยการแปรรูปผลิตผลทางการเกษตรและการผลิตสนิ คา
มติท่ีประชุมใหญและมติที่ประชุมคณะกรรมการดําเนินการ ของชุมนุมสหกรณเครือขาย
โคเนื้อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด ชุมนุมสหกรณฯ จัดใหมีการประชุมใหญประจําปทุกรอบปบัญชี
และประชมุ คณะกรรมการดําเนินการเปน คร้งั คราวเฉพาะทม่ี ีความจาํ เปน
ในการศึกษาพบวาการประชุมคณะกรรมการดําเนินการไมเปนไปตามขอบังคับกําหนดไว
ซึ่งขอบังคับของชุมนุมสหกรณฯ หมวดท่ี 7 ขอ 69 การประชุมและองคประชุม ใหคณะกรรมการ
ดําเนินการประชมุ กนั ตามคราวท่ีมกี จิ ธุระ แตตอ งใหมกี ารประชุมเดอื นละหนึ่งครง้ั เปน อยา งนอ ย
- 12 -
ขนั้ ตอนที่ 3 การวิเคราะหความเสี่ยงในการดําเนินงานและการดําเนนิ ธุรกิจของชมุ นมุ สหกรณฯ
จากการศึกษาลักษณะการดําเนินงาน การดําเนินธุรกจิ ตามวัตถุประสงคข องชุมนุมสหกรณเครือขายโคเน้ือ
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด ที่กําหนดไวในขอบังคับและรูปแบบการดําเนินงานในปปจจุบัน พบวา
ชุมนุมสหกรณฯ มีความเสย่ี งในดา นตาง ๆ ดงั น้ี
3.1 การปฏิบัติหนาท่ีของคณะกรรมการดําเนินการของชุมนุมสหกรณเครือขายโคเน้ือ
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด ยังไมเหมาะสมตามระบบการควบคุมภายในท่ีดี คณะกรรมการฯ ของชุมนุม
สหกรณฯ ไมไดมีสวนรวมในการกําหนดแนวทางการดําเนินงานของชุมนุมสหกรณฯ เทาที่ควร เนื่องจาก
การดําเนินงานของชุมนุมสหกรณฯ มอบใหประธานกรรมการ (ซ่ึงเปนประธานกรรมการของสหกรณ
การเกษตรวังสามหมอ จํากัด) และผูที่ไดรับมอบหมายใหทําหนาที่ผูจัดการ (ซึ่งเปนผูจัดการของสหกรณ
การเกษตรวงั สามหมอ จํากัด) เปนผดู าํ เนินการตา ง ๆ แทนคณะกรรมการดาํ เนินการ
3.2 การจัดเอกสารหลักฐานประกอบรายการบัญชีและการบันทึกบัญชีเก่ียวกับการดําเนิน
ธรุ กิจของสหกรณย ังไมเ หมาะสมตามหลักการบัญชีและระเบียบนายทะเบียนสหกรณเทาที่ควร ซึ่งรายการ
บัญชีที่เกิดขึ้นอาจบันทึกบัญชีไมครบถวน และงบการเงินของสหกรณอาจแสดงรายการที่ไมครบถวน
ถูกตองตามขอเท็จจริงท่ีเกิดรายการตาง ๆ ในการดําเนินงานในรอบปบัญชีนั้น ๆ หรือเกิดปญหาสินคา
คา งสต็อก เสื่อมสภาพ หมดอายุ เชน เอกสารเกี่ยวกับการจัดซ้ือสินคา การอนุมัติการจัดซ้ือ การจําหนาย
สินคา การสาํ รวจความตอ งการของลูกคา การจาํ หนา ยสินคา เปนเงินเชื่อ ผมู อี าํ นาจในการอนุมตั ิใหขายเชอื่
3.3 ไมมีการประชุมคณะกรรมการดําเนินการตามที่กําหนดไวในขอบังคับ เพื่อพิจารณา
เก่ยี วกบั การดาํ เนินงานและการดาํ เนินธรุ กจิ ของสหกรณอยา งสม่ําเสมอ
3.4 การแบงแยกหนาที่ในการปฏิบัติงานของเจาหนาท่ีท่ีมอบหมายและจัดจางเปนคร้ังคราว
ยังไมเหมาะสม เนื่องจากการปฏิบัติงานบุคคลคนเดียวทําหนาที่ตั้งแตตนจนจบไมเปนตามระเบียบที่
ชุมนุมสหกรณฯ กําหนดไว คณะกรรมการที่ไดรับมอบหมายไมมาปฏิบัติหนาที่ตามที่ไดรับมอบหมาย
อยางสมํ่าเสมอ
3.5 การใชชื่อของชุมนุมสหกรณหรือตราสัญลักษณของชุมนุมสหกรณฯ ในการดําเนิน
ธรุ กิจ หรือทําธุรกรรมทางการเงิน คณะกรรมการดําเนินการของชุมนุมสหกรณฯ ยังมีความรู ความเขาใจ
ในการใชช่ือของชุมนุมสหกรณฯ ไมเพียงพอ มุงหวงั เพ่ือใชในการติดตอ ทําธรุ กรรมทางการเงนิ และทําการคา
ทเี่ อื้อประโยชนใ หกับสหกรณสมาชิกโดยไมไ ดพจิ ารณาผลกระทบท่ีอาจเกิดกับชุมนุมสหกรณฯ ทั้งทางตรง
และทางออ ม ในระยะสั้นหรอื ระยะยาวเทาท่ีควร
- 13 -
ขนั้ ตอนท่ี 4 การกําหนดแนวทางการวางระบบการควบคมุ ภายในและระบบบญั ชีทเี่ หมาะสมกับ
การดาํ เนินธุรกิจแตละธรุ กิจ
ในการศึกษาพบวาชุมนุมสหกรณเครือขายโคเนื้อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จํากัด มีการ
กําหนดขอบังคับ ระเบียบ มติท่ีประชุมคณะกรรมการ และมติที่ประชุมใหญไวเปนแนวทางในการ
ปฏิบัติงานในการดําเนินงานและการดําเนินธุรกิจพอสมควรแตยังไมครอบคลุมการดําเนินงานเทาท่ีควร
ซ่ึงชุมนุมสหกรณฯ จะตองมีการจัดวางระบบการควบคุมภายในเก่ียวกับการปฏิบัติงานและการบันทึก
บัญชเี พ่ิมเติมเพอ่ื สรา งความเขมแข็งใหกับชุมนุมสหกรณฯ ตอ ไป ซ่ึงสามารถแยกพจิ ารณาได ดงั น้ี
1. การวางระบบการควบคุมภายในท่ีดี ดา นบรหิ ารงานทั่วไปและดา นบคุ ลากร
ประกอบดว ย
1.1 การกําหนดระเบียบตาง ๆ ใหครอบคลุมการดําเนินงานและการดําเนินธุรกิจของ
ชุมนุมสหกรณฯ และควรมีการจัดทํารูปเลมของระเบียบไวใชเปนคูมือในการปฏิบัติงาน หรือเปนเอกสาร
ใหห นว ยงานท่ีเก่ียวขอ งตรวจสอบได ไดแก
ระเบียบวาดวยการจัดหาสินคามาจําหนาย (จําหนายเปนเงินสด และจําหนายเปน
เงินเช่อื )
ระเบยี บวา ดวยการรวบรวมผลติ ผลเพ่ือจําหนาย (จากสมาชิกหรอื บุคคลภายนอก)
ระเบียบวาดวยการแปรรูปผลิตผลทางการเกษตรและการผลิตสินคา (การผลิต
อาหารสตั ว)
1.2 การจัดใหมีการประชุมคณะกรรมการดําเนินการเปนประจาํ ทุกเดือน ตามขอบังคับ
กําหนดไว เพ่ือพิจารณาและรับทราบผลการดําเนินงานของชุมนุมสหกรณฯ และการพิจารณาจัดทํา
แผนการดําเนินธุรกิจของชุมนุมสหกรณฯ รวมท้ังการติดตามประเมินผลการปฏิบัติงานของเจาหนาท่ีให
เปน ไปตาม ขอบังคับ ระเบียบ มติท่ีประชมุ ฯ และกฎหมายกาํ หนด
1.3 การแบงแยกหนาท่ีและการมอบหมายงานใหเจาหนาที่ของชุมนุมสหกรณในการ
ปฏิบัติงาน ควรมีการแบงแยกหนาท่ีใหชัดเจนและเปนไปตามหลักการควบคุมภายในท่ีดี โดยเฉพาะ
เจาหนาท่ีผูมีหนาที่จัดทําบัญชี และเจาหนาท่ีผูมีหนาท่ีดานการเงินตองเปนคนละคนกัน ในกรณีที่ชุมนุม
สหกรณฯ ยังมีเจาหนา ทไ่ี มเพียงพอในการปฏิบตั ิงาน คณะกรรมการดําเนินการของชุมนุมสหกรณฯ ควรมี
การมอบหมายหนาท่ีกันมาปฏิบัติงาน เชน ชุมนุมสหกรณฯ มีการจัดจางเจาหนาที่จัดทาํ บัญชี ดังนั้น
คณะกรรมการดําเนินการควรมีการมอบหมายหนาท่ีใหกรรมการคนใดคนหนึ่งมาปฏิบัติหนาที่เจาหนาที่
การเงิน ไมค วรมอบหมายใหเ จา หนาทีบ่ ญั ชีทาํ หนา ท่ที กุ อยา งในสหกรณแ ตเ พยี งคนเดยี ว
1.4 การมอบหมายหนาท่ีและความรับผิดชอบของคณะกรรมการดําเนินการของชุมนุม
สหกรณฯ ควรมีการมอบหมายหนาที่และความรับผิดชอบใหคณะกรรมการดําเนินการแตละตําแหนง
เก่ียวกับการปฏิบัติหนาท่ี เชน ผูมีอํานาจอนุมัติตาง ๆ วงเงินท่ีสามารถอนุมัติได มีอํานาจลงลายมือชื่อ
ในการทําธุรกรรมตาง ๆ การติดตามประเมินผลการปฏิบัติงานของคณะกรรมการฯ และการปฏิบัติงาน
ของเจาหนาท่ีของชุมนุมสหกรณฯ วามีการปฏิบัติงานเปนไปตามหนาที่ที่ไดรับมอบหมาย หรือที่มีการ
แบงแยกหนา ทไี่ วหรอื ไมอ ยางไร
- 14 -
1.5 การพิจารณาจัดจางเจาหนาที่ตําแหนงตาง เพ่ือปฏิบัติงานในแตละหนาท่ีและธุรกิจ
ตาง ๆ ของชุมนุมสหกรณฯ เพราะคณะกรรมการดําเนินการของชุมนุมสหกรณฯ มาจากตัวแทนของ
คณะกรรมการฯ จากสหกรณสมาชิกซึ่งไมสามารถมาปฏิบัติงาน ณ ที่ทําการของชุมนุมสหกรณฯ ได และใน
การจัดจางเจาหนาที่ของชุมนุมสหกรณฯ คณะกรรมการฯ ควรจัดใหมีหลักประกันในการปฏิบัติงานให
เหมาะสมกบั ความเสียหายท่อี าจเกิดขึน้ ดวย
2. การวางระบบการควบคุมภายในที่ดี และระบบบัญชีที่ใชในการดําเนินธรุ กิจตา ง ๆ
คณะกรรมการดําเนินการของชุมนุมสหกรณฯ จึงตองมีการจัดวางระบบการควบคุม
ภายในที่ดีเกี่ยวกับการดําเนินการในขั้นตอนการจัดซื้อสินคา/วัตถุดิบมาจําหนายแกสมาชิกใหรัดกุม
และการกําหนดรูปแบบเอกสารประกอบรายการบัญชี และบันทึกบัญชีใหเหมาะสมตามลักษณะ
การดาํ เนินธุรกจิ ของสหกรณป ระเภทการเกษตร ดังนี้
1. การดําเนินธรุ กจิ จดั หาสนิ คา มาจําหนาย (จดั หาวตั ถดุ บิ ผลิตอาหารสตั ว)
ขั้นตอนการสั่งซือ้ และจาํ หนายสนิ คา/วัตถุดิบทช่ี ุมนมุ สหกรณฯ ที่ควรปฏบิ ัติ
4. สหกรณสมาชกิ โอนเงนิ ชําระ 5. ชมุ นมุ สหกรณฯ โอนเงินชําระคา วตั ถดุ บิ
คา วตั ถดุ บิ ใหช มุ นุมฯ ใหร านคา /สหกรณสมาชกิ
(ชุมนุมฯออกใบเสร็จรบั เงนิ ) ชุมนุมสหกรณ์ (ชุมนมุ ฯเรยี กใบเสร็จรบั เงนิ จากผูขาย)
สหกรณ์ เครือข่ายโคเนื้อ
สมาชิกของ 1.แจง ความตอ งการ ภาคตะวนั ออก 2. ดําเนินการสง่ั ซอ้ื ร้านค้า
ชุมนุมสหกรณ์ วัตถดุ บิ (จดั สง เอกสาร วตั ถดุ บิ (จดั ทาํ ใบสง่ั ซือ้ สนิ คา ) เอกชน
เฉียงเหนือ หรือ
แจงความตองการสินคา) จาํ กดั สหกรณ์
3.รานคา เอกชน/สหกรณสมาชิกสง วัตถดุ บิ ใหสหกรณผ ูซื้อ
(รา นคา /สหกรณผขู ายตองจัดทําใบกํากบั สนิ คา/ใบสงของ สง ใหชมุ นุมฯ 1 ฉบับ สหกรณผ ซู อื้ 1 ฉบบั )
สิง่ ทเ่ี พ่ิมเติมจากการปฏบิ ัตงิ านเดมิ ของชุมนุมสหกรณฯ ไดแก
การแจงความตองการของสมาชิกหรือการสํารวจความตองการของสมาชิกตองมีการ
จัดทําเอกสารแจงความตองการสินคาไวใหชัดเจนแทนการแจงความตองการทางโทรศัพท หรือทางกลุมไลน
สมาชกิ
การสั่งซื้อสินคา (วัตถุดิบ) ตามความตองการของสมาชิก ชุมนุมสหกรณตองมีการจัดทํา
ใบสั่งซ้ือสินคาเปนหลักฐานในการสงั่ ซื้อและเพื่อใชตรวจสอบกับสินคาท่ีผูขายจัดสงวาตรงตามที่สั่งซื้อหรือไม
แทนการสั่งซ้อื ทางโทรศัพทหรอื กลุมไลนส มาชิก
ในการจัดสงสินคา (วตั ถดุ ิบ) รานคา/สหกรณผูขายตอ งจัดทําใบสงของ/ใบกาํ กับสินคา
สง ใหช ุมนมุ สหกรณ และสหกรณผซู ้อื พรอมสินคา ที่จดั สง แทนการแจง ทางโทรศัพทหรอื กลุม ไลนส มาชิก
- 15 -
1.1 แนวทางระบบการควบคุมภายในของการจัดหาวัตถุดิบที่ใชในการผลิต
อาหารสัตวมาจาํ หนา ยใหส หกรณส มาชกิ มีขัน้ ตอนการดําเนินการ ดงั น้ี
(1) การจัดสงเอกสารประกอบการสํารวจความตองการของสมาชกิ ทุกครั้งกอนการจัดซื้อ
(2) การสํารวจแหลงผลิตของวัตถุดิบแตละชนดิ และคุณภาพของวัตถุดิบแตละแหลง
ผลิตกอนการจัดซือ้
(3) สํารวจราคาจําหนายของแตละแหลงผลิต ปริมาณท่ีตองสั่งซ้ือข้ันตํ่า รวมทั้ง
คาใชจา ยทเ่ี กี่ยวกับการขนสง วัตถดุ บิ กอ นการจดั ซื้อ
(4) วิเคราะหตนทุนรวมของวัตถุดิบแตละชนิด แตละแหลงผลิต มีความแตกตางกัน
อยา งไรกอนการจดั ซือ้
(5) นําเสนอท่ีประชุมคณะกรรมการฯ เพ่ือพิจาณาแหลงจัดซ้ือวัตถุดิบที่มีคุณภาพ
และมตี น ทนุ ทปี่ ระหยัดท่สี ุด สะดวกในการขนสง วตั ถดุ ิบ และสามารถตรวจสอบยอ นกลับได
(6) เม่ือคณะกรรมการฯ มีมตทิ ป่ี ระชมุ ฯ พิจารณาแหลงจดั ซ้อื วัตถุดบิ แลว จะตองจัดทํา
ใบสั่งซื้อสินคา/วัตถุดิบ โดยระบุประเภท ปริมาณ ราคาตอ หนวย คาขนสง วัตถุดิบ (ถามี) ใหชัดเจน ไปยังแหลง
ผลติ วัตถุดิบผูจ าํ หนา ย
(7) เมื่อชุมนุมสหกรณฯ ไดรับใบกํากับสินคา/ใบสงของ จากสหกรณผูขาย และการ
แจงการตรวจรับวัตถุดิบจากสหกรณผูซื้อ ชุมนุมสหกรณฯ จะบันทึกบัญชีซ้ือสินคา-วัตถุดิบ และบันทึก
บญั ชเี จาหน้ีการคา -วตั ถดุ บิ บันทึกบัญชยี อยเจาหน้กี ารคา และทะเบยี นคุมสินคา-วัตถดุ ิบ
(8) ชุมนุมสหกรณฯ จัดทําใบกํากับสินคา/ใบสงของ-วัตถุดิบแตละชนิดสงใหสหกรณ
ผูซื้อตามปริมาณการสั่งซื้อวัตถุดิบแตละชนิดของแตละสหกรณทราบการเปนหน้ีกับชมุ นุมสหกรณฯ และ
สงเอกสารใหเจาหนาท่ีบัญชีบันทึกรายการขายสินคา-วัตถุดิบ (เงินสด/ลูกหนี้) บันทึกบัญชียอยลูกหนี้
การคา และบันทกึ ทะเบยี นคมุ สนิ คา
(9) คณะกรรมการฯ ตองติดตามการปฏิบัติงานของเจาหนาที่หรือกรรมการท่ีไดรับ
มอบหมายใหป ฏิบตั งิ านในแตละแผนกใหเ ปน ไปตามระเบียบนายทะเบยี นสหกรณ การบันทกึ รายการบญั ชี
ตอ งมเี อกสารหลกั ฐานประกอบรายการครบถวน สมบูรณ
(10) เมื่อสหกรณสมาชิกจายชําระหนี้คาสินคา-วัตถุดิบ เจาหนาที่ชุมนุมสหกรณฯ
ตองออกใบเสร็จรับชําระหนี้คาสินคา (วัตถุดิบ) ใหกับสมาชิก และบันทึกบัญชีลดยอดลูกหนี้การคา
บันทกึ ลดยอดหน้ีในบัญชยี อ ยลกู หนีก้ ารคา
(11) เมื่อชุมนุมสหกรณฯ จายชําระหนี้เจาหนี้คาสินคา-วัตถุดิบ ดวยเงินสดหรือ
เงินฝากธนาคาร เจาหนาท่ีของชุมนุมสหกรณฯ จะตองจัดทําเอกสารประกอบการจายเงิน และเรียก
ใบเสร็จรับเงินชําระหนี้จากเจาหนี้การคามาใชประกอบการบันทึกลดยอดบัญชีเงินสด/เงินฝากธนาคาร
และบันทกึ ลดยอดหนส้ี ินในบญั ชียอ ยเจา หนกี้ ารคา
(12) คณะกรรมการฯ ของชุมนุมสหกรณตองมีการติดตามการปฏิบัติงานของเจาหนาท่ี
เกี่ยวกับการเรียกเก็บหนี้จากลูกหนี้การคาเปนประจําทุกเดือน และการนําเงินไปจายชําระหนี้เจาหนี้การคา
มีการบันทึกบัญชีครบถวนถูกตองตรงตามรายการบัญชีและจํานวนเงินท่ีไดรับ หรือจายออกไปหรือไม
เอกสารประกอบการบันทกึ บญั ชีผา นการอนมุ ัติครบถวนหรอื ไม การบนั ทึกเพ่มิ /ลดยอดหนสี้ นิ ในบัญชยี อย
ถูกตอ ง ครบถว นเปนปจ จุบันหรอื ไม
- 16 -
(13) ทุกวันสิ้นเดือน วันส้ินปบัญชีหรือทุกไตรมาส ชุมนุมสหกรณฯ ตองมีการแตงตั้ง
คณะกรรมการฯ ตรวจนับสินคา-วัตถดุ ิบคงเหลอื ทกุ ส้ินเดอื น ส้นิ ไตรมาส และส้ินปบ ญั ชี
1.2 ระบบบัญชีที่ใชในการดําเนินธุรกจิ ของชมุ นุมสหกรณฯ
(1) เอกสารประกอบรายการบัญชที ่ีชุมนุมสหกรณฯ ตอ งจดั ใหม ีประกอบรายการบญั ชี ไดแ ก
ใบแจงสํารวจความตองการสินคา/วัตถุดิบ (เอกสารหมายเลข 1) เพื่อเสนอ
ที่ประชุมคณะกรรมการฯ ประกอบการพิจารณาดําเนินการส่ังซ้ือสินคา/วัตถุดิบมาจําหนายแกสมาชิก
หรือตามความตองการของสมาชิก
ใบส่ังซื้อสินคา/วัตถุดิบ (เอกสารหมายเลข 2) เพื่อเปนหลักฐานประกอบการ
สั่งซื้อสินคา/วัตถุดิบแตละประเภท และสถานท่ีในการจัดสงสินคา/วัตถุดิบไปยังผูขายใหจัดสงสินคา/
วัตถดุ ิบตามรายการทีร่ ะบใุ นใบสง่ั ซ้ือใหช ุมนมุ สหกรณฯ หรือสหกรณสมาชกิ ของชุมนมุ ฯ ตามความตอ งการ
ใบกํากับสินคา/ใบสงของ (เอกสารภายนอก) จากรานคาหรือสหกรณผูขาย
สนิ คา/วัตถุดิบใหชุมนุมสหกรณฯ เพ่ือเปนเอกสารประกอบในการตรวจรับสินคา /วัตถุดิบท่ีจัดสงใหชุมนุม
สหกรณฯ หรือสหกรณผูซ้ือวาสินคาไดมีการจัดสงมาตามใบกํากับสินคา/ใบสงของครบถวนและมีผูตรวจรับ
สนิ คา/วตั ถุดิบดังกลาวแลว ใชเปนเอกสารประกอบรายการซ้ือสินคา/วัตถุดิบเปนเงนิ เชื่อ และบันทึกบัญชียอย
เจา หน้กี ารคา
ใบกํากับสินคา/ใบสงของ (เอกสารภายใน) (เอกสารหมายเลข 3) ชุมนุมตองจัดทํา
ใบกํากับสินคา/ใบสงของของชุมนุมสหกรณฯ ขึ้นเพ่ือเปนหลักฐานประกอบการขายสินคา/วัตถุดิบ ใหกับ
สหกรณสมาชิก และจัดสงใหสหกรณสมาชิกท่ีซ้ือสินคา/วัตถุดิบ พรอมสําเนาใบกํากับสินคา/ใบสงของ
จากรานคา ใชเ ปนเอกสารประกอบรายการขายสนิ คา เปนเงินเชื่อ และบนั ทกึ บญั ชยี อยลกู หนก้ี ารคา
ใบเสร็จรับเงินขายสินคา (เอกสารหมายเลข 4) เพ่ือใชเปนหลักฐานประกอบการ
รบั เงินจากการขายสนิ คาเปนเงนิ สด
ใบเสร็จรับเงิน (เอกสารหมายเลข 5) เพื่อใชเปนเอกสารประกอบการรับเงิน
จากบุคคลภายนอก หรือสหกรณส มาชิก และใชเ ปน ใบเสร็จรับเงนิ ชาํ ระหนจ้ี ากลูกหน้กี ารคา
ใบเบิกเงิน (เอกสารหมายเลข 6) เพื่อใชเปนเอกสารประกอบการเบิกเงินเพ่ือจาย
คาใชจ ายตาง ๆ ของสหกรณท่ไี มส ามารถเรยี กใบเสร็จรบั เงนิ จากเจา หน้ี หรอื ผรู ับเงินได
ใบสําคัญรับ (เอกสารหมายเลข 7) ใชสําหรับบันทึกสรุปรายการเงินที่ไดรับ
ประจําวัน ทั้งท่ีเปนเงินสด และเอกสารการเงินท่ีนําเขาฝากในบัญชีธนาคาร เชน เช็ค เปนตน โดยจําแนก
รายการรับเงินตาง ๆ ตามประเภทบัญชีและใหแนบเอกสารหลักฐานเก่ียวกับการรับเงนิ ประเภทนั้นติดไว
กบั ใบสาํ คัญรบั ดว ย
ใบโอนบัญชี (เอกสารหมายเลข 8) ใชสําหรับบันทึกรายการเก่ียวกับการโอนบัญชี
เจาหน้ี ลูกหนี้ การโอนแกไขรายการผิดพลาดในบัญชี การโอนปรับปรุงบัญชี การโอนปดบัญชีเม่ือส้ินงวดบัญชี
การโอนปดบัญชแี ละรายการที่ไมอ าจนาํ ไปบนั ทึกในสมุดบญั ชีขนั้ ตน อน่ื ๆ นอกจากสมุดรายวันท่ัวไป
ใบสําคัญจาย (เอกสารหมายเลข 9) ใชบันทึกสรุปรายการจายเงินประจําวนั ท้ังท่ีเปน
เงินสดหรือเอกสารการเงินท่ีสั่งใหธนาคารจายเงินจากบัญชีเงินฝากของสหกรณ โดยจําแนกรายการ
จายเงิน ตามประเภทบัญชีและใหแนบเอกสารหลักฐานเกี่ยวกับการจายเงินประเภทน้ัน ๆ ติดไวกับ
ใบสาํ คญั จา ยดว ย
- 17 -
ตวั อยาง รูปแบบเอกสารประกอบของธุรกจิ จัดหาสินคา มาจําหนาย
1. ใบแจง สาํ รวจความตอ งการสนิ คา /วัตถุดิบ เอกสารหมายเลข 1
2. ใบสั่งซอ้ื สนิ คา/วัตถดุ ิบ เอกสารหมายเลข 2
3. ใบกํากบั สนิ คา /ใบสง ของ เอกสารหมายเลข 3
4. ใบเสรจ็ รับเงนิ ขายสินคา เอกสารหมายเลข 4
5. ใบเสร็จรบั เงนิ เอกสารหมายเลข 5
6. ใบเบิกเงิน เอกสารหมายเลข 6
7. ใบสําคญั รับ เอกสารหมายเลข 7
8. ใบโอนบัญชี เอกสารหมายเลข 8
9. ใบสาํ คญั จา ย เอกสารหมายเลข 9
- 18 -
เอกสารหมายเลข 1
ชมุ นมุ สหกรณ. .................................................................จาํ กดั
เลขท.ี่ ..........หมทู .่ี .............ตาํ บล..................................อําเภอ...........................จงั หวัด....................................
ใบแจงสํารวจความตองการสินคา/วัตถุดิบ
วันท่.ี .............เดอื น.........................พ.ศ. .............................
ชอ่ื ผซู อ้ื ............................................................................... วนั ท่ีตองการสินคา.....................................
สถานทจี่ ัดสง สินคา............................................................ กําหนดสง สนิ คา /วตั ถดุ ิบ.............................
ช่ือรานคา /ผูขาย................................................................ เง่ือนไขการชําระเงิน....................................
ราคาตอ จาํ นวนเงนิ
ที่ รายการ จํานวน หนวยวัด หนวย (บาท)
(ก.ก.)
จํานวนเงนิ (ตวั อักษร) รวมท้งั สนิ้
(...............................................................................................)
ลงชอื่ .................................ผแู จงความประสงค ลงชอ่ื .......................................ผรู ับใบแจงความประสงค
(....................................)
(.....................................)
ตาํ แหนง ...................................... ตาํ แหนง ......................................
........../......../.......
........./.........../........
ลงชือ่ .......................................ผูรวบรวมขอมูล
- 19 -
เอกสารหมายเลข 2
ชมุ นมุ สหกรณ. ..........................................................................จํากัด
เลขท.ี่ ..........หมทู ่.ี .............ตาํ บล..................................อาํ เภอ...........................จงั หวัด....................................
ใบสัง่ ซื้อสินคา /วัตถุดิบ
วนั ท่ี..............เดอื น.........................พ.ศ. ............................. เลขทใ่ี บสง่ั ซ้ือ..................................
ผูขาย................................................................................... วันที่ตองการสินคา.....................................
ผูร ับ..................................................................................... กําหนดสง สนิ คา /วตั ถดุ ิบ.............................
......................................................................................เงื่อนไขการชาํ ระเงิน....................................
ราคาตอ จํานวนเงิน
ที่ รายการ จํานวน หนว ยวดั หนว ย (บาท)
(ก.ก.)
จาํ นวนเงิน (ตวั อักษร) รวมท้งั สนิ้
(...............................................................................................)
ลงชอ่ื .................................ผูขอซอื้ ลงช่ือ.......................................ผูจ ัดซ้อื ลงชื่อ...........................
อนกุ รรมการ
(.................................) (....................................) (.........................)
......./......../.......... ........../.........../........ ......./......../.......
- 20 -
เอกสารหมายเลข 3
ชุมนุมสหกรณ.......................................................................จํากดั
เลขท.่ี ..........หมูท.่ี .............ตาํ บล..................................อําเภอ...........................จงั หวดั ....................................
ใบกาํ กบั สินคา/ใบสง ของ
วันท่ี..............เดือน................................พ.ศ. .............................
ผซู ื้อ................................................................................................... สญั ญาเลขท.่ี ................................
ทอ่ี ยู. .................................................................................................. กําหนดชาํ ระเงิน.........................
......................................................................................................
ราคาตอ จํานวนเงนิ
ที่ รายการ หนว ยวดั หนว ย (บาท)
(ก.ก.)
จํานวนเงิน (ตวั อักษร) รวมทง้ั สิน้
(...............................................................................................)
...................................................... …………………………………………..
(....................................................) (...............................................)
เจา หนา ทก่ี ารตลาด ผูรับสนิ คา
...................................................
- 21 -
เอกสารหมายเลข 4
เลม ที่...............
เลขท.่ี ..............
ชมุ นุมสหกรณ. ............................................................จํากัด
เลขท.่ี .............หมูที่................ตาํ บล...........................อาํ เภอ................................จงั หวดั .............................
ใบรบั เงนิ ขายสินคา
วนั ท่ี..........เดือน................................พ.ศ. .............
ไดร ับจาก....................................................................สมาชกิ /ผูมใิ ชสมาชกิ เลขทะเบียน.....................
กลมุ ท่.ี .............อยบู า นเลขท.่ี ....................หมูท .่ี ...............ตําบล.............................อาํ เภอ..........................
จังหวัด........................................ ตามรายการดงั ตอ ไปน้ี
ลาํ ดับท่ี รายการ จํานวน ราคาตอหนวย จํานวนเงิน
(ตัวอักษร).................................. …………………………………………………
(.....................................................)
...........................................................
(........................................................)
- 22 -
เอกสารหมายเลข 5
เลม ท่ี...............
เลขท.่ี ..............
ชมุ นุมสหกรณ. ..................................................................จํากัด
เลขท.่ี .............หมูที่................ตําบล...........................อาํ เภอ................................จังหวดั .............................
ใบเสร็จรบั เงนิ
วนั ท.ี่ .........เดอื น................................พ.ศ. .............
ไดรบั จาก....................................................................สมาชิก/ผูมใิ ชส มาชกิ เลขทะเบยี น......................
กลมุ ท่ี..............อยบู า นเลขท.ี่ ....................หมทู .่ี ...............ตําบล.............................อาํ เภอ..........................
จังหวัด........................................ ตามรายการดงั ตอไปนี้
ลําดับท่ี รายการ จาํ นวนเงิน
(ตวั อักษร).................................................................... รวม
..................................................... …….………………………………
(....................................................) (...........................................)
ผรู ับเงิน ผอู นุมัติ
- 23 -
เอกสารหมายเลข 6
เลม ที่...............
เลขท.่ี ..............
สหกรณ. ....................................................................จาํ กัด
เลขท.่ี .............หมูท.่ี ...............ตาํ บล...........................อาํ เภอ................................จังหวัด.............................
ใบเบกิ เงิน
เงนิ สด
เชค็ เลขท.่ี ...........................
วนั ท.ี่ ..................เดือน..............................พ.ศ. ...........................
ไดรับจาก.................................................................สมาชกิ /ผมู ิใชส มาชกิ เลขทะเบยี น..........................
กลมุ ท่ี..............อยบู า นเลขท.ี่ ....................หมทู .่ี ...............ตําบล.............................อําเภอ..........................
จงั หวัด........................................ ตามรายการดงั ตอไปน้ี
ลําดับที่ รายการ จาํ นวนเงนิ
(ตวั อักษร)....................................................................
รวม
รบั เงนิ แลว
............................................... ……………….…………………
() ()
- 24 -
เอกสารหมายเลข 7
เลขท.่ี ..............
ชมุ นุมสหกรณ. ....................................................................จาํ กดั
เลขที.่ .............หมูท่ี................ตําบล...........................อําเภอ................................จงั หวดั .............................
ใบสําคัญรบั
เงินสด
เช็คเลขที่............................
วันท.ี่ .........เดอื น................................พ.ศ. .............
รับจาก..................................................................
.............................................................................
จาํ นวนเงิน
ประเภทบญั ชี.................................................................... รวมทงั้ สิน้
ลงบญั ชีตรวจสอบ ผูอนุมัติ
......................................... ………………………………..................
- 25 -
เอกสารหมายเลข 8
เลขที่...............
ชมุ นมุ สหกรณ.....................................................................จาํ กัด
เลขท่.ี .............หมทู ี่................ตําบล...........................อาํ เภอ................................จังหวดั .............................
ใบโอนบัญชี
วนั ท.่ี .........เดือน................................พ.ศ. .............
ประเภทบัญชี หนา บญั ชี เดบติ เครดิต
คําอธิบาย
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
ลงบัญชีตรวจสอบ ผูอนุมตั ิ
......................................... ....................................
- 26 -
เอกสารหมายเลข 9
เลขท.ี่ ..............
ชุมนมุ สหกรณ. ....................................................................จาํ กัด
เลขท.ี่ .............หมทู .ี่ ...............ตําบล...........................อําเภอ................................จังหวัด.............................
ใบสําคญั จาย
เงินสด
เช็คเลขท่ี............................
จา ยให. .................................................................
.............................................................................
วันที่..........เดือน................................พ.ศ. .............
จํานวนเงิน
ประเภทบญั ช.ี ................................................................... รวมทั้งสน้ิ
ลงบญั ชีตรวจสอบ ผูอนุมัติ
- 27 -
(2) การบันทึกรายการบัญชเี ม่ือเกดิ รายการซอ้ื และจาํ หนายสนิ คา/วัตถดุ ิบของชุมนุมฯ
เมื่อชุมนุมสหกรณฯ ไดรับสินคา/วัตถุดิบพรอมใบกํากับสินคา/ใบเสร็จรับเงิน
คา สนิ คา /วัตถดุ บิ และชมุ นมุ สหกรณฯ จายคาสินคาเปนเงินสด/เงนิ ฝากธนาคาร บนั ทึกบญั ชโี ดย
เดบิต ซ้ือสนิ คา (สินคา/วัตถุดิบ) xx
ภาษซี ้อื xx
เครดติ เงนิ สด/เงินฝากธนาคาร xx
เอกสารประกอบการบนั ทกึ บญั ชี : ใบกํากบั สินคา /ใบสงของท่ไี ดร บั จากรา นคา /สหกรณสมาชิก
เมื่อชุมนุมสหกรณฯ ไดรับสินคา/วัตถุดิบพรอมใบกํากับสินคา/ใบสงของ-สินคา/
วตั ถุดิบ บันทกึ บญั ชโี ดย
เดบติ ซือ้ สนิ คา (สนิ คา /วตั ถุดิบ) xx
ภาษซี ือ้ xx
เครดิต เจาหนค้ี า สินคา (สนิ คา /วัตถดุ บิ ) xx
เอกสารประกอบการบันทกึ บัญชี : ใบกํากับสินคา /ใบสงของที่ไดร บั จากรา นคา /สหกรณส มาชิก
เมื่อชุมนุมสหกรณฯ จายเงินสดหรือโอนเงินชําระหน้ีคาสินคา/วัตถุดิบ ใหกับ
รา นคา และสหกรณผูขาย
เดบติ เจา หนีค้ า สินคา -วตั ถุดบิ .... xx
เครดิต เงนิ สด/เงินฝากธนาคาร xx
เอกสารประกอบการบนั ทึกบัญชี : ใบเสรจ็ รบั เงินชําระคา สินคา/วตั ถดุ ิบรบั จากรานคา /สหกรณสมาชิก
เม่ือชุมนุมสหกรณฯ สงสินคา/วัตถุดิบใหสหกรณสมาชิกพรอมใบสงของ/วัตถุดิบ
หรือเม่ือรานคา/สหกรณผูขายจัดสงใบกํากับสินคา/ใบสงของ แจงการสงสินคาไปยังสถานท่ีท่ีระบุไวใน
ใบสัง่ ซอื้ สนิ คา ของชุมนมุ สหกรณฯ บันทกึ บญั ชโี ดย
กรณีสหกรณผซู ้อื จา ยเงนิ /โอนเงนิ ใหชมุ นมุ สหกรณฯ ทนั ทเ่ี มอื่ ไดรับสินคา
เดบิต เงินสด/เงินฝากธนาคาร xx
เครดติ ขายสนิ คา (สินคา /วตั ถดุ บิ ) xx
ภาษีขาย xx
เอกสารประกอบการบนั ทกึ บญั ชี : ชุมนมุ สหกรณฯ จัดทําใบเสรจ็ รบั เงินขายสินคา กรณีขายเปนเงินสด
กรณีที่สหกรณผ ซู อื้ แจงการรบั สินคา จากสหกรณผูขายโดยยังไมโ อนจายคาสนิ คา
เดบติ ลูกหน้ีคา สินคา (สินคา/วัตถดุ ิบ) xx
เครดิต ขายสนิ คา (สนิ คา/วตั ถดุ ิบ) xx
ภาษขี าย xx
เอกสารประกอบการบันทึกบญั ชี : ชุมนมุ สหกรณฯ จดั ทําใบกาํ กับสนิ คา/ใบสงของ กรณขี ายสนิ คา เปนเงินเชื่อ
เมื่อสหกรณสมาชิกผูซ้ือสินคาจายเงินสดหรือโอนเงินจายชําระหน้ีคาสินคา/
วตั ถดุ ิบใหช มุ นมุ สหกรณฯ
เดบติ เงินสด/เงินฝากธนาคาร xx
เครดติ ลกู หนีค้ าสนิ คา (สินคา/วัตถดุ บิ ) xx
เอกสารประกอบการบนั ทกึ บัญชี : ชุมนุมสหกรณฯ ออกใบเสร็จรบั เงินชาํ ระหนค้ี า สินคา-วัตถุดบิ
ภาพ 2-2 แผนผังระบบบัญชีก
ผจู ัดการ/ผูจ ดั การโรงงาน เจาหนาท่ฝี ายผลิตโรงงาน
2 1 เมื่อตองการซอ้ื วัตถ
ใหผูขาย ใบสง่ั ซือ้ 11 3
s 2
ลงชอ่ื อนุมัติ ใบสั่งซือ้ วตั ถดุ ิบ 1
เมื่อไดร
2
ทะเบียนคุม
วัตถุดิบ
เดบติ ซ้อื วตั ถุดิบ
ซ้ือวสั ดุสน้ิ เปลือง
ภาษซี ้อื
เครดติ
- 28 -
การซ้อื วตั ถดุ บิ และวสั ดุสนิ้ เปลอื งเปน เงินสด
เจาหนาคลงั วตั ถดุ ิบ เจาหนาท่ีบัญชี
ถุดิบ
N
ใบสัง่ ซอื้ วัตถุดิบ 2 D D ใหผ ขู าย - 28 -
รับวตั ถดุ ิบ
2
3 ใบเสร็จรับเงินของผขู้ า1ย 1
2
ใบเสร็จรับเงินของผขู้ าย 1
ทะเบยี นคุม ใบสาํ คญั จ่าย
วสั ดุ
D
xx สมดุ เงินสด สมดุ ซ้ือสนิ คา
ง xx
xx บญั ชีแยกประเภท
xx
เงินสด/เงนิ ฝากธนาคาร
-
ภาพ 2-3 แผนผังระบบบัญชีกา
ผูจัดการ/ผจู ัดการโรงงาน เจา หนาท่ีฝา ยผลิตโรงงาน
2 1
ใหผูข าย ใบสั่งซื้อ 11 เม่ือตองการซ้อื วตั ถ
1 s 3
2
ลงช่อื อนุมตั ิ
ใบสั่งซอ้ื วตั ถุดิบ 1
เมอ่ื ไดร
2
ทะเบยี นคุม
วตั ถดุ บิ
เดบติ ซื้อวตั ถุดบิ xx
ซอ้ื วสั ดสุ น้ิ เปลอื ง xx
ภาษซี อ้ื xx
เครดติ เจาหนก้ี า
29 -
ารซ้อื วัตถุดบิ และวสั ดสุ ้ินเปลืองเปนเงินเชื่อ
เจา หนา คลังวัตถดุ บิ เจาหนา ทบ่ี ญั ชี
ถุดิบ
N
ใบสัง่ ซ้ือวตั ถดุ ิบ 2 D ใหผ ขู าย - 29 -
รับวัตถดุ ิบ/วสั ดุ D 2
ใบกาํ กบั สินคา้ / 1
3 ใบกาํ กบั ผขู้ าย
2
ใบกาํ กบั สินคา้ /ใบกาํ กบั 1
ภาษีผขู้ าย
ทะเบียนคุม ใบโอนบญั ชี
วสั ดุ
D
สมุดรายวันท่ัวไป สมุดซื้อสินคา
ารคา xx บญั ชีแยกประเภท บญั ชียอ่ ย
เจา้ หน้ีการคา้
-3
ภาพ 2-4 แผนผงั ระบบบัญชกี า
เจาหนาท่บี ญั ชี
3 ใบเ
1 ข
ใบกาํ กับสินคา / 1
ใบกาํ กบั ภาษีผูขาย
D
ใบสาํ คัญจาย
สมุดเงนิ สดจาย
บัญชแี ยกประเภท บญั ชียอ ย
เจาหนี้การคา
30 -
ารจา ยชาํ ระหนี้คา วัตถุดิบและวสั ดสุ ิ้นเปลือง
เจาหนา ท่ีการเงิน
3 2 ใหผูขาย - 30 -
2 ใบเสรจ็ รับเงิน11
เสรจ็ รับเงนิ 1 ของผูขาย s
ของผูขาย
เดบติ เจา หน้ีการคา xx xx
เครดิต เงินสด/ เงินฝากธนาคาร
ภาพ 2-5 แผนผงั ระบบบัญชีการข
สหกรณสมาชกิ เจาหนาท่กี ารตลาด
เมอ่ื ชุมนุมฯ แจงใหสหกรณผซู ือ้ ตรวจร
ตามใบกํากับสนิ คา/ใบสง ของ ของสหก
3
D 2
ใหสหกรณผูซอ้ื ใบเสร็จรบั เงนิ ขา1ย 1
สินคา s
สาํ เนาใบกาํ กับสนิ คา /ใบ
สงของจาก สก. ผูข าย
เดบิต เงนิ สด/เงินฝากธนาคาร
เครดิต ขายสินคา–คาวตั ถดุ บิ /วัสดุสิ้น
ภาษขี าย
- 31 -
ขายสินคา (วตั ถุดบิ /วัสดุสน้ิ เปลอื ง) เปนเงินสด
รับวตั ถดุ บิ /วสั ดุส้นิ เปลอื ง เจาหนาทีบ่ ัญชี
กรณผ ูขาย
ใบเสรจ็ รับเงนิ
ขายสินคา
D
ใบสาํ คญั รับ - 31 -
สมุดเงนิ สด สมุดขายสินคา
xx บญั ชแี ยกประเภท
นเปลือง
xx
xx
ภาพ 2-6 แผนผังระบบบัญชีการขาย
สหกรณสมาชิก เจา หนา ทก่ี ารตลาด
เมอื่ ชุมนมุ สหกรณฯแจงใหส หกรณผ ซู ้ือ
ตามใบกาํ กับสินคา/ใบสง ของ ของสหก
3
D 2
ใหส หกรณผซู ือ้ ใบกํากับสินคา/1 1
ใบสงของ
s
สาํ เนาใบกํากบั สนิ คา/ใบ
สง ของจากสก. ผขู าย
เดบติ ลูกหนกี้ ารคา-คาวตั ถุดบิ /วัสดุสนิ้ เปลือง
เครดิต ขายสินคา–วตั ถดุ บิ /วัสดสุ ิ้นเป
ภาษีขาย
- 32 -
ยสนิ คา (วตั ถดุ บิ และวสั ดุสนิ้ เปลือง) เปน เงนิ เช่อื
เจาหนา ทบี่ ัญชี
อตรวจรบั วตั ถดุ บิ /วัสดสุ นิ้ เปลอื ง ใบกาํ กับสินคา/
กรณผขู าย ใบสงของ
D
ใบโอนบญั ชี - 32 -
สมุดรายวันทัว่ ไป สมุดขายสนิ คา
xx บัญชีแยกประเภท บัญชียอยลกู หนี้การคา
ปลือง xx
xx
-3
ภาพ 2-7 แผนผังระบบบัญชีการรบั ชําระ
เจาหนาทก่ี ารเงนิ
2 เม่ือถึงกําหนดแจง ใหลกู หน้ีมาชําระหนี้
1
2
ใบแจงใหช าํ ระหน้ี 1
D 3
2
ใหลกู หน้ี
ใบเสรจ็ รบั เงนิ 1 s
เดบิต เงนิ สด/เงินฝากธนาคาร xx
เครดติ ลกู หนกี้ ารคา –คาวตั ถุดบิ /วสั ดสุ ้นิ เปลอื ง x
33 -
ะหนจี้ ากลกู หนคี้ า สนิ คา (วัตถดุ บิ และวัสดสุ ้ินเปลอื ง)
เจาหนาที่บญั ชี
ใบแจง ใหช ําระหน้ี 2 - 33 -
ใบเสรจ็ รบั เงนิ 2
ใบสาํ คญั รับ D
สมดุ เงินสด
xx
บญั ชแี ยกประเภท บัญชยี อ ยลกู หนี้การคา
- 34 -
2. การดําเนินธรุ กิจรวบรวมผลิตผล (รวบรวมลูกโค/โคกลางนํา้ เพ่ือจําหนาย)
คณะกรรมการดําเนินการของชุมนุมสหกรณฯจึงตองมีการจัดวางระบบการควบคุม
ภายในเกี่ยวกบั การดําเนินการในขั้นตอนการจดั ซอ้ื ลกู โค/โคกลางนํา้ มาจําหนายแกส หกรณส มาชกิ ใหรดั กุม
ตลอดจนเงื่อนไขในการรับรองคุณภาพของลูกโค/โคกลางน้ํา อัตราคาใชจายในการขนสงและเอกสาร
ใบอนญุ าตในการเคลือ่ นยายลูกโค/โคกลางนํ้า และการกําหนดรปู แบบเอกสารประกอบรายการบญั ชี และ
บนั ทกึ บญั ชีใหเ หมาะสมตามลกั ษณะการดําเนนิ ธุรกจิ ของสหกรณประเภทการเกษตร ดังน้ี
ขั้นตอนการรวบรวมลกู โค/โคกลางน้าํ และการจาํ หนายลกู โค/โคกลางน้าํ ทช่ี มุ นุมสหกรณฯ ควรปฏิบตั ิ
4. สหกรณผ ซู อ้ื จายชาํ ระหน้คี าลูกโค/ 5. ชุมนุมสหกรณฯจา ยชาํ ระหนีค้ า/
โคกลางนํ้าใหชุมนมุ ฯ และชุมนุมฯ โคกลางน้าํ ใหส หกรณผูขาย และ
จะออกใบเสรจ็ รบั เงนิ ใหล ูกหนี้ เรียกใบเสร็จรบั เงินจากเจา หนี้
สหกรณ ชมุ นุม สหกรณ
กสรมาชิก 1. แจงความตอ งการ สหกรณ 2. ดําเนนิ การ สมาชิก
ของชมุ นุม ลกู โค/โคกลางน้ํา เครือขาย ส่งั ซ้อื ลูกโค/ ของ
สหกรณฯ โคเนอ้ื ภาค โคกลางนํ้า ชุมนุม
(จดั สง เอกสารแจง ตะวนั ออก สหกรณฯ
ผซู ้ือ เฉียงเหนือ (จดั ทาํ ใบส่ังซื้อ) ผขู าย
ความประสงคการสั่งซอ้ื ) จาํ กดั
3. สหกรณสมาชิกผขู ายจดั สงลูกโค/โคกลางนํา้ ใหสหกรณสมาชิกผูซ้อื
(สหกรณผขู ายตอ งจดั ทําใบกาํ กบั สนิ คา/ใบสง ของ ใหสหกรณผ ูซ้ือ 1 ฉบบั และใหชุมนมุ สหกรณฯ 1 ฉบบั )
สิง่ ท่เี พ่ิมเติมจากการปฏิบัติงานเดิมของชุมนมุ สหกรณ ไดแ ก
การแจงความตองการของสมาชิกหรือการสํารวจความตองการของสมาชิกตองมีการ
จัดทําเอกสารแจงความตองการลูกโค/โคกลางนํ้า ไวใหชัดเจน แทนการแจงความตองการทางโทรศัพท
หรอื ทางกลมุ ไลนสมาชกิ
การส่ังซ้ือลูกโค/โคกลางน้ํา ตามความตองการของสมาชิก ชุมนุมสหกรณฯ ตองมีการ
จดั ทําใบสง่ั ซือ้ สินคาเปนหลักฐานในการส่ังซ้อื และเพ่ือใชตรวจสอบกับโคที่ผูขายจดั สง วาตรงตามการสั่งซ้ือ
หรอื ไมแ ทนการส่ังซ้อื ทางโทรศัพทห รือกลุมไลนส มาชกิ
การจัดสงลูกโค/โคกลางนํ้า สหกรณผูขายตองจัดทําใบสงของ/ใบกาํ กับสินคา สง ให
ชุมนุมสหกรณฯ และสหกรณผซู ื้อพรอมสินคา ที่จัดสง แทนการแจงทางโทรศัพทห รือกลมุ ไลนสมาชกิ
2.1 แนวทางระบบการควบคุมภายในเกี่ยวกับการจัดซื้อลูกโคและโคกลางน้ําเพ่ือ
จาํ หนายใหสหกรณสมาชกิ มีข้ันตอนในการปฏิบัติ ดงั นี้
(1) สหกรณสมาชิกท่ีตองการลูกโค/โคกลางนํ้า จัดสงเอกสารแจงความตองการซ้ือลูกโค
และโคกลางน้ําใหช ุมนุมสหกรณฯ ทราบ
- 35 -
(2) ชุมนุมสหกรณฯ รวบรวมเอกสารแจงจํานวนความตองการลูกโค และโคกลางนํ้า
เพ่อื พจิ ารณาดําเนินการสาํ รวจแหลง ผลิตของสนิ คา (โค) ทตี่ องการ
(3) ติดตอประสานไปยังสหกรณที่ผลิตลูกโค และสหกรณที่มีโคกลางน้ําพรอม
จําหนาย ใหทราบจํานวน ขนาดอายุของโคตามที่ตองการ และราคาในการซื้อ ขายปจจุบันหรือราคาตาม
ท่ีไดร ว มกันกําหนดไว
(4) คณะกรรมการฯ ของชุมนุมสหกรณฯ ลงตรวจสอบคุณภาพของลูกโค และ
โคกลางนํ้าท่ีพรอมจําหนายยังแหลงผลิต เพ่ือใหมั่นใจในคุณภาพและปริมาณท่ีพรอมจัดสงใหตามความ
ตอ งการของสหกรณผซู ้อื เพือ่ ใหม่ันใจในคณุ ภาพของลกู โค/โคกลางน้าํ ทีจ่ ําหนายโดยชุมนุมสหกรณฯ
(5) วิเคราะหต น ทนุ รวมของลกู โค/โคกลางนํ้า แตละแหลงผลิตเก่ยี วกับราคาของลกู โค
คาใชจายในการดําเนินการ คาใชจายในการขนสงและระยะทางในการขนสง มีความแตกตางกันอยางไร
กอ นดําเนินการจดั ซ้อื ลูกโค/โคกลางน้ํา จากแหลง ผลติ ลกู โค/โคกลางนํ้า
(6) นําเสนอที่ประชุมคณะกรรมการฯ เพื่อพิจาณาแหลงผลิตลูกโค/โคกลางน้ําท่ีมี
คุณภาพ และมีตนทุนที่ประหยัดที่สุด ความสะดวกในการขนสง และการตรวจสอบยอนกลับไปยัง
แหลง เพาะพนั ธุ
(7) เม่ือที่ประชุมคณะกรรมการฯ พิจารณาอนุมัติใหดําเนินการสั่งซ้ือลูกโคและ
โคกลางนํ้าจากสหกรณผูขาย โดยแจงปริมาณความตองการโคแตละประเภท พรอมสถานท่ีใหจัดสงลูกโค
และโคกลางน้ํา การรับผิดชอบคาขนสง การดําเนินการในการขออนุญาตการเคล่ือนยายลูกโค/โคกลางน้ําไป
ยังสหกรณผูซ้ือ และแจงใหสหกรณผูขาย สงมอบลูกโค/โคกลางน้ํา พรอมใบกํากับสินคา/ใบสงของ ให
สหกรณ ผซู อ้ื โค 1 ฉบับ และจดั สง ใหช ุมนุมสหกรณฯ 1 ฉบับ
(8) ดําเนินการแจงใหสหกรณผูซ้ือแตงตั้งคณะกรรมการตรวจรับและตรวจสอบ
คุณภาพของลูกโคหรือโคกลางน้ําที่ไดรับตรงตามความตองการ และตรงตามใบกํากับสินคาหรือไม มีรหัส
ใบหูและใบประวัติการขุนประจําตัวโคถูกตองหรือไม สภาพท่ัวไปของโค ความสมบูรณ และแจงผลการ
ตรวจรบั โคใหชมุ นุมสหกรณฯ ทราบทนั ทที่ ี่ไดร ับโคตามจํานวนทสี่ ั่งซือ้
(9) เมื่อชุมนุมสหกรณฯ ไดรับใบกํากับสินคา/ใบสงของ จากสหกรณผูขาย และการ
แจงการตรวจรับลูกโค/โคกลางนํ้าจากสหกรณผซู ้ือ ชมุ นุมสหกรณฯ จะบันทึกบัญชีซื้อสินคา-ลูกโค/โคกลางน้ํา
และบันทึกบัญชีเจาหนี้การคา-ลูกโค/โคกลางน้ํา บันทึกบัญชียอยเจาหนี้การคา และทะเบียนคมุ สนิ คา -
ลกู โค/โคกลางนํ้า
(10) ชุมนุมสหกรณฯ จัดทําใบกํากับสินคา/ใบสงของ พรอมแนบสําเนาใบกํากับ
สินคา/ใบสงของของสหกรณผูขายโค และจัดสงใหสหกรณผูซื้อโคเพ่ือรับรูการเปนหน้ีคาสินคา ระหวาง
สหกรณผ ูซอ้ื กับชุมนุมสหกรณฯ และชุมนุมสหกรณฯ จะบนั ทึกบัญชีขายสินคา -ลกู โค/โคกลางนาํ้ และบนั ทึก
บญั ชีลกู หน้ีการคา-ลกู โค/โคกลางนํ้า บันทึกบญั ชียอ ยลกู หน้ีการคา-ลกู โค/โคกลางน้ํา และบันทึกทะเบียน
คุมสนิ คา -ลกู โค/โคกลางนํา้
(11) เมื่อครบกําหนดการชําระเงิน ชุมนุมสหกรณฯจะจัดสงใบแจงหนี้ แจงใหลูกหน้ี
การคาจายชาํ ระหน้ีคาสินคา เม่อื ชมุ นุมสหกรณฯ ไดรับชําระหน้ีจากลูกหนกี้ ารคา ชุมนุมสหกรณฯ จะออก
ใบเสร็จรับเงนิ -รับชําระหน้คี าสนิ คาใหลกู หน้ีการคา โดยนําสําเนาใบเสร็จรบั เงินดังกลา วมาบันทึกบัญชเี งินสด/
เงินฝากธนาคาร และบันทกึ ลดยอดลูกหนกี้ ารคา และบันทกึ ลดยอดในบัญชียอ ยลกู หน้ีการคา
- 36 -
(12) เมื่อชุมนุมสหกรณฯ ไดรับชําระหน้ีจากลูกหนี้การคา ก็จะดําเนินการจัดทํา
เอกสารการเบิกเงินเพื่อนําเงินที่ไดรับไปชําระหนี้ใหกับเจาหน้ีการคา-ลูกโค/โคกลางน้ํา ซ่ึงชุมนุมจะตอง
เรียกใบเสร็จรับชําระหน้ีจากเจาหน้ีการคา เพ่ือนํามาประกอบการบันทึกบัญชีจายชําระหนี้เจาหน้ีการคา
และบนั ทึกลดยอดในบัญชยี อ ยเจาหน้กี ารคา
(13) คณะกรรมการฯ ของชุมนุมสหกรณตองมีการติดตามการปฏิบัติงานของเจาหนาที่
เกี่ยวกับการเรียกเก็บหน้ีจากลูกหน้ีการคาเปนประจําทุกเดือน และการนําเงินไปจายชําระหนี้เจาหนี้
การคา มีการบันทึกบัญชีครบถวนถูกตองตรงตามรายการบัญชีและจํานวนเงินท่ีไดรับ หรือจายออกไป
หรือไม เอกสารประกอบการบันทึกบัญชีผานการอนุมัติครบถวนหรือไม การบันทึกเพิ่ม/ลดยอดหนี้สิน
ในบัญชยี อ ยถูกตอง ครบถว นเปน ปจ จุบันหรอื ไม
(14) ทุกวันส้ินเดือน วันสิ้นปบัญชีหรือทุกไตรมาส ชุมนุมสหกรณฯ ตองมีการแตงตั้ง
คณะกรรมการฯ ตรวจนับลูกโค/โคกลางนํ้าคงเหลือ รวมท้ังการตรวจสอบสภาพทั่วไปของโคทุกวันส้ินเดือน
ทุกวนั สิน้ ไตรมาส และทกุ วนั สนิ้ ปบญั ชี
2.2 ระบบบญั ชีที่ใชใ นการดาํ เนินธรุ กจิ ของชุมนมุ สหกรณฯ
(1) เอกสารประกอบรายการบัญชีที่ชุมนุมสหกรณตองจัดใหมีประกอบรายการ
บัญชี ไดแ ก
ใบแจง สํารวจความตอ งการลกู โค/โคกลางน้าํ (เอกสารหมายเลข 1) เพื่อเสนอ
ท่ีประชุมคณะกรรมการฯ ประกอบการพิจารณาดําเนินการส่ังซ้ือลูกโค/โคกลางน้ํา จําหนายแกสมาชิก
หรือตามความตองการของสมาชิก
ใบสั่งซื้อลูกโค/โคกลางน้ํา (เอกสารหมายเลข 2) เพื่อเปนหลักฐานประกอบการ
ส่ังซ้ือลูกโค/โคกลางน้ํา และสถานที่ในการจัดสง คาขนสงลูกโค/โคกลางน้ํา ตลอดจนหมายเลขทะเบียน
รถยนตและพนักงานขับรถยนต ในกรณีชุมนุมสหกรณฯเปนผูดําเนินการขนสงเองไปยังสหกรณผูขาย
หรือใหสหกรณผูขายจัดสงลูกโค/โคกลางนํ้าตามรายการท่ีระบุในใบส่ังซอื้ ใหชุมนุมสหกรณฯ หรือสหกรณ
สมาชกิ ของชมุ นมุ สหกรณฯ ตามท่ีระบไุ วในใบสง่ั ซือ้
ใบกํากับสินคา/ใบสงของ (เอกสารภายนอก) จากสหกรณผูขายลูกโค/โคกลางน้ํา
ใหชุมนุมสหกรณฯ เพ่ือเปนเอกสารประกอบในการตรวจรับลูกโค/โคกลางน้ํา ที่จัดสงใหชุมนุมสหกรณ
หรอื สหกรณผซู ื้อวามีการจดั สง มาตามใบกํากบั สินคา/ใบสงของครบถวน และมีผูตรวจรบั ลูกโค/โคกลางนํ้า
ดังกลาวแลว ใชเปนเอกสารประกอบรายการซ้ือลูกโค/โคกลางน้ําเปนเงินเชื่อ และบันทึกบัญชียอยเจาหน้ี
การคา
เอกสารใบอนุญาตการเคล่ือนยายสัตว (ลูกโค/โคกลางนํ้า) (เอกสารหมายเลข
3) จากสหกรณผูขายเพื่อใชประกอบการเคลื่อนยายลูกโค/โคกลางนํ้า จากสหกรณผูขายไปยงั สหกรณผูซ ื้อ
หรือชมุ นุมสหกรณฯ
ใบกํากบั สินคา/ใบสง ของ (เอกสารภายใน) (เอกสารหมายเลข 4) ชมุ นุมสหกรณฯ
ตองจัดทําใบกํากับสินคา/ใบสงของของชุมนุมสหกรณฯ ขึ้นเพื่อเปนหลักฐานประกอบการขายลูกโค/
โคกลางนํ้า ใหกับสหกรณสมาชิก และจัดสงใหส หกรณสมาชิกที่ซ้ือลูกโค/โคกลางนํ้า พรอ มสําเนาใบกํากับ
สินคา/ใบสงของจากสหกรณผูขาย ใชเปนเอกสารประกอบการบันทึกบัญชีขายสินคาเปนเงินเชื่อ และ
บันทกึ บัญชยี อ ยลกู หนี้การคา
- 37 -
ใบเสรจ็ รับเงินขายสินคา (เอกสารหมายเลข 5) เพ่ือใชเปนหลักฐานประกอบการ
รับเงนิ จากการขายลูกโค/โคกลางน้ําเปน เงินสด
ใบเสรจ็ รบั เงิน (เอกสารหมายเลข 6) เพื่อใชเปน เอกสารประกอบการรับเงนิ จาก
บคุ คลภายนอก หรอื สหกรณสมาชกิ และใชเ ปนใบเสรจ็ รับเงินชาํ ระหน้จี ากลูกหนี้การคา
ใบเบิกเงิน เพื่อใชเปนเอกสารประกอบการเบิกเงินเพื่อจายคาใชจายตาง ๆ
ไดแก คาขนสงคาใชจายในการดําเนินงานตาง ๆ ซ่ึงอาจมีเอกสารจากภายนอกประกอบ(ใบเสร็จรับเงิน)
หรอื ไมม ีประกอบกรณีสหกรณไมส ามารถเรียกใบเสรจ็ รับเงินจากเจาหนี้ หรอื ผูรบั เงินได
ตัวอยา ง รูปแบบเอกสารประกอบของธุรกจิ รวบรวมผลติ ผล(ลกู โค/โคกลางนา้ํ )
1. ใบแจงสํารวจความตอ งการลูกโค/โคกลางน้าํ เอกสารหมายเลข 1
2. ใบส่งั ซอ้ื ลูกโค/โคกลางนํา้ เอกสารหมายเลข 2
3. ใบอนุญาตการเคลื่อนยายสตั วฯ (ลูกโค/โคกลางน้ํา) เอกสารหมายเลข 3
4. ใบกาํ กบั สินคา/ใบสงของ เอกสารหมายเลข 4
5. ใบเสรจ็ รบั เงนิ ขายสนิ คา เอกสารหมายเลข 5
6. ใบเสรจ็ รับเงนิ เอกสารหมายเลข 6
- 38 -
เอกสารหมายเลข 1
ชุมนมุ สหกรณ..................................................................จาํ กดั
เลขท.ี่ ..........หมทู .่ี .............ตําบล.....................อําเภอ...........................จังหวดั ...........................
ใบแจง สาํ รวจความตองการลูกโค/โคกลางนา้ํ
วันท่.ี .............เดอื น.........................พ.ศ. ............................. เลขทใ่ี บแจงความประสงค.........................
ชือ่ สหกรณผซู อ้ื .................................................................. วันทต่ี องการลูกโค/โคกลางนา้ํ .....................
สถานทจ่ี ดั สง ลูกโค/โคกลางน้ํา.......................................... กําหนดสง ลูกโค/โคกลางนาํ้ .........................
ช่อื สหกรณผ ขู าย................................................................ เง่ือนไขการชําระเงิน....................................
อายขุ อง ราคาตอ จาํ นวนเงิน
ที่ รายการ ลกู โค/โค จาํ นวน หนว ยวัด หนวย (บาท)
กลางน้ํา (ตัว) (ตัว)
จํานวนเงิน (ตัวอักษร) รวมทงั้ สิน้
(...............................................................................................)
ลงชอื่ .................................ผูแจง ความประสงค ลงชื่อ.......................................ผรู ับใบแจงความประสงค
(.....................................) (....................................)
ตาํ แหนง ...................................... ตาํ แหนง ......................................
........../......../.......
........./.........../........
ลงชอ่ื .......................................ผูรวบรวมขอ มลู
- 39 -
เอกสารหมายเลข 2
ชุมนมุ สหกรณ...........................................................................จาํ กดั
เลขที่...........หมูที่..............ตําบล................อาํ เภอ...........................จงั หวัด.....................
ใบส่งั ซื้อลูกโค/โคกลางน้ํา
วันท.ี่ .............เดอื น....................พ.ศ. .......................... เลขทใ่ี บสง่ั ซือ้ ..................................
สหกรณผขู าย.............................................................. วันที่ตองการลกู โค/โคกลางนํ้า.....................
สหกรณผรู บั ................................................................ กําหนดสง ลูกโค/โคกลางน้ํา.........................
สถานท่จี ัดสง ลกู โค/โคกลางนํ้า........................................เง่ือนไขการชาํ ระเงนิ ....................................
ที่ รายการ อายขุ อง จํานวน หนว ยวดั ราคาตอ จาํ นวน
(ตัว)
ลูกโค/โค หนวย เงิน
กลางนํา้ (ตัว) (บาท)
จาํ นวนเงิน (ตวั อักษร) รวมท้งั ส้ิน
(...............................................................................................)
ลงชอื่ .................................ผูขอซ้ือ ลงชื่อ.......................................ผจู ัดซอื้ ลงชอื่ ...........................
อนกุ รรมการ
(.................................) (....................................) (.........................)
......./......../.......... ........../.........../........ ......./......../.......
ลงชื่อ.......................................ผเู ห็นชอบ ลงช่ือ....................................ผูอนมุ ตั ิ
() ()
- 40 -
เอกสารหมายเลข 3
รปู แบบเอกสารใบอนุญาตเคล่ือนยา ยสตั วฯ (โค)