การคุ้มครองผู้บริโภค

หน่วยการเรยี นรูท้ ี่ 4
การคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค

การคมุ้ ครองสิทธผิ บู้ รโิ ภค

ความหมายของผบู้ รโิ ภค

ผบู้ รโิ ภค คือ ผทู้ ีซ่ อื้ สินค้าหรอื ผูท้ ่ไี ดร้ บั บรกิ ารจาคผ้ปู ระกอบการ
หรอื ได้ชกั ชวนจากผ้ปู ระกอบการให้ซอ้ื สินค้า หรอื รบั บรกิ าร

สิทธผิ บู้ รโิ ภค สิทธทิ ่ีจะมีอิสระในการ
เลือกซอื้ สินค้าและบรกิ าร
สิทธทิ ่ีจะไดร้ บั ขอ้ มูลขา่ วสาร
สรรพคุณ ท่บี รรยายถึงสินค้า สิทธไิ ด้รบั ความเป็นธรรมใน
และบรกิ ารอยา่ งถกู ตอ้ ง การทาสั ญญา

สิทธทิ ่จี ะไดร้ บั ความ สิทธไิ ดร้ บั การ
ปลอดภยั จากการใชส้ ินค้า พิจารณาและชดเชย
และบรกิ าร
ความเสี ยหาย

ความสาคญั ของ

การคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค

ผู้บรโิ ภค ผปู้ ระกอบธุระกิจ ผบู้ รโิ ภค

กระตุ้นให้ตระหนั กถึงสิทธขิ อง สรา้ งจิตสานึ กให้ผลิตสินค้าและ สรา้ งพลังให้สามารถ
ตนเองและรกั ษาสิทธติ าม บรกิ ารทีม่ ีคุณภาพ และมคี วาม ป้องกันและต่อต้านการถูก
กฎหมาย
เป็นธรรมด้านราคา เอารดั เอาเปรยี บจากผู้
ประกอบธุรกิจ

เป้าหมายในการคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค

ไดร้ บั ความปลอดภยั มีความประหยัด

จากการบรโิ ภค ในการบรโิ ภคสินค้า

ผ้บู ริโภคจะต้องมกี ารตรวจสอบคุณภาพของสนิ ค้า
ก่อนการตัดสนิ ใจซอื้ เพอื่ ความปลอดภยั ในการบริโภค

ไดร้ บั ความเป็นธรรม

จากการบรโิ ภค

กฎหมายคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค

คุ้มครองผบู้ รโิ ภค พระราชบญั ญตั ิคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค คุ้มครองผู้บรโิ ภค
พ.ศ. ๒๕๒๒
ดา้ นบรโิ ภค ดา้ นฉลาก
(แกไ้ ขเพ่มิ เติมฉบบั ท่ี ๓ พ.ศ. ๒๕๕๖ )

คุ้มครองผ้บู รโิ ภค

ดา้ นสัญญา

พระราชบญั ญตั ริ าคาสินคา้ และ
บรกิ าร พ.ศ. 2542

เป็นกฎหมายทีเ่ ก่ียวกับการกาหนดราคาสินค้าและบรกิ าร
เพื่อให้ผู้บรโิ ภคไดร้ บั ความเป็นธรรม บรโิ ภคสินค้าและ
บรกิ ารในราคาเหมาะสมและมคี ุณภาพ

พระราชบญั ญตั กิ ารแขง่ ขนั ทาง
การคา้ พ.ศ. ๒๕๔๒

เป็นกฎหมายที่ให้ความเป็นธรรมกับ
ผู้ท่ที าการค้าและผู้บรโิ ภค ป้องกันการผูกขาด ป้องกัน
มิให้มกี ารกาหนดราคาซอื้ หรอื ขายสินค้าและบรกิ ารอย่างไมเ่ ป็นธรรม

พระราชบญั ญตั ยิ า พ.ศ. ๒๕๑o

(แกไ้ ขเพ่ิมเตมิ ฉบบั ที่ ๕ พ.ศ. ๒๕๓๐)

พระราชบญั ญตั ิฉบบั น้ี กาหนดลักษณะของการโฆษณายาท่ีจะขายให้กับผบู้ รโิ ภค ดังน้ี
• ไม่เป็นการโออ้ วดสรรพคุณของยาว่าสามารถบาบัด บรรเทา รกั ษา หรอื ป้องกันโรค

ให้หายขาดได้
• ไมแ่ สดงสรรพคุณยาอันเป็นข้อมูลเท็จหรอื เกินจรงิ
• ผู้ขายต้องไมแ่ สดงสรรพคุณว่าสามารถบาบัด บรรเทา รกั ษา หรอื ป้องกันโรคใดได้

บา้ ง
• ผขู้ ายต้องไม่ขายยาโดยไม่สุภาพ หรอื โดยการรอ้ งราทาเพลง หรอื การแสดงความ

ทุกขท์ รมานของผปู้ ่วย
• ต้องไม่โฆษณาขายยาโดยมขี องแถม หรอื มกี ารออกสลากรางวัลเพ่ือดึงดดู ใจให้

ผ้บู รโิ ภคมาซอื้

พระราชบญั ญตั อิ าหาร พ.ศ.2522

เป็นกฎหมายทีใ่ ห้ความคุ้มครองแก่ผ้บู รโิ ภค โดยควบคุมคุณภาพของอาหารให้มี
ความปลอดภยั กับผบู้ รโิ ภค ตั้งแต่ ขน้ั ตอนกระบวนการผลิตท่ตี ้องควบคมุ

สุขอนามัย ส่วนผสมของอาหารต้องไม่มีส่ิงปลอมปน ซง่ึ เป็นอันตรายต่อสุขภาพ

โฆษณาอาหารทค่ี วรระวงั

ผลิตภัณฑอ์ าหารที่โฆษณาว่าเป็นประโยชน์ อย่างมาก ทีป่ ้องกันและรกั ษาโรครา้ ยต่างๆ ได้
โฆษณาในเชงิ สวยงาม

ใชค้ ากล่าวอ้างถึงสรรพคุณทางการแพทย์ท่ีไมเ่ ป็นจรงิ

พระราชบญั ญตั เิ ครอื่ งสาอาง พ.ศ.2558 เครอ่ื งสาอางปลอม :

เครอื่ งสาอางทไี่ มป่ ลอดภยั เครอ่ื งสาอางไม่มี
ในการใช้
: ส่วนประกอบตามท่ไี ด้
: เครอ่ื งสาอางท่ีใชภ้ าชนะบรรจุ ข้ึนทะเบยี นไว้ หรอื ตามท่ี
ไม่ถกู สุขลกั ษณช ะ หรอื มีส่ิงท่ี
อันตรายตอ่ ผู้ใชเ้ จือปนอยู่ ระบุไว้ในฉลากหรอื ใช้
วัตถุท่ีทาเทียมข้นึ

เครอ่ื งสาอางผดิ มาตรฐาน

: เครอื่ งสาอางท่ีมีส่วนประกอบน้ อยหรอื มากกว่า
ท่ีข้ึนทะเบยี นไว้ หรอื ท่รี ะบุไว้ในฉลาก

หน่วยงานคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค

หน่วยงานคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภคของรฐั ตดิ ตามและสอดส่องพฤตกิ ารณ์

ของผู้ประกบการธุรกจิ

ถึงการกระทาท่มี ีลกั ษณะ

เป็นการละเมิดสิทธผิ ู้บรโิ ภค

สนั บสนนุ หรอื ทาการศึกษาและวิจยั

ปัญหาเก่ยี วกับการคุ้มครอง สานักงานคณะกรรมการคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค เสนอความคิดเห็นตอ่
ผู้บรโิ ภครว่ มกับสถาบันการศึกษา (สคบ.) คณะรฐั มนตรเี ก่ียวกับ
นโยบายและมาตรการ
และหน่ วยงานอืน่

รบั เรอื่ งราวรอ้ งทกุ ข์จาก ในการคุ้มครอง
ผู้บรโิ ภคทีไ่ ดร้ บั ความเดอื ดรอ้ น ผู้บรโิ ภค
หรอื เสียหายอนั เนื่ องมาจากการ
ดาเนิ นคดีเกี่ยวกับการละเมิด
สิทธขิ องผูบ้ รโิ ภค กระทาของผปู้ ระกอบธุรกิจ

พิจารณาเรอื่ งราวรอ้ งทกุ ขจ์ าก พิจารณาเรอื่ งราวรอ้ งทุกข์จากผู้บรโิ ภค
ผู้บรโิ ภค ท่ีไดร้ บั ความเดอื ดรอ้ นเสียหาย
อนั เนื่ องมาจากการกระทา
ท่ีได้รบั ความเดอื ดรอ้ นเสียหาย ของผู้ประกอบธุรกจิ
อนั เน่ื องมาจากการกระทา
ของผู้ประกอบธุรกิจ

คณะกรรมการคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค (คคบ.)

รบั เรอ่ื งราวรอ้ งทกุ ขจ์ ากผู้บรโิ ภคท่ี ดาเนิ นคดีเก่ียวกบั การ เสนอความคิดเห็นตอ่
ได้รบั ความเดอื ดรอ้ นหรอื เสียหาย ละเมิดสิ ทธิ คณะรฐั มนตรเี ก่ยี วกบั
ของผู้บรโิ ภค นโยบายและมาตรการ
อันเน่ื องมาจากการกระทา ในการคุ้มครองผู้บรโิ ภค
ของผู้ประกอบธุรกิจ

สานักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)

กาหนดคุณภาพหรอื มาตรฐาน กาหนดหลักเกณฑ์ วิธกี าร และ
ของอาหาร โดยควบคุมตามชอื่ เงอื่ นไขเก่ยี วกบั การผลติ ขาย
ประเภท ชนิ ด หรอื ลักษณะของ
นาเขา้ หรอื ส่ังเขา้ มาใน
อาหาร กาหนดหลักเกณฑ์ ราชอาณาจักร การนายามาเป็น
เงอ่ื นไขและวิธกี ารผลิต เพ่ือ
จาหน่ าย นาเข้า หรอื การ ตัวอย่างเพ่ือทาการตรวจสอบ
สถานท่ผี ลติ สถานท่ขี าย และ
จาหน่ าย เป็นต้น
สถานท่ีเก็บยา

กาหนดมาตรฐาน ได้แก่ มาตรฐาน บงั รบั รองคุณภาพผลิตภัณฑ์ โดย
ผลิตภณั ฑอ์ ุตสาหกรรม (มอก.) อนญุ าตให้แสดงเครอ่ื งหมาย
และมาตรฐานระดับสากล ISO
มาตรฐานตามชนิ ดของผลิตภัณฑ์นั้ นๆ
ซง่ึ มีทั้งแบบบงั คับและไม่บังคับ

สานั กงานมาตรฐาน

อตุ สาหกรรม (สมอ.)

เป็นหน่ วยตรวจสอบให้กบั ให้การรบั รองฉลากเขยี วแก่
สถาบนั มาตรฐานต่างประเทศ ผลติ ภณั ฑ์

ท่ชี ว่ ยลดปัญหาส่ิงแวดลอ้ ม

รบั จดทะเบียน
ผลติ ภณั ฑ์

กรมการคา้ ภายใน

จัดระเบยี บส่งเสรมิ ระบบ ส่งเสรมิ การค้าอย่าง
การค้าการตลาดและ เป็นธรรม

ตลาดในประเทศให้เกิด และป้องกันการผกู ขาด
ความเป็นธรรม ทางเศรษฐกิจ

จัดระเบียบการค้า จัดระเบียบและส่ งเสรมิ
การตลาด กากับตรวจสอบ ระบบการค้าสินค้าเพื่อรกั ษา

และควบคุม ระดับราคาสิ นค้าเกษตร
การประกอบธุรกิจ

หน่วยงานคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภคของ

ภาคเอกชน

เป็นองค์กรพัฒนาเอกชนสาธารณประโยชน์ มีบทบาทสาคัญในการพัฒนา การรณรงค์ให้ชอ่ื สามัญทาง
เรม่ิ ดาเนิ นการตัง้ แต่ พ.ศ. 2526 ในชอื่ สาธารณสุข เชน่ ผลกั ดัน ยาในฉลากเอกสารกากบั ยา

“คณะกรรมการประสานองค์กรเอกชนเพื่อ นโยบายห้ามผสมสารคาเฟอีน การรณรงค์
การสาธารณสุขมูลฐาน” หรอื คปอส. ในยาแกป้ วดลดไข้ ให้มีนโยบายลดใชส้ ารเคมี

ในการเกษตร ฯลฯ

วตั ถปุ ระสงคห์ ลกั :

• ส่งเสรมิ ให้ผู้บรโิ ภคได้รบั การคุ้มครองตามสิทธอิ ันพึงมีพึงได้
• สนั บสนนุ และส่งเสรมิ ให้ผบู้ รโิ ภคและองค์กรต่างๆ ได้มีส่วนรว่ มในการคุ้มครอง

ผู้บรโิ ภค
• ส่งเสรมิ การศึกษา วิจยั และเผยแพรค่ วามรูเ้ ก่ยี วกับการคุ้มครองผู้บรโิ ภค

เพื่อให้ผู้บรโิ ภคคุ้มครองดแู ลตวั เองได้

แนวทางการปอ้ งกนั

และคมุ้ ครองสิทธขิ องผบู้ รโิ ภค

คุ้มครองผบู้ รโิ ภค
ปัญหาในการบรโิ ภค

ผู้บรโิ ภค ผู้ประกอบการ

• ความรูน้ ้ อย • ขาดจรรยาบรรณในการผลติ สินค้าและ
• ไม่ได้ตระหนั กและเห็นความสาคัญในสิทธขิ องตน บรกิ าร
• ค่านิ ยมในการบรโิ ภคสินค้าฟุ่มเฟือย สินค้าท่มี ีราคา
• มุ่งกาไรเป็นหลกั
เเพง • มุ่งการแขง่ ขนั ในธุรกจิ มากเกินไป
• ความจาเป็นทางเศรษฐกิจ

การมคี วามรู้ ความเขา้ ใจเกย่ี วกบั สิทธผิ บู้ รโิ ภคของตนเอง

• ส่งเสรมิ ให้ผู้บรโิ ภคไดร้ บั การคุ้มครองตามสิทธอิ ันพึงมีพึงได้
• สนั บสนนุ และส่งเสรมิ ให้ผบู้ รโิ ภคและองค์กรต่างๆ ไดม้ ีส่วน

รว่ มในการคุ้มครองผู้บรโิ ภค

การกาหนดมาตรการดา้ นการคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภคของหน่วยงานภาครฐั

มาตรการปอ้ งกนั กอ่ นการซอ้ื ขาย มาตรการทเ่ี กย่ี วเน่ืองกบั สินคา้ มาตรการแกป้ ญั หาหลงั การซอ้ื ขาย

• กาหนดและควบคุมมาตรฐานสินค้า • กากับดแู ลการขายตรงการเชา่ ซอ้ื • จดั ตงั้ ระบบและขน้ั ตอนในการ
• กาหนดขอ้ ห้ามในทางการค้า สิ นค้า ฟ้องรอ้ งและชดเชยความเสียหายท่ี
• ให้ผู้ประกอบการแจง้ การปรบั ราคา อาจเกิดข้นึ
• กาหนดเงอื่ นไขในการขายสินค้าท่ี
ลว่ งหน้ า ชดั เจน • กาหนดกรอบความรบั ผิดชอบของ
• ให้ข้อมูลขา่ วสารท่ีเป็นประโยชน์ ตอ่ ผู้ผลิตท่ีมีตอ่ สินค้าหรอื บรกิ ารท่ี
• กาหนดมาตรฐานของสัญญาท่เี ป็น บกพรอ่ ง
การตัดสินใจในการเลอื กซอื้ ธรรม

การส่งเสรมิ สิทธผิ บู้ รโิ ภค

• จัดให้มีปีรณรงค์สิทธผิ ู้บรโิ ภค
• จดั ให้มีการเผยแพรข่ ้อมูลด้านสิทธผิ ู้บรโิ ภคและผู้ประกอบการ
• จดั ให้มีการตรวจสอบกระบวนการผลติ และการจาหน่ ายสินค้าและบรกิ ารให้

เป็นไปตามท่มี าตรฐานกาหนด
• จัดให้มีการทดสอบเบื้องต้นเก่ียวกับปรมิ าณและคุณภาพของสินค้าและ

บรกิ าร
• จัดให้มีการแนะนาผู้บรโิ ภคด้านวิธกี ารรอ้ งทุกข์ และการติดตามประสานงาน

เรอื่ งราวรอ้ งทุกขแ์ ทนผู้บรโิ ภค
• จดั ให้มีตัวแทนผู้บรโิ ภคจากกล่มุ ผู้บรโิ ภคหรอื องค์กรเอกชน ท่ีดาเนิ นงาน

เก่ียวกับการคุ้มครองผู้บรโิ ภค

การเสรมิ สรา้ งองคก์ รเพอื่ ดาเนินงานคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค

• จดั ให้มีการพิจารณาปรบั ปรุงระบบงานและกระบวนการ การตรวจสอบคณุ ภาพและราคาสินคา้ จากหนว่ ยงาน
บรหิ ารภายในของสานั กงานคณะกรรมการ ภาครฐั จะทาใหผ้ บู้ รโิ ภคไดร้ บั ความปลอดภยั
และเป็นธรรมในการบรโิ ภค
• จัดให้มีการประสานประโยชน์ จากหน่ วยงานอืน่ ๆ ท่ดี าเนิ นงาน
เก่ียวข้องกับการคุ้มครองผู้บรโิ ภค

• พัฒนาระบบการจัดเก็บรวบรวมและการนาข้อมูลข่าวสารมาใช้
ในงานคุ้มครองผู้บรโิ ภคไดท้ ันที โดยใชเ้ ทคโนโลยีสมัยใหม่

• จดั ให้มีการประสานงานและแลกเปล่ียนข้อมูลขา่ วสารดา้ นการ
คุ้มครองผู้บรโิ ภค ในระหว่างหน่ วยงานท่เี ก่ยี วข้อง ทง้ั ภายใน
และภายนอกประเทศ

• จัดสรรงบประมาณเพ่ือการดาเนิ นงานคุ้มครองผู้บรโิ ภคให้
สอดคล้องกบั สภาพการณ์ปัจจุบัน

การส่งเสรมิ และสนับสนนุ องคก์ รเอกชนเพอ่ื
ดาเนินงานคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค

จดั ตั้งองค์กรเอกชนท่ี จดั ให้การสนั บสนนุ การดาเนิ นงานขององค์กรเอกชนท่ดี าเนิ นงาน
ดาเนิ นงานเก่ยี วขอ้ งกบั การ เก่ยี วข้องกบั การคุ้มครองผู้บรโิ ภคในดา้ นขอ้ มูลขา่ วสาร
ความรูท้ างดา้ นกฎหมาย และมีการประชมุ แลกเปล่ียน
คุ้มครองชผู้บรโิ ภค ข้อมูลขา่ วสาร และการปฏบิ ตั งิ านรว่ มกัน
ในระดับต่างๆ

เพ่ือให้ความรูเ้ ก่ียวกับการ
บรโิ ภคท่ปี ลอดภัย

ใบงานเรอื่ งการคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค
ให้นั กเรยี นตอบคาถามต่อไปนี

1. คาว่า “ผู้บรโิ ภค” หมายถงึ ....................................................................................................
2. คาว่า “สิทธผิ ู้บรโิ ภค” คืออะไร ................................................................................................
3. การคุ้มครองผู้บรโิ ภค คืออะไร .................................................................................................
4. เพราะเหตใุ ดจึงต้องมีการบญั ญัติกฎหมายคุ้มครองผู้บรโิ ภคข้นึ .................................................
.............................................................................................................
5. เพราะเหตใุ ดการคุ้มครองสิทธผิ ู้บรโิ ภคจงึ มีความสาคัญต่อประชาชนทุกคน..............................
.............................................................................................................
5. เพราะเหตใุ ดการคุ้มครองสิทธผิ ู้บรโิ ภคจึงมีความสาคัญตอ่ ประชาชนทกุ คน..............................
.............................................................................................................
7. พระราชบัญญัตคิ ุ้มครองผู้บรโิ ภคฉบับปัจจบุ นั คือฉบับใด............................................................
...........................................................................