หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เรื่อง การใช้โปรแกรม Scratch

จณิ ณพัต สมสถาน

คานา

ปจั จุบนั เทคโนโลยสี ารสนเทศเข้ามามีบทบาทใกลช้ ดิ กบั
ชวี ติ ประจาวันมากข้ึน การเรยี นร้แู ละทาความเขา้ ใจกบั เทคโนโลยี

สารสนเทศจึงเปน็ เร่ืองจาเป็นอยา่ งหลกี เลยี่ งไมไ่ ด้
กระทรวงศึกษาธกิ าร เล็งเหน็ ถึงความสาคัญในข้อนี้และคิดว่าเดก็ ๆ

ควรจะต้องเรียนร้เู ก่ียวกบั วิทยาการและเทคโนโลยีดังนั้นเดอื น
พฤษภาคม 2561 กระทรวงศึกษาธกิ ารจงึ บรรจุวิชาใหมท่ ชี่ อ่ื วา่
“ วทิ ยาการคานวณ” เขา้ ไวใ้ นหลกั สูตรซ่งึ การเขียนโปรแกรมดว้ ย
Scratch ก็เป็นเนื้อหาส่วนหนง่ึ ในวชิ าวิทยาการคานวณดว้ ย Scratch
เป็นภาษาโปรแกรมทอี่ ยูใ่ นรูปแบบกราฟฟกิ ใชง้ านไดง้ า่ ยดว้ ยการอา
กบล็อกคาส่งั ต่างๆมาวางต่อกนั คลา้ ยการนาชน้ิ ส่วนต่อกัน Scratch
จึงเปน็ ภาษาโปรแกรมท่ีดีสาหรบั คนทุกเพศทุกวยั ท่ตี อ้ งการเริม่ ต้น

ศึกษาการเขียนโปรแกรม

สารบัญ

บทที่ 1 เรียนร้โู ปรแกรมหนา้ จอสแคช Scratch Desktop
Stage (เวท)ี
- การสร้างฉากพื้นหลงั ของเวที
- การปรบั ขนาดการแสดงผลของฉากพนื้ หลงั เวทกี ารกลบั ด้าน
ฉากพืน้ หลงั ของเวที Sprite (ตัวละคร)
การสร้างตวั ละครใหม่ (Add New Sprite)
- การกาหนดรายละเอยี ดให้กบั ตัวละคร (Sprite Info)
- การลบตัวละคร (Delete Sprite)
Code (โคด้ )
Menu Bar ของโปรแกรม Scratch Desktop

บทท่ี 2 เร่ิมต้นเขยี นโปรแกรมสแคช

- ส่งั ใหโ้ ปรแกรมทางานด้วย Green Flag
- เปลี่ยนรูปร่างทา่ ทางของตัวละครด้วย Next Costume
- ทาให้ตัวละครเคลอ่ื นทีด่ ้วยคาส่ัง move 10 steps
- ส่งั ให้โปรแกรมทางานเมื่อเกิดเหตุการณ์ตา่ ง ๆ

บทท่ี 3 คาสง่ั ตัวดาเนินการ โอเปอร์เรเตอร์

- โอเปอเรเตอร์คืออะไร
- ตัวดาเนินการทางคณติ ศาสตร์
- ตวั อยา่ งโปรแกรมทม่ี กี ารใช้งานตวั ดาเนนิ การ

บทท่ี 1

โครงสร้างหนา้ จอโปรแกรม
Scratch Desktop

โครงสรา้ งหนา้ จอโปรแกรม Scratch Desktop

หน้าจอโปรแกรม Scratch Desktop สาหรบั ใชง้ านแบ่งออกเป็น
3 ส่วน ดงั ภาพ

31

2

1. คอื สว่ นที่เรียกวา่ Stage (เวที) เป็นพนื้ ทส่ี าหรบั แสดงผลลัพธ์จากการ
ทางานของโปรแกรม

2. คอื สว่ นทเ่ี รยี กว่า Sprite (ตวั ละคร) เปน็ ส่วนท่ใี ช้จดั การเกย่ี วกบั ตัวละคร
ตา่ ง ๆ ของโปรแกรม

3. คอื ส่วนทเ่ี รยี กวา่ Code (โค้ด) เป็นสว่ นทใี่ ชส้ าหรบั เขยี นโปรแกรม

Stage เวที

เวทคี ือพืน้ ที่แสดงผลลัพธข์ องโปรแกรมตามโค้ดทไ่ี ดเ้ ขียนไว้

การสร้างฉากหลงั ของเวที

เราสามารถสรา้ งฉากพืน้ ทขี่ องเวที ได้ 2 วิธี

2

1

วิธีท่ี 1 นาเมาสเ์ ลื่อนไปทป่ี ่มุ เพือ่ สรา้ งฉากพ้ืนหลงั ของเวที
วิธที ี่ 2 ให้คลิกกรอบสเี่ หลี่ยมจากนัน้ ใหค้ ลกิ ท่แี ทบ็ Backdrops แล้วนาเมาส์
เลือ่ นไปทปี่ ุม่ เพื่อเลอื กสร้างฉากพน้ื หลังของเวทดี งั รูป

ท้ังนีส้ ามารถเลอื กฉากหลังของเวทไี ด้หลายรปู แบบ ดงั น้ี

Camera (กลอ้ ง)
Upload Backdrop (อปั โหลดพื้นหลงั )
Surprise (เซอร์ไพรส์)
Paint (วาด)
Choose a Backdrop (เลอื กพืน้ หลัง)

Choose a Backdrop คือการสร้างฉากพื้นหลงั ของเวทีจาก Backdrop Library
ซึ่งเป็นคลังภาพพ้ืนหลงั ตา่ ง ๆ ท่ี Scratch ได้จดั เตรียมไว้ให้แลว้ ดังรูป หากเราตอ้ งการ
ใชภ้ าพไหนให้คลกิ เลือกภาพนัน้ ฉากพืน้ หลังของเวทีก็จะถกู สร้างขึ้นตามภาพท่ีเลือก

การแก้ไขชอ่ื ฉากพ้นื หลังของเวที

เมอื่ สร้างฉากพื้นหลังของเวทีแล้ว สามารถแก้ไขชื่อฉากหลังของเวทีได้ดังน้ี
1 คลิกที่ Stage
2 คลกิ ทแ่ี ท็บ Backdrops แล้วเลอื กฉากหลงั ท่ีตอ้ งการเปล่ยี นชื่อ
3 พิมพ์ชื่อใหม่ลงไปจากน้นั กดคยี ์ Enter

การลบฉากพืน้ หลังของเวที (Delete Stage)

การลบฉากพ้ืนหลังของเวทสี ามารถทาได้ดังนี้ คลิกขวาทฉ่ี ากท่ีตอ้ งการลบแลว้
เลอื ก delete ดังรูป

การปรับขนาดการแสดงผลของฉากพืน้ หลังเวที

สามารถปรับขนาดของฉากพนื้ หลงั เวทีได้ 3 รูปแบบดงั น้ี

13
2

1 คือการปรับขนาดการแสดงผลของฉากพ้นื หลงั เวทใี หแ้ คบลงและขยาย

ขนาดส่วนของ Code (โคด้ ) ให้กว้างขน้ึ ดังรปู

ขยายขนาดสว่ นของโคด้

2 คือการปรบั ขนาดการแสดงผลของฉากพื้นหลังเวทใี ห้กวา้ งขึน้ และบบี

ส่วนของ Code (โค้ด) ให้แคบลงดังรูป

ขยายขนาดสว่ นของเวที

3 คือการปรับขนาดการแสดงผลของฉากพืน้ หลงั เวทใี ห้แสดงผลแบบเต็ม

หนา้ จอดงั รปู

ขยายขนาดสว่ นของเวทีเตม็ จอ

Sprite (ตัวละคร)

ตัวละครคือวัตถุที่ถูกสร้างข้ึนมาเพ่ือให้แสดงบทบาทต่าง ๆ บนเวที เช่น
สร้างโปรแกรมเกมส์ปลาใหญ่กินปลาเล็กตัวละครในที่นี้ก็คือปลาใหญ่และ
ปลาเล็กนน่ั เอง ซง่ึ ในโปรแกรมหนง่ึ ๆ จะมตี ัวละครตัวเดียวหรอื หลายตวั ก็ได้

ตวั ละครจะประกอบดว้ ยคณุ สมบัติ 2 ประการ คอื

❑ คุณลักษณะ คือ สิ่งที่บ่งบอกลักษณะท่ัวไปของวัตถุเช่นช่ือตัวละคร
เครื่องแต่งกายของตวั ละครทา่ ทางของตัวละครเป็นต้น

❑ พฤติกรรม คือ สิ่งที่วัตถุสามารถกระทาออกมาได้เช่นวิ่งเดินหน้าถอย
หลังเปน็ ตน้ สาหรับ Scratch ตวั ละครหลักท่ีเราจะเห็นทุกครั้งเมื่อเปิด
โปรแกรมขึ้นมาก็คือเจ้าแมวเหมยี วน้อยตัวนน้ี ่ันเอง

การสรา้ งตวั ละครใหม่ (Add New Sprite)

สามารถสร้างตัวละครใหม่ ๆ ลงบนเวทไี ด้โดยนาเมาส์เล่อื นไปทปี่ มุ่
เพอื่ สร้างตวั ละครทง้ั นี้สามารถเลือกสร้างตัวละครได้หลายรูปแบบดงั นี้
▪ Choose a Sprite คือการเลอื กสรา้ งตวั ละครจาก Sprite Library
ซงึ่ เป็นคลงั ภาพตัวละครตา่ ง ๆ ท่ี Scratch ได้จัดเตรียมไว้ให้แล้วหาก
ต้องการสรา้ งตวั ละครใดลงบนเวทใี ห้คลกิ เลือกภาพนัน้

Upload Sprite (อพั โหลดตัวละคร)
Surprise (เซอร์ไพรส์)
Paint (วาด)
Choose a Sprite (เลือกตัวละคร)

การกาหนดรายละเอยี ดให้กับตวั ละคร (Sprite Info)

สามารถการกาหนดรายละเอยี ดต่างๆใหก้ ับตัวละครไดเ้ ช่นชอื่ ตวั ละครตาแหนง่

การแสดงผลของตัวละคร ฯลฯ ไดด้ ังนี้ 1 2

345

1

คอื ชื่อของตัวละครซ่ึง สามารถแก้ไขชอ่ื ของตัวละครไดต้ วั อย่าง เชน่ เริ่มต้น
ตัวละครช่ือ Sprite 1 ให้พิมพ์ชื่อใหม่ของตัวละครและกดคีย์ Enter แล้วช่ือ
ละครจะถูกเปล่ียนเป็นชอื่ ใหม่

2

x: 0 y: 0 คอื ตาแหน่งการแสดงผลของตวั ละครโดยเริม่ ต้นตัวละครจะแสดงผล
ท่ตี าแหน่ง (0,0) ซง่ึ ก็คอื ตาแหน่งกลางเวทีนั่นเอง

เม่อื ขยบั ตาแหนง่ ตัวละครไปยงั ตาแหน่งตา่ งๆบนเวทีคา่ พกิ ดั (x, y) ก็จะเปล่ียน
ไปตามตาแหนง่ ทีต่ วั ละครอยหู่ รือถา้ เรากาหนดคา่ พิกดั (x, y) เป็นคา่ ใดตวั ละคร
กจ็ ะไปอยใู่ นตาแหน่งตามค่าพกิ ัดที่กาหนด

3

คอื การกาหนดว่าจะให้ตวั ละครน้นั ๆ แสดงผลบนเวทหี รือไม่
1. ตวั ละครจะถูกแสดงผลบนเวที
2. ตัวละครจะถกู ซอ่ นไม่แสดงใหเ้ หน็ บนเวที

4

คอื การกาหนดขนาดของตัวละคร ดังรปู

5

คือการกาหนดทศิ ทางการหมุนตัวละครไปในทิศทางตา่ ง ๆ ดังนี้

สามารถหมนุ ตวั ละครได้รอบทศิ แบบ 360 องศา
เช่น ถ้าปรบั หมุนทิศทางโดยกาหนด direction เปน็
90 องศาจะทาใหต้ ัวละครกลับหวั ทมิ่ ลงเปน็ ต้น

สามารถหมนุ ตวั ละครได้
เฉพาะหมนุ ซา้ ยไปขวาหรือขวาไป
ซา้ ยเท่านัน้ เชน่ ถ้าปรับหมนุ
ทศิ ทางโดยกาหนด direction
เปน็ 90 องศาจะทาใหต้ ัวละคร
เปลย่ี นจากหันหนา้ ไปทางขวา
เป็นหนั หน้ามาทางซา้ ยเปน็ ต้น

ไม่สามารถหมนุ ตัวละคร
ไปในทศิ ทางใด ๆ ได้

โค้ด (Code)

คือ พ้นื ทท่ี ีใ่ ช้สาหรับเขยี นโปรแกรมโดยสามารถแบง่ สว่ นของโค้ดออกไดเ้ ป็น 2 ส่วนดังรปู

Code Blocks Pallete คือส่วนท่ีประกอบด้วยกลุ่มของบลอ็ กคาสั่งตา่ ง ๆ โดยแต่ละ
กลมุ่ จะมีบล็อกคาสง่ั มากมายใหผ้ ู้เขียนโปรแกรมเลือกใชห้ ากตอ้ งการใชง้ านคาสั่งใด
ลากดาสงั่ นนั้ ไปวางลงบน Current Sprite Panel โดย Current Sprite Panel จะ
เปน็ ส่วนทเ่ี ราวางบล็อกคาส่งั ต่างๆเขา้ ไวด้ ้วยกนั (คล้ายกบั การประกอบช้ินสว่ นเลโก้)
จนเกิดเป็นโปรแกรมขน้ึ มา

กลมุ่ ของบลอ็ กคาสั่งหลักแบง่ ออกเป็น 9 ประเภทคอื Motion, Looks, Sound,
Events, Control, Sensing, Operators, Variables และ My Blocks โดยแต่
ละบลอ็ กจะถกู แยกออกจากกนั ดว้ ยสตี ่างๆเชน่ บลอ็ กของ Control เปน็ สสี ้ม
บลอ็ กของ Sensing เป็นสีฟ้าเป็นตน้ โดยแตล่ ะกลุม่ ก็มีหนา้ ท่แี ตกต่างกนั ดังน้ี

กลุ่มบลอ็ กคาสั่งหลัก การทางาน

เคลอ่ื นไหว ใชค้ วบคมุ การเคลื่อนไหวไปทางซ้าย-ขวาบน-ลา่ งหรือหมนุ ตัว
ละครไปในทศิ ทางตา่ ง ๆ
รปู ลักษณ์
ใช้กาหนดลกั ษณะการแสดงผลต่าง ๆ เชน่ สฉี ากหลังเปลย่ี นตวั
เสยี ง ละครเปลยี่ นขนาดตัวละครการแสดงและซ่อนตัวละครเป็นต้น
เหตกุ ารณ์
ใชก้ าหนดและควบคุมการแสดงเสียง
ควบคุม
ใชก้ าหนดว่าเม่ือเกิดเหตุการณ์ต่างๆเชน่ การคลกิ ตัวละครหรือ
ตรวจจบั การกดปุม่ ใด ๆ บนแปน้ พิมพแ์ ล้วใหโ้ ปรแกรมทางานอะไร
ตัวดาเนนิ การ
ใช้ควบคมุ การทางานเช่นกาหนดให้ตัวละครแสดงผลซา้ กาหนด
ตวั แปร เง่ือนไขในการแสดงผลตวั ละครเป็นต้น
บล็อกของฉนั
ใชส้ าหรับการรบั รเู้ ชน่ การสมั ผัสการกดปุม่ บนแปน้ พมิ พเ์ ปน็ ต้น

ใชก้ าหนด โอเปอเรเตอร์การทางานตา่ งๆรวมถึงฟงั ก์ชันการ
ทางานทางคณิตศาสตรด์ ว้ ยเชน่ หาค่าตวั เลขทม่ี ากกวา่ น้อยกวา่
หรอื เทา่ กนั ฟังก์ชันสาหรับการสุ่มตวั เลขเป็นต้น

ใช้สรา้ งตัวแปรและลสิ ตต์ า่ ง ๆ

ใชส้ รา้ งบล็อกการทางานต่างๆด้วยตนเองเช่นถ้าตอ้ งการบวกเลข
เราก็สามารถสร้างบล็อกการทางานสาหรับการบวกเลขนี้ข้ึนมา
เองไดเ้ ปน็ ตน้

นอกจากกลุ่มบลอ็ กคาสงั่ หลักแลว้ Scratch 3 ยงั มสี ่วนเพม่ิ เตมิ คอื Extension
ที่ประกอบด้วยกลมุ่ บลอ็ กคาสงั่ ต่างๆทเ่ี พม่ิ เตมิ ขึน้ มานอกเหนือจากกลมุ่ บลอ็ ก
คาสั่งหลักดว้ ยการเรียกใชง้ านจะตอ้ งทาการ Add Extension กอ่ นโดยคลิกปุ่ม

ซ่ึงอย่ภู ายใต้กลุ่มบลอ็ กคาสง่ั ดงั นี้

เมือ่ คลกิ ปุ่มเพื่อ Add Extension แลว้ จะพบหน้าจอดงั รูป

Menu Bar ของโปรแกรม Scratch Desktop

โปรแกรม Scratch Desktop ประกอบดว้ ย Menu Bar ดงั ตอ่ ไปนี้

1 23 4

สามารถอธิบายรายละเอยี ดของแตล่ ะเมนไู ดด้ งั นี้

1 เมนูรูปโลก

เมนูนีใ้ ชเ้ ปลยี่ นการแสดงผลของหนา้ จอโปรแกรม
Scratch ว่าจะใหแ้ สดงผลในภาษาใดโดยมภี าษา
ให้เลอื กเยอะแยะมากมาย
โดยถ้าเลือกเป็นภาษาไทยหน้าจอ Scratch กจ็ ะ
แสดงผลเป็นภาษาไทยดงั รปู

2 เมนู File ประกอบดว้ ยเมนูยอ่ ยดงั นี้

• เมนูใหม่ ใช้สรา้ งโปรแกรม Scratch ไฟล์ใหม่
• เมนูอปั โหลดจากคอมพิวเตอร์ของคณุ ใชเ้ ปดิ

โปรแกรม Scratch ทถี่ ูกจัดเกบ็ ไว้ที่ไดเรค็ ทอรี
ตา่ ง ๆ บนเครอื่ งคอมพวิ เตอร์
• เมนู Save to your computer ใช้บนั ทกึ โปรแกรม Scratch ท่เี ราเขยี น
ขึ้นสงบนไดเร็คทอรตี า่ ง ๆ ของเครอ่ื งคอมพวิ เตอร์โดยไฟล์โปรแกรม
Scratch 3 ทบ่ี ันทึกนามสกุลเป็น sb3

3 เมนู Edit จะประกอบด้วยเมนยู อ่ ยหลักคอื Tum on Turbo Mode

เมื่อคลกิ เลือก Turn on Turbo Mode
หมายถงึ จะเปลยี่ นการทางานจากโหมดการทางาน
ปกตไิ ปเปน็ โหมดการทางานแบบ Turbo Mode
โดยโปรแกรม Scratch จะแสดงข้อความ Turbo
Mode ขน้ึ มาเพอื่ ให้ทราบวา่ เรากาลงั เลอื กทางาน
ในโหมดนี้อยู่ ดังรูป

Turbo Mode คือโหมดการทางานที่โปรแกรมจะแสดงผลแบบเรว็ สดุ ๆ
โดยจะลดระยะเวลาการรอคอยการทางานของบล็อกตา่ งๆลงให้น้อยทสี่ ดุ เท่าที่
จะทาไดซ้ งึ่ Turbo Mode จะมีประโยชน์อยา่ งมากในการแสดงผลโปรแกรม
พวกกราฟกิ 3D หรอื การแก้โจทยป์ ัญหาทางคณติ ศาสตรท์ ี่ซับซอ้ นมาก ๆ
เพราะจะชว่ ยใหก้ ารประมวลผลทาได้แบบราบรื่นทส่ี ดุ ไมม่ กี ารสะดดุ ระหวา่ ง
แสดงผล

หากต้องการปดิ การทางานของ Turbo Mode และกลบั สกู่ ารแสดงผลใน
สภาวะปกตใิ หไ้ ปท่เี มนู Edit เชน่ เดิมแล้วคลกิ เลอื ก Turn off Turbo Mode
แทน

4 เมนูบทเรยี น เป็นสว่ นของเอกสารท่ใี ชป้ ระกอบความรใู้ นการเขยี น

โปรแกรมดว้ ย Scratch โดยเมื่อคลิกทเ่ี มนูนีแ้ ล้วจะปรากฎหน้าจอดังรปู

หากสนใจศึกษาการเขยี นโปรแกรมในหัวข้อไหนใหค้ ลกิ ไปทีห่ วั ขอ้ นน้ั จะมี
วีดโี อสอนการเขยี นโปรแกรมดว้ ย Scratch ในหัวข้อน้ัน ๆ ปรากฏขึน้ มาดงั รปู

บทที่ 2
เร่มิ ตน้ เขยี นโปรแกรม

SCRATCH

สง่ั ให้โปรแกรมทางานดว้ ยธงเขียว

กล่มุ บลอ็ กคาสง่ั เหตกุ ารณใ์ น Scratch จะมีบล็อกคาสง่ั หนึ่งที่ชื่อ
คาส่งั นี้ หมายถึงเม่ือมีการคลกิ ท่ปี ่มุ ธงสีเขียวสี (Green Flag)
คาส่งั โปรแกรมที่อยู่ภายใตบ้ ล็อกคาส่ัง จะเริม่ ตน้ ทางานและเมื่อ
ตอ้ งการใหโ้ ปรแกรมหยุดการทางาน ใหค้ ลิกทป่ี ุ่มหยดุ
ตวั อยา่ งที่ 2.1 โปรแกรมแมวแสดงขอ้ ความทกั ทาย
การทางานของโปรแกรม
เมือ่ คลกิ ปมุ่ ตวั ละครแสดงข้อความ
สวัสด!ี โดยจะแสดงผลไปเร่ือย ๆ
จนกวา่ จะคลิกปุ่มหยดุ

ขัน้ ตอนการเขยี นโปรแกรม

11 ไปที่กลุ่มบลอ็ กคาสง่ั เหตกุ ารณ์ แล้วลากบล็อกคาส่งั เมื่อคลิกธง

เขยี ว มาวางลง

22 ไปท่ีกลุ่มบลอ็ กคาสัง่ รปู ลักษณ์ แล้วลากบล็อกคาสง่ั พดู สวสั ดี !!

มาวาง หมายถงึ ตัวละครจะแสดงขอ้ ความ! จนกว่าจะคลิกปุม่

เปลย่ี นรูปรา่ งท่าทางของตวั ละครด้วยชดุ ถัดไป

ตวั ละครหนึ่ง ๆ ใน Scratch จะมรี ูปร่างท่าทาง (Costume) เดยี วหรือ
หลายทา่ ทางตวั อยา่ งเช่น

หากต้องการเปลย่ี นรูปร่างทา่ ทาง
ตวั ละครจากท่าทางหนึ่งไปยังอกี
ท่าทางหน่ึง สามารถเลือกใชบ้ ลอ็ ก
คาสงั่ ชดุ ถดั ไป

ตวั อย่างท่ี 2.2 โปรแกรมปลาดาวเปลย่ี นรปู ร่างท่าทาง

การทางานของโปรแกรมเมอื่ คลกิ ปมุ่ ตัวละครจะแสดงข้อความ สวัสดี!
หลงั จากนน้ั ตวั ละครจะเปลยี่ นรปู รา่ งทา่ ทางไปในอีกทา่ ทางหนงึ่

ขนั้ ตอนการเขียนโปรแกรม 22 วางบลอ็ กคาสั่ง when

11 สรา้ งฉากพน้ื หลังของเวทจี าก green flag clicked และบลอ็ ก
คาสง่ั พดู สวัสดี! 2 วินาที (หมายถึง
Backdrop Library โดยเลอื กฉากที่ ตวั ละครจะแสดงข้อความ สวัสดี!
เป็นเวลา 2 วนิ าที)
ชอื่ ว่า Underwater1 และสรา้ งตัว

ละครใหม่จาก Sprite Library โดย

เลอื กตวั ละครท่ีชื่อวา่ Starfish

33 จากนั้นไปทีก่ ลมุ่ บลอ็ ก

คาสัง่ รปู ลกั ษณ์ แล้วลากบลอ็ ก
คาส่ัง ชุดถดั ไป มาวาง

44 เราจะบันทึกโปรแกรมน้ีไว้เพอื่ ใช้

สาหรับตัวอยา่ งถดั ไปซึ่งทาไดโ้ ดยไปท่ี
เมนู File แลว้ เลอื ก Save to your
computer ใหผ้ ้อู ่านบนั ทกึ ช่ือโปรแกรม
ตามทตี่ ้องการ

ทาให้ตวั ละครเคลอ่ื นทดี่ ้วยคาสง่ั เคล่อื นที่ 10 ก้าว

กลุม่ บลอ็ กคาสง่ั เคล่ือนไหว จะมบี ลอ็ กคาส่ัง เคล่อื นที่ 10 กา้ ว ซ่ึงใช้
สาหรับเคล่อื นทต่ี วั ละครในฉากโดยคาสง่ั น้ีหมายถงึ การสง่ั ใหต้ ัวละคร
เคลื่อนท่ีไป 10 ก้าว

ถ้าแกไ้ ขค่าตวั เลขเป็น 50 คอื เคลื่อนที่ 50 กา้ วจะหมายถงึ การสง่ั ให้
ตวั ละครเคลอ่ื นท่ไี ป 50 กา้ วเปน็ ตน้

ตวั อยา่ งท่ี 2.3 โปรแกรมปลาดาวเคลอ่ื นที่

ตัวอย่างน้ี จะนาโปรแกรมในข้อ 2.2 มาแก้ไขเพิ่มเติม หากยังไม่ได้เปิด
โปรแกรมในข้อ 2.2 ขึ้นมาให้ผู้อ่านเปิดโปรแกรมก่อนโดยไปท่ีเมนู File แล้ว
เลือก Load from your computer แลว้ เลือกไฟล์ท่บี ันทึกไว้ขึ้นมา

จากตัวอย่างที่ 2.2 ให้ไปที่
กล่มุ บล็อกคาส่ัง เคลือ่ นไหว แล้ว
ลากบล็อกคาสั่ง เคลื่อนที่ 10
กา้ ว มาวางเพ่มิ เติมลงไปดงั รูป

ให้ลองคลิกปุ่ม เพื่อให้ 18 28
โปรแกรมเร่ิมทางานจะพบว่า
ปลาดาวเคลื่อนท่ีไปทางขวา 10
ก้าวก่อนแสดงข้อความ สวัสดี!
และเปลี่ยนรูปร่างโดยเมื่อจบการ
ทางานของโปรแกรมปลาดาวจะ
เคลอื่ นทไ่ี ปอยู่ที่ตาแหนง่ X = 18
และ y = 28

ตัวอยา่ งที่ 2.4 เมื่อเคล่อื นท่ีชนขอบเวทใี หก้ ระเด้งกลบั
จากตัวอย่างที่ 2.3 เราจะลองนาบล็อกคาสั่ง วนซ้าตลอด มาครอบบล็อก
คาสั่ง เคล่ือนที่ 10 ก้าว เพอื่ ให้ตัวละครเคลื่อนท่ีต่อเนื่องไปเร่ือย ๆ บนเวทีแบบ
ไมห่ ยดุ และเปลี่ยนจากการเคลอื่ นท่คี รง้ั ละ 10 กา้ วเป็นคร้งั ละ 50 ก้าวดังนี้

เมื่อคลิกป่มุ จ ะ พ บ ว่ า
ปลาดาวว่ิงไปเรื่อย ๆ แต่เมื่อถึง
ขอบเวทีปลาดาวก็ยังคงว่ิงต่อไป
จนหลุดหายไปจากขอบเวทีใน
ทส่ี ดุ ดงั รปู

ตัวอย่างที่ 2.5 โปรแกรมปลาดาวเคล่อื นท่ไี ปมาบนเวที

หากไม่ต้องการให้ตัวละครหายไป
จากเวทีจะต้องนาคาส่ัง ถ้าชนขอบ
ให้สะท้อนกลับ มาใช้คาสั่งนี้เมื่อ
ปลาดาววิ่งชนขอบเวทีด้านขวาก็จะ
กระเด้งกลับไปด้านป้ายและเมื่อถึง
ชนขอบเวทีด้านข้ายก็จะกระเด้ง
กลบั ไปดา้ นขวาของเวที

เมื่อทดลองคลิกปุ่ม จะพบว่า
เม่ือปลาดาวถึงชนขอบเวทีแล้วจะ
กระเด้งกลับแค่ผู้อ่านอาจสงสัยว่า
ทาไมปลาดาวกระเด้งกลบั แลว้
ตีลังกากลับหัวด้วยนั้นเป็นเพราะ
ไม่ได้กาหนดทิศทางการหมุนตัว
ใหก้ ับตัวละครนัน้ เอง

ตวั อยา่ งท่ี 2.6 โปรแกรมปลาดาวเคล่อื นทไี่ ปมาบนเวที
แบบถกู กาหนดทศิ ทางการหมุนตวั

กาหนดทศิ ทางการหมนุ ตัวด้วยต้ังรูปแบบการ
หมนุ เป็น กลุ่มบลอ็ กคาสัง่ เคล่อื นทจี่ ะมบี ล็อก
คาสัง่ ต้ังค่าการหมนุ สาหรับกาหนดทศิ ทางการ
หมนุ ดว้ ยให้กบั ตัวละครได้ ซ้าย-ขวาหมายถึงให้
หมุนตวั ละครกลับดา้ นจากซ้ายไปขวาหรอื ขวาไป
จะพบว่าหากปลาดาวเคลอ่ื นทีจ่ ากซ้าย-ขวาจะหนั
หนา้ ไปทางขวา

แตเ่ มอ่ื กระเดง้ กลับจากขวาจะ
หันหนา้ ไปทางซา้ ย
เคล่อื นท่ีจากซ้าย ขวา
เคลื่อนทจ่ี ากขวา ซ้าย

ส่งั ใหโ้ ปรแกรมทางานเมอ่ื เกดิ เหตกุ ารณต์ ่าง

นอกจากกลมุ่ บล็อกคาส่งั เหตกุ ารณ์ จะประกอบดว้ ยบลอ็ กคาสง่ั เม่อื คลกิ
เกดิ ขึ้นแลว้ จะให้โปรแกรมทางานอะไรซึง่ แบ่งคาส่งั ออกไดเ้ ป็น 3

ประเภทดงั นี้

เม่ือกดปมุ่ ....

หมายถงึ เมอื่ ตรวจสอบพบว่ามีเหตุการณ์กดปมุ่ คยี ใ์ ด ๆ บนคียบ์ อร์ดจะให้
โปรแกรมทางานตามทก่ี าหนด

ตัวอยา่ งที่ 2.7 โปรแกรมแมวแสดงข้อความทกั ทายเมอื่ กดปมุ่ ตวั อักษร

บนคยี ์บอรด์ การทางานของโปรแกรมเมอ่ื มกี ารกด
ปุ่มตวั อักษร a บนคยี บ์ อรด์ ตวั ละครจะแสดงข้อความ
สวัสดี! โดยจะแสดงผลไปเร่อื ย ๆ จนกวา่ จะคลกิ ปุ่ม
หยุดการเขยี นโปรแกรมดังรูป

ตัวอยา่ งท่ี 2.8 โปรแกรมแมวแสดงข้อความทักทายเมอ่ื คลกิ ตัวละคร

หมายถงึ เม่ือตรวจสอบพบ
เหตกุ ารณ์วา่ มกี ารคลกิ ท่ตี ัวละครใด ๆ
จะให้โปรแกรมทางานท่ีกาหนด

การทางานของโปรแกรม
เมอ่ื นาเมาส์ไปคลกิ ที่ตัวละครแมว

ตวั ละครจะแสดงข้อความทักทายวา่
สวัสด!ี โดยจะแสดงผลไปเรื่อย ๆ
จนกวา่ จะคลิกปมุ่ หยดุ

การเขียนโปรแกรม
นาตัวอย่างที่ 2.1 มาแกไ้ ขกนั โดย

เปล่ยี นจาก เม่อื คลกิ ธงเขยี ว ไปเปน็
เม่อื คลกิ ตวั ละครดังรูป

ตวั อยา่ งท่ี 2.9 โปรแกรมแมวแสดงข้อความทักทายเมื่อ
ฉากหลังของเวที่ถกู เปลี่ยน

การทางานของโปรแกรม

1 เร่มิ แรกฉากหลังเวทียังไม่ถูกเปลี่ยนตวั ละครแมวจงึ ยงั ไมแ่ สดงข้อความ

ทักทาย

22 เม่ือฉากหลงั เวทถี ูกเปล่ยี นตวั ละคร

แมวจึงแสดงขอ้ ความทักทายวา่ สวสั ดี
เปน็ เวลา 2 วินาทีจากนน้ั จึงเปล่ยี นฉาก
หลงั เวทกี ลบั มาเป็นฉากเดิม

ตวั อยา่ งท่ี 2.9 โปรแกรมแมวแสดงขอ้ ความทักทายเม่ือ
ฉากหลงั ของเวท่ถี ูกเปล่ียน

ข้ันตอนการเขียนโปรแกรม

1 สร้างฉากพื้นหลังของเวทีเพมิ่ อกี 1 ฉากจาก Backdrop Library
2 คลิกเลอื กทตี่ วั ละครแมวแล้วลากบล็อกคาส่ังมาวางดังนี้

หมายความว่าเมือ่ มีเหตกุ ารณ์คลิกปุ่มคาสั่ง เมื่อฉากหลังเปลี่ยน จะถูกเรียกให้
ทางานเพื่อเปลยี่ นฉากพน้ื หลังจาก ฉากที่1 ไปเป็นฉากที่เลอื กไว้

บลอ็ กคาสั่ง เปลีย่ นฉากหลงั เป็น...

หมายความวา่ ใหต้ รวจสอบเหตุการณว์ า่ หากมีการ
เปลี่ยนฉากพนื้ หลังของเวทไี ปเป็นฉากทเ่ี ลอื กไว้
แลว้ ให้โปรแกรมทางานดงั น้ี

1 พูดสวัสดี เปน็ เวลา 2 วนิ าที คือให้ตัวละคร

แมวแสดงข้อความฉนั คอื สวสั ดี เป็นเวลา 2 วนิ าที

2 เปล่ยี นฉากหลงั เป็น ฉากหลงั 1 คอื ให้เปลีย่ น

ฉากพน้ื หลังของเวทีกลับไปเป็น ฉากท่ี 1เหมือนเดมิ

บทที่ 3
คาสั่งตวั ดาเนนิ การ

โอเปอร์เรเตอร์

โอเปอเรเตอรค์ ืออะไร

โอเปอเรเตอร์ (Operator) คอื ตวั ดาเนนิ การซึง่ อาจเป็นการดาเนนิ การ
ทางคณติ ศาสตรก์ ารดาเนนิ การทางตรรกศาสตร์หรอื อ่ืน ๆ โอเปอเรเตอรม์ กั จะ
เปน็ เคร่ืองหมายหรือสัญลักษณพ์ เิ ศษการระหวา่ งค่าหรือข้อมูลต่าง ๆ เช่น +,-,
* / &&, ||,>, < เป็นต้น การเขยี นโปรแกรมบางครงั้ อาจจาเปน็ ตอ้ งมกี าร
ดาเนนิ

ใน Scratch เราสามารถเรียกใช้บลอ็ กคาสัง่ ตา่ ง ๆ ของโอเปอเตอร์ได้
จากกลุม่ บล็อกคาสง่ั ตัวดาเนินการ

การดาเนนิ การทางคณติ ศาสตร์

การดาเนินการทางคณิตศาสตรค์ อื การนาคา่ หรือข้อมูลต่างๆมากระทากัน
โดยใชต้ ัวดาเนินการทางคณติ ศาสตร์ เชน่ บวก ลบ คณู หาร เป็นต้น

ตวั ดาเนนิ การ ตัวอยา่ ง
บวก
ลบ
คูณ
หาร

หารเอาเศษหมายถึงหารแล้วเหลือเศษเท่าไร
คาตอบก็คอื ค่านนั้

ถ้าเศษน้อยกวา่ 0.5 จะปดั เศษลง แตถ่ า้ เศษ
มากกว่า 0.5 จะปัดเศษขน้ึ 10

ตวั ดาเนนิ การ ตวั อย่าง

คานวณหาคา่ ดาง ๆ ทางคณิตศาสตร์ ได้แก่
abs หาคา่ สุทธิ absolute
floor = ปดั เศษลง
cerling = ปัดเศษขน้ึ
sqrt = หาค่ารากที่สอง
sin = หาค่า sin
cos = หาคา่ cos
tan = หาค่า tan
asin = หาคา่ arcsin
acos-หาคา่ arccos
atan = หาคา่ arctan
In = หาค่า log ฐาน e
log = หาคา่ log ฐาน 10
e = หาค่า e ยกกาลัง
10 = หาค่า 10 ยกกาลัง

การดาเนนิ การทางตรรกะ

การดาเนนิ การทางตรรกะตรรกะ (Logic) คอื แนวคดิ เชงิ เหตแุ ละผลที่
เกย่ี วขอ้ งกบั คา่ ความจรงิ 2 คา่ คือ จริง (True) หรอื เท็จ (False)

ตัวดาเนินการทางตรรกะ (Logical Operator) คือ ตวั ดาเนินการท่ีให้ผล
ลัพธอ์ อกมาเป็นค่าตรรกะ "จริง” หรือ“ เท็จ” อยา่ งใดอย่างหน่ึงเทา่ นนั้

ตวั ดาเนนิ การ ตวั อยา่ ง
นอ้ ยกว่า
มากกว่า
เทา่ กับ

และ
หรือ
นิเสธ

การดาเนนิ การกบั ข้อความ

ใน Scratch มบี ลอ็ กคาส่งั ทใี่ ช้สาหรบั จดั การกบั ข้อความเช่นนาข้อความ
มาเช่อื มต่อกันหาคา่ ความยาวของขอ้ ความและคน้ หาตวั อักษรที่อยูใ่ นข้อความ

ตวั ดาเนนิ การ ตวั อยา่ ง

นาขอ้ ความ
2 ขอ้ ความมาเชอ่ื มตอ่ กันเป็น

ขอ้ ความเดยี ว

ค้นหาตวั อักษร
ที่อยูใ่ นข้อความตาม

ตาแหน่งทีร่ ะบุ

หาคา่ ความยาวของขอ้ ความ

สาหรับคน้ หาว่าขอ้ ความนั้น ๆ
ประกอบด้วยตวั อกั ษรทกี่ าหนด
ไปหรอื ไมถ่ ้าใช่ผลลพั ธ์จะเปน็
true แตถ่ า้ ไมใ่ ชผ่ ลลัพธจ์ ะเป็น

false ที่ไดค้ ือ true

ตัวอยา่ งท่ี 3.1 รับคา่ ขอ้ มูลชื่อเขา้ มาในโปรแกรมและนามาเชื่อมตอ่ กบั
ขอ้ ความอน่ื เพือ่ แสดงผล

จะพบวา่ เม่ือเรารบั ข้อมูลช่อื เขา้ มาแล้วโปรแกรมจะแสดงผลข้อความ
ฉนั ชอ่ื ... ทลี ะครง้ั ดงั รูป

โดยโคด้ ของโปรแกรมท่ี 3.1 เปน็ ดงั น้ี

การส่มุ คา่ ตวั เลข

Scratch มีบล็อกคาสงั่ สาหรบั ใช้สุม่ ตัวเลขภายในชว่ งของตัวเลขท่ี
กาหนดได้ตวั อย่าง เชน่

คา่ ตัวเลขระหวา่ ง 1 ถึง 10

ค่าตัวเลขระหว่าง 100 ถึง 200

ตัวอย่างโปรแกรมทีม่ ีการใช้งานตัวดาเนนิ การ
โปรแกรมหาพ้นื ที่วงกลม

ตวั อย่างท่ี 3.2 คานวณพ้ืนท่ีวงกลม

สตู รพน้ื ทวี่ งกลมคือ 2 สูตรพน้ื ที่วงกลม = 3.14 * รัศมี *รัศมี
โดย มคี า่ ประมาณ 3.14
ดังน้นั การเขยี นโปรแกรมจึงต้อง
มีการรบั ค่ารศั มีวงกลมเขา้ มาเพอื่
คานวณดว้ ยสูตร

เทคนคิ โปรแกรมในขอ้ นี้

ให้ลากโอเปอเรอเตอร์ * มาซ้อนกัน 2 ชุด

นาผลลัพธท์ ค่ี านวณไดไ้ ป
เช่ือมตอ่ กับขอ้ ความดว้ ยตัว
ดาเนินการ ตอ่

เพราะ 3.14 *5*5 = 78.5

ตัวอย่างที่ 3.3แปลงค่า พ.ศ ไปเปน็ ค.ศ
สูตรการแปลงค่า พ.ศ. ไปเป็น ค.ศ. คือ

ค.ศ. = พ.ศ. - 543

BE คือตวั แปรเกบ็ คา่ ปี พ.ศ. มาจากคาว่า Buddhist Era ท่แี ปลวา่
“ พทุ ธศกั ราช” นัน่ เอง