บทที่2 การคัดเลือกพันธุ์สัตว์

หนว่ ยท่ี 2การคดั เลือก
พนั ธ์สุ ตั ว์

รัฐศาสตร์ รักษาเพชร

บทท2ี่ การคดั เลอื กพนั ธ์ุสัตว์
ความหมายของการคัดเลอื กพนั ธ์ุสัตว์

การคดั เลือกพนั ธุ์สตั ว์ (Selection) คือ วธิ ีการหรือกระบวนการท่ีทาํ ใหส้ ตั วต์ วั ใดตวั หน่ึงในฝงู มี
โอกาสทีจะถูกคดั เลือกไวเ้ พอ่ื ใหส้ ืบพนั ธุ์ไปยงั ชว่ั อายตุ อ่ ไป หรือมีโอกาสสืบพนั ธุ์เพื่อสร้างรุ่นต่อไป
มากกวา่ ตวั อ่ืน

ประเภทการคดั เลือกพนั ธุ์สัตว์
การคดั เลือกพนั ธุ์สตั วแ์ บง่ กวา้ ง ๆ ได้ 2 ประเภทไดแ้ ก่
1. การคดั เลือกโดยธรรมชาติ (Natural selection) คือการคดั เลือกท่ีเกิดข้ึน โดยธรรมชาติ เกิดข้ึนโดย
ความสามารถและคุณสมบตั ิเฉพาะตวั ของสัตวเ์ องและอาจเกิดข้ึนโดยอิทธิพลของสภาพแวดลอ้ มธรรมชาติ
เป็นตวั บงการ เช่น การคดั เลือกโดยธรรมชาติที่อาศยั ความสามารถและคุณสมบตั ิเฉพาะตวั ของสตั วเ์ อง
ตวั อยา่ งสัตวท์ ีมีขนาดใหญก่ วา่ แขง็ แรงกวา่ มีโอกาสทีจะแพร่กระจายพนั ธุ์ไดม้ ากกวา่ สัตวท์ ี่มีขนาดเล็กกวา่
อ่อนแอกวา่ สตั วท์ ่ีมีลูกหลายตวั มีโอกาสจะขยายพนั ธุ์ของตวั เองไดม้ ากกวา่ สตั วท์ ่ีมีลูกตวั เดียวเป็นตน้ สิ่งที่มี
ชีวติ ที่มีอยใู่ นปัจจุบนั น้ีลว้ นไดผ้ า่ นการคดั เลือกพนั ธุ์โดยธรรมชาติ
2. การคดั เลือกโดยมนุษย์ (Artificial selection) คือการคดั เลือกพนั ธุ์สตั วโ์ ดยมนุษยเ์ ป็นผกู้ ระทาํ ข้ึน
เพ่อื ใหไ้ ดล้ กั ษณะตา่ ง ๆ ตามความตอ้ งการของมนุษยโ์ ดยมนุษยเ์ ป็นผตู้ ดั สินวา่ สัตวต์ วั ใด กลุ่มใด หรือพนั ธุ์
โคควรเล้ียงไดเ้ พ่ือขยายพนั ธุ์ตอ่ ไป การคดั เลือกโดยมนุษยแ์ บง่ ได้ 2 อยา่ ง

2.1 การคดั เลือกที่เกิดข้ึนโดยอตั โนมตั ิ (Antomatic selection) เป็นการคดั เลือกท่ีเกิดข้ึนโดย
อตั โนมตั ิ เช่น ในการเล้ียงสตั ว์ ถา้ สัตวต์ วั ใดตวั หน่ึงมีลกั ษณะดีกวา่ ตวั อ่ืน สตั วต์ วั น้นั ก็จะถูกคดั เลือกไวท้ าํ
พนั ธุ์หรือวา่ สัตวต์ วั ใดมีลูกดกสัตวต์ วั น้นั กจ็ ะถูกคดั เลือกไวท้ าํ พนั ธุ์ตอ่ ไป เป็นตน้

2.2 การคดั เลือกท่ีเกิดข้ึนโดยความต้งั ใจ (Deliberate selection) เป็นการคดั เลือกท่ีมนุษยไ์ ม่ต้งั
จุดประสงคไ์ วต้ ้งั แต่แรก เช่น ถา้ สัตวต์ วั ใดมีผลผลิตมากกวา่ ระดบั ท่ีต้งั ไวก้ ็จะถูกคดั เลือกไวท้ าํ พนั ธุ์เป็นตน้
หลกั การคดั เลือกพนั ธุ์สัตว์

หลกั การคดั เลือกพนั ธุ์สตั ว์ แบ่งทวั่ ๆ ไปได้ 4 แบบ ดงั น้ี
1. การคดั เลือกโดยดุจากลกั ษณะสตั วแ์ ตล่ ะตวั (Mass selection หรือ Individnal selection) เป็นการ
คดั เลือกสตั วโ์ ดยอาศยั การดูลกั ษณะรูปร่าง โครงสร้างของร่างกายและสมรรถภาพการใหผ้ ลผลิตภายนอก
ของสตั วแ์ ตล่ ะตวั เป็นเกณฑ์ สัตวต์ วั ใดดีท่ีสุดก็จะเกบ็ ไวท้ าํ พนั ธุ์ตอ่ ไป

การคดั เลือกโดยดูจากลกั ษณะสตั วแ์ ตล่ ะตวั ทาํ ได้ 2 อยา่ ง ดงั น้ี
1.1 คดั เลือกโดยดูลกั ษณะ รูปร่าง รูปทรง และโครงสร้างของร่างกายเป็นเกณฑ์ เช่น ถา้ ตวั ไหน

รูปร่าง รูปทรงหรือโครงสร้างไดต้ ามที่ต้งั ไวก้ ็จะคดั เลือกไดท้ าํ พนั ธุ์ต่อไป
1.2 คดั เลือกโดยดูสมรรถภาพของสัตว์ เป็นเกณฑ์ เช่น ถา้ สตั วต์ วั ใดมีความสามารถในการ

สร้างเน้ือ การใหน้ ้าํ นมหรือการใหล้ ูกไมด่ ีก็จะถูกคดั เลือกไวท้ าํ พนั ธุ์ตอ่ ไป

2. การคดั เลือกโดยพิจารณาจากบนั ทึกพนั ธุ์ประวตั ิ (Pedigree selection) เป็นการคดั เลือกโดยดูจาก
บนั ทึกลกั ษณะของบรรพบุรุษซ่ึงนบั จากพอ่ – แม่ข้ึนไป 2 ชวั่ โดยถือหลกั วา่ ถา้ ป่ ู ยา่ ตา ยาย ดี ตวั มนั ยอ่ มดี
ดว้ ย

พนั ธุ์ประวตั ิ (Pedigree) หมายถึง ระเบียนหรือสมุดบนั ทึกท่ีไดบ้ นั ทึกสมรรถภาพและคุณสมบตั ิของ
บรรพบุรุษแต่ละตวั ท่ีมีความสัมพนั ธ์กบั สัตวต์ วั ท่ีเราจะทาํ การคดั เลือกโดยผา่ นทางพอ่ และแม่เป็นเกณฑ์

2.1 ขอ้ ดีของพนั ธุ์ประวตั ิ
2.1.1 สามารถทาํ นายคุณสมบตั ิและสมรรถภาพในการผลิตของสตั วท์ ี่ยงั มีอายนุ อ้ ยหรือ
สตั วท์ ่ียงั ไม่สามารถใหผ้ ลผลิตได้
2.1.2 สัตวเ์ ล้ียงบางตวั ไมส่ ามารถแสดงคุณสมบตั ิหรือสมรรถภาพที่ดีออกมาไดเ้ น่ืองจาก
ปัจจยั บางอยา่ งการดูพนั ธุ์ประวตั ิจะช่วยแกไ้ ขปัญหาน้ีด้
2.1.3 พนั ธุ์ประวตั ิใชเ้ ป็นแนวทางในการคดั เลือกลกั ษณะกรรมพนั ธุ์ท่ีแสดงออกมาไดใ้ น
เพศเดียว เช่น การใหน้ ้าํ นม และการใหไ้ ขเ่ ป็นตน้
2.14 พนั ธุ์ประวตั ิใชเ้ ป็นแนวทางในการคดั เลือกลกั ษณะพนั ธุ์สัตวท์ ่ีมีคา่ อตั ราพนั ธุกรรม

ต่าํ ไดด้ ี
2.15 พนั ธุ์ประวตั ิใชใ้ นการคดั เลือกลกั ษณะท่ีไมพ่ ึงประสงคอ์ อกจากฝงู ได้

2.2 ขอ้ บกพร่องของพนั ธุ์ประวตั ิ
2.2.1 ตามกฎของเมนเดลโอกาสพนั ธุ์ในชว่ั ลูกมีมากดงั น้นั สตั วท์ ่ีมีพนั ธุ์ประวตั ิดีอาจจะให้
ลูกมีขอ้ ดีและไม่ดีเป็นตน้
2.2.2 พนั ธุ์ประวตั ิถา้ ทาํ ไม่ถูกตอ้ งหรือไมม่ ีความแมน่ ยาํ พอก็ไมส่ ามารถนาํ มาใชไ้ ดผ้ ล
ดงั น้นั กระทาํ พนั ธุ์ประวตั ิจะตอ้ งถูกตอ้ งและสมบรู ณ์จึงจะนาํ มาใชไ้ ดผ้ ล
2.2.3 กระคดั เลือกลกั ษณะท่ีมีอตั ราพนั ธุกรรมสูง ไม่มีความจาํ เป็นตอ้ งใชพ้ นั ธุ์ประวตั ิ

3. การคดั เลือกโดยพจิ ารณาจากญาติพีน่ อ้ ง (Sib selection หรือ Relative selection) เป็นการคดั เลือก
โดยดูจากบนั ทึกลกั ษณะคุณสมบตั ิและสมรรถภาพของญาติพนี่ อ้ ง ลูกพ่ี – ลูกนอ้ ง ลุง ป้ า นา้ อา นาํ มาตดั สิน
สตั วท์ ่ีจะไดร้ ับคดั เลือกใหส้ ืบพนั ธุ์ต่อไป การคดั เลือกวธิ ีน้ีควรใชก้ บั ลกั ษณะของสตั วท์ ่ีจะตอ้ งฆ่าเพือ่ ศึกษา
ขอ้ มูล เช่น คุณภาพซากเป็นตน้ ซ่ึงลกั ษณะดงั กล่าวไมอ่ าจวดั ไดเ้ มื่อสตั วต์ วั น้นั มีชีวติ อยู่

3.1 ขอ้ ดีของการคดั เลือกโดยพิจารณาจากญาติพนี่ อ้ ง
3.1.1 มีประโยชนใ์ นการคดั เลือกลกั ษณะที่แสดงในสัตวเ์ พศเมีย และลกั ษณะท่ีไม่สามารถ
วดั ไดเ้ ม่ือสตั วย์ งั มีชีวติ อยู่
3.1.2 ญาติพ่ี-นอ้ งที่อาวโุ สกวา่ หรือมีอายมุ ากกวา่ มกั จะใหผ้ ลผลิตออกมาใหเ้ ห็นดงั น้นั การ
คดั เลือกวธิ ีน้ีจึงทาํ ใหร้ วดเร็ว
3.1.3 วธิ ีน้ีง่ายตอ่ การคดั เลือกเพยี งแต่ศึกษาขอ้ มลู ของญาติพี่ – นอ้ ง ก็สามารถทาํ นายสัตว์
ตวั น้นั ได้

3.2 ขอ้ เสียของการคดั เลือกโดยพจิ ารณาจากญาติพี่ - นอ้ ง
3.2.1 การคดั เลือกโดยพิจารณาจากญาติพี่ – นอ้ ง ในกรณีน้ีบนั ทึกลกั ษณะและสมรรถภาพ
ของญาติพี่นอ้ งทาํ ไม่ถูกตอ้ ง จะทาํ ใหก้ ารคดั เลือกผดิ พลาดไดม้ าก
3.2.2 ในกรณีคดั เลือกสตั วโ์ ดยพจิ ารณาจากญาติพ่ีนอ้ ง ที่มีความหมายเป็นญาติห่างกนั มาก
โอกาสคดั เลือกไดส้ ัตวด์ ีมีนอ้ ยลง

4. การคดั เลือกโดยพจิ ารณาจากลูก (Progeny selection) เป็นการคดั เลือกโดยดูจากบนั ทึกคุณสมบตั ิ
และสมรรถภาพของลูกนาํ มาตดั สินสัตวท์ ี่จะไดร้ ับคดั เลือกใหส้ ืบพนั ธุ์ตอ่ ไป การคดั เลือกวธิ ีน้ีจะใชเ้ ม่ือ
ลกั ษณะน้นั แสดงออกในเพศโคเพศหน่ึง เช่น การใหน้ ม การใหไ้ ขเ่ ป็นตน้

4.1 ขอ้ ดีของการคดั เลือกโดยพจิ ารณาจากลูก
1.1.1 มีประโยชน์ในการคดั เลือกสัตว์ พอ่ พนั ธุ์ท่ีไม่สามารถแสดงผลผลิตออกมาได้
เช่นการใหน้ ้าํ นม การสใหไ้ ข่เป็นตน้
1.1.2 มีประโยชนใ์ นการคดั เลือกลกั ษณะท่ีจาํ เป็นตอ้ งฆา่ สัตว์ เช่น ลกั ษณะคุณภาพซาก
เป็ นตน้
1.1.3 จะเป็นตวั บ่งบอกถึงความสามารถในการถ่ายทอดลกั ษณะตา่ ง ๆ จากพอ่ ไปยงั ลูก

4.2 ขอ้ เสียของการคดั เลือกโดยพจิ ารณาจากลูก
4.2.1 ใชร้ ะยะเวลานานในการทดสอบลูก ทาํ ใหเ้ สียโอกาสที่จะไดร้ ับผลประโยชนจ์ าก

สตั วต์ วั น้นั
1.2.2 ใชเ้ งินลงทุนมากในการทดสอบลูก
1.2.3 บางโอกาสรอทดสอบลูกปรากฏวาลูกตายก่อนไดข้ อ้ มูล
1.2.4 การวดความสามารถของลูกตอ้ งครอบคุมส่ิงแวดลลอ้ มในการเล้ียงดูใหค้ ลา้ ยกนั
กนั ทาํ ไดย้ าก

วธิ ีการคดั เลือกพนั ธุ์สัตว์
การคดั เลือกพนั ธุ์สัตว์ โดยดูลกั ษณะและสมรรถภาพของสตั ว์ ทาํ ได้ 3 วธิ ี ดงั ตอ่ ไปน้ี
1. การคดั เลือกทีละลกั ษณะ (Tandem selection) วธิ ีน้ีผคู้ ดั เลือกจะตอ้ งคดั เลือกลกั ษณะท่ีสาํ คญั มาก

ที่สุดเพียงลกั ษณะเดียวก่อน เมื่อลกั ษณะดงั กล่าวน้นั คือเป้ าหมายที่ต้งั ไวแ้ ลว้ ก็ทาํ การคดั เลือกลกั ษณะอี่น ๆ
ต่อไป ซ่ึงวธิ ีการน้ีง่ายและสะดวกตอ่ การปฏิบตั ิแต่มีขอ้ เสีย คือ ความกา้ วหนา้ ของการคดั เลือกพนั ธุ์สตั วแ์ ละ
การปรับปรุงพนั ธุ์สตั วเ์ ป็นไปอยา่ งชา้ ๆ ใชเ้ วลานาน

ตวั อยา่ ง การคดั เลือกลกั ษณะการใหน้ ้าํ นมและเปอร์เซ็นตไ์ ขมนั ในน้าํ นมของโคนม
ข้นั ตอนท่ี 1 การคดั เลือกลกั ษณะการใหน้ ้าํ นมของโคนมโดยต้งั เป้ าหมายที่ไมน่ อ้ ยกวา่ 10 กิโลกรัม

ต่อวนั
X

เกบ็ ไว้

10 ก.ก./วนั

คดั ทิ้ง

Y

ข้นั ตอนท่ี 2 การคดั เลือกลกั ษณะเปอร์เซ็นตไ์ ขมนั ในน้าํ นมของโคนม โดยต้งั เป้ าหมายไมต่ ่าํ กวา่
3.5 %

X

เกบ็ ไว้

3.5 %
คดั ทิ้ง

Y

2. การคดั เลือกคร้ังละหลายลกั ษณะพร้อมกนั (Independent culling level method ) วธิ ีน้ี เป็นการ
คดั เลือกต้งั แต่สองลกั ษณะข้ึนไปพร้อมกนั โดยการต้งั มาตรฐานต่าํ สุดของแต่ละลกั ษณะเอาไว้ ถา้ สัตวต์ วั ใดมี
ลกั ษณะหรือคุณสมบตั ิท่ีตอ้ งการสูงกวา่ ระดบั มาตรฐานก็คดั ไวท้ าํ พนั ธุ์ แต่ถา้ สัตวต์ วั ใด ไมไ่ ดร้ ะดบั
มาตรฐานตามกาํ หนดเพยี งลกั ษณะเดียวกถ็ ูกคดั ทิ้ง

วธิ ีน้ีจะมีความกา้ วหนา้ ของการคดั เลือกและการปรับปรุงพนั ธุ์เร็วกวา่ วธิ ีแรก
ตวั อยา่ ง การคดั เลือกโคนมโดยต้งั มาตรฐานดงั น้ี

- ปริมาณน้าํ นมต่อวนั ไม่ต่าํ กวา่ 10 กิโลกรัมต่อวนั
- เปอร์เซ็นตไ์ ขมนั ในน้าํ นมไม่ต่าํ กวา่ 3.5 %

X

10 ก.ก./ คดั ทิง้ เก็บไว้ วนั

คดั ทิง้ คดั ทิ้ง
Y

3.5 %
3. การคดั เลือกแบบคะแนนมาตรฐาน (Index selection) วธิ ีน้ีคดั เลือกโดยอาศยั การคิดค่าของแต่ละ
ลกั ษณะท่ีตอั งการวดั ออกมาเป็นคะแนนแลว้ นาํ ผลรวมของลกั ษณะต่าง ๆ มาใชเ้ ป็นเกณฑใ์ นการคดั เลือก
เพื่อป้ องกนั การที่สัตวบ์ างตวั มีลกั ษณะท่ีสาํ คญั หลายลกั ษณะดีแตอ่ าจบกพร่องในบางลกั ษณะ ดงั น้นั เม่ือเอา
คา่ เฉลี่ยของลกั ษณะทว่ั ๆ ไปมารวมกนั จะมีความถูกตอ้ งมากกวา่ วธิ ีที่ 2 และวธิ ีน้ีเป็นการคดั เลือกท่ีไดผ้ ล
ดีกวา่ ท้งั สองวธิ ีท่ีกล่าวมาแลว้ การคดั เลือกวธิ ีน้ีใชส้ มการดงั ตอ่ ไปน้ี

I = ∑ bi Xi

ในที่น้ี I = คะแนนรวมของลกั ษณะท้งั หมด
∑ = ผลรวมของทุกลกั ษณะ
bi = ตวั คูณของลกั ษณะท่ี i (เป็นคา่ ความสาํ คญั ของลกั ษณะ i )
Xi = ปริมาณของลกั ษณะท่ี i