ปฐมพยาบาลเบื้องต้น ก่อนจะสาย.docx1

การปฐมพยาบาลเบื้องต้น

เรยี บเรียงโดย
นางสาวแวรสุ นานี นิแว

คานา

สภาพปจั จบุ ันในชีวติ แต่ละบคุ คลเกดิ การเจ็บปวุ ยได้ทกุ เวลาโดยเฉพาะอุบัติเหตุ นิสติ ทุกคนมีโอกาสไดพ้ บ
และเกิดขน้ึ กับตวั เอง โดยเฉพาะอยา่ งย่ิงเมอื่ นิสิตเข้าไปฝึกงานหรอื เขา้ ไปทางานในโรงงานอุตสาหกรรม นสิ ติ มี
โอกาสท่จี ะได้พบกับผปู้ ระสบอบุ ตั เิ หตุที่เกดิ จากการทางานทไ่ี มป่ ลอดภัย หรือจากสภาพแวดล้อมการทางานทีไ่ ม่
ปลอดภยั ซงึ่ การชว่ ยเหลอื ผ้ปู ระสบอุบัติเหตุ ถ้าผ้พู บเหน็ มคี วามรู้เรอ่ื ง การปฐมพยาบาล จะสามารถช่วยเหลือ
ผ้อู ื่นได้ สามารถบรรเทาความเจ็บปวด ปูองกันภาวะแทรก ซ้อนก่อนนาสง่ โรงพยาบาล จึงจาเป็นอย่างยิง่ ทีน่ สิ ติ
ควรมีความรเู้ รื่องการปฐมพยาบาลเบื้องต้น

จดั ทาโดย

( นางสาว แวรสุ นานี นแิ ว)

สารบัญ

ลาดับ เร่ือง หน้า

1 การปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้ 1

2 จดุ ประสงคใ์ นการปฐมพยาบาลเบ้ืองต้น 1

3 ปฐมพยาบาลเบอ้ื งต้นกับอุบัติเหตุ 1

4 การปฐมพยาบาลแขนหรอื ขาหัก 2-3

5 การปฐมพยาบาลหวั แตก 3-4

6 การปฐมพยาบาลคนเปน็ ลม 4

7 การปฐมพยาบาลอาการชกั 5-6

8 การปฐมพยาบาลงูกดั 6-7

9 การปฐมพยาบาลคนจมนา้ 7

ปฐมพยาบาลเบ้อื งตน้ (First Aid) เปน็ การใหค้ วามช่วยเหลือทางการแพทย์แก่ผปู้ วุ ยหรอื ผบู้ าดเจบ็ ทันที ณ

บริเวณเกิดเหตุ อาจเป็นการใช้ทักษะความรู้เฉพาะทางหรอื การตัดสินใจท่ีเหมาะสมกบั สถานการณฉ์ ุกเฉิน ในการ
ชว่ ยเหลืออาจใชเ้ พียงอปุ กรณเ์ ท่าทห่ี าไดใ้ นขณะน้ัน เพ่ือประคบั ประคองอาการของผูป้ วุ ยจนกว่าจะได้รับการรกั ษา
จากบคุ ลากรทางการแพทย์ หรือถูกส่งตอ่ เพอื่ เขา้ รับการรกั ษาในโรงพยาบาลอยา่ งเรง่ ดว่ น

ปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้
จุดประสงค์ในการปฐมพยาบาลเบอ้ื งต้น

อบุ ตั ิเหตุเกดิ ข้ึนไดเ้ สมอ การเรยี นรู้การปฐมพยาบาลเบ้ืองต้น เพอื่ รับมอื กับสถานการณท์ ่ไี มค่ าดคิดจงึ เปน็ เร่อื งสาคญั การปฐม
พยาบาลเบ้อื งตน้ อย่างถูกตอ้ งอาจชว่ ยปอู งกันความพกิ ารที่อาจเกิดขนึ้ จากอาการบาดเจ็บ ไม่วา่ จะเปน็ ความเจ็บปุวยจากอุบตั เิ หตุ
เลก็ นอ้ ย ๆ กต็ าม โดยช่วยลดความรุนแรงของอาการบาดเจบ็ และชว่ ยใหร้ า่ งกายของผ้ปู วุ ยกลับสู่สภาพเดมิ โดยเร็ว ดว้ ยวิธีการเชน่
การทาความสะอาดแผลดว้ ยน้าเย็น หรอื ใช้ผ้าพนั แผลกดหา้ มเลือดสาหรบั บาดแผลจากของมคี ม ตลอดจนการรับมอื ในกรณี
อบุ ัติเหตรุ า้ ยแรงท่ีอาจส่งผลถงึ ชวี ติ ดว้ ยเชน่ กัน

ปฐมพยาบาลเบื้องต้นกบั อบุ ัติเหตุ

วิธกี ารปฐมพยาบาลเบือ้ งตน้ ตอ้ งดตู ามอาการซ่ึงแตกต่างกัน โดยผูท้ ใี่ หค้ วามชว่ ยเหลือต้องมีสติ คิดหาวิธรี บั มอื และ
ตดั สินใจให้เหมาะสมกบั สถานการณ์มากทส่ี ดุ ส่ิงท่ีผชู้ ว่ ยเหลือควรคานึงถึง คอื เร่อื งขีดความสามารถ ขอ้ จากดั หรอื ความปลอดภัย
เปน็ อนั ดบั ต้น ๆ โดยใหร้ บี ติดตอ่ ขอความช่วยเหลือจากหนว่ ยงานกชู้ พี ฉกุ เฉนิ เสมอ

การปฐมพยาบาลแขนหรอื ขาหกั

แขนหักหรอื ขาหกั มอี าการทส่ี ังเกตเหน็ ได้ เช่น พบกระดกู โผล่ออกผิวหนงั เลือดทะลักออกจากแผลและ
ไหลไมห่ ยุด แม้จะกดแผลหา้ มเลอื ดอยหู่ ลายนาที หรอื อาการบาดเจบ็ ทีศ่ ีรษะ ลาคอ และหลัง ผชู้ ว่ ยเหลือสามารถ
ปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้ ไดด้ ว้ ยวิธกี าร ดงั นี้

- ในกรณีทต่ี ้องห้ามเลือด กดแผลให้แน่นดว้ ยผ้าสะอาดจนกว่าเลอื ดจะหยุดไหล
- การประคบนา้ แขง็ หรือยกแขนขึ้นเหนอื หวั ใจ อาจช่วยให้แผลบวมนอ้ ยลงได้
- หากเสื้อผ้าท่ผี ู้ปวุ ยสวมใส่ปกปิดแขนบรเิ วณท่ีหกั ให้ถอดหรือตัดเสือ้ ผ้าออกแต่ห้ามขยบั แขน

เด็ดขาด

- สาหรับอาการแขนหักทไ่ี มร่ ุนแรงมากนัก ให้ดามแขนโดยพันมว้ นกระดาษหนังสือพิมพ์ หรือไม้
บรรทัด ดว้ ยเทปที่ใช้สาหรับการปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้ หรอื ดามแขนของผูป้ ุวยโดยใชผ้ ้าพนั แผลพันไวก้ บั ไม้
กระดาน

- หากพบว่าผปู้ วุ ยขาหัก ให้ผชู้ ่วยเหลอื ดามทข่ี าโดยใชผ้ ้าพันแผลพนั รอบหวั เข่า ข้อเทา้ ใน
ส่วนบน และลา่ งของบรเิ วณท่ีหกั กบั ไมก้ ระดานหรือวัสดดุ าม หรือดามไว้กบั ขาอีกข้างทไี่ มไ่ ดร้ บั บาดเจบ็

- ตรวจสอบใหแ้ น่ใจวา่ การดามไมไ่ ดส้ ่งผลต่อการไหลเวยี นเลอื ดที่บริเวณแขนหรือขา

- หากผปู้ วุ ยมีอวยั วะหกั เปน็ แผลเปิดทม่ี ชี ิ้นสว่ นของกระดูกโผล่ออกมา พยายามอย่าแตะตอ้ ง
และใหใ้ ชผ้ า้ พันแผลปราศจากเช้อื โรคพนั ไว้ และรอความช่วยเหลอื ทางการแพทย์

- หา้ มใหผ้ ปู้ ุวยรับประทานอาหารหรือดมื่ เคร่อื งดื่มใด ๆ เนือ่ งจากอาจตอ้ งเข้ารับการรกั ษาโดย

การผา่ ตดั

- รีบเข้ารับการรกั ษาจากแพทยโ์ ดยทันที ซึ่งแพทยอ์ าจเอกซเรย์ เขา้ เฝือกแขน หรอื ผา่ ตัดในกรณที ่ีกระดูกทะลุ
ผวิ หนัง เพอ่ื ฟน้ื ฟกู ระดูกส่วนที่ทแี่ ตกหกั

การปฐมพยาบาลหวั แตก

ใบหนา้ และหนังศรี ษะเป็นสว่ นท่ีมีเสน้ เลือดใกลผ้ วิ ช้นั นอกมาก ดงั นนั้ รอยแผลหวั แตกมักจะมเี ลือดไหล
ออกมาก ในกรณีทบี่ าดแผลลึกถงึ กระโหลกศรี ษะ ผ้ปู ุวยควรได้รับการรกั ษาอยา่ งเร่งด่วน แตใ่ นกรณีท่บี าดแผลไม่
สาหสั อาจปฐมพยาบาลห้ามเลือดได้เองที่บ้าน โดยมวี ธิ ดี ังต่อไปน้ี

- กดแผลหา้ มเลือด หากเปน็ ไปไดใ้ ห้ลา้ งมอื หรือสวมถุงมอื กนั เชื้อโรคทกุ คร้งั
- ให้ผู้ปวุ ยนอนลง หากมสี ิ่งแปลกปลอมติดอย่กู ับแผล ใหเ้ อาออกใหห้ มด
- ใช้ผา้ พันแผล หรอื ผา้ สะอาดกดแผลไว้ให้แน่น 15 นาที อยา่ หยดุ กดจนกวา่ จะครบเวลา หากเลือดซึม
ผา่ นผ้า ให้ใชผ้ า้ สะอาดผืนใหม่แปะแลว้ กดตอ่
- ในกรณที บี่ าดแผลค่อนข้างสาหสั และเลือดยงั ไมย่ อมหยดุ ไหล ให้กดแผลตอ่ ไปเร่อื ย ๆ ระหวา่ งรอ ความ
ชว่ ยเหลอื พยายามให้แผลสะอาดและหลกี เล่ียงไม่ให้บาดเจบ็ ซ้าอีก
- ในกรณที ่บี าดแผลไมร่ า้ ยแรง หลังจากกดแผลไว้แล้ว 15 นาที เลอื ดมักจะหยุดไหลไดเ้ อง หรืออาจไหลซมึ อยู่
บา้ งประมาณ 45 นาที
- หากผชู้ ่วยเหลอื สงั เกตพบว่ามีอาการแตกร้าวของกระโหลก ให้ปดิ แผลดว้ ยผา้ พนั แผลท่ีสะอาด ปราศจาก
เช้อื โรค โดยหา้ มออกแรงกดหา้ มเลอื ดโดยตรง หรอื หลีกเลย่ี งแตะตอ้ งเศษเนือ้ ตายทบี่ ริเวณบาดแผล
- บาดแผลที่มีอาการบวม บรรเทาลงไดด้ ้วยการประคบน้าแข็ง

การปฐมพยาบาลคนเปน็ ลม

อาการเปน็ ลมเกดิ ขน้ึ จากภาวะเลือดเล้ียงสมองไม่เพียงพอ ทาใหผ้ ้ปู ุวยหมดสตชิ ่ัวคราว การปฐม
พยาบาลเบื้องตน้ เมอ่ื เป็นลมอาจทาได้ดังนี้-

- ในกรณที ี่ตัวเรามอี าการเปน็ ลมซึง่ อาจสงั เกตได้จากอาการท่ีเกิดฉับพลนั เช่น รู้สกึ หน้ามดื ตาพร่าลาย
หรือเวียนศีรษะ ให้ รบี ล้มตัวนอนหรอื นง่ั พกั โดยขณะมีอาการใหน้ ั่งในทา่ โน้มศรี ษะลงมาอยรู่ ะหวา่ งเขา่ พรอ้ มกบั
หายใจเข้าลึกเต็มปอด หากรสู้ กึ ดี ขน้ึ จงึ ค่อย ๆ ลกุ ขน้ึ ทง้ั นผี้ ู้ปุวยไม่ควรรบี ลุกข้ึนเรว็ จนเกนิ ไปเน่ืองจากอาจเปน็ ลม
ซา้ ได้

- ในกรณที ่พี บผปู้ วุ ยเปน็ ลม ควรชว่ ยจดั ทา่ ทางให้ผ้ปู ุวยนอนหงายราบ และยกขาข้นึ ใหอ้ ยู่เหนอื ระดับหัวใจ
(ประมาณ 30 เซนติเมตร) เพื่อให้โลหิตไหลเวยี นไปหล่อเลี้ยงสมองไดง้ า่ ยข้นึ รวมท้ังปลดเข็มขดั ปกคอเส้อื
หรือเส้ือผา้ ส่วนอน่ื ๆ ทีร่ ดั แนน่ เพ่อื ช่วยลดโอกาสเป็นลมซ้า หากผปู้ วุ ยฟน้ื ขึ้น อยา่ เพง่ิ ใหล้ ุกขน้ึ เร็ว
จนเกินไป และใหร้ ีบตดิ ต่อขอความชว่ ยเหลอื จากหนว่ ยงานแพทย์หรอื ก้ชู ีพสงั เกตดูว่าผูป้ ุวยอาเจียน และ
หายใจไดส้ ะดวกดหี รือไม่

- สงั เกตการไหลเวียนโลหิต ซงึ่ ดไู ด้จากการหายใจ อาการไอ หรือการเคลอ่ื นไหว หากพบความผิดปกติว่า
ผปู้ วุ ยหยดุ หายใจ ใหร้ ีบตดิ ตอ่ ขอความชว่ ยเหลอื แลว้ ทา CPR (การป๊มั หวั ใจ)ไปเรื่อย ๆ จนกว่าผปู้ วุ ยจะมี
สญั ญาณชีพจรและกลับมาหายใจได้อกี คร้ัง หรือเมื่อความชว่ ยเหลือมาถึง

- ในกรณที ผี่ ปู้ วุ ยเป็นลมล้มลงจนได้รบั บาดเจ็บ ไม่วา่ จะเป็นบาดแผลฟกช้า หรอื แผลทีม่ ีเลอื ดออก ให้ดูแล
บาดแผลและกดแผลห้ามเลือด

- ให้ผชู้ ว่ ยเหลอื พาผู้ปุวยทีเ่ ป็นลมไปอย่ใู นสถานทีท่ ีม่ ีอากาศถ่ายเทสะดวก หลีกเลีย่ งสถานที่ท่ีมผี ู้คนจอแจ
และใหด้ มแอมโมเนยี หรอื ยาดม เพ่อื บรรเทาอาการ โดยผู้ชว่ ยเหลอื อาจใชผ้ า้ ชบุ นา้ เช็ดหนา้ ควบคู่ไปดว้ ย
ไดเ้ ชน่ กัน อยา่ งไรก็ตาม หากผู้ปุวยยงั ไม่มีอาการดขี น้ึ ควรรีบพาส่งโรงพยาบาลเพ่ือตรวจวินจิ ฉัยโดยแพทย์

ปฐมพยาบาล อาการชัก

อาการชกั มีหลายประเภทและมกั จะหยุดลงในเวลาไม่กนี่ าที อาจมสี ัญญาณบอกล่วงหน้า เชน่ รู้สกึ หวาดกลวั
หรือวิตกกังวลอยา่ งฉบั พลัน รสู้ ึกปัน่ ปวุ นในท้อง มนึ งง ปวดศรี ษะ การมองเหน็ ผดิ ปกติ ร่างกายชาไรค้ วามรู้สึก
หรือการควบคุมแขนหรือขาเกิดความผิดปกติ ทงั้ น้ี หากพบผู้ปุวยชักเกร็งกระตกุ ทั้งตวั ผูช้ ่วยเหลอื ควรรบี ปฐม
พยาบาลเบ้ืองตน้ ดงั น้ี

- ผูช้ ่วยเหลอื ควรต้ังสติไวใ้ หด้ ี และอยกู่ ับผปู้ ุวยจนกว่าจะหายชกั หรือกลบั มารู้สึกตัวปกติดีอีกครั้ง
- ให้ผู้ชว่ ยเหลอื พยายามกันไม่ให้มีคนมงุ ดู โดยอาจขอความร่วมมือจากผูอ้ ื่นให้เว้นระยะหา่ งให้ผปู้ วุ ยได้มีพ้ืนที่
สงบและรสู้ กึ ปลอดภยั ในกรณที ี่เหตกุ ารณ์เกิดขึ้นในสถานทอี่ ันตราย เช่น บนทอ้ งถนน หรอื บนั ได ให้เคลือ่ นย้าย
ผปู้ วุ ยไปอยู่ในทที่ ่ปี ลอดภัยและเปน็ ส่วนตัว
- จับผูป้ วุ ยนอนตะแคงหนุนหมอน เพื่อปูองกนั การสาลักน้าลาย หรือสาลกั อาเจยี น
- ระมัดระวังไมใ่ หศ้ ีรษะของผู้ปุวยกระทบกระเทอื น โดยผูช้ ่วยเหลอื อาจหาเสอ้ื ผา้ มารองไวใ้ ต้ศรี ษะ
- ปลดเคร่อื งแตง่ กายทร่ี ัดแนน่ เช่น กระดุมปกคอเสื้อ เพื่อใหผ้ ้ปู ุวยหายใจสะดวกขน้ึ
- พยายามใหผ้ ู้ปวุ ยหายใจไดส้ ะดวก โดยการจับกราม และดนั ศีรษะไปดา้ นหลงั เล็กนอ้ ย
- ห้ามเขยา่ ตัว ตะโกนใส่ หรอื นาส่งิ ของแปลกปลอมเขา้ ปากผปู้ ุวยท่ีกาลงั เกดิ อาการโดยเด็ดขาด ไม่วา่ จะเปน็

ยาเมด็ หรือน้าเปล่า เพราะอาจทาให้เกิดการสาลกั ได้
- ห้ามยดึ ยือ้ หรือดงึ รงั้ แขนและขาของผู้ปวุ ยทมี่ ีอาการชกั เวน้ แตใ่ นกรณีท่ผี ู้ปุวยกาลงั จะได้รับอนั ตรายจาก

การตกทีส่ งู หรือการตกนา้
- ในระหว่างปฐมพยาบาลควรจดจาอาการ และระยะเวลาที่เกดิ อาการวา่ นานเทา่ ไร เพือ่ จะได้แจง้ แกผ่ ูป้ วุ ย

หรอื แพทย์ได้

- หลงั จากอาการชกั สิ้นสุดลง มีความเปน็ ไปไดว้ า่ ผปู้ ุวยอาจเพลยี หลับไป ในกรณนี ี้ใหผ้ ู้ชว่ ยเหลือจดั ท่าผปู้ ุวย
นอนพลกิ ตะแคง เช็ดน้าลาย หรอื สิง่ แปลกปลอมทไ่ี ปอุดกัน้ ทาให้หายใจไมส่ ะดวก เชน่ ฟนั ปลอม หรอื เศษ
อาหาร

- หากผชู้ ว่ ยเหลือสงั เกตพบว่าผู้ปวุ ยชกั อยนู่ านเกนิ กวา่ 5 นาที มอี าการชักซ้า ๆ ตดิ กัน หายใจตดิ ขัดผดิ ปกติ
หรอื ผปู้ ุวยไดร้ บั การบาดเจ็บทร่ี นุ แรงระหวา่ งชกั ควรรีบนาตวั ผูป้ ุวยส่งโรงพยาบาลเพอ่ื ใหแ้ พทย์ตรวจ
วนิ ิจฉัยโดยดว่ น

การปฐมพยาบาลแผลงกู ัด

หากไม่สามารถจดจาลกั ษณะของงูหรือไม่ทราบชนดิ ของงูทก่ี ดั ให้ผชู้ ่วยเหลือและผปู้ ุวยพงึ สงสยั ไว้กอ่ นได้
เลยวา่ งทู ่กี ัดอาจมีพษิ และรีบตดิ ตอ่ ขอความชว่ ยเหลอื จากแพทยโ์ ดยทนั ที ท้ังน้ี อาการทเ่ี กิดจากบาดแผลงพู ิษอาจ
สังเกตได้จากการหายใจลาบาก หรอื หมดสติ ในทางตรงกันข้ามถา้ ทราบแน่ชัดแล้วว่างทู ี่กดั เป็นสายพนั ธ์ทุ ่ไี ม่มพี ษิ
ใหร้ ักษาแผลเหมอื นกบั การรกั ษาแผลถูกของมีคมบาด และควรจดจาลกั ษณะของงเู อาไว้ให้ดี เมอ่ื ผเู้ ชี่ยวชาญมาจะ
ไดบ้ อกรายละเอียดของงูไดถ้ ูกต้อง ทง้ั น้ี การปฐมพยาบาลเบื้องตน้ บาดแผลงูกดั ในระหวา่ งรอความชว่ ยเหลือควร
ปฏบิ ัติ ดงั น้ี

-รีบพาผูป้ ุวยหนอี อกหา่ งจากงู และใหผ้ ู้ปวุ ยนอนลง
- ผชู้ ว่ ยเหลอื ควรพยายามทาให้ผ้ปู วุ ยรู้สึกสงบ เคลอ่ื นไหวแขน ขา หรอื สว่ นที่ถกู งกู ดั ให้นอ้ ยทีส่ ดุ เทา่ ทีจ่ ะ

เป็นไปได้ เพือ่ ไม่ให้พิษแพร่กระจาย พยายามจดั ตาแหน่งใหบ้ รเิ วณที่ถูกงูกดั อยู่ในระดบั ท่ีต่ากว่าหวั ใจ เช่น
หากถูกงูกัดทมี่ ือหรอื เท้าใหห้ อ้ ยลงตา่
- ปดิ แผลดว้ ยพลาสเตอร์ปดิ แผลแบบปราศจากเชอ้ื

- ถอดเครอ่ื งประดับทอี่ ยู่ใกลเ้ คยี งกบั แผลออก หรือถอดรองเทา้ หากถกู กัดทขี่ า หรือเทา้
- ในระหวา่ งรอความช่วยเหลือ ห้ามกรดี บรเิ วณบาดแผล ดูดพิษ ขันชะเนาะ ล้างแผลด้วยน้า ประคบน้าแขง็

ใชไ้ ฟหรือเลก็ รอ้ นจ้บี ริเวณที่ถกู งกู ัด ให้ใชเ้ ครอื่ งดมื่ ทีม่ ีส่วนผสมของคาเฟอนี หรอื แอลกอฮอล์ รวมทัง้ หา้ ม
รักษาด้วยยาชนิดอน่ื โดยเด็ดขาด
- หา้ มผู้ปุวยเดินเท้าในระหว่างการเดนิ ทางไปยงั สถานพยาบาล ใหผ้ ปู้ ุวยนั่งรถหรือแคร่หาม เพ่ือปูองกันการ
แพรก่ ระจายของพษิ งไู ปท่วั ร่างกาย

ปฐมพยาบาลจมน้า

การจมน้ามกั ไม่มีอาการอนื่ ๆ แสดงให้เหน็ นอกเสียจากพบว่าผปู้ วุ ยหยดุ หายใจ หรอื พบว่านอนอย่ทู ฝ่ี งั่ แล้ว
การปฐมพยาบาลเบือ้ งต้นทาไดโ้ ดยปฏิบัตดิ ังน้ี

- หากผู้ปุวยหยุดหายใจหรอื เรียกแล้วไมต่ อบสนอง ใหเ้ ปดิ ทางเดนิ หายใจให้โล่งขนึ้ และทา CPR ก่อนเปน็
เวลา 1 นาที -จากนัน้ จึงรอ้ งขอความช่วยเหลอื จากผคู้ นท่ีอยู่ในบรเิ วณใกลเ้ คยี งให้ตดิ ตอ่ กับหน่วยงานฉกุ เฉนิ ที่
หมายเลข 1669 โดยทันที ภายหลงั ใหท้ า CPR รว่ มกบั การผายปอดอย่างต่อเน่ือง (หากเคยมปี ระสบการณห์ รอื
ผา่ นการเรยี นวธิ ผี ายปอดที่ถูกต้องมากอ่ น) จนกวา่ ความช่วยเหลอื จะมาถึง