SOMBOON GROUP บริษัท ฯ ในกล ุ่มสมบูรณ ์ “เป็นศูนย์การเรียนรู้ในการสร้างคนให้เป็นคนสมบูรณ์” หลักสูตร สารหล่อลื่นและสารหล่อเย็น ระบบไฮดรอลิกส์ Hydraulic system ระดับ 1
2 SOMBOON LERNING ACADEMY Table of Contents เหตุผล Rationale 4 ผลลัพธ์ Outcome 4 วัตถุประสงค์ Objectives 4 กิจกรรม Activity 5 บทน ำ Introduction 5 Objective One หลักกำรของระบบไฮดรอลิกส์ 5 หลักกำรของแรงดันในระบบไฮดรอลิกส์ 6 หน่วยวัดแรงดันของระบบไฮดรอลิกส์ 7 แบบฝึกหัดท้ำยบท 8 Objective Two ระบบไฮดรอลิกส์(Hydraulic system) 10 ส่วนประกอบของระบบไฮดรอลิค (Hydraulic Component) 10 แบบฝึกหัดท้ำยบท 15 Objective Three หน้ำที่ถังน ำมันไฮดรอลิกส์(Oil tank , Reservoir) 17 ขนำดถังพัก (Reservoir Sizing) 18 แบบฝึกหัดท้ำยบท 19 Objective Four กำรรั่วซึมของน ำมันไฮดรอลิกส์ 21 อำกำรคำวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Cavitation) 21 อำกำรอะเรชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Aeration) 22 แบบฝึกหัดท้ำยบท 23
3 SOMBOON LERNING ACADEMY Objective Five ลงบันทึกค่ำใน Daily Maintenance Check Sheet 25 สัญลักษณ์ในกำรลงบันทึก 26 ตัวอย่ำงแบบฟอร์ม Daily Maintenance Check Sheet 27 เมื่อพบสิ่งผิดปกติในขณะปฏิบัติงำน 27 แบบฝึกหัดท้ำยบท 28
4 SOMBOON LERNING ACADEMY “ระบบไฮดรอลิกส์ระดับ 1” Rationale 1. ตำมเกณฑ์กำรปฏิบัติงำนของพนักงำนที่ต้องใช้ในกำรตรวจเช็คเครื่องจักรก่อนกำรปฏิบัติงำน 2. เป็นกำรเตรียมควำมพร้อมของเครื่องจักรให้พร้อมที่จะปฏิบัติงำน 3. กำรตรวจสอบค่ำพำรำมิเตอร์ ระดับน ำมัน แรงดันน ำมัน อุณหภูมิน ำมันไฮดรอลิกส์ตำมใบตรวจสอบ เครื่องจักรประจ ำวัน (Daily Maintenance Check Sheet) 4. กำรบ ำรุงรักษำเครื่องจักรจักรเพื่อไม่ให้เกิดควำมเสียหำยในระหว่ำงกำรผลิต Outcome 1. สำมำรถอธิบำยหลักกำรท ำงำนและหน่วยวัดแรงดันของระบบไฮดรอลิกส์ได้อย่ำงถูกต้อง 2. สำมำรถอธิบำยส่วนประกอบของระบบไฮดรอลิกส์ได้อย่ำงถูกต้อง 3. สำมำรถอธิบำยหน้ำที่ของถังพักน ำมันไฮดรอลิกส์ได้อย่ำงถูกต้อง 4. สำมำรถตรวจสอบกำรรั่วซึมของน ำมันไฮดรอลิกส์ได้อย่ำงถูกต้อง 5. สำมำรถลงบันทึกค่ำใน Daily Maintenance Check Sheet ได้อย่ำงถูกต้อง Objectives 1. เพื่อให้สำมำรถอธิบำยหลักกำรท ำงำนและหน่วยวัดแรงดันของระบบไฮดรอลิกส์ได้อย่ำงถูกต้อง 2. เพื่อให้สำมำรถอธิบำยส่วนประกอบของระบบไฮดรอลิกส์ได้อย่ำงถูกต้อง 3. เพื่อให้สำมำรถอธิบำยหน้ำที่ของถังพักน ำมันไฮดรอลิกส์ได้อย่ำงถูกต้อง 4. เพื่อให้สำมำรถตรวจสอบกำรรั่วซึมของน ำมันไฮดรอลิกส์ได้อย่ำงถูกต้อง 5. เพื่อให้สำมำรถลงบันทึกค่ำใน Daily Maintenance Check Sheet ได้อย่ำงถูกต้อง
5 SOMBOON LERNING ACADEMY Activity 1. แบบทดสอบก่อนเรียน (Pre-Test) – หลังเรียน (Post-Test) 2. ลงบันทึกค่ำใน Daily Maintenance Check Sheet Introduction ระบบไฮดรอลิกส์เป็นระบบที่ใช้น ำมันไฮดรอลิกส์เป็นสำรตัวกลำงในกำรถ่ำยทอดก ำลังงำน โดยกำร เปลี่ยนแปลง ก ำลังงำนจำกของไหลให้เป็นก ำลังงำนกล ท ำให้กระบอกสูบหรือมอเตอร์ไฮดรอลิกส์สำมำรถ เปลี่ยนรูปพลังงำนไฮดรอลิกส์ให้เป็นพลังงำนกลได้ ตัวอย่ำงกำรใช้งำนระบบไฮดรอลิกส์และเครื่องจักรใน โรงงำนอุตสำหกรรม เช่น เครื่อง Machining กระบวนกำร Cold Drawing, Hot Forging Cold Extrusion เป็นต้น Objective One : หลักการท างานและหน่วยวัดแรงดันของระบบไฮดรอลิกส์ หลักการของระบบไฮดรอลิกส์ ระบบไฮดรอลิกส์(Hydraulic) เป็นระบบที่มีกำรส่งถ่ำย พลังงานของของไหลที่เป็นตัวขับเคลื่อนใน การท างานในรูปของอัตราการไหลและความดันเปลี่ยนเป็นพลังงานกล โดยผ่ำนตัวกระท ำ เช่น กระบอกสูบ มอเตอร์ไฮดรอลิกส์ ในอุตสำหกรรมและงำนก่อสร้ำงต่ำงๆ นิยมใช้ น ำมันไฮดรอลิกส์ (Hydraulic Oil) เป็น ตัวกลำงในกำรส่งถ่ำยพลังงำน เพรำะว่ำน ำมันไฮดรอลิกส์มีคุณสมบัติที่ส ำคัญ คือ ไม่สำมำรถยุบตัวได้ท ำให้กำร ส่งถ่ำยพลังงำนมีประสิทธิภำพ
6 SOMBOON LERNING ACADEMY หลักการของแรงดันในระบบไฮดรอลิกส์ แรงดันของระบบไฮดรอลิกส์แรงดันเกิดจำกกำรที่ของไหล ถูกขวำงทำง ท ำให้ของไหลเกิดกำรอั นตัวจน เกิดแรงดัน รูปที่ 1.1 ปลำยท่อน ำสำยยำงไม่ถูกบีบ เมื่อเพิ่มกำรขวำงกำรไหล ควำมดันจะเกิดมำกขึ น เสมือนเพิ่มภำระงำนในระบบไฮดรอลิกส์ รูปที่ 1.2 ปลำยท่อน ำสำยยำงถูกบีบเล็กน้อย ตรำบใดที่ของไหลยังมีกำรไหล ก็ยังสำมำรถเพิ่มควำมดันได้ขึ นไปอีก เสมือนกับกำรที่ปั๊มยังสำมำรถ จ่ำยอัตรำกำรไหลได้ที่ควำมดันสูงกว่ำควำมดันท ำงำนปกติ ระบบก็ยังสำมำรถท ำงำนได้ รูปที่ 1.3 ปลำยท่อน ำสำยยำงถูกบีบมำก
7 SOMBOON LERNING ACADEMY โดยทั่วไปส่วนใหญ่ยังมีควำมเข้ำใจผิดอยู่ว่ำ‚ปั๊มในระบบไฮดรอลิกส์เป็นตัวสร้ำงควำมดันและท ำให้ เกิดควำมคิดที่ว่ำ กำรเปลี่ยนปั๊มให้มีขนำดใหญ่ขึ นจึงจะสำมำรถยกภำระงำนได้มำกขึ นตำมไปด้วย เนื่องจำก ควำมดันเกิดจำกกำรไหลเกิดกำรขวำงทำง ตัวที่ขวำงกำรไหลในระบบไฮดรอลิกส์นั นคือ อุปกรณ์ให้งำน เช่น กระบอกสูบ เป็นต้น จำกควำมสัมพันธ์ระหว่ำง ควำมดัน แรง และพื นที่หน้ำตัด จะเห็นได้ว่ำถ้ำขนำดของภำระ งำนเพิ่มมำกขึ นโดยที่ใช้กระบอกสูบพื นที่หน้ำตัดเท่ำเดิม ควำมดันในกำรท ำงำนก็สูงขึ นตำมไปด้วย หน่วยวัดแรงดันของระบบไฮดรอลิกส์ Pressure หรือ แรงดันเป็นปริมำณชนิดหนึ่งในทำงฟิสิกส์ หมำยถึง แรงที่กระท ำตั งฉำกต่อหนึ่งหน่วย พื นที่ หน่วยวัดแรงดันของระบบไฮดรอลิกส์จะประกอบไปด้วย 3 ระบบได้แก่ 1.ระบบ “SI” ย่อมำจำกค ำว่ำ “The International System of Units ประกอบไปด้วย bar (บำร์), MPa (เมกกะปำสคำล) 2. ระบบเมตริกประกอบด้วย kg/cm² (กิโลกรัมต่อตำรำงเซนติเมตร) 3. ระบบอังกฤษ psi (ปอนด์ต่อตำรำงนิ ว) หน่วยวัดแรงดัน SI เมตริก อังกฤษ bar (บำร์) kg/cm² (กิโลกรัมต่อตำรำง เซนติเมตร) psi (ปอนด์ต่อตำรำงนิ ว) MPa (เมกกะปำสคำล)
8 SOMBOON LERNING ACADEMY เกจวัดแรงดัน Pressure Gauge ภำยในเกจมีน ำอยู่ภำยในเรียกว่ำ กลีเซอรีน เป็นของเหลวหนืดชนิดหนึ่งที่ ไม่มีสี ไม่มีกลิ่น มีคุณสมบัติที่สำมำรถละลำยในแอลกอฮอล์และน ำได้ประโยชน์ของกลีเซอรีนใน Pressure Gauge ด้วยลักษณะของกลีเซอรีน ที่มีควำมหนืด จะช่วยดูดซับแรงสั่นสะเทือนและความดันกระชากที่ เกิดขึ้นภายในตัว Pressure Gauge ท าให้ระบบกลไกการท างานเคลื่อนไหวช้าลง ลดแรงเสียดทานและท า ให้เกิดการสึกหรอที่น้อยลง นอกจำกนี คุณสมบัติกำรหล่อลื่นของกลีเซอรีน มีผลให้ระบบกลไกกำรท ำงำนของ Pressure Gauge ท ำงำนได้ดีไม่ติดขัด รูปที่ 1.4 กลีเซอรีน ในเกจวัดแรงดัน แบบฝึกหัดท้ายบท 1.) สำรตัวกลำงที่ใช้ของเหลวในกำรส่งถ่ำยก ำลังเรำเรียกระบบดังกล่ำวว่ำระบบอะไร ก. ระบบไฮดรอลิกส์ ข. ระบบนิวแมติกส์ ค. ระบบเบรค ง. ระบบน ำมัน 2.) ระบบไฮดรอลิกส์เปลี่ยนพลังงำนจำกของไหล ให้เป็นพลังงำนในรูปแบบใด ก. พลังงำนลม ข. พลังงำนกล ค. พลังงำนไฟฟ้ำ ง. ถูกทุกข้อ 3.) คุณสมบัติที่ดีของระบบไฮดรอลิกส์คือข้อใด ก. ระบบที่สะอำด ข. ระบบที่ส่งถ่ำยก ำลังได้สูง ค. ระบบที่ยืดหยุ่นได้ ง. ระบบที่ไม่ยุบตัวในกำรส่งถ่ำยก ำลัง
9 SOMBOON LERNING ACADEMY 4.) ที่เกจวัดแรงดันได้ก ำหนดค่ำกำรอ่ำนของสเกลตำมระบบ SI จะก ำหนดค่ำหน่วยวัดเป็นอย่ำงไร ก. kg/cm² (กิโลกรัมต่อตำรำงเซนติเมตร) ข. psi (ปอนด์ต่อตำรำงนิ ว) ค. bar (บำร์), MPa (เมกกะปำสคำล) ง. psi (ปอนด์ต่อตำรำงนิ ว), kg/cm² (กิโลกรัมต่อตำรำงเซนติเมตร) 5.) ท ำไมต้องใส่ของเหลวที่เรียกว่ำ กลีเซอรีน ในเกจวัดแรงดันของระบบไฮดรอลิกส์ ก. แรงดันที่ใช้ในระบบไฮดรอลิกส์สูง ข. เพื่อให้เกิดควำมนิ่มนวลในกำรเคลื่อน ค. เพื่อป้องกันกำรกระชำกของน ำมันไฮดรอลิกส์เป็นตัวป้องกันกำรช ำรุดของเข็มวัดแรงดัน ง. ถูกทุกข้อ
10 SOMBOON LERNING ACADEMY Objective Two : ส่วนประกอบของระบบไฮดรอลิกส์ ระบบไฮดรอลิกส์(Hydraulic system) ระบบไฮดรอลิกส์เป็นระบบที่มีกำรส่งถ่ำยพลังงำนของของไหลที่เป็นตัวขับเคลื่อนในกำรท ำงำนในรูป ของอัตรำกำรไหลและควำมดันเปลี่ยนเป็นพลังงำนกล โดยผ่ำนตัวกระท ำ เช่น กระบอกสูบ (Actuator) โดย ระบบต้องอำศัยอุปกรณ์หลักๆ ดังนี รูปที่ 2.1 ส่วนประกอบของวงจรไฮดรอลิกส์ ส่วนประกอบของระบบไฮดรอลิค (Hydraulic Component) 1. ปั๊มไฮดรอลิกส์(Hydraulic Pump) 2. วำล์วไฮดรอลิกส์(Hydraulic valve) อุปกรณ์ควบคุมแรงดัน , อุปกรณ์ควบคุมกำรไหล ,อุปกรณ์ ควบคุมทิศทำง 3. อุปกรณ์ Actuator หรือ กระบอกสูบไฮดรอลิกส์(Hydraulic cylinder) 4. ท่อไฮดรอลิกส์(Hydraulic pipe) ส ำหรับส่งผ่ำนน ำมันไฮดรอลิกส์ไปยังอุปกรณ์ไฮดรอลิกส์ต่ำงๆ 5. น ำมันไฮดรอลิกส์(Hydraulic oil) เป็นของเหลวที่ส่งผ่ำนควำมดันให้เป็นพลังงำนกล ปั๊มไฮดรอลิกส์ (Hydraulic Pump) ปั๊มไฮดรอลิกส์เปรียบเสมือนหัวใจของระบบไฮดรอลิก (Hydraulic System) ซึ่งท ำหน้ำที่สร้ำงกำร ไหลโดยเปลี่ยนรูปจำกพลังงำนต่ำงๆเช่นพลังงำนไฟฟ้ำ พลังงำนที่ได้จำกเครื่องยนต์ ท ำให้เกิดพลังงำนของไหล และถูกเปลี่ยนเป็นพลังงำนกลด้วยอุปกรณ์ท ำงำน เช่น กระบอกสูบ มอเตอร์ไฮดรอลิกส์ เพื่อไปขับเคลื่อน ระบบไฮดรอลิกส์ โดยทั่วไปปั๊มไฮดรอลิกส์(Hydraulic pump) แบ่งเป็น 2 แบบคือ
11 SOMBOON LERNING ACADEMY 1. ชนิดปริมำตรคงที่ (Fix displacement) คือ ชนิดที่ปริมำตรของน ำมันไฮดรอลิกส์ถูก ส่งออกจำกปั๊ม ให้มีกำรเคลื่อนที่จะคงที่ตลอดเวลำ ไม่สำมำรถเปลี่ยนแปลงควำมเร็วในกำรเคลื่อนที่ได้ 2. ชนิดปริมำตรเปลี่ยนแปลง (Variable displacement) คือ ชนิดที่ปริมำตรของ น ำมันไฮดรอลิกส์ที่ถูก ส่งออกจำกปั๊มที่ไปควบคุมกำรเคลื่อนที่ของอุปกรณ์ท ำงำนสำมำรถเปลี่ยนแปลงให้เหมำะสมกับภำระ (Load) และกำรลดพลังงำนกำรสูญเสียที่มีผลต่ออุณหภูมิของน ำมันไฮดรอลิกส์ รูปที่ 2.2 ปั๊มไฮดรอลิกส์ (Hydraulic Pump) วาล์วควบคุมไฮดรอลิกส์(Control Valve) 1.วาล์ว (Valve) ท ำหน้ำที่เป็นตัวควบคุมน ำมันในระบบไฮดรอลิกส์เพื่อให้สำมำรถท ำงำนได้ตำมเงื่อนไขที่ต้องกำร ควบคุม วำล์วที่ส ำคัญมี 3 แบบคือ 1.วำล์วควบคุมทิศทำง 2.วำล์วควบคุมควำมดัน 3.วำล์วควบคุมอัตรำ กำรไหล วำล์วถูกสร้ำงขึ นเพื่อให้ท ำหน้ำที่หลำยหน้ำที่ เช่น วำล์วกันกลับหรือเช็ควำล์ว (Check valve) ยอมให้ของไหลไหลผ่ำนทิศทำงเดียวเท่ำนั น วำล์วปลดควำมดันหรือวำล์วจ ำกัดควำมดันของระบบ วำล์ว สมดุลภำระหรือคุมถ่วงน ำหนัก (Counterbalance valve) ท ำหน้ำที่ป้องกันกำรท ำงำนของกระบอกสูบ หรือมอเตอร์ ไฮดรอลิกส์ไม่ให้เกิดกำรเคลื่อนที่แบบลื่นไถล เนื่องจำกอัตรำเร่งของน ำหนัก วำล์วเข็ม หรือนีดเดิ ลวำล์ว (needle valve) เพื่อปรับปริมำณกำรไหล วำล์วควบคุมอัตรำกำรไหลเพื่อกำรควบคุม ควำมเร็วและวำล์วควบคุมทิศทำง (Directional control valve) เพื่อควบคุมกำรเปลี่ยนทิศทำงของ อุปกรณ์ให้ท ำงำนหรือ แอคชูเอเตอร์(Actuator) รูปที่ 2.3 ประเภทของวำล์วไฮดรอลิกส์
12 SOMBOON LERNING ACADEMY 2.วาล์วควบคุมทิศทาง (Directional Control Valve) เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ควบคุมทิศทำงที่ต้องกำร เพื่อน ำไปควบคุม Actuator เช่น กระบอกสูบ หรือ มอเตอร์ไฮดรอลิกส์ให้หยุดหรือเคลื่อนที่ไปในทิศทำงที่ต้องกำร 1.1 โซลีนอยด์วำล์ว (Solenoid Valve) ท ำหน้ำที่ ดึงก้ำนวำล์วให้เคลื่อนที่เพื่อเปลี่ยนทิศทำง น ำมันไฮดรอลิกส์ให้ไปบังคับอุปกรณ์ท ำงำนของระบบไอดรอลิกส์ให้ท ำงำนวิ่งออกหรือวิ่งเข้ำ, หมุนซ้ำยหรือหมุนขวำ 1.2 วำล์วกันกลับ (Check valve) ท ำหน้ำที่ควบคุมให้น ำมันไหลได้ทิศทำงเดียว แต่ถ้ำยอมให้ น ำมันไหลย้อนทิศทำงจะใช้ร่วมกับไพลอตเช็ควำล์ว (Pilot Check valve) 2.ประเภทวาล์วควบคุมแรงดัน (Pressure Control Valves) วำล์วควบคุมทิศทำงใช้ในกำรควบคุมทิศทำงกำรไหล ของน ำมันไฮดรอลิกส์ไปยังอุปกรณ์ท ำงำน ซึ่งมี โครงสร้ำงและวิธีกำรท ำงำนแตกต่ำงกัน สำมำรถจ ำแนกตำมหลักกำรท ำงำนได้ดังนี รูปที่ 2.4 ประเภทของวำล์วควบคุมทิศทำง
13 SOMBOON LERNING ACADEMY กระบอกสูบไฮดรอลิกส์ (Hydraulic cylinder Actuator) อุปกรณ์ที่ใช้ส ำหรับเปลี่ยนก ำลังงำนของไหลของน ำมันไฮดรอลิกส์ให้เป็นก ำลังงำนกลในแนวเส้นตรง หรือลักษณะกำรหมุน เพื่อน ำไปใช้ในกำรขับเคลื่อนอุปกรณ์ต่ำงๆ ในกำรดัน ยก ดึง หรือขับเคลื่อนชิ นงำนท ำ หน้ำที่เปลี่ยนพลังงำนไฮดรอลิกส์ให้เป็นพลังงำนกลมี 2 ประเภท 1. เคลื่อนที่ในแนวเส้นตรงเรียกว่ำกระบอกสูบ 2. เคลื่อนที่ในลักษณะกำรหมุนเรียกว่ำมอเตอร์ รูปที่ 2.5 กระบอกสูบ รูปที่ 2.6 มอเตอร์ ท่อไฮดรอลิกส์ (Hydraulic pipe) ท่อในระบบไฮดรอลิกส์ท ำหน้ำที่ส่งของเหลวไปยังอุปกรณ์ท ำงำนของระบบไฮดรอลิกส์ประกอบด้วย 1. แป๊ป คืออุปกรณ์ส่งน ำมันที่มีปริมำณมำกแต่ต้องไม่มีกำรดัดโค้งแป๊ป เหมำะกับกำรเลือกใช้เป็น ท่อประปำ 2. ท่อ คืออุปกรณ์ที่ใช้ส่งน ำมันไฮดรอลิกส์เข้ำกับอุปกรณ์กับอุปกรณ์เพื่อให้น ำมันไฮดรอลิกส์ไหลวน ในระบบ 3. ท่อยำง (Hose) อุปกรณ์ที่ใช้ส่งน ำมันไฮดรอลิกส์เข้ำหำอุปกรณ์ท ำงำนเป็นส่วนใหญ่หรือบริเวณที่ มีกำรกระตุกอย่ำงรุนแรงเพื่อป้องกันท่อแตก รูปที่ 2.7 ท่อน ำมันไฮดรอลิกส์
14 SOMBOON LERNING ACADEMY น้ ามันไฮดรอลิกส์ (Hydraulic oil) น ำมันในระบบไฮดรอลิกส์ท ำหน้ำที่เป็นสำรตัวกลำงในกำรถ่ำยทอดพลังงำน เป็นสำรหล่อลื่นส ำหรับ ชิ นส่วนที่มีพิกัดควำมละเอียดสูง และช่วยระบำยควำมร้อนให้กับระบบ น ำมันไฮดรอลิกส์จึงจัดเป็น ส่วนประกอบส่วนหนึ่งของระบบไฮดรอลิกส์ที่ส ำคัญ กล่ำวกันว่ำประมำณ 70% ของปัญหำในระบบไฮดรอ ลิกส์มักมีสำเหตุมำจำกกำรใช้ชนิดของน ำมันไฮดรอลิกส์ที่ไม่เหมำะสม หรือน ำมันสกปรก หรือมีสิ่งปนเปื้อนใน น ำมันมำกเกินไป • หล่อลื่น • ป้องกันกำรเกิดสนิม • ซีล • ระบำยควำมร้อน รูปที่ 2.9 หน้ำที่ของน ำมันไฮดรอลิกส์ เงื่อนไขที่จ าเป็นส าหรับน้ ามันไฮดรอลิกส์ 1. ส่งถ่ำยก ำลังอย่ำงมีประสิทธิภำพ ควำมหนืดเปลี่ยนแปลงน้อยที่สุด ถึงแม้ว่ำอุณหภูมิ กำรท ำงำน เปลี่ยนแปลง 2. มีประสิทธิภำพภำยในกำรซีลที่ดี และช่วยให้เกิดกำรหล่อลื่นที่ดี ท ำให้ทนต่อกำรสึกกร่อนได้ดี 3. ต้ำนกำรเกิดสนิม ป้องกันกำรกัดกร่อน ต่อต้ำนกำรเกิดปฏิกิริยำ กำรเกิดออกซิเดชั่น 4. แยกตัวออกจำก Contamination 5. จุดวำบไฟเกิดได้ยำก
15 SOMBOON LERNING ACADEMY รูปที่ 2.10 น ำมันไฮดรอลิกส์ แบบฝึกหัดท้ายบท 1.) ปั๊มไฮดรอลิกส์ (Hydraulic Pump) ท ำหน้ำที่ ก. สร้ำงกำรไหลโดยเปลี่ยนรูปจำกพลังงำนต่ำงๆ ข. เปลี่ยนพลังงำนกลให้เป็นพลังงำนไฟฟ้ำ ค. เปลี่ยนพลังงำนของไหลให้เป็นพลังงำนกล ง. เปลี่ยนก ำลังงำนแรงดันของน ำมันไฮดรอลิกส์ให้เป็นก ำลังงำนกล 2.) วำล์วไฮดรอลิกส์ (Hydraulic valve) ท ำหน้ำที่ ก. ควบคุมกำรท ำงำนของปั๊มน ำมันไฮดรอลิกส์ ข. ควบคุมกำรเคลื่อนที่ของก้ำนสูบไฮดรอลิกส์ ค. สร้ำงแรงดันให้กับระบบไฮดรอลิกส์ ง. เป็นตัวควบคุมน ำมันในระบบไฮดรอลิกส์ เพื่อให้สำมำรถท ำงำนได้ตำมเงื่อนไขที่ต้องกำรคุม 3.) กระบอกสูบไฮดรอลิกส์ (Hydraulic cylinder Actuator) ที่ท ำหน้ำที่เปลี่ยนพลังงำนไฮดรอลิกส์ให้เป็น พลังงำนกลมีกี่ประเภทและประกอบด้วยอะไรบ้ำง ก. 3 ประเภท 1. เคลื่อนที่ทำงตรง 2. เคลื่อนที่ทำงอ้อม 3. เคลื่อนที่เป็นวงกลม ข. 1 ประเภท 1. เคลื่อนที่ในลักษณะกำรหมุนเรียกว่ำมอเตอร์ ค. 2 ประเภท 1. เคลื่อนที่ในแนวเส้นตรงเรียกว่ำกระบอกสูบ 2. เคลื่อนที่ในลักษณะกำรหมุนเรียกว่ำมอเตอร์ ง. 1 ประเภท 1. เคลื่อนที่ในแนวเส้นตรงเรียกว่ำกระบอกสูบ 4.) คุณสมบัติน ำมันไฮดรอลิก (Hydraulic) มีอะไรบ้ำง ก. หล่อลื่น, ป้องกันกำรเกิดสนิม, ระบำยควำมร้อน, ซีล
16 SOMBOON LERNING ACADEMY ข. หล่อลื่น, ผสมน ำมันกับน ำ, ระบำยควำมร้อน, ซีล ค. หล่อลื่น, ป้องกันกำรเกิดสนิม, ลดอุณหภูมิอย่ำงรวดเร็ว, ซีล ง. หล่อลื่น, ป้องกันกำรเกิดสนิม, ระบำยควำมร้อน, หล่อเย็นให้เครื่องจักร 5.) ท่อน ำมันไฮดรอลิกส์ชนิดใดเหมำะกับบริเวณที่มีกำรกระตุกอย่ำงรุนแรงเพื่อป้องกันท่อแตก ก. แป๊ป ข. ท่อยำง (Hose) ค. ท่อ ง. ถูกทุกข้อ
17 SOMBOON LERNING ACADEMY Objective Three : ถังน ้ำมันไฮดรอลิกส์ (Oil tank , Reservoir) ถังพักน ำมันไฮดรอลิกส์ มีหน้ำที่ เก็บและพักน้ ามันไฮดรอลิกที่จะจ่ายน้ ามันให้กับระบบทั งหมด เป็น ที่ระบายความร้อนของน ำมันออกจำกระบบ เป็นที่ขจัดสิ่งสกปรกหรือสิ่งเจือปนมากับน้ ามัน และขจัดฟอง อากาศโดยให้ฟองอากาศในน้ ามันกระจายตัวและลอยผุดไปสู่ช่องว่ำงของอำกำศเหนือผิวน ำมันได้ในขณะที่ น ำมันไหลกลับมำยังถังพัก ซึ่งภำยในถังพักจะประกอบด้วย แผ่นกั น (Baffle Plate) โดยทั่วไปแผ่นกั นจะกั น ตลอดควำมยำวผ่ำนกึ่งกลำงถังพัก มักจะมีควำมสูงประมำณ 2 / 3 ของระดับน ำมัน และใช้ในกำรกั นท่อดูด ของปั๊มให้แยกจำกท่อน ำมันไหลกลับ เพื่อป้องกันไม่ให้น ำมันเกิดหมุนเวียนกลับเข้ำไปในระบบทันทีแต่จะให้ น ำมันไหลผ่ำนเส้นทำงหมุนเวียนตลอดถังพักเพื่อระบำยควำมร้อนก่อน ดังนั น แผ่นกั นจึงป้องกันควำมปั่นป่วน ในถังพัก ท ำให้สิ่งแปลกปลอมตกตะกอนลงสู่ก้นถังพักให้เวลำแก่น ำมันเพื่อก ำจัดฟองอำกำศภำยใน และยัง ช่วยเพิ่มกำรกระจำยควำมร้อนผ่ำนทำงผนังของถังพักอีกด้วย ดังนั นท่อทั งหมดที่ต่อกลับมำถังพักจะต่อลงไป ต่ ำกว่ำระดับน ำมันภำยในถังพัก และที่ด้ำนน ำมันไหลกลับของแผ่นกั นต้องอยู่ตรงกันข้ำมกับด้ำนท่อดูด กรองที่ท่อทำงดูดของป๊มน ำมันไฮดรอลิกส์ ท ำหน้ำที่กรองสิ่งสกปรกที่เกิดขึ นจำกกำรสึกหรอ ไม่ให้เข้ำ ไปผสมกับน ำมันไฮดรอลิกส์ท ำให้เกิดกำรสึกหรอได้ กรองดังกล่ำวจึงเรียกว่ำ กรองหยาบ รูปที่ 3.1 ถังพักน ำมันไฮดรอลิกส์ แม่เหล็กที่อยู่ที่ก้นถังพักช่วยป้องกันไม่ให้เศษเหล็กที่เกิดจำกกำรสึกหรอสิ่งเจือปนหลุดเข้ำไปยังส่วน อื่นๆ ของระบบ ท ำให้เกิดปฏิกิริยำลูกโซ่กำรสึกหรอ ถังพักส่วนใหญ่มีระบบตรวจระดับน ำมันด้วยแท่งจุ่มวัด ระดับน ำมันหรือที่วัดระดับน ำมัน (Level gauge) ถังพักมีทั งแบบอัดแรงดันและแบบระบำยอำกำศ ถังพักอัด แรงดันจะป้องกันสิ่งสกปรกไม่ให้หลุดเข้ำไปในถังพักได้ และสำมำรถปั๊มได้เร็วมำก (ซุปเปอร์ชำร์จ) เขำเรียก ระบบแบบนี ว่ำระบบปิด ถังพักระบบเปิดจะเปิดให้ควำมร้อนที่เกิดขึ นในถังน ำมันระเหยออกและให้อำกำศจำก ภำยนอกเข้ำไปในถังพัก เพื่อให้เกิดแรงดันที่แตกต่ำงท ำให้น ำมันไหลเข้ำไปที่ท่อดูดของปั๊มน ำมันไฮดรอลิกส์ได้
18 SOMBOON LERNING ACADEMY รูปที่ 3.2 วัดระดับน ำมัน (Level gauge) และอุณหภูมิ ขนาดถังพัก (Reservoir Sizing) โดยทั่วไปแล้วถังพักขนำดใหญ่จ ำเป็นต้องใช้ระบบหล่อเย็นเพื่อช่วยในกำรระบำยควำมร้อนของ น ำมันไฮดรอลิกส์ให้เย็นตัวเร็วขึ นโดยใช้ ออยล์คูลเลอร์ ในกำรระบำยควำมร้อนของน ำมันในถังพัก เพื่อให้อยู่ ในอุญหภูมิที่เหมำะสมกับกำรใช้งำน มีทั งที่มีพัดลม กับ สำมำรถใช้ลมรอบๆตัวเป็นตัวช่วยดึงควำมร้อนออก จำกตัวออยล์คูลเลอร์ รูปที่ 3.3 ระบำยควำมร้อนด้วยอำกำศ รูปที่ 3.4 ระบำยควำมร้อนด้วยน ำ แต่อย่ำงน้อยที่สุดถังพักควรจะมีควำมจุเพียงพอส ำหรับเก็บน ำมันทั งหมดในระบบและรักษำระดับ ควำมสูงเพียงพอ เพื่อป้องกันกำรเกิดกำรไหลปั่นป่วนอย่ำงรุนแรงและท ำให้น ำมันเป็นฟอง ซึ่งจะมีผลต่อกำร ดูดน ำมันของปั๊ม กำรหำขนำดของถังพักจะขึ นอยู่กับอัตรำกำรไหลของปั๊ม กล่ำวคือในงำนอุตสำหกรรมไฮดรอ ลิกส์ขนำดของถังพักจะสำมำรถบรรจุน ำมันได้เป็นสองหรือสำมเท่ำของอัตรำกำรจ่ำยน ำมันของปั๊มไฮดรอลิกส์ ขนำดถังพัก (แกลลอน) = ปั๊ม (GPM) x 2 หรือ ปั๊ม (GPM) x 3 หรือ ขนำดถังพัก (ลิตร) = ปั๊ม (LPM) x 2 หรือ ปั๊ม (LPM) x 3 ส ำหรับในระบบไฮดรอลิกส์งำนโมบำย หรืองำนเคลื่อนที่ หรืองำนกำรบิน ขนำดของถังพักจะเท่ำกับ อัตรำกำรจ่ำยของปั๊มไฮดรอลิกส์เพรำะมีพื นที่จ ำกัด จึงจ ำเป็นต้องมีอุปกรณ์ระบำยควำมร้อนติดตั งเพิ่มเติมใน ช่องเติมน ำมันเพื่อกักสิ่งเจือปนขนำดใหญ่เข้ำสู่ถังพัก และใช้ปลั๊กระบำยส ำหรับถ่ำยน ำมันออก
19 SOMBOON LERNING ACADEMY กำรควบคุมอุณหภูมิน ำมัน จะช่วยยืดอำยุกำรใช้งำนของระบบไฮดรอลิกส์ และคุณภำพน ำมันไฮดรอ ลิกส์ได้ยำวนำน ป้องกันกำรเสียแบบกะทันหัน ของเครื่องจักร ควรควบคุมอุณหภูมิไม่ให้เกิน 60 °c (ถ้ำเกิน 60 °c จะท ำให้สำรเพิ่มคุณภำพ Additives เสื่อมสภำพเร็วขึ นท ำให้ส่งผล สำรชะล้ำงท ำควำมสะอำด, สำรต้ำน กำรกัดกร่อนและป้องกันสนิม, สำรป้องกันกำรเกิดฟอง, สำรลดจุดไหลเท ท ำให้เกิดปฏิกิริยำลูกโซ่กำรสึกหรอ) ทั งนี ขึ นอยู่กับค่ำควำมหนืดของน ำมัน (ISO VG) ควรมีกำรควบคุมมำตรฐำนตำม ISO VG หำกใช้อุณภูมิสูงกว่ำ มำตรฐำนที่ก ำหนดจะท ำให้เกิดปฏิกิริยำกำรสึกหรอของน ำมันไฮดรอลิกส์ ท ำให้เกิดกำรสึกหรอของชิ นส่วน และอุปกรณ์ระบบไฮดรอลิกส์ รูปที่ 3.5 ถังพักน ำมันไฮดรอลิกส์ รูปที่ 3.6 ระดับน ำมันและอุณหภูมิ แบบฝึกหัดท้ายบท 1.) แผ่นกั น (Baffle Plate) ในถังน ำมันไฮดรอลิกส์โดยทั่วไปแผ่นกั นจะกั นตลอดควำมยำวผ่ำนกึ่งกลำงถังพัก มักจะมีควำมสูงประมำณเท่ำใดของระดับน ำมัน ก. 2/3 ของระดับน ำมัน ข. 3/3 ของระดับน ำมัน ค. 3/2 ของระดับน ำมัน ง. 1/2 ของระดับน ำมัน 2.) แม่เหล็กที่อยู่ที่ก้นถังพักที่อยู่ภำยในถังพักน ำมันไฮดรอลิกส์ ท ำหน้ำที่ ก. ช่วยในกำรเพิ่มอัตรำกำรไหลของน ำมันไฮดรอลิกส์ ข. ดักจับเศษเหล็กที่เกิดจำกกำรสึกหรอและสิ่งเจือปนไม่ให้หลุดเข้ำไปยังระบบ
20 SOMBOON LERNING ACADEMY ค. ช่วยในกำรหล่อลื่นระบบไฮดรอลิกส์และป้องกันกำรเกิดฟองในระบบไฮดรอลิกส์ ง. ถูกทุกข้อ 3.) ระบบไฮดรอลิกส์ใช้อุปกรณ์ชนิดใดในกำรช่วยระบำยควำมร้อนออกจำกระบบไฮดรอลิกส์ให้เย็นตัว ก. ไม่ใช้กำรระบำยควำมร้อนเนื่องจำกไม่มีควำมจ ำเป็น ข. ใช้กำรเดินเบำระบบในกำรระบำยควำมร้อน ค. ใช้เปิดฝำปิดน ำมันไฮดรอลิกส์ในกำรระบำยควำมร้อน ง. ออยล์คูลเลอร์ระบำยควำมร้อนด้วยน ำและระบำยควำมร้อนด้วยอำกำศ 4.) กำรควบคุมน ำมันไฮดรอลิกส์เพื่อรักษำค่ำควำมหนืดในช่วงอุณหภูมิกว้ำงๆควรควบคุมอุณหภูมิไม่ให้เกินกี่ °c (องศำเซลเซียส) ก. ควบคุมอุณหภูมิไม่เกิน 160 °c (องศำเซลเซียส) ข. ควบคุมอุณหภูมิไม่เกิน 260 °c (องศำเซลเซียส) ค. ควบคุมอุณหภูมิไม่เกิน 60 °c (องศำเซลเซียส) ง. ควบคุมอุณหภูมิไม่เกิน - 60 °c (องศำเซลเซียส) 5.) ถังพักน ำมันไฮดรอลิกส์ควรจะมีควำมจุเพียงพอส ำหรับเก็บน ำมันทั งหมดในระบบและรักษำระดับควำมสูง เพียงพอเพื่อป้องกันกำรเกิดอำกำรอะไร ก. กำรไหลปั่นป่วนอย่ำงรุนแรงและท ำให้น ำมันเป็นฟอง ข. กำรไหลแบบรำบเรียบ ค. เพื่อป้องกันกำรโอเวอร์โหลดของปั๊มไฮดรอลิกส์ ง. ถูกทุกข้อ
21 SOMBOON LERNING ACADEMY Objective Four : กำรรั่วซึมของน ้ำมันไฮดรอลิกส์ น ำมันเป็นทรัพยำกรธรรมชำติที่อยู่อย่ำงจ ำกัด และมีรำคำแพง ดังนั นควรใช้น ำมันทุกหยดให้คุ้มค่ำ มำกที่สุดหำกมีกำรรั่วซึมของน ำมันไฮดรอลิกส์ออกจำกเครื่องจักรแม้เพียงเล็กน้อย นอกจำกนี น ำมันที่รั่วไหล จะท ำให้ปั๊มไฮดรอลิกส์ต้องท ำงำนหนักขึ นเกิดอำจส่งผลให้ปั๊มเสียหำยโดยมีสำเหตุมำจำก 2 ประกำร 1. อำกำรคำวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์(Pump Cavitation) 2. อำกำรอะเรชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์(Pump Aeration) 1. อาการคาวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Cavitation) อำกำรคำวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์(Pump Cavitation) เมื่อปั๊มดูดน ำมันไฮดรอลิกส์ได้ไม่เพียงพอ จะ เกิดกำรเดือด (ร้อน) กลำยเป็นไอที่ควำมดันต่ ำ เนื่องจำกควำมดันสุญญำกำศในท่อทำงดูดต่ ำเกินไป ท ำให้มี โพรงอำกำศ เมื่อปั๊มดูดน ำมันแล้วอัดตัวจะท ำให้น ำมันไปกระแทกกับชิ นส่วนของปั๊มท ำให้มีเสียงดังผิดปกติ เกิดขึ นที่ปั๊ม หรือเรียกว่ำ ปั๊มร้อง หรือเรียกว่ำอำกำรคำวิเตชั่น เป็นสิ่งไม่พึงประสงค์เพรำะท ำให้แบริ่งร้อนจน อำจละลำยได้ ปั๊มสึกหรอเร็วกว่ำปกติ สาเหตุ อาการคาวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Cavitation) 1. น ำมันมีควำมหนืดมำกเกินไป 2. อุณหภูมิในกำรท ำงำนของน ำมันต่ ำเกินไป 3. ไส้กรองน ำมันท่อทำงดูด (Strainer) เล็กเกินไป 4. ไส้กรองน ำมันท่อทำงดูดอุดตัน 5. ท่อทำงดูดของปั๊มมีขนำดเล็กเกินไป หรือยำวเกินไป 6. ปั๊มอยู่สูงจำกถังพักน ำมันมำกเกินไป 7. ควำมเร็วรอบในกำรหมุนขับปั๊มเร็วเกินไป 8. อำกำศภำยนอกเข้ำมำภำยในถังพักน ำมันได้ไม่สะดวก เนื่องมำจำกรูหำยใจเกิดกำรอุดตัน
22 SOMBOON LERNING ACADEMY 2. อาการอะเรชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์(Pump Aeration) อำกำรอะเรชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์คือ มีอำกำศภำยนอกรั่วเข้ำระบบ ท ำให้น ำมันไฮดรอลิกมีฟองอำกำศเข้ำ สู่ปั๊มไฮดรอลิกส์ถ้ำฟองอำกำศเข้ำไปในปั๊มมำกๆ จะมีเสียงดังเกิดขึ นซึ่งเป็นอันตรำยต่อปั๊มไฮดรอลิกส์และ อุปกรณ์ต่ำงๆท ำงำนได้ไม่แน่นอน สาเหตุ อาการอะเรชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Aeration) 1.ระดับน ำมันในถังพักต่ ำเกินไป 2.ซีลที่เพลำคอปั๊มเกิดกำรสึกหรอหรือรั่ว 3.ท่อน ำมันไหลกลับอยู่สูงกว่ำระดับน ำมัน ท ำให้เกิดฟองอำกำศ 4.ควำมเร็วของน ำมันไหลกลับถังสูงเกินไป 5.ท่อทำงน ำมันหรือข้อต่อต่ำงๆ ในระบบรั่วหรือขันไม่แน่น ท ำให้อำกำศภำยนอกเข้ำสู่ระบบได้ รูปที่ 4.1 จุดที่รั่วไหลของระบบไฮดรอลิกส์ รูปที่ 4.2 น ำมันที่เกิดกำรรั่วไหลของระบบไฮดรอลิกส์ ในฐำนะที่เรำเป็นคนดูแลเครื่องจักรหำกพบกำรรั่วไหลของน ำมันไฮดรอลิกส์ต้องท ำกำรแจ้งหัวหน้ำ งำน เพื่อท ำกำรแจ้งแผนกซ่อมบ ำรุง หำกได้ผัดวันประกันพรุ่งที่จะแก้ปัญหำจะท ำให้เกิดกำรสูญเสียมำกกว่ำที่ คิด หำกลองคิดกำรสูญเสียน ำมันต่อวัน ต่อสัปดำห์ และต่อเดือนจะเห็นผลได้อย่ำงชัดเจน มีค่ำไฟฟ้ำเพิ่มขึ น รอบระยะเวลำท ำงำนช้ำลง จึงได้ผลผลิตลดลง และยังเพิ่มงำนเรื่องกำรรักษำควำมสะอำด, กำรเติมน ำมัน ทดแทน อีกด้วย
23 SOMBOON LERNING ACADEMY ตัวอย่ำงเช่น สมมุติว่ำน ำมันแต่ละหยดมีปริมำตร 0.1 มิลลิลิตร ( หรือ 10 หยดต่อหนึ่งมิลลิลิตร ) น ำมันรั่ว 5 หยด ต่อนำที = 0.5 มิลลิลิตร 300 หยด ต่อชั่วโมง = 30 มิลลิลิตร 8 ชั่วโมงต่อกะ x 3 กะ = 720 มิลลิลิตร ท ำงำนปีละ 250 วัน = 180,000 มิลลิลิตร หรือ 180 ลิตร หำกน ำมันไฮดรอลิคมีรำคำลิตรละ 50 บำท จะเสียเงินจำกกำรรั่วไหลไปเป็นจ ำนวน 9,000 บำทต่อปี นี่เป็นเพียงค่ำน ำมันที่รั่วไหลจำกจุดเดียว ไม่รวมต้นทุนอย่ำงอื่น เช่น ค่ำแรงในกำรเติมน ำมัน กำรก ำจัดน ำมันที่ รั่วไหลถ้ำเรำทุกคนช่วยกันดูแลช่วยกันตรวจสอบจะสำมำรถท ำให้ลดค่ำใช้จ่ำยช่วยบริษัท แบบฝึกหัดท้ายบท 1.) หำกเกิดน ำมันรั่วไหลในระบบไฮดรอลิกส์จะส่งผลต่อด้ำนใดของบริษัท ก. กำรขนส่ง ข. คุณภำพของงำน ค. ต้นทุนของบริษัทที่สูงขึ น ง. ควำมเชื่อมั่นของลูกค้ำ 2.) อำกำรคำวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Cavitation) หมำยถึง ก. ปั๊มดูดน ำมันไฮดรอลิกส์ได้ไม่เพียงพอ ท ำให้เกิดปั๊มมีเสียงดัง ข. อำกำศภำยนอกรั่วเข้ำระบบ ท ำให้เกิดปั๊มมีเสียงดัง ค. น ำภำยนอกรั่วเข้ำระบบ ท ำให้เกิดปั๊มมีเสียงดัง ง. ถูกทุกข้อ
24 SOMBOON LERNING ACADEMY 3.) อำกำรอะเรชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Aeration) หมำยถึง ก. ปั๊มดูดน ำมันไฮดรอลิกส์ได้ไม่เพียงพอ ท ำให้เกิดปั๊มมีเสียงดัง ข. อำกำศภำยนอกรั่วเข้ำระบบ ท ำให้เกิดปั๊มมีเสียงดัง ค. น ำภำยนอกรั่วเข้ำระบบ ท ำให้เกิดปั๊มมีเสียงดัง ง. ถูกทุกข้อ 4.) อำกำรปั๊มมีเสียงดังของระบบไฮดรอลิกส์มีทั งหมดกี่อำกำร ก. 2 อำกำรประกอบด้วย 1.อำกำรคำวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Cavitation), 2.อำกำรคำวิเตชั่นใน ปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Cavitation) ข. 1 อำกำรประกอบด้วย 1.อำกำรคำวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Cavitation) ค. 1 อำกำรประกอบด้วย 1.อำกำรคำวิเตชั่นในปั๊มไฮดรอลิกส์ (Pump Cavitation ง. ถูกทุกข้อ 5.) หำกพนักงำนพบน ำมันไฮดรอลิกส์รั่วในขณะปฏิบัติงำนควรท ำอย่ำงไร ก. ปล่อยให้รั่วโดยไม่ต้องแก้ไข ข. เรียกเพื่อนมำช่วยดู ค. หยุด เรียก รอ แจ้งหัวหน้ำงำน ง. แจ้งแผนก HR
25 SOMBOON LERNING ACADEMY Objective Five : ลงบันทึกค่ำใน Daily Maintenance Check Sheet กำรบ ำรุงรักษำเครื่องจักรเป็นปัจจัยหนึ่ง ที่จะช่วยยืดอำยุกำรใช้งำนเครื่องจักร ท ำให้เครื่องจักร สำมำรถท ำงำนได้เต็มสมรรถนะ สำมำรถรักษำระดับคุณภำพของสินค้ำ และส่งผลให้เกิดควำมปลอดภัยในกำร ท ำงำน เครื่องจักรและอุปกรณ์ต่ำง ๆ (Machines & Equipment) ถือเป็นหัวใจส ำคัญในกำรขับเคลื่อน กระบวนกำรผลิต ซึ่งหำกเกิดเหตุช ำรุด เสียหำยอย่ำงกะทันหัน ย่อมส่งผลกระทบโดยตรงต่อประสิทธิภำพใน กำรผลิต ท ำให้กระบวนกำรผลิตหยุดชะงัก ไม่ได้ผลผลิตตำมเป้ำหมำยที่ตั งไว้นอกจำกนี กำรใช้เครื่องจักรที่ ช ำรุด ยังอำจก่อให้เกิดอุบัติเหตุกับผู้ปฏิบัติงำนได้อีกด้วย ดังนั นกำรบ ำรุงรักษำเครื่องจักร จึงเป็นส่วนส ำคัญ และจ ำเป็นอย่ำงยิ่งต่อกระบวนกำรผลิตสินค้ำ เพื่อให้เป็นไปได้อย่ำงรำบรื่นต่อเนื่อง มีประสิทธิภำพ และ ปลอดภัย กำรตรวจสอบเครื่องจักรประจ ำวันก่อนเริ่มงำนโดยใช้เอกสำร Daily Maintenance Check Sheet ประจ ำเครื่องจักรของแต่ละไลน์กำรผลิต โดยในเอกสำร Daily Maintenance Check Sheet จะใช้ในกำร ตรวจเช็คเครื่องจักรประจ ำวันตำมค่ำพำรำมิเตอร์ที่ใช้ในกำรควบคุมเครื่องจักร มีสัญลักษณ์กำรลงบันทึก ดังต่อไปนี ถ้ำหำกในหัวข้อในเอกสำร Daily Maintenance Check Sheet ค่ำพำรำมิเตอร์เป็นตัวเลข ก็ต้อง ลงในเอกสำรเป็นตัวเลข เช่น ล าดับ หัวข้อการตรวจเช็ค วิธีการตรวจเช็ค ค่ามาตรฐาน บันทึก ค่า 1 อุณหภูมิน ำมันไฮดรอลิกส์ ดูจำกเกจวัด ไม่เกิน 60 °C 55 °C ในกรณีที่ค่าพารามิเตอร์ผิดปกติ (ไม่ได้ตามมาตรฐานที่ก าหนด) ล าดับ หัวข้อการตรวจเช็ค วิธีการตรวจเช็ค ค่ามาตรฐาน บันทึก ค่า 1 อุณหภูมิน ำมันไฮดรอลิกส์ ดูจำกเกจวัด ไม่เกิน 60 °C 70 °C ท าการบันทึกข้อบกพร่อง 1. ค่ำอุณหภูมิน ำมันไฮดรอลิกส์สูงกว่า ค่ำมำตรฐำนที่ก ำหนด (ถ้ำเกิน 60 °c จะท ำให้สำรเพิ่ม คุณภำพ Additives เสื่อมสภำพเร็วขึ นท ำให้ส่งผล สำรชะล้ำงท ำควำมสะอำด, สำรต้ำนกำรกัด กร่อนและป้องกันสนิม, สำรป้องกันกำรเกิดฟอง, สำรลดจุดไหลเท ท ำให้เกิดปฏิกิริยำลูกโซ่กำร สึกหรอ)
26 SOMBOON LERNING ACADEMY สัญลักษณ์ในการลงบันทึก ปกติ ค่ำอยู่ในมำตรฐำน (พนักงำนประจ ำเครื่อง) ผิดปกติต้องหยุด (ให้แจ้งผู้ที่เกี่ยวทรำบทันที พร้อมบันทึก) ผิดปกติ เครื่องท ำงำนได้ รอแก้ไข (ซ่อมบ ำรุง) ผิดปกติ แต่แก้ไขให้เป็นปกติแล้ว (ซ่อมบ ำรุง) หมำยเหตุ : 1. ถ้ำค่ำลงบันทึกเป็นตัวเลขให้ลงบันทึกค่ำเป็นตัวเลข 2. ถ้ำกรณีไม่ได้บันทึกค่ำเป็นตัวเลขตรวจสอบแล้วปกติให้ลงบันทึก สัญลักษณ์วงกลม O 3. ถ้ำกรณีลงบันทึกค่ำเป็นตัวเลขและไม่เป็นตัวเลข หำกพบสิ่งผิดปกติให้ท ำกำรลงบันทึก เครื่องหมำยกำกบำท X และท ำกำรแจ้งหัวหน้ำงำนในล ำดับถัดไป สัญลักษณ์สถานะในการตรวจ ย : ตรวจเช็คขณะเครื่องหยุด ท : ตรวจเช็คขณะเครื่องท ำงำน ด : ตรวจเช็คขณะเครื่องหยุดหรือท ำงำนก็ได้ ผลกระทบที่ไม่ตรวจ Daily Maintenance Check Sheet ถ้ำเรำเพิกเฉยต่อควำมผิดปกตินั นๆ อำจจะส่งผลกระทบมำกมำยตำมมำ เช่น งำนที่เรำผลิตออกมำ ตอนที่เครื่องจักรเกิดควำมผิดปกติเป็นของเสียทั งหมดหรือที่เรำเรียกว่ำงำน NG เครื่องเครื่องจักรเกิดกำรช ำรุด และหยุดโดยฉุกเฉิน (Break down) ไม่สำมำรถผลิตชิ นงำนได้ตำมแผนผลิตที่ก ำหนด ท ำให้บริษัทสูญเสีย รำยได้และอำจจะส่งผลต่อกำรจัดส่งสินค้ำให้ลูกค้ำไม่ได้ตำมก ำหนดเวลำ ส่งผลให้ลูกค้ำไม่เกิดควำมเชื่อมั่น และอำจยกเลิกกำรสั่งชื อสินค้ำในอนำคต
27 SOMBOON LERNING ACADEMY ตัวอย่างแบบฟอร์ม Daily Maintenance Check Sheet (FM-MT8.5-FG005) เมื่อพบสิ่งผิดปกติในขณะปฏิบัติงาน ในกำรท ำงำนในแต่ละวันถึงแม้เรำจะท ำถูกตำมขั นตอนทุกอย่ำง แต่ก็อำจจะมีบำงครั งที่เครื่องจักร อุปกรณ์ที่ใช้ในกำรปฏิบัติงำนเกิดปัญหำหรือช ำรุดเสียหำย ท ำให้เรำไม่สำมำรถปฏิบัติงำนได้ตำมปกติ ถ้ำในระหว่ำงที่เรำปฏิบัติงำนเกิดควำมผิดปกติกับเครื่องจักรที่เรำใช้อยู่ ล ำดับแรกเรำจะต้องท ำกำร “หยุด” ปฏิบัติงาน หรือบำงกรณีอำจจะต้องมีกำรกดปุ่มหยุดฉุกเฉิน ( Emergency Stop) จำกนั นเรำก็ท ำกำร “เรียก” หมำยถึง การเรียกหัวหน้างานหรือผู้รับผิดชอบดูแล ให้ท ำกำรเข้ำ ตรวจสอบเครื่องจักรที่มีปัญหำหรือผิดปกติ เมื่อเรำเรียกผู้เกี่ยวข้องเข้ำมำดูแล้วเรำก็มีหน้ำที่ “รอ” รอจนกระทั่งความผิดปกติดังกล่าวได้รับ การแก้ไขเรียบร้อยแล้ว จึงกลับมาเริ่มท างานต่อ เป็นหลักกำรพื นฐำนที่เรำต้องปฏิบัติตำมอย่ำงเคร่งครัด
28 SOMBOON LERNING ACADEMY แบบฝึกหัดท้ายบท 1.) สัญลักษณ์สถำนะใน Daily Maintenance Check Sheet ท มีควำมหมำยตรงกับข้อใด ก. ตรวจเช็คขณะเครื่องหยุด ข. ตรวจเช็คขณะเครื่องหยุดหรือท ำงำนก็ได้ ค. ตรวจเช็คขณะเครื่องท ำงำน ง. ถูกทุกข้อ 2.) แบบฟอร์ม Daily Maintenance Check Sheet ต้องใช้ในกำรตรวจสอบเครื่องจักรเมื่อใด ก. ก่อนเริ่มปฏิบัติงำนทุกวัน Day, Night ข. ก่อนเริ่มปฏิบัติงำนของทุกเดือน ค. หลังปฏิบัติงำนทุกครั ง Day, Night ง. แล้วแต่หัวหน้ำงำนสั่งให้ตรวจสอบ 3.) กำรลงบันทึกใน Daily Maintenance Check Sheet ถ้าหากค่าพารามิเตอร์เป็นตัวเลข ต้องลง เครื่องหมำยหรือสัญลักษณ์ใดลงในช่องว่ำงของ Daily Maintenance Check Sheet ก. บันทึกเครื่องหมำยวงกลม ข. บันทึกเครื่องหมำยกำกบำท ค. บันทึกเครื่องหมำยกำกบำทระบำยทึบสำมเหลี่ยม
29 SOMBOON LERNING ACADEMY ง. บันทึกเป็นตัวเลขตำมค่ำที่อ่ำนได้ 60 °C 60 4.) หำกขณะปฏิบัติงำนตรวจสอบพบเครื่องจักรท ำงำนผิดปกติและส่งผลกับคุณภำพชิ นงำนต้องปฏิบัติอย่ำงไร ก. ท ำงำนต่อเหมือนปกติ ข. หยุด เรียก รอ ค. เรียกเพื่อนร่วมงำนมำช่วยดู ง. ถูกทั ง ข และ ค 5.) หยุด เรียก รอ มีควำมหมำยตรงกับข้อใดมำกที่สุด ก. หยุด = หยุดกำรปฏิบัติงำน เรียก = รอเพื่อน รอ = รอ HR มำด ำเนินกำร ข. หยุด = หยุดกำรปฏิบัติงำน เรียก = ผู้ควบคุม รอ = รอเจ้ำหน้ำที่ รปภ ค. หยุด = หยุดกำรปฏิบัติงำน เรียก = เรียกผู้ควบคุม รอ = รอผู้ควบคุม/รอค ำสั่ง ง. ถูกทุกข้อ