คู่มือถั่วหรั่ง

การจัดการดิน
เพื่อปลูกถ่วั หร่ังในชดุ ดนิ ชมุ พวง (Cpg)

สาํ นั ก ง า น พั ฒ น า ที ดิ น เ ข ต 5

ก ร ม พั ฒ น า ที ดิ น
ก ร ะ ท ร ว ง เ ก ษ ต ร แ ล ะ ส ห ก ร ณ์

กรกฎาคม 2564

กรมพัฒนาท่ีดิน
เปนหนวยงานหลักในการอนุรักษ
ฟนฟูทรัพยากรดินใหมีความอุดมสมบูรณ
เพ่ือเปนฐานการผลิตสินคาการเกษตร
และอาหารที่ปลอยภัย มั่นคง

และยั่งยืนใหแกประเทศ

สาํ นักงานพฒั นาทีดินเขต 5





สารบญั 9 วธิ กี ารเก็บเกียว สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

1 ถัวหรงั 9 ผลผลิต

3 พนั ธุถ์ ัวหรงั 10 ประโยชนถ์ ัวหรงั
พนั ธุส์ งขลา 1 ต้นถัวหรงั
สมบตั ิทางเคมขี องดิน
4 ชุดดินชุมพวง
การจาํ แนกดิน 11 โรค และแมลง
สมบตั ิทางเคมขี องดิน โรคใบไหม้
โรคใบจุด
5 สภาพแวดล้อมทีเหมาะสม เพลียอ่อน

5 การเตรยี มดิน 12 ลักษณะการเจรญิ เติบโต

5 อัตราเมล็ดพนั ธุ์ 19 ปญหาทีพบในการปลกู ถัวหรงั

6 ฤดปู ลกู 20 เอกสารอ้างอิง
ปลกู ต้นฤดฝู น
ปลกู นอกฤดฝุ น

7 วธิ กี ารปลกู

8 อายุการเก็บเกียว



ถัวหรัง สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

วงศ Papilionaceae
ชอื่ วทิ ยาศาสตร Voundzeia subterranean หรอื Migno subterranean
ชอ่ื สามญั Bambarra Groundnut

ถว่ั หรง่ั เปน พชื ตระกลู ถวั่ ลม ลกุ มรี ะบบรากแกว ประกอบดว ยลาํ ตน 2 ชนดิ
คอื แบบตงั้ ตรงและเลอ้ื ยขนานไปกบั พนื้ ดนิ ใบเปน ใบประกอบ ดอกถวั่ หรงั่ เกดิ ตาม
มมุ โคนกา นใบสเี หลอื ง ฝก และเมลด็ เกดิ บรเิ วณทเี่ คยเปน ทอี่ ยขู องดอก มรี ปู รา งกลม
รเี ลก็ นอ ย เมลด็ ภายในมหี ลายสี ขนึ้ อยกู บั พนั ธุ เชน ครมี นํา้ ตาล แดง มว ง ดํา
หรอื ลายแดง ความหนาและเหนยี วของเปลอื กหมุ เมลด็ (seed coat) ขน้ึ อยกู บั
พนั ธุ

1

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 ถ่ัวหร่งั เปน พชื ไรชนิดหน่งึ ทีน่ ยิ มปลูกกันมากในภาคใต เชน
สงขลา นราธิวาส ยะลา กระบี่ ตรงั พทั ลงุ ปตตานี สรุ าษฎรธ านี
นครศรธี รรมราช โดยมชี ่อื เรยี กแตกตา งกนั เชน ถั่วปนหยี ถัว่ ไทร
ถ่วั เม็ดเดียว กาแจโป เปน ตน

ถว่ั หร่งั เปน พืชทม่ี ีความสามารถในการใหผลผลติ สงู โดยสามารถให
ผลผลติ 1,200 กิโลกรัมตอไร เมล็ดถ่ัวหรั่งมคี ณุ คาทางโภชนาการสูง
โดยมีคารโ บไฮเดรต 55-72 เปอรเซ็นต นํ้ามนั 6-7 เปอรเ ซน็ ต โปรตีน
18-20 เปอรเซน็ ต และมีสารเมทไธโอนีน ซ่งึ เปน สารที่มีประโยชนต อ
รางกายสงู กวา ถั่วชนดิ อื่น

2

พนั ธุถ์ ัวหรงั สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

พันธุสงขลา 1

ลักษณะประจาํ พันธุ คือ ใบสเี ขียวใบยอยรูปหอกทีส่ วนกลาง
กวา งเรียวไปหาสว นปลายกา นใบสเี ขียวลําตนสมี วงดอกสเี หลอื งทรงตน
เปนพุม แคบตดิ ฝก แนนเปน กระจกุ เปลอื กฝก สีขาวปนนา้ํ ตาลเย่อื หุม
เมล็ดสแี ดง

อายุเกบ็ เกยี่ ว 110-120 วันหลังปลกู นํ้าหนัก 100 เมลด็
หนัก 48.3 กรัมผลผลิตผักสดเฉล่ีย 562 กิโลกรัมตอ ไร ผลผลติ ฝก
แหง เฉล่ยี 161 กโิ ลกรัมตอ ไร เปอรเซน็ ตก ะเทาะเมลด็ 73 เปอรเซ็นต
เปน พันธทุ ท่ี นตอสภาพแหงแลงไดดดี อกจะเรมิ่ บานเม่ืออายปุ ระมาณ
38 วนั เมลด็ มีสแี ดง

3

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 ชุดดินชุมพวง Chumpuang series (Cpg)
กล่มุ ชุดดินที: 40
การจาํ แนกดิน

จดั อยใู น Coarse-loamy, Siliceous, isohyperthermic Typic
Kandiudults เกิดจากการทบั ถมของตะกอนลาํ นํ้าเกา บนลานตะพกั ระดับสงู
(hight terrace)

สมบตั ิทางเคมขี องดิน

ดินมปี ฏกิ ิริยาเปน กรดปานกลาง (moderately acid) คือมีคา pH 5.8
มีปรมิ าณอินทรียวตั ถใุ นดินอยูในระดบั ตํา่ (0.51 เปอรเ ซน็ ต)
ปรมิ าณฟอสฟอรสั ที่เปนประโยชนตํ่า (8.1 มิลลกิ รัมตอกิโลกรัม)
โพแทสเซียมที่แลกเปล่ยี นได 0.033 Cmol / kg แคลเซยี มท่ีแลกเปล่ียนได
0.81 Cmol / kg แมกนเี ซียมทแี่ ลกเปลย่ี นได 0.06 Cmo / g

4

สภาพแวดล้อมทีเหมาะสม สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

ถ่วั หร่งั สามารถเจริญเตบิ โตไดด ใี นสภาพพ้นื ท่ี เปน ทรายถงึ ดินรว นปนทราย
ในทีด่ อน มีการระบายนํา้ และการซึมผานของนาํ้ ไดดแี ละไมมนี า้ํ ขงั ในสภาพดนิ
คอ นขา งเหนยี วจะมปี ญหาในการเก็บเก่ียว เนอ่ื งจากฝกจะขาดติดอยใู นดนิ มาก
ทําใหเ ปลืองแรงงานและเสียเวลาในการเกบ็ เกีย่ วเพ่ิมขนึ้ สามารถใหผลผลติ ไดด ี
ทม่ี ีความอุดมสมบรู ณต ํา่ สภาพดนิ กรดแตไ มทนในดินดา งและดินเค็ม
ระดบั pH ท่ีเหมาะสม 5.0-6.5

การเตรยี มดิน

ไถ 1 คร้งั แลว พรวนอีก 1 ครั้ง ในดนิ มคี วามรวนซุยเหมาะในการปลกู
และงอกของเมลด็ หรือหากในพื้นทเี่ ปด ใหมห รือพนื้ ที่ปลูกยางทดแทน หลังจาก
นําเศษตนพชื ออกแลว ถาดนิ มคี วามรว นซุยดี สามารถปลูกไดเลยโดยไมต อ งมี
การเตรียมดิน

อัตราเมล็ดพนั ธุ์

ใชเมล็ดพันธุท ี่กะเทาะเปลอื กแลว ประมาณ 4-5 กิโลกรัมตอไร หรอื เมลด็
แหง ท้งั เปลอื กประมาณ 7 กโิ ลกรมั ตอไร

5

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 ฤดปู ลกู

ปลกู ต้นฤดฝู น

ประมาณเดอื นมถิ นุ ายนถงึ กรกฎาคม
หากปลกู หลงั จากนีถ้ ว่ั หรงั่ จะออกดอกและตดิ ฝก ในชวงทีฝ่ นตกหนัก

จะทาํ ใหต ิดฝกนอ ย
ปลกู นอกฤดฝู น

เหมาะสําหรับพ้นื ท่ีที่สามารถใหน้ําได
การปลูกนอกฤดฝู นจะมผี ลดคี ือจะเปน โรคภยั นอ ยกวา การปลูกในฤดฝู น

6

วธิ กี ารปลกู สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

เตรียมดินดว ยการไถพรวนตากดินประมาณ 7-10 วัน

ปลูกโดยวธิ หี ยอดหลมุ ระยะหางระหวา งแถว 1 เมตร
ระยะหา งระหวางตน 70 เซนตเิ มตร

หยอดเมลด็ หลุมละ 1-2 เมลด็ พรอมเกลยี่ ดินกลบ

เมลด็ เริ่มงอกหลังหยอดเมลด็ 4-5 วนั

กําจัดวชั พชื เม่ือถัว่ หร่ังอายุ 30 วัน
และใสปุยเคมีสูตร 15-15-15 ครั้งท่ี 1

โดยการโรยรอบโคนตน

เริ่มออกดอกเมื่ออายุประมาณ 45-50 วัน
กําจดั วัชพชื ใสปยุ เคมีสตู ร 15-15-15 คร้งั ท่ี 2
และพนู ดินบริเวณโคนตนถา ไมพ ูนดนิ บรเิ วณโคนตนถั่วหรง่ั

จะไมต ดิ ฝก หรือตดิ ฝกนอ ย

7

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 อายุการเก็บเกียว
อายเุ กบ็ เกยี่ วประมาณ 90 วัน

เหมาะสําหรับการนําไปตม รบั ประทาน

อายุเกบ็ เก่ียวประมาณ 100 -120 วนั
เหมาะสาํ หรบั การเกบ็ เมล็ดพนั ธสุ งั เกตจากลักษณะใบทมี่ ีสีนา้ํ ตาล
และเห่ยี วเมลด็ ไมม รี ะยะพกั ตัวสามารถนาํ เมลด็ พันธทุ เ่ี ก็บไดมาปลกู ไดเลย

8

วธิ กี ารเก็บเกียว สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

ใชจ อบหรอื เสยี มแซะบรเิ วณรอบ ๆ โคนตนเพือ่ ใหงา ยตอการถอน

ผลผลิต

เมลด็ พันธนุ ้ําหนกั ฝกสด 230 กิโลกรมั ตอไร
9

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 ประโยชนถ์ ัวหรงั

ต้นถัวหรงั
ปลูกแซมกับพืชอน่ื สําหรบั เปน พชื คลมุ ดิน และชวยบํารุงดิน

เมล็ดถัวหรงั
ถว่ั หร่ังนํามาตม หรือเผาไฟรบั ประทาน หรือใชทําอาหารคาว
และขนมหวาน และแปรรปู เปนอาหารกระปอง มรี สชาติ
คลายถวั่ ลิสง
มรี สหวานกรอบใชท าํ อาหารไดหลายชนิด
ใชบ ดแปงดบิ หรือน่ึงสุกบดเปน แปง ใชสําหรบั ทาํ ขนมหวาน
ตา ง ๆ
ใชแ ปรรปู ซอสถว่ั หรงั่ และถว่ั เนา
ใชเปนอาหารสัตว

10

โรค และแมลง สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

โรคใบไหม้ (LEAF BLIGHT)
สาเหตุ : เชื้อรา RHIZOCTONIA SOLANI
อาการ : พบระบาดในชว งฝนตกชุก ทาํ ใหใบหย่ี ว ดอกรว ง ราก และลําตนเนา
การปองกัน กาํ จดั : ฉดี พนดว ยสารปอ งกนั และกาํ จดั เชอ้ื รา

โรคใบจุด (LEAF SPOT)
สาเหตุ : เชอ้ื รา CERCOSPORA CANESSCENS, CORYNESPORA CASSICOLA
อาการ : ใบมจี ดุ ฉํา่ นา้ํ จุดขยายใหญ และเปลี่ยนเปน สีนํา้ ตาล
การปองกนั กําจัด : ฉดี พนดว ยสารปอ งกัน และกาํ จดั เชอ้ื รา

เพลียอ่อน
สาเหตุ : เพลี้ย
อาการ : เขา ดูดกินนา้ํ เล้ียงของใบ ทาํ ใหใบเหยี่ ว และแหง ตาย
การปอ งกัน กําจดั : ฉีดพนดวยสารปอ งกัน และกําจดั แมลง

11

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 ลักษณะการเจรญิ เติบโต

ลักษณะต้นอ่อนถัวหรงั
หลังจากปลูก 7 วัน

ใส่ปุยเคมี ครงั ที 1
สูตร 15-15-15 โดยวิธีโรยขางตน

12

ใส่ปุยเคมี ครงั ที 2 สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5
เร่ิมออกดอก
เมื่ออายุประมาณ 45-50 วัน
ใสปุยเคมีสูตร 15-15-15
และพูนดินบริเวณโคนตน

ลักษณะดอกของถัวหรงั
เมื่ออายุ 50 วัน

13

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 ลักษณะการติดฝกของถัวหรงั
ติดฝกสังเกตจากลักษณะของดิน
บริเวณโคนตนแตกแยก

ลักษณะการพูนดินของถัวหรงั
หากพูนดินบริเวณโคนตนนอยเกิน
ไป จะสังเกตเห็นฝกของถั่วหรั่งที่โผล
ขึ้นมาเหนือดิน
สังเกตไดเมื่อถ่ัวหร่ังอายุประมาณ
70 วัน

14

ลักษณะต้นถัวหรงั สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5
เม่ือถั่วหร่ังอายุประมาณ 80 วัน

การเจริญเติบโต
มีการขยายทรงพุมมากขึ้น

ลักษณะของถัวหรงั ทีเก็บมารบั ประทาน
ถ่ัวหร่ังที่อายุ 94 วัน

เปนระยะที่เหมาะสาํ หรับเก็บมาตม
เพ่ือรับประทาน

15

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 ลักษณะของถัวหรงั ทีเก็บเมล็ดพันธุ์
ถ่ัวหรั่งท่ีใบมีสีนํ้าตาลและเห่ียว
เม่ืออายุ 100 วัน สามารถเก็บเมล็ด
เปนเมล็ดพันธุได

การเก็บเกียว
เก็บเก่ียวถั่วหร่ัง
เพ่ือเปนเมล็ดพันธุ
โดยการใชจอบหรือเสียมแซะรอบ ๆ
โคนตนและถอน

16

การเก็บเกียว สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5
ลางฝกถั่วหร่ัง

การเก็บเกียว
นาํ มาถ่ัวหร่ังที่ลาง มาผึ่งลมใหแหง

17

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 การเก็บเกียว
แยกฝกกับตน และนําฝกมาตาก

เพ่ือลดความช้ืนของเมล็ด

การเก็บเกียว
เมล็ดถ่ัวหร่ังที่แกะเปลือกแลว

18

ปญหาทีพบในการปลกู ถัวหรงั สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

เมล็ดเกิดการงอกเปนต้นอ่อน
อาจเกิดจากเมล็ดแกเกินไปหรือไดรับ
ความช้ืนในระดับที่พอเหมาะ

19

สํา ันกงานพัฒนา ีท ิดนเขต 5 เอกสารอ้างอิง

https://www.rakbankerd.com/agriculture/print.php?id=6588&s=tblplant
สบื คน เม่อื วนั ที่ 7 มกราคม 2564

https://puechkaset.com/%E0%B8%96%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8
%A7%E0%B8%AB%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8%87/

สืบคนเม่อื วันที่ 2 กรกฎาคม 2564

20

ผคู้ วบคมุ การฝกงาน

นางปราณี สหี บณั ฑ ผเู ชยี่ วชาญดานวางระบบการพฒั นาทดี่ นิ
นางอุษา จักราช นกั วชิ าการเกษตรชาํ นาญการพิเศษ

สาํ นักงานพัฒนาที่ดนิ เขต 5 กรมพฒั นาทด่ี ิน

นกั ศึกษาฝกงาน สาํ นักงานพัฒนาทีดินเขต 5

ภาควิชาสง เสริมการเกษตรและเกษตรเชิงระบบ

คณะเกษตรศาสตร มหาวทิ ยาลัยขอนแกน

AG-55 EXTEN-33

1.นางสาวพรชติ า พอ งเสียง

2.นางสาวณฐั วดี แตงแดน

3.นางสาวศศปิ ระภา บุรี

4.นางสาวสุริยาพร คําหาร

5.นางสาวพชิ ญน รี เขตกลาง

6.นางสาวจันทรท ิมา นมภเู ขียว

21





สาํ นกั งานพฒั นาทีดินเขต 5 สาํ นักงานพฒั นาทีดินเขต 5 ถนนมติ รภาพ
(ขอนแก่น) ต.ในเมอื ง อ.เมอื ง จ.ขอนแก่น 40000

043 - 246667