ความปลอดภัยในงานไฟฟ้า

ผลจากอบุ ตั เิ หตจุ ากไฟฟ้ าแรงสงู

51

ดวงตาอกั เสบ

แสงสวา่ งทเี่ กดิ จากการลดั วงจร จะมคี วามเขม้ สูงซง่ึ
จะ เ ป็ น อ นั ต ร า ย ต่อ ด ว ง ต า ท า ใ ห้อ กั เ ส บ ห รือ บ อ ด ไ ด้
นอกจากนแี้ ลว้ เสยี งดงั ทเี่ กดิ ขนึ้ อาจเป็ นอนั ตรายตอ่ ระบบ
ประสาท หู ทาใหห้ อู อื้ หรอื หนวกได้

52

เรอ่ื งที่ 3 มาตรการป้ องกนั อนั ตรายจากไฟฟ้ า

อบุ ตั เิ หตจุ ากไฟฟ้ า

มากกว่ารอ้ ยละ 90 เป็ นการประสบอนั ตรายจากการท่ี
กระแส ไฟฟ้ าผ่านร่างกายลงดินและอนั ตร ายจากไฟฟ้ า
ลดั วงจร ซง่ึ มสี าเหตมุ าจาก

• การประสบอนั ตรายทเี่ กดิ จากไฟฟ้ าทาใหเ้ กดิ เพลงิ ไหม้
• การประสบอนั ตรายทเี่ กดิ จากไฟฟ้ าแรงดนั ตา่
• การประสบอนั ตรายทเี่ กดิ จากไฟฟ้ าแรงสงู

53

อบุ ตั เิ หตจุ ากไฟฟ้ าทาใหเ้ กดิ เพลงิ ไหม้

• ความรอ้ นทจ่ี ดุ ตอ่ สาย
• การเกดิ ประกายไฟในบรเิ วณทม่ี เี ชอ้ื เพลงิ ไวไฟ
• การลกุ ไหมท้ ส่ี ายไฟฟ้ าหรอื อปุ กรณ์ไฟฟ้ า
• การใชม้ อเตอรไ์ ฟฟ้ าหรอื อปุ กรณไ์ ฟฟ้ าเกนิ กาลงั

54

อบุ ตั เิ หตจุ ากไฟฟ้ าแรงดนั ตา่

• การใชอ้ ปุ กรณไ์ ฟฟ้ าทชี่ ารดุ หรอื มกี ระแสรว่ั
• การแกไ้ ขเหตไุ ฟฟ้ าขดั ขอ้ งโดยไมต่ ดั กระแสไฟฟ้ า
• การสมั ผสั สายไฟทช่ี ารดุ และเปลอื ยอยู่
• การตอ่ สายไฟฟ้ าไมถ่ กู ตอ้ งหรอื ไมแ่ นน่ สนทิ
• การตดิ ตงั้ หรอื ใชเ้ ครอื่ งมอื ไฟฟ้ าไมเ่ หมาะสม
• เกดิ จากปฏบิ ตั งิ านในสภาพทไ่ี มเ่ หมาะสม เชน่ สภาพพน้ื ท่ี

เปี ยกชนื้ สภาพพนื้ ทน่ี า้ ทว่ มขงั
• เกดิ จากผูป้ ฏบิ ตั งิ านขาดความรูค้ วามเขา้ ใจเกยี่ วกบั การ

ทางานไฟฟ้ าอยา่ งปลอดภยั

55

56

57

Burns from arc flash exposure
• Flash over from a 415 volt

supply in Victoria, Australia.
The arch was initiated by a
uninsulated socket set ratchet .

58

Burns from arc flash exposure

• He was lucky
• Burnt face
• Burnt arm and hand
• And at the time seriously

traumatised

59

อบุ ตั เิ หตจุ ากไฟฟ้ าแรงสงู

การทางานใกลส้ ายไฟฟ้ าแรงสงู

• ตอกเสาเข็ม • ติ ด ต ้ัง ห รื อ เ ป ล่ี ย น เ ส า
• กอ่ สรา้ งหรอื ตอ่ เตมิ อาคาร อากาศ
• ใ ช้ร ถ ป้ั น จ ่นั ย ก ใ ก ล้ส า ย
• รเู้ ทา่ ไมถ่ งึ การณ์
ไฟฟ้ าแรงสงู • การเลน่ วา่ ว
• ตดั กง่ิ ไม้

60

MV/HV systems are hazardous

61

62

Burns from arc flash exposure

• Burns from exposure to arc flash can be quite serious.

63

64

หมายเหตุ อปุ กรณแ์ ละเครอื่ งมอื ทใ่ี ชท้ างานกบั ไฟฟ้ า
ตอ้ งมฉี นวนหมุ้ ตามมาตรฐานของงานไฟฟ้ า

65

การป้ องกนั และควบคมุ อนั ตรายจากไฟฟ้ า

ความรอ้ นและประกายไฟทม่ี สี าเหตุมาจากการขดั ขอ้ งของ
ระบบไฟฟ้ าเป็ นสาเหตทุ จ่ี ะทาใหเ้ กดิ เพลงิ ไหม้

ใน หล กั ก าร ก าร ป้ อ งก นั แล ะค วบคุม อ นั ต รายจ าก ไ ฟฟ้ า
โดยทว่ั ไปตอ้ งป้ องกนั หรอื ขจดั ทตี่ น้ กาเนดิ หรอื สาเหตุ นน่ั คอื
การป้ องกนั ไมใ่ หม้ คี วามรอ้ นหรอื ประกายไฟ ทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการ
ขดั ขอ้ งของระบบไฟฟ้ าในทท่ี ไี่ มค่ วรเกดิ รวมถงึ การป้ องกนั
ไมใ่ หผ้ ปู้ ฏบิ ตั งิ านสมั ผสั กบั สว่ นทม่ี กี ระแสไฟฟ้ าไหลผา่ น

66

มาตรการการป้ องกนั และควบคมุ อนั ตรายจาก
ไฟฟ้ าสามารถกาหนดไดด้ งั นี้

• เลอื กอุปกรณ์ไฟฟ้ าทผ่ี ลติ ไดม้ าตรฐานความปลอดภยั (มฉี นวน
หมุ้ )

• การใชเ้ ครอื่ งป้ องกนั วงจรไฟฟ้ าทถี่ กู ตอ้ งและเหมาะสม
• เ ลือ ก อุ ป ก ร ณ์ ไ ฟ ฟ้ า ห รือ เ ดิน ส า ย ไ ฟ ฟ้ า ใ ห้เ ห ม า ะ ส ม ก ับ

สภาพแวดลอ้ ม

• การตอ่ สายจะตอ้ งตอ่ ใหแ้ นน่ สนทิ และเรยี บรอ้ ย

• มกี ารตรวจสภาพของอปุ กรณ์ไฟฟ้ าและสายไฟฟ้ าเป็ นประจาตาม

ระยะเวลาทก่ี าหนด

• การตดิ ตง้ั อปุ กรณ์ไฟฟ้ า การเดนิ สายไฟฟ้ า และการซอ่ มแซมตอ้ ง

ทาโดยผชู้ านาญ (ชา่ งไฟฟ้ า)

67

มาตรการการป้ องกนั และควบคมุ อนั ตรายจาก
ไฟฟ้ าสามารถกาหนดไดด้ งั น้ี

• ก า ร ป้ อ ง ก ัน ไ ม่ ใ ห้มีก า ร ก ร ะ ท า ที่จ ะ เ ป็ น เ ห ตุ ใ ห้เ กิด
กระแสไฟฟ้ าลดั วงจร

• อุปกรณ์ไฟฟ้ าทุกชนดิ โดยเฉพาะประเภททใ่ี หค้ วามรอ้ น
เมอ่ื เลกิ ใช้ ใหป้ ิ ดสวติ ชป์ ระจาเครอ่ื งและถอดปลก๊ั ออก หรอื
อา้ สวติ ชค์ วบคมุ ออกทกุ ครงั้

• การปฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานทก่ี ฎหมายและมาตรฐานต่างๆ
กาหนดไว้

68

7 ขนั้ ตอนการทางานกบั ไฟฟ้ าอยา่ งปลอดภยั

1. ตรวจสอบพน้ื ทแ่ี ละอปุ กรณก์ าร
ทางานกอ่ นเรม่ิ งาน

2. ทาการปิ ดกระแสไฟและป้ องกนั
การเปิ ดกระแสไฟโดยบงั เอญิ

3. ทาการป้ องกนั ทอี่ ปุ กรณท์ ม่ี ี
กระแสไฟโดยการตดิ ป้ ายเตอื น

4. ใหใ้ ชค้ วามระมดั ระวงั เป็ นพเิ ศษเมอ่ื
เขา้ ใกลต้ วั นาไฟฟ้ า

5. ใหแ้ นใ่ จวา่ ทกุ สว่ นของอปุ กรณ์ที่
ตดิ ตงั้ ไมม่ กี ระแสไฟ

6. ทาการเดนิ สายดนิ และป้ องกนั การ
ลดั วงจร

7. ทาการขอใบอนญุ าตเพอื่ ทขี่ อ
อนมุ ตั ใิ นการทางาน

ถ้าไม่แน่ใจในความปลอดภัยต้องปรึกษาวศิ วกรไฟฟ้าที่รับผดิ ชอบทุกคร้ัง

69

70

มาตรการควบคมุ อนั ตรายจากไฟฟ้ าตามกฎหมาย
และมาตรฐานตา่ ง ๆ

• พระราชบญั ญตั คิ วบคมุ อาคาร พ.ศ. 2522 พระราชบญั ญตั คิ วบคุมอาคาร ฉบบั ท่ี 2
พ.ศ. 2535

• ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอื่ งความปลอดภยั ในการทางานเกยี่ วกบั ไฟฟ้ า 2522
• พระราชบญั ญตั โิ รงงาน พ.ศ. 2535
• พระราชบญั ญตั มิ าตรฐานผลติ ภณั ฑอ์ ตุ สาหกรรม พ.ศ. 2511
• กฎกระทรวงอตุ ฯ เรอื่ งความปลอดภยั ในการทางานกบั ไฟฟ้ าในโรงงาน พ.ศ. 2550
• กฎกระทรวงแรงงาน เรอ่ื งงานกอ่ สรา้ ง พ.ศ. 2551
• ขอ้ กาหนดและคมู่ อื ปฏบิ ตั งิ าน สาหรบั พนกั งานการไฟฟ้ าสว่ นภมู ภิ าคและการไฟฟ้ า

นครหลวง
• กฎกระทรวง กาหนดมาตรฐานในการบรหิ ารและจดั การดา้ นความปลอดภยั อาชวี อ

นามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทางานเกยี่ วกบั ไฟฟ้ า พ.ศ. 2554

71

ประกาศกระทรวงมหาดไทย
เรอื่ ง

ความปลอดภยั ในการทางานกบั ไฟฟ้ า

ประกาศ ณ วนั ท่ี 8 มนี าคม 2522
นายดาริ นอ้ ยมณี

รฐั มนตรวี า่ การฯ ปฏบิ ตั ริ าชการแทน (รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงมหาดไทย)

72

ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอ่ื ง ความปลอดภยั
ในการทางานเกยี่ วกบั ไฟฟ้ า

เรอื่ ง การปฏบิ ตั ทิ ส่ี าคญั

ความปลอดภยั ในการ • จัดเตรยี มแผนผงั วงจรไฟฟ้าทัง้ หมดใน
ทางานเกย่ี วกบั ไฟฟ้ า สถานประกอบการ

• จัดทาขอ้ บังคับดา้ นความปลอดภัยเกยี่ วกบั
ไฟฟ้า เพอ่ื ใหเ้ ป็ นไปตามมาตรฐานของ
กฎหมาย

อาศยั อานาจตามความในขอ้ 2(7) ประกาศคณะปฏวิ ตั ิ ฉบบั 103 ลงวนั ท1ี่ 6 มนี าคม 2515 73

ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอ่ื ง ความปลอดภยั
ในการทางานเกย่ี วกบั ไฟฟ้ า

เรอ่ื ง การปฏบิ ตั ทิ สี่ าคญั
(ตอ่ )
• ตดิ ตงั้ ป้ายเตอื นความปลอดภัย
• ตรวจสอบสภาพของสายไฟและอปุ กรณ์

ไฟฟ้ า
• หา้ มมใิ หล้ กู จา้ งเขา้ ใกลห้ รอื นาสงิ่ ทเ่ี ป็ น

ตัวนาซงึ่ ไมม่ ฉี นวนหมุ ้ สงิ่ ทมี่ ไี ฟฟ้าตาม
ระยะหา่ งทก่ี าหนดไว ้

อาศยั อานาจตามความในขอ้ 2(7) ประกาศคณะปฏวิ ตั ิ ฉบบั 103 ลงวนั ท1ี่ 6 มนี าคม 2515 74

ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอ่ื ง ความปลอดภยั
ในการทางานเกยี่ วกบั ไฟฟ้ า

เรอ่ื ง การปฏบิ ตั ทิ สี่ าคญั
(ตอ่ )
• ในกรณีทมี่ กี ารปฏบิ ตั งิ านตรวจสอบ
ซอ่ มแซม ตดิ ตัง้ ไฟฟ้า นายจา้ งตอ้ งผกู ป้าย
หา้ มสบั สวติ ช์ พน้ื สแี ดงไวท้ ส่ี วติ ช์ หรอื ใช ้
กญุ แจป้องกนั การสบั สวติ ชไ์ ว ้

• กรณใี ชล้ มแรงดันสงู ทาความสะอาด
อปุ กรณ์ทม่ี ไี ฟฟ้าอยตู่ อ้ งใชท้ อ่ และหัวฉดี ท่ี
เป็ นฉนวน

75

ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอื่ ง ความปลอดภยั
ในการทางานเกย่ี วกบั ไฟฟ้ า

เรอื่ ง การปฏบิ ตั ทิ ส่ี าคญั
(ตอ่ )
• ไฟฉาย ทนี่ าไปใชง้ านเกย่ี วกบั ไฟฟ้า ตอ้ งเป็ น
ไฟฉายชนดิ ทกี่ ระบอกไฟฉายมฉี นวนหมุ ้ ตลอด

• หา้ มมใิ หล้ กู จา้ งสวมใสเ่ ครอ่ื งนุ่งหม่ ทเ่ี ปียกน้า
หรอื เป็ นสอื่ ไฟฟ้าขณะปฏบิ ัตงิ านทไี่ ฟฟ้า (Hot
line)

• มาตรฐานและขอ้ กาหนดขนึ้ ในหมวด 2 ถงึ หมวด
6 มผี ลบงั คับใชภ้ ายในบรเิ วณสถานประกอบการ
ทใี่ ชไ้ ฟฟ้าตน้ กาลงั ไมเ่ กนิ 600 โวลท์

76

กฎกระทรวง

เรอ่ื ง
กาหนดมาตรการความปลอดภยั เกย่ี วกบั ระบบไฟฟ้ าในโรงงาน

ประกาศ ณ วนั ที่ 28 มถิ นุ ายน 2550

โฆสต ปนั้ เป่ี ยมรษั ฎ์
รฐั มนตรวี า่ การฯ อตุ สาหกรรม

77

เรอ่ื ง สาระสาคญั

ขอ้ กาหนด ขอ้ ๑ ในกฎกระทรวงนี้
ทว่ั ไป ระบบไฟฟ้ าในโรงงาน หมายความวา่
๑) สายไฟฟ้ า การเดนิ สาย เครอ่ื งยนตไ์ ฟฟ้ า การตดิ ตง้ั
อาศยั อานาจตาม
มาตรา ๖ และ เครอ่ื งยนตไ์ ฟฟ้ า สวติ ชไ์ ฟฟ้ า อปุ กรณ์ไฟฟ้ า
๘ แหง่ พรบ. เครอื่ งใชไ้ ฟฟ้ า หรอื เครอื่ งไฟฟ้ าอนื่ ๆ
โรงงาน ๒๕๓๕ ๒) เครอ่ื งจกั ร เครอื่ งอปุ กรณ์ สงิ่ ทนี่ ามาใชใ้ นโรงงานหรอื
สว่ นประกอบตา่ งๆของระบบไฟฟ้ าทอ่ี าจมไี ฟฟ้ า ประจุ
ไฟฟ้ าหรอื ไฟฟ้ าสถติ ย์
๓) ระบบสายดนิ ( earthing system) ระบบสายตอ่ ฝาก
(bonding system) หรอื ระบบสายป้ องกนั เนอ้ื โลหะผุ
กรอ่ น (electrochemical corrosive system)
๔) ระบบไฟฟ้ าอน่ื ทร่ี ฐั มนตรกี าหนดในราชกจิ จานเุ บกษา

78

เรอื่ ง สาระสาคญั

การตรวจสอบ การตรวจสอบ การทดสอบ การตรวจทดสอบ การศกึ ษาหรอื
ระบบไฟฟ้ าใน คน้ ควา้ การวเิ คราะห์ การหาขอ้ มลู หรอื สถติ ติ า่ งๆ เพอ่ื เป็ น
หลกั เกณฑห์ รอื ประโยชนป์ ระกอบการพจิ ารณาดา้ นความปลด
โรงงาน ภยั ในเกยี่ วกบั การผลติ การสง่ หรอื เพอื่ สง่ การจา่ ยหรอื เพอื่ จา่ ย
การใชง้ านระบบ การใชห้ รอื การซอ่ มแซมระบบไฟฟ้ าในโรงงาน
ไฟฟ้ าในโรงงาน การนามาใช้ การเฝ้ าตรวจ การดแู ล การแกไ้ ขระบบไฟฟ้ าใน
โรงงาน และใหห้ มายความรวมถงึ การตดิ ตงั้ การซอ่ ม การ
แบบแปลน ปรบั ปรงุ หรอื การเพม่ิ เตมิ ระบบไฟฟ้ าในโรงงาน
แบบทใี่ ชเ้ พอ่ื ประโยชนใ์ นการสรา้ ง ตดิ ตงั้ ดดั แปลง รอ้ื ถอน
ผปู้ ระกอบกจิ การ เคลอื่ นยา้ ย ใช้ หรอื เปลย่ี นการใชร้ ะบบไฟฟ้ าในโรงงาน โดย
โรงงาน แสดงเป็ นภาพเสน้ เดยี ว (single line diagram)ทมี่ รี ายละเอยี ด
ตาแหนง่ หมอ้ แปลง สวทิ ชป์ ระธาน ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้ ากาลงั
ยอ่ ย และขนาดของสายไฟฟ้ าของวงจรอยา่ งชดั เจน
ผปู้ ระกอบกจิ การโรงงานทกุ จาพวกและทกุ ประเภทหรอื ชนดิ
โรงงานทกี่ าหนดไวท้ า้ ยกฎกระทรวง (พ.ศ. ๒๕๓๕) ออกตาม
พรบ.โรงงาน (พ.ศ. ๒๕๓๕)

79

เรอ่ื ง การปฏบิ ตั ทิ ส่ี าคญั

ขอ้ 2 ใน ผปู้ ระกอบกจิ การโรงงานจาพวกทสี่ องและจาพวกทสี่ ามตอ้ งดาเนนิ การ
กฎกระทรวงน ี้ ๑) ตอ้ งมแี บบแปลนทแ่ี สดงการตดิ ตงั้ ระบบไฟฟ้ าในโรงงานตามความ

ขอ้ 3 ใน เป็ นจรงิ (as-built drawing) และรายการประกอบแบบแปลน
กฎกระทรวงน ้ี ๒) แบบแปลนตอ้ งมคี ารบั รองของวศิ วกรหรอื บคุ คลอนื่ ทร่ี ฐั มนตรี

กาหนดโดยราชกจิ จานเุ บกษา
๓) กรณที รี่ ะบบไฟฟ้ าในโรงงานมกี ารปรบั ปรงุ แกไ้ ข เพม่ิ เตมิ หรอื

เปลยี่ นแปลงใหผ้ ดิ ไปจากแบบแปลน ตอ้ งมคี ารบั รองของวศิ วกร
หรอื บคุ คลอนื่ ทร่ี ฐั มนตรกี าหนดโดยราชกจิ จานเุ บกษา

ผปู้ ระกอบกจิ การโรงงานตอ้ งใชว้ สั ดุ อปุ กรณ์ และสว่ นประกอบ
ตา่ งๆของระบบไฟฟ้ าในโรงงานทมี่ ลี กั ษณะและคณุ สมบตั เิ ป็ นไป
ตามมาตรฐานผลติ ภณั ฑอ์ ตุ สาหกรรมตามกฎหมายวา่ มาตรฐาน
อตุ สาหกรรมหรอื มาตรฐานอน่ื ทยี่ อมรบั กนั โดยมคี ารบั รองของ
วศิ วกรหรอื บคุ คลอน่ื ทร่ี ฐั มนตรกี าหนดโดยราชกจิ จานุเบกษา

80

เรอ่ื ง การปฏบิ ตั ทิ ส่ี าคญั

ขอ้ 4 ใน การใชร้ ะบบไฟฟ้ าในโรงงาน ผปู้ ระกอบการตอ้ งดาเนนิ การให้
กฎกระทรวง เป็ นไปตามหลกั วิชาการหรือมาตรฐานทีย่ อมรบั กนั หรอื ตาม
หลกั เกณฑ์ วธิ กี าร และเงอ่ื นไขทร่ี ฐั มนตรกี าหนดโดยราชกจิ จา
น ี้ นเุ บกษา
ขอ้ 5 ใน
กฎกระทรวงน ้ี ผปู้ ระกอบกจิ การโรงงานตอ้ งจดั ใหม้ กี ารตรวจสอบระบบไฟฟ้ า
ในโรงงานเป็ นประจาทุกปี โดยวศิ วกรหรือบุคคลอ่ืนที่รฐั มนตรี
กาหนดโดยราชกิจจา นุเบกษา โดยการตรวจสอบและรบั รอง
ดงั กลา่ วตอ้ งจดั ใหม้ เี อกสารหลกั ฐาน

การจดั ใหม้ เี อกสารตามวรรคหนงึ่ ใหเ้ ป็ นไปตามหลกั เกณฑ์
วธิ กี ารและเงอ่ื นไขทรี่ ฐั มนตรกี าหนดโดยราชกจิ จานุเบกษา

กรณีมเี หตุอนั ควร รฐั มนตรจี ะประกาศในราชกจิ จานุเบกษา
กาหนดหลกั เกณฑ์ วธิ กี ารตรวจสอบระบบไฟฟ้ าในโรงงานและ
รบั รองความปลอดภยั ของระบบไฟฟ้ าในโรงงานตามวรรคหนงึ่ ก็ได้

การตรวจสอบระบบไฟฟ้ าในโรงงานและการรบั รองความ
ปลอดภยั ของระบบไฟฟ้ าในโรงงานจดั อยูใ่ นประเภทอาคารทต่ี อ้ ง
จดั ใหม้ ผี ตู้ รวจสอบตามกฎหมายวา่ ดว้ ยการควบคมุ อาคารใหเ้ ป็ นไป
ตามกฎหมายวา่ ดว้ ยการนน้ั และใหถ้ อื วา่ ผูป้ ระกอบกจิ การโรงงานที่
ไดจ้ ดั ใหม้ ผี ตู้ รวจสอบไดด้ าเนนิ การตามวรรคหนง่ึ แลว้
81

เรอ่ื ง การปฏบิ ตั ทิ สี่ าคญั

ขอ้ 6 ใน จดั ใหม้ บี ุคคลากรประจาโรงงาน โดยพจิ ารณาถงึ คุณสมบตั ิ
กฎกระทรวงน ี้ จานวน และหนา้ ทขี่ องบุคลากรประจาโรงงาน รวมทง้ั การส่ง
รายชอ่ื บคุ คลากรประจาโรงงานใหแ้ กก่ รมโรงงานอตุ สาหกรรมให้
ขอ้ 7 ใน เป็ นไปตามหลกั เกณฑ์ วธิ กี ารและเงอื่ นไขทรี่ ฐั มนตรกี าหนดโดย
กฎกระทรวงน ี้ ราชกจิ จานเุ บกษา
บุคคลากรดงั กล่าวหมายถงึ คนงานและวศิ วกรทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั
ขอ้ 8 ใน ระบบไฟฟ้ าในโรงงาน
กฎกระทรวงน ้ี ตอ้ งจดั เก็บและรกั ษาแบบแปลนตามขอ้ 2 และเอกสารตามขอ้ 5
หรอื เอกสารใดตามกฎกระทรวงนไี้ วเ้ ป็ นเอกสารประจาโรงงาน
เก็บไวใ้ หเ้ จา้ หนา้ ทตี่ รวจ

ภายในสามปี นบั แตว่ นั ทกี่ ฎกระทรวงนใี้ ชบ้ งั คบั มใิ หน้ าความใน
ขอ้ 2 มาใชบ้ งั คบั กบั โรงงานทไ่ี ดร้ บั แจง้ หรอื ใบอนญุ าตประกอบ
กจิ การโรงงานกอ่ นกอ่ นวนั ทกี่ ฎกระทรวงนใี้ ชบ้ งั คบั

82

กฎกระทรวงแรงงานฯ
เรอื่ ง

ความปลอดภยั ในงานกอ่ สรา้ ง 2551

83

เรอื่ ง การปฏบิ ตั ทิ ส่ี าคญั

ขอ้ กาหนดทว่ั ไป หมวด ๓ งานไฟฟ้ าและการป้ องกนั อคั คภี ยั

อาศยั อานาจตาม สว่ นที่ ๑ งานไฟฟ้ า
มาตรา ๖และ
ขอ้ ท่ี 20 การตดิ ตง้ั และการใชร้ ะบบไฟฟ้ าในเขตกอ่ สรา้ ง
มาตรา ๑๐๓ แหง่ • ใหน้ ายจา้ งจดั ใหม้ ี แผงผงั วงจรไฟฟ้ าซง่ึ มวี ศิ วกรลง
พรบ. แรงงาน นาม รบั รอง
๒๕๔๑ • ใหม้ วี ศิ วกรควบคุมดูแลการตดิ ตง้ั และการใชง้ านให้
เกดิ ความปลอดภยั
• ทง้ั นต้ี อ้ งเป็ นไปตามมาตรฐานของการไฟฟ้ าทอ้ งถนิ่
กรณีไมม่ ใี หป้ ฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานของ วศท.

84

เรอื่ ง การปฏบิ ตั ทิ ส่ี าคญั

ขอ้ กาหนด หมวด ๓ งานไฟฟ้ าและการป้ องกนั อคั คภี ยั
ทว่ั ไป สว่ นท่ี ๑ งานไฟฟ้ า

อาศยั อานาจ ขอ้ ที่ 21
ตามมาตรา ๖ • ให้นายจา้ งจดั ให้มี สวทิ ช์ตดั วงจรไฟฟ้ า เพ่ือ
และ มาตรา
ควบคุมการใชง้ านในเขตก่อสรา้ งใหเ้ กดิ ความ
๑๐๓ แหง่ ปลอดภยั
พรบ. • ทงั้ น้ีต้องเป็ นไปตามมาตรฐานของการไฟฟ้ า
ทอ้ งถน่ิ กรณีไม่มใี ห้ปฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานของ
แรงงาน วศท.
๒๕๔๑

85

เรอ่ื ง การปฏบิ ตั ทิ สี่ าคญั

ขอ้ กาหนด หมวด ๓ งานไฟฟ้ าและการป้ องกนั อคั คภี ยั
ทว่ั ไป สว่ นที่ ๑ งานไฟฟ้ า

อาศยั อานาจ ขอ้ ท่ี 22
ตามมาตรา ๖ • ใหน้ ายจา้ งจดั ใหม้ รี ะบบป้ องกนั กระแสไฟฟ้ ารว่ั โดย
และ มาตรา
ตอ่ สายดนิ สาหรบั หมอ้ แปลง แผงไฟฟ้ าและอุปกรณ์
๑๐๓ แหง่ ไฟฟ้ าทตี่ ดิ ตง้ั อยู่กบั ท่ีทุกชนดิ ส่วนอุปกรณ์ไฟฟ้ า
พรบ. กาลงั อนื่ ๆใหต้ อ่ สายดนิ กบั เตา้ รบั ทม่ี จี ดุ ตอ่ ลงดนิ
• ทง้ั นตี้ อ้ งเป็ นไปตามมาตรฐานของการไฟฟ้ าทอ้ งถนิ่
แรงงาน กรณีไมม่ ใี หป้ ฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานของ วศท.
๒๕๔๑

86

เรอ่ื ง การปฏบิ ตั ทิ สี่ าคญั

ขอ้ กาหนด หมวด ๓ งานไฟฟ้ าและการป้ องกนั อคั คภี ยั
ทว่ั ไป สว่ นที่ ๑ งานไฟฟ้ า

อาศยั อานาจ ขอ้ ท่ี 23
ตามมาตรา ๖ • กรณีทีม่ กี ารตดิ ตงั้ ตรวจสอบ ซ่อมแซมหรอื ซ่อม
และ มาตรา
บารุงระบบไฟฟ้ านายจา้ งตอ้ งจดั ใหม้ กี ารใชก้ ุญแจ
๑๐๓ แหง่ ป้ องกนั การสบั สวติ ช์ และตดิ ป้ ายแสดงเครอ่ื งหมาย
พรบ. หรอื สญั ลกั ษณห์ า้ มสบั สวติ ชเ์ ชอ่ื มตอ่ วงจรไวด้ ว้ ย

แรงงาน
๒๕๔๑

87

เรอื่ ง การปฏบิ ตั ทิ สี่ าคญั

ขอ้ กาหนด หมวด ๓ งานไฟฟ้ าและการป้ องกนั อคั คภี ยั
ทว่ั ไป
สว่ นที่ ๑ งานไฟฟ้ า
อาศยั อานาจ
ตามมาตรา ๖ ขอ้ ที่ 24
และ มาตรา • ใหน้ ายจา้ งจดั ใหม้ ปี ้ ายทม่ี ตี วั อกั ษรหรอื สญั ลกั ษณ์ซง่ึ

๑๐๓ แหง่ สะทอ้ นแสงไดเ้ พอื่ เตอื นอนั ตรายทบี่ รเิ วณหมอ้ แปลง
พรบ. ไฟฟ้ าและแผงไฟฟ้ า

แรงงาน
๒๕๔๑

88

กฎกระทรวง
กาหนดมาตรฐานในการบรหิ ารและการจดั การ

ดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามยั
และสภาพแวดลอ้ มในการทางานเกยี่ วกบั ไฟฟ้ า

พ.ศ. ๒๕๕๔

89

1. ใหน้ ายจา้ งจดั ใหม้ ขี อ้ บงั คบั เกยี่ วกบั วธิ ปี ฏบิ ตั งิ านกบั ไฟฟ้ าอยา่ ง
ปลอดภยั เพอ่ื เป็ นคมู่ อื สาหรบั ลกู จา้ ง

2. ใหน้ ายจา้ งจดั ใหล้ กู จา้ งทตี่ อ้ งปฏบิ ตั งิ านเกย่ี วกบั ไฟฟ้ าไดร้ บั
การฝึ กอบรมความปลอดภยั ในการทางานกบั ไฟฟ้ า

3. ใหน้ ายจา้ งจดั ใหม้ แี ผนผงั วงจรไฟฟ้ าทต่ี ดิ ตง้ั ภายในสถาน
ประกอบกจิ การโดยตอ้ งไดร้ บั การรบั รองจากวศิ วกรหรอื การ
ไฟฟ้ าประจาทอ้ งถน่ิ

4. ใหน้ ายจา้ งจดั ใหม้ แี สงสวา่ งอยา่ งเพยี งพอในบรเิ วณทต่ี อ้ ง
ทางานเกยี่ วกบั ไฟฟ้ า

5. ใหน้ ายจา้ งจดั ใหม้ ปี ้ ายเตอื นอนั ตรายจากกระแสไฟฟ้ าทม่ี องเห็น
ไดช้ ดั เจนในบรเิ วณทมี่ กี ารทางานกบั ไฟฟ้ า

90

6. หา้ มใหล้ กู จา้ งทท่ี างานกบั ไฟฟ้ าเขา้ ใกลห้ รอื นาสงิ่ ทเี่ ป็ นตวั นา
ไฟฟ้ าทไ่ี มม่ กี ารหมุ้ ฉนวนไฟฟ้ าทเี่ หมาะสมกบั แรงดนั ไฟฟ้ าเขา้
ใกลส้ งิ่ ทม่ี กี ระแสไฟฟ้ านอ้ ยกวา่ ระยะหา่ งตามทกี่ าหนดไวใ้ น
ตารางท่ี 1 ทา้ ยกฎกระทรวงฯ เวน้ แตม่ กี ารจดั ใหล้ กู จา้ งสวมใส่
อปุ กรณ์คมุ้ ครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คล หรอื ปิ ดกระแสไฟฟ้ า
หรอื หมุ้ สงิ่ ทเ่ี ป็ นตวั นาไฟฟ้ าดว้ ยฉนวน และตอ้ งจดั ใหม้ วี ศิ วกร
ควบคมุ

7. หา้ มใหล้ กู จา้ งทสี่ วมใสช่ ุดทเี่ ปี ยกหรอื เป็ นสอื่ นาไฟฟ้ าทางานกบั
สง่ิ ทมี่ กี ระแสไฟฟ้ าเกนิ 50 โวลต์ โดยไมม่ ฉี นวนไฟฟ้ าหมุ้ เวน้ แต่
จดั ใหล้ กู จา้ งสวมใสอ่ ปุ กรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คล
และใชเ้ ครอื่ งมอื ทเ่ี ป็ นฉนวนไฟฟ้ า

91

8. ใหน้ ายจา้ งจดั ใหม้ แี ผน่ ภาพแสดงวธิ ปี ฏบิ ตั เิ มอ่ื ประสบอนั ตราย
จากไฟฟ้ า การปฐมพยาบาล และการชว่ ยชวี ติ โดยการผายปอด
และนวดหวั ใจจากภายนอก พรอ้ มคาบรรยายตดิ ไวใ้ นบรเิ วณ
ทางานทส่ี ามารถมองเห็นไดช้ ดั เจน

9. ตอ้ งมกี ารตรวจสอบและบารงุ รกั ษาระบบไฟฟ้ าและบรภิ ณั ฑไ์ ฟฟ้ า
ใหส้ ามารถใชง้ านไดอ้ ยา่ งปลอดภยั ไมน่ อ้ ยกวา่ ปี ละ 1 ครง้ั พรอ้ ม
ทงั้ จดั ทาบนั ทกึ การตรวจสอบและบารงุ รกั ษาเก็บไวใ้ หส้ ามารถ
ตรวจสอบได ้

10.ในการตดิ ตงั้ บรภิ ณั ฑไ์ ฟฟ้ าใหป้ ฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานของการไฟฟ้ า
ทอ้ งถน่ิ หากไมม่ ใี หป้ ฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานของสมาคมวศิ วกรรม
สถานแหง่ ประเทศไทยฯ

11.ในกรณีทมี่ กี ารตดิ ตงั้ ตรวจสอบ ซอ่ มแซมบรภิ ณั ฑไ์ ฟฟ้ าใหท้ า
การปลดสวติ ซแ์ ละแขวนป้ ายพน้ื สแี ดงทมี่ ขี อ้ ความ “หา้ มสบั
สวติ ซ”์ หรอื ใสก่ ญุ แจป้ องกนั การสบั สวติ ซ์

92

12. ในกรณีทม่ี กี ารใชเ้ ครอ่ื งเป่ าลมทาความสะอาดบรภิ ณั ฑไ์ ฟฟ้ า
ตอ้ งใชท้ อ่ และหวั ฉดี ทเี่ ป็ นฉนวนไฟฟ้ า

13. บรภิ ณั ฑไ์ ฟฟ้ าทมี่ แี รงดนั ไฟฟ้ าเกนิ 50 โวลต์ ตอ้ งจดั ใหม้ ที ปี่ ิ ด
กน้ั อนั ตรายหรอื จดั ใหม้ แี ผน่ ฉนวนไฟฟ้ าปไู วท้ พี่ น้ื เพอื่ ป้ องกนั
อนั ตรายจากการสมั ผสั

14. สถานทตี่ ดิ ตงั้ เครอ่ื งกาเนดิ ไฟฟ้ าตอ้ งมพี นื้ ทก่ี วา้ งพอทจ่ี ะ
ปฏบิ ตั งิ านได้ จดั ใหม้ รี ะบบระบายอากาศอยา่ งเพยี งพอ (ใน
กรณีทม่ี ไี อเสยี จากเครอื่ งยนตใ์ หต้ อ่ ทอ่ ไอเสยี ออกสภู่ ายนอก)
จดั ใหม้ เี ครอ่ื งป้ องกนั กระแสไฟฟ้ าไหลเกนิ และจดั ใหม้ เี ครอ่ื ง
ดบั เพลงิ ทเี่ กดิ จากไฟฟ้ าและนา้ มนั ไดอ้ ยา่ งเพยี งพอ

15. ในกรณีทม่ี เี ครอื่ งกาเนดิ ไฟฟ้ าสารองตอ้ งมเี ครอื่ งป้ องกนั การใช้
ผดิ หรอื สวติ ซส์ บั โยกสองทางหรอื อปุ กรณอ์ น่ื เพอื่ มใิ หม้ โี อกาส
ตอ่ ขนานกบั ระบบไฟฟ้ าของการไฟฟ้ าทอ้ งถน่ิ เวน้ แตไ่ ดร้ บั
อนญุ าต

93

16. ใหน้ ายจา้ งตดิ ตงั้ เตา้ รบั ไวใ้ หเ้ พยี งพอแกก่ ารใชง้ านเพอ่ื ไมใ่ หม้ ี
การตอ่ ไฟโดยวธิ ที ไี่ มป่ ลอดภยั

17. ตอ้ งตดิ ตงั้ ระบบป้ องกนั ฟ้ าผา่ ไวท้ อ่ี าคารหรอื บรเิ วณทเี่ ก็บวตั ถุ
ไวไฟตามมาตรฐานของสมาคมวศิ วกรรมสถานแหง่ ประเทศไทยฯ

18. ตอ้ งตดิ ตง้ั ระบบลอ่ ฟ้ าทปี่ ลอ่ งควนั ซง่ึ ไมอ่ ยใู่ นรศั มคี มุ้ กนั ของระบบ
ป้ องกนั ฟ้ าผา่ โดยใหม้ รี ศั มที พี่ นื้ ดนิ เทา่ กบั ความสงู ของหลกั ลอ่ ฟ้ า

19. ในกรณีทปี่ ลอ่ งควนั ทาจากโลหะใหต้ อ่ สายนาประจลุ งหลกั ดนิ และ
ใหต้ อ่ สายลวดโลหะทยี่ ดึ ปลอ่ งควนั ทกุ เสน้ เขา้ ดว้ ยกนั หรอื นามาตอ่
กบั สายนาประจลุ งหลกั ดนิ

94

20. การตดิ ตง้ั หลกั ลอ่ ฟ้ าทป่ี ลอ่ งควนั ทท่ี าดว้ ยอฐิ หรอื คอนกรตี ท่ี
เป็ นปลอ่ งควนั แบบทว่ั ไป หลกั ลอ่ ฟ้ าตอ้ งมคี วามสงู ไมน่ อ้ ยกวา่
50-75 เซนตเิ มตร หากปลอ่ งควนั เป็ นแบบปลอ่ งระบายควนั ท่ี
เป็ นฝ่ นุ ไอ หรอื กา๊ ซทร่ี ะเบดิ ไดเ้ มอ่ื มปี ระกายไฟ หลกั ลอ่ ฟ้ า
ตอ้ งมคี วามสงู ไมน่ อ้ ยกวา่ 1.5 เมตร (แตถ่ า้ เป็ นแบบปลายเปิ ด
หลกั ลอ่ ฟ้ าตอ้ งมคี วามสงู ไมน่ อ้ ยกวา่ 4.5 เมตร) ซง่ึ ตดิ ตงั้ หลกั
ลอ่ ฟ้ ารอบปลอ่ งควนั โดยมรี ะยะหา่ งกนั ไมเ่ กนิ 2.4 เมตร และมี
สายตอ่ เชอื่ มกนั ถา้ ปลอ่ งควนั มฝี าครอบโลหะอยใู่ หต้ อ่ กบั หลกั
ลอ่ ฟ้ าดว้ ย
21. ถา้ มหี ลกั ลอ่ ฟ้ ามากกวา่ 1 หลกั ตอ้ งมสี ายนาประจไุ มน่ อ้ ยกวา่
2 สายตรงขา้ มกนั โดยตอ่ จากสายตอ่ ทเ่ี ชอ่ื มตอ่ กบั หลกั ลอ่ ฟ้ า
ไปยงั ดนิ สายนาประจทุ งั้ 2 สาย (หรอื มากกวา่ )จะ ตอ้ งมา
ตอ่ เชอ่ื มกนั ทฐี่ านของปลอ่ งควนั แลว้ แตล่ ะสายจะแยกออกไป
ตอ่ กบั หลกั ดนิ แตถ่ า้ ปลอ่ งควนั สงู ตง้ั แต่ 50 เมตรขนึ้ ไป สายนา
ประจตุ อ้ งตอ่ เชอื่ มกนั ตรงกงึ่ กลางของปลอ่ งควนั
95

22. ปลอ่ งควนั ทม่ี คี วามสงู ตงั้ แต่ 22.5 เมตรขนึ้ ไป และมขี นาด
พน้ื ทหี่ นา้ ตดั ของปากปลอ่ งไมน่ อ้ ยกวา่ 0.32 ตารางเมตร หาก
ตดิ ตง้ั หลกั ลอ่ ฟ้ าทท่ี าดว้ ยทองแดงใหฉ้ าบผวิ หลกั ลอ่ ฟ้ า สายนา
ประจุ และตวั จบั ยดึ ดว้ ยตะกว่ั หนาอยา่ งนอ้ ย 1.6 มลิ ลเิ มตร ยาวลง
มา 7.5 เมตร จากปากปลอ่ งเพอ่ื ป้ องกนั การผกุ รอ่ น

23. หากปลอ่ งควนั บผุ วิ ดว้ ยโลหะหรอื มบี นั ไดโลหะใหต้ อ่ สายนาประจุ
ทง้ั สว่ นบนและสว่ นลา่ ง

24. สายนาประจทุ เ่ี ป็ นทองแดงตอ้ งมขี นาดพนื้ ทห่ี นา้ ตดั ไมน่ อ้ ยกวา่
50 ตารางมลิ ลเิ มตร

25. สายนาประจทุ เี่ ป็ นทอ่ กลวงตอ้ งเป็ นทองแดงทม่ี คี วามหนาไมน่ อ้ ย
กวา่ 1.5 มลิ ลเิ มตร

26. สายนาประจทุ เี่ ป็ นแผน่ ยาวหรอื สายถกั ตอ้ งเป็ นทองแดงทมี่ คี วาม
หนาไมน่ อ้ ยกวา่ 2 มลิ ลเิ มตร

96

27. สายนาประจทุ มี่ รี อยตอ่ ตอ้ งรบั แรงดงึ ไดไ้ มน่ อ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 50
ของความแข็งแรงของสาย และตอ้ งไมม่ กี ารหกั มมุ

28. สว่ นของสายนาประจทุ ส่ี งู จากพน้ื ดนิ จนถงึ ระยะ 2.5 เมตร ตอ้ งใช้
วสั ดทุ ไี่ มเ่ ป็ นสารแมเ่ หล็กหอ่ หมุ้

29. ตวั จบั ยดึ สายนาประจตุ อ้ งเป็ นทองแดง มรี ะยะหา่ งระหวา่ งตวั จบั
ยดึ ไมเ่ กนิ 1.2 เมตร ตามแนวตงั้ และไมเ่ กนิ 60 เซนตเิ มตร ตาม
แนวนอน

30. หากลกู จา้ งตอ้ งทางานบนทส่ี งู ตง้ั แต่ 4 เมตรขนึ้ ไป ตอ้ งมเี ข็มขดั
นริ ภยั และหมวกนริ ภยั Class B เวน้ แตเ่ ข็มขดั นริ ภยั นน้ั จะทาให้
เสยี่ งตอ่ อนั ตรายมากขน้ึ

31. ในการใชถ้ งุ มอื ยางตอ้ งใชค้ กู่ บั ถงุ มอื หนงั ทกุ ครงั้ โดยถงุ มอื หนงั
ทใี่ ชส้ วมทบั ถงุ มอื ยางตอ้ งมคี วามยาวหมุ้ ถงึ ขอ้ มอื

32. หากลกู จา้ งทางานอยเู่ หนอื ผวิ นา้ ตอ้ งจดั ใหม้ กี ารสวมชูชพี เวน้ แต่
จะทาใหเ้ สย่ี งตอ่ อนั ตรายมากขนึ้

97

98

มคี าถามไหมครบั

99

สมาคมส่งเสริมความปลอดภยั และอนามยั ในการทางาน (ประเทศไทย)

100