วิชาสุขศึกษา

ลักษณะการเจรญิ เตบิ โตและพฒั นาการของร่างกายในวยั ตา่ งๆ

• นอกจากการเจริญเตบิ โตของร่างกายแลว้ ยังมีการเปลย่ี นแปลงทเี่ กดิ ขึน้ กบั เราทัง้ ในดา้ นอารมณ์ สตปิ ัญญาและสงั คม เช่น
สามารถควบคุมอารมณโ์ กรธ การนงิ่ เงยี บเมอื่ ไม่พอใจ การอ่านหนังสอื ทอ่ งสตู รคณู ไดอ้ ย่างคลอ่ งแคลว่ อาบน้าและแต่งกาย
ด้วยตนเอง มีเพอื่ นในหอ้ งเรียนเพิ่มมากขนึ้ การเปลยี่ นแปลงเหล่านีเ้ รยี กว่า พฒั นาการ

• การเจรญิ เตบิ โตและพัฒนาการมกั จะเกิดข้ึนควบคไู่ ปพรอ้ มๆกันดังนัน้ การเจริญเตบิ โตของร่างกายกถ็ อื วา่ เป็นพัฒนาการทาง
ร่างกายดา้ นหนง่ึ เชน่ กนั โดยลกั ษณะการเจรญิ เติบโตและพัฒนาการของรา่ งกายมนุษย์นั้น จะแตกต่างกนั ออกไปในแต่ละ
ช่วงอายุ สามารถแบง่ ออกเปน็ วัยต่างๆได้ดงั ตอ่ ไปน้ี

วัยกอ่ นคลอด

• วัยก่อนคลอด เป็นวัยท่ีมีการเจริญเติบโตภายในท้องของแม่จนถึงคลอดโดยมีระยะเวลา
ประมาณ 9 เดอื น รา่ งกายของเราจะมีการกอ่ ตัวของโครงสร้างทางร่างกาย และเจริญเติบโต
อย่างรวดเร็วมากจะมีกล้ามเนื้อ หลอดเลือด อวัยวะสืบพันธุ์ อวัยวะขับถ่าย กระดูก อวัยวะ
รับความรสู้ ึก สมอง เมอื่ อยู่ในทอ้ งของแมไ่ ด้ประมาณ 2 เดอื น
• ในวัยนี้ลูกและแม่ส่ือสารติดต่อกันทางรก โดยมีสายสะดือเป็นท่อต่อจากตัวลูก ไปยังรกท่ี
ตดิ อยู่กับผนงั มดลกู ของแม่ ลกู น้อยจะได้รับอาหาร และออกซเิ จนผ่านทางรก เข้าไปทางสาย
สะดือ ไปหล่อเล้ียงร่างกาย และจะเป็นวัยที่รับผลกระทบจากสิ่งแวดล้อมต่างๆไวมาก เช่น
เม่ือแมร่ สู้ กึ เครียด ลกู ในทอ้ งก็จะรู้สึกตามไปดว้ ย แม่จึงต้องคอยระมัดระวัง และรับประทาน
อาหารที่มีประโยชนเ์ พ่อื บา้ รงุ ตนเอง และลูกในท้องดว้ ย

วยั ทารก

• วัยทารกอยู่ในชว่ งอายแุ รกเกดิ ถงึ อายปุ ระมาณ 3 ปี เด็กในวยั นีจ้ ะมพี ัฒนาการทางด้านรา่ งกาย
โดยจะมสี ัดส่วนของศีรษะต่อลา้ ตวั เปน็ 1 ตอ่ 4 และทกั ษะการเคลื่อนไหวเป็นไปอย่างรวดเร็ว
เมอื่ เด็กยกศรี ษะไดแ้ ลว้ จงึ ยกหน้าอก – ยกลา้ ตวั – คว้า่ – คลาน – น่งั – ยนื – เดิน วยั น้ี
ต้องการความช่วยเหลือในทกุ ๆดา้ น เมอ่ื อายุ 2 ปี มักจะชอบพดู คา้ ว่า “ไม่”เพ่ือเป็นการปฏเิ สธ
สือ่ ภาษาดว้ ยคา้ สัน้ ๆ ไมเ่ ป็นประโยค มักจะพดู เป็นค้าโดด เชน่ “หิวนา้ ” จะพูดวา่ “น้า” เปน็
ตน้ เรม่ิ มกี ารเลยี นแบบการกระท้าของพอ่ และแม่ เลยี นแบบส้าเนยี งการพดู เด็กระยะนีจ้ ะมี การ
เคลอื่ นไหวอยู่ไมน่ ิง่ เพอื่ เรยี นรู้ส่งิ ต่างๆรอบตวั

วยั เดก็ ตอนต้น หรือ ปฐมวยั

• วัยเด็กตอนต้นอยใู่ นชว่ งอายุ 3 – 6 ปี ในวัยนี้จะมสี ่วนสงู และน้าหนกั เพิ่มข้นึ อย่างรวดเรว็ แตจ่ ะขยายออกทางส่วนสงู มากกว่า
ด้านข้างกลา้ มเนอ้ื และกระดูกจะเรม่ิ แข็งแรงขน้ึ แตก่ ลา้ มเนอ้ื ที่เก่ียวกับการเคลื่อนไหวยังเจริญไมเ่ ตม็ ท่ี การประสานงานของอวยั วะ
ต่างๆยังไมด่ พี อ
• ในวัยนีส้ ามารถใช้ภาษาได้ชัดเจนมากข้ึน พดู ได้หลายค้าติดกนั และส่ือความหมายไดเ้ ข้าใจยง่ิ ขึน้ เดก็ วัยนีม้ ักยึดตัวเองเปน็ ศูนย์กลาง
ชอบเล่นคนเดียว พดู กบั ตวั เอง เรียกรอ้ งความสนใจ เม่ือเดก็ เรมิ่ เขา้ โรงเรยี นอนุบาลจะรจู้ กั เขา้ สังคม น่นั คือ การเล่นกับเพอื่ นๆ
กลุ่มเด็กเล็ก ๆ 2-3 คน โดยจะเลน่ รวมกนั ท้ังสองเพศอย่างสนกุ สนาน เด็กวยั น้ีมีจินตนาการกว้างขวาง แต่ความคิดยังไม่เป็นเหตุ
และผลมากนัก

วยั เดก็ ตอนกลาง หรือ วยั เรียน

• วัยเด็กตอนกลางอยู่ในช่วงอายุ 6 – 12 ปี ในวัยน้ีการพัฒนาการทางด้านร่างกายจะเริ่มเป็นไปอย่างช้าๆ น้าหนักโดยเฉล่ียเพิ่มข้ึน
ประมาณ 2 – 3 กิโลกรัม ตอ่ ปี ส่วนสูงเพิ่มประมาณ 4 – 5 เซนติเมตร ต่อปี ฟันน้านมจะเริ่มหักเม่ืออายุประมาณ 6 ปี จากน้ัน
ฟนั แท้จะข้นึ มาแทนที่

• วยั นจ้ี ะใช้กลา้ มเนื้อใหญ่และกล้ามเน้อื เลก็ ได้ดีขึ้น มีพละก้าลังมาก ชอบเคลื่อนไหวอยู่ไม่น่ิง มีการประสานงานในระบบประสาทและ
การเคลื่อนไหว ท้าให้ท้างานสอดคล้องกันได้ มีพฤติกรรมในการเล่นท่ีแบ่งแยกเพศหญิงและชายออกจากกัน ผู้หญิงจะเล่นในกลุ่ม
ของผู้หญงิ ผชู้ ายจะเล่นในกลุม่ ของผู้ชาย
• วัยเด็กตอนกลางจะเป็นวัยที่เร่ิมเรียนวิชาการ สามารถรับรู้และเข้าใจสัญลักษณ์ต่างๆได้ ส่ือความหมายได้ชัดเจนมากขึ้น อ่านออก
เขียนได้ รู้จักเหตุผลและยอมรับข้อตกลงต่างๆได้ รับผิดชอบหน้าที่ได้ดีขึ้น รู้จักการเสียสละ มีพฤติกรรมทางอารมณ์ที่ซับซ้อนเพิ่ม
มากขนึ้ และเรมิ่ วิตกกังวลเกยี่ วกับเรื่องเพศ

วยั รุ่น

• วัยรุ่นอยใู่ นช่วงอายุ 13 – 19 ปี วยั น้จี ะมีการเปล่ียนแปลงทางด้านร่างกาย โดยเฉพาะลักษณะของเพศอย่างเดน่ ชดั
• วยั รุ่นเพศชาย จะมสี ว่ นสงู และน้าหนกั เพ่มิ ขึ้น แขนยาว มือใหญ่ข้นึ มกี ลา้ มเนือ้ ใหญ่กวา้ งและแข็งแรงขน้ึ มีขนตามแขน หน้าแข้ง มีหนวดเครา

เสียงจะหา้ วแตก
• วัยรุน่ เพศหญิง จะมตี ะโพกผาย เอวคอด หน้าอกขยายใหญข่ น้ึ มปี ระจ้าเดอื น เสยี งจะเลก็ แหลม
• เด็กในวยั นี้จะมกี ารเปลยี่ นแปลงทางด้านอารมณอ์ ยา่ งรวดเร็วมาก คอ่ นขา้ งหลงตวั เอง เพอ้ ฝัน ต้องการความเป็นอสิ ระ อยากรู้อยากทดลองสิ่ง

แปลกใหม่ รักงา่ ย โกรธง่าย ใจร้อน มกั จะเช่อื ฟงั กลุ่มเพ่อื นมากกวา่ พ่อแมข่ องตนเอง และเร่มิ สนใจในเพศตรงข้าม
• สตปิ ัญญาจะพฒั นาสูงข้ึน สามารถเรียนรู้ เข้าใจเหตุการณ์ต่างๆ ได้ดีมากขึน้ มคี วามสามารถในการคดิ วิเคราะห์ และสังเคราะห์ ส่ิง

ต่างๆ ได้มากขึน้ ตามล้าดับ ในบางครัง้ อาจขาดความย้งั คิด มคี วามหุนหันพลนั แล่น ขาดการไตรต่ รองให้รอบคอบในการตดั สินใจแต่ละครงั้

วยั ผู้ใหญ่

• วัยผู้ใหญ่อยู่ในช่วงอายุ 20 – 60 ปี ในวัยน้ีความเจริญเติบโตทางด้านร่างกายสมบูรณ์และพัฒนาเต็มที่
ประสิทธิภาพและความสามารถของอวัยวะต่างๆ ของร่างกายสูงสุด จนมีอายุประมาณ 45 ปี การเปล่ียนแปลง
ทางรา่ งกาย การเคลื่อนไหวทางด้านกล้ามเนื้อท้างานช้าลง และก้าลังเริ่มลดน้อยลง เหนื่อยง่าย ประสาทสัมผัส
ต่างๆ รับรูช้ ้า สายตาเรมิ่ สน้ั หรือยาว รูปร่างเปลี่ยนแปลง ผมเริ่มหงอก ซึ่งเป็นในช่วงท้ายๆของวัย หรือที่เรียก
กันว่า วัยทอง

• วัยผู้ใหญ่จะมีการควบคุมอารมณ์ได้ดีขึ้น มีความม่ันคงทางจิตใจดีกว่าวัยรุ่น ค้านึงถึงความรู้สึกของผู้อ่ืน รู้สึก
ยอมรับผู้อื่นไดด้ ีข้นึ มีการใชเ้ หตผุ ลท้ังกบั ตนเองและผู้อื่น และเร่ิมรู้จักคิดไตร่ตรองมากข้ึน ให้ความส้าคัญกับ
กลุ่มเพื่อนร่วมวัยลดลง เป็นวัยที่เริ่มใช้ชีวิตครอบครัวกับคู่ของตนเอง เร่ิมบทบาทหน้าท่ีของพ่อแม่ จึงต้องมี
ความรับผดิ ชอบเพิ่มมากขน้ึ ในช่วงท้ายของวัยน้ี อาจจะมีความวิตกกังวลเก่ียวกับการเปล่ียนแปลงของร่างกาย
จนทา้ ใหเ้ กดิ ความแปรปรวนทางอารมณไ์ ด้

วยั ผู้สูงอายุ หรือ วยั ชรา

• วัยผสู้ ูงอายุอยูใ่ นชว่ งอายุ 60 ปี ขึน้ ไป วัยนจี้ ะมกี ารทา้ งานของอวัยวะต่างๆของรา่ งกายเสอ่ื ม
ลงอยา่ งรวดเรว็ เช่น ผวิ หนงั เหยี่ วย่น ฟันหลดุ ดวงตาฝ้าฝาง ผมบางและมผี มหงอกเพ่มิ มาก
ขน้ึ สติปัญญาและความจ้าจะเรม่ิ เส่ือมลง ไม่กระฉบั กระเฉง ว่องไว เหมอื นแตก่ ่อน

• บุคคลในวยั น้มี ักใชเ้ วลาทบทวนสงิ่ ท่ีผ่านมาในชวี ติ อย่างจรงิ จงั ชอบเล่าถึงอดตี ทีท่ ้าใหต้ น
ภูมิใจ ผู้สูงอายุทส่ี ุขภาพจิตดี มักร้สู ึกว่าตนเองยงั มคี ณุ คา่ แมจ้ ะไมไ่ ดท้ า้ หนา้ ทก่ี ารงานท่เี คย
เปน็ ในขณะทบี่ างคนอาจเกิดความรูส้ ึกขาดคุณค่าในตนเอง แลว้ ยังต้องเผชิญกับความตาย
ของผเู้ ปน็ ที่รกั จนท้าให้เกิดความซึมเศรา้ จงึ ต้องมีการเตรยี มตวั และปรบั ตัวเองเพ่อื เผชญิ
กับความสญู เสยี ตา่ งๆ จงึ ควรเตรียมทา้ กิจกรรมในวัยชรา พบปะพดู คุยกบั เพ่ือนฝูงทอี่ ายุ
ใกล้เคียงกนั และคนในรุ่นหลังควรใหเ้ กยี รตแิ ละให้โอกาสในการแสดงความสามารถในด้าน
ตา่ งๆตามสมควร

• ในครอบครัวของนกั เรยี นตา่ งประกอบไปดว้ ยบคุ คลในแต่ละวยั ทีแ่ ตกตา่ งกัน นกั เรียนจึงควร
ทา้ ความเขา้ ใจในพฒั นาการของแตล่ ะวยั เพอื่ ท่ีจะได้แสดงออกต่อบคุ คลในครอบครัวได้
อยา่ งถูกตอ้ งและเหมาะสม

จบแล้วคบั ผม