LAYBODYSIL-2-2-e-book

กองส่งเสรมิ การวจิ ัยและบรกิ ารวิชาการ มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม สาส์นทำ�นุบำ�รุงศิลปะและวัฒนธรรม 51

52 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองส่งเสรมิ การวจิ ยั และบริการวชิ าการ มหาวิทยาลยั มหาสารคาม

ส า ส์ น ท �ำ นุ บ �ำ รุ ง ศิ ล ป ะ แ ล ะ วั ฒ น ธ ร ร ม

กองบรรณาธิการ ฮักแพงเบง่ิ แยงฮปู แตม้ ดงบัง

วิทยาลยั การเมืองการปกครอง มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

ฮูปแต้มวัดโพธารามและฮูปแต้มวัดป่าเรไรย์
ณ ต�ำ บลดงบงั อ�ำ เภอนาดนู จงั หวดั มหาสารคาม
ถอื เปน็ อกี หนง่ึ ศลิ ปะทสี่ วยงาม ทรงคณุ คา่ เปน็ มรดก
ทางวฒั นธรรมชมุ ชนและเปน็ มรดกของชาติ ดว้ ยภาพ
เขียนฝาผนงั โบสถ์ ซึง่ เป็นฝีมอื ช่างพนื้ บา้ นที่บนั ทึก
จากวรรณกรรมพทุ ธศานา อาทิ พระมาลยั สงั ขส์ นิ ไซ
พระเวสสันดรชาดก
วิทยาลัยการเมืองการปกครอง
มหาวิทยาลัยมหาสารคามร่วมกับองค์การบริหาร
ส่วนต�ำ บลดงบงั อ�ำ เภอนาดูน จงั หวัดมหาสารคาม
และโรงเรียนดงบังพิสัยนวการนุสรณ์ จัดงาน

“ฮักแพงเบ่ิงแยงฮูปแต้มดงบัง” ข้ึน เพื่อ
พฒั นาทนุ ทางวัฒนธรรมท่ีมใี นชมุ ชน เพื่อ
พัฒนาใหเ้ กิดเศรษฐกิจเชงิ สร้างสรรค์
เดือนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๖๐ ณ
วัดโพธาราม ตำ�บลดงบัง อำ�เภอนาดูน
จงั หวดั มหาสารคาม ไดม้ กี ารเคลอื่ นโครงการ
“ฮักแพงเบ่ิงแยงฮูปแต้มดงบัง” มีนิสิต
สาขาการเมอื งการปกครองชนั้ ปที ่ี ๓ ทเ่ี รยี น
ในรายวชิ าการจดั การโครงการรว่ มจดั กจิ กรรม
โดยการแบ่งกลุ่มหรือซุ้มทั้งหมด ๑๕ ซุ้ม
ออกแบบผลิตภัณฑ์และนำ�ผลิตภัณฑ์ที่
ส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชน รวมกับซุ้มของ
โรงเรยี นดงบงั พสิ ยั นวการนสุ รณ์ ๒ ซมุ้ และ
องคก์ ารบรหิ ารสว่ นต�ำ บลดงบงั อ�ำ เภอนาดนู
จงั หวดั มหาสารคาม ๗ ซุ้ม
ลักษณะงานท่ีจัดขึ้นเป็น
รปู แบบของงานวดั มโี รงทาน ซมุ้ กจิ กรรมงาน
วดั ตา่ งๆ เวทกี ลางนำ�เสนอศลิ ปวฒั นธรรม
ในชมุ ชน ทง้ั การฟอ้ น กจิ กรรมเลา่ เรอ่ื งจาก
ปราชญช์ มุ ชน กจิ กรรมการประกวดวาดภาพ
ระบายสฮี ปู แตม้ รวมถงึ การถวายตน้ ดอกเงนิ
และผ้าป่าเพ่ือสมทบกองทุนอนุรักษ์และ
พัฒนาฮูปแต้ม เพ่ือเป็นการรวมพลังให้
ชุมชนตะหนักถึงมรดกทางวัฒนธรรม
ในพืน้ ท่ีของตน รวมถงึ นำ�ร่องกจิ กรรมการ
ทอ่ งเทยี่ วของชมุ ชนใหเ้ ปน็ ทรี่ จู้ กั ของบคุ คล
ทว่ั ไป สว่ นชว่ งค�ำ่ มกี จิ กรรมการแสดงอนรุ กั ษ์
วัฒนธรรมรำ�วงย้อนยุค การแสดงหนัง
ประโมทัยคณะเพชรอสี าน

54 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองสง่ เสริมการวิจยั และบรกิ ารวชิ าการ มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม

กิจกรรมโครงการเป็นการ
บูรณาการร่วมของหลายภาคส่วน
รวมถึงวิทยาลัยการเมืองการปกครอง
ที่บูรณาการท้ังโครงการหน่ึงหลักสูตร
หน่ึงชุมชนและหนึ่งคณะหน่ึงศิลป-
วัฒนธรรม ให้ขับเคล่ือนเป็นกิจกรรม
เดยี วกนั การบรู ณาการกจิ กรรมการเรยี น
การสอนในรายวิชาเข้ามาในโครงการ
การทำ�งานร่วมกันของหน่วยงาน
ภาครัฐและชุมชน จึงประสบผลใน
ภาพรวมของโครงการที่น่าสนใจยิ่ง
ถอื เปน็ การเรมิ่ ตน้ เชดิ ชศู ลิ ปวฒั นธรรม
และประเพณที อ้ งถนิ่ ใหช้ มุ ชนตระหนกั
ถงึ คณุ คา่ ทจ่ี ะน�ำ มาซงึ่ เรอื่ งราวอกี มากมาย
ทเี่ ปน็ ประโยชนต์ อ่ พน้ื ทช่ี มุ ชน และสรา้ ง
ความย่ังยนื ภายในชุมชน

กองส่งเสรมิ การวจิ ยั และบริการวิชาการ มหาวิทยาลยั มหาสารคาม สาส์นทำ�นุบำ�รุงศิลปะและวัฒนธรรม 55

56 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองส่งเสรมิ การวจิ ยั และบริการวชิ าการ มหาวิทยาลยั มหาสารคาม

ภาพเขยี นฝาผนงั ภายในอุโบสถวัดบ้านดงบัง

โครงการฮักแพงเบง่ิ แยงฮูปแต้มดงบัง: ทำ�นุบำ�รุงศิลปวฒั นธรรม ๒๕๖๐

วทิ ยาลัยการเมืองการปกครอง มมส

กองสง่ เสรมิ การวจิ ยั และบริการวชิ าการ มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม สาส์นทำ�นุบำ�รุงศิลปะและวัฒนธรรม 57

58 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองส่งเสรมิ การวจิ ยั และบริการวชิ าการ มหาวิทยาลยั มหาสารคาม

ส า ส์ น ท ำ� นุ บ �ำ รุ ง ศิ ล ป ะ แ ล ะ วั ฒ น ธ ร ร ม

สมั ภาษณพ์ เิ ศษ คุณแมค่ ำ�สอน สระทอง

กองบรรณาธกิ าร ศิลปินแหง่ ชาติ สาขาทัศนศลิ ป์ (ประณีตศิลป-์ ทอผา้ ) ประจำ�ปี พ.ศ.๒๕๕๙

แม่ค�ำ สอน สระทอง ศลิ ปนิ ผูอ้ ุทิศฝีมอื ช่างทอผ้าให้กับ
สังคมมาอย่างต่อเนื่อง ยาวนาน เป็นอีกท่านที่ได้รับ
รางวัลอันทรงเกียรติอันสูงสุดในปี พ.ศ.๒๕๕๙ น่ันคือ
รางวลั ศลิ ปนิ แหง่ ชาติ สาขาทศั นศลิ ป์ (ประณตี ศลิ ป-์ ทอผา้ )
กองบรรณาธิการได้มีโอกาสได้รับเกียรติในการนำ�แง่คิด
ของศลิ ปนิ แหง่ ชาติ ศลิ ปนิ แหง่ แผน่ ดนิ ผนู้ ี้ เพราะนอกจาก
รางวัลศิลปินแห่งชาติแล้ว ก่อนหน้าน้ัน ยังได้รับรางวัล
อนั ทรงเกียรติ อาทิ รางวลั คนดศี รีอสี าน รางวัลพระธาตุ
นาดนู ทองค�ำ

กองส่งเสรมิ การวิจยั และบรกิ ารวิชาการ มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม สาส์นทำ�นุบำ�รุงศิลปะและวัฒนธรรม 59

ï แม่เริม่ ทอผา้ มาตั้งแต่ตอนไหน

เฮด็ ตง้ั แตอ่ อกจากโรงเรยี น สบิ สส่ี บิ หา้ ปี เฮด็ มาตงั้ แตน่ อ้ ย เฮาสทิ อผา้ อยา่ งอน่ื
ผา้ ตดั เสอ้ื ตดั หยงั อายยุ สี่ บิ กวา่ จงั่ ไดเ้ ฮด็ ผา้ แพรวา ตง้ั แตก่ อ่ นบค่ อ่ ยเฮด็ ปานใด๋
เพราะตอนน้ันมนั มีพอได้ใช้ เล็กๆ น้อยๆ ไมไ่ ด้ขาย ตัง้ แตน่ นั้ มากเ็ ฮด็ ขาย
เฮ็ดเบิดบ้าน แม่หญิงในหมู่บ้านน้ี หากผู้ใด๋ทอผ้าบ่เป็น พ่อแม่เพิ่นว่า
ทอผา้ บเ่ ป็น บใ่ ห้แต่งงาน “ต่ำ�ผา้ บ่เป็นแก ต่ำ�แพรบเ่ ป็นต่อน เล้ียงหมอ่ นบ่
รู้จักโตหลับโตนอน พ่อแม่เพ่ินบ่ให้เอาผัว เพ่ินว่า” เป็นจั่งซ่ีน้อผู้ไทยเนาะ
ตอ้ งขยนั ในสว่ นน่ี ขนั่ ผใู้ ดเฮด็ บเ่ ปน็ คอื ไปเลยี้ งลกู เลยี้ งผวั บก่ มุ้ เฮด็ ใหเ้ อาลกู
บเ่ ป็น ต่างจากบ้านอืน่ อยู่ เป็นเทา่ ทุกมื่อนี่ ซมุ ่ือนีก่ ะคือกนั เป็นแม่หญิงมา
ต้องเฮ็ดพวกนเี่ ปน็

60 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองสง่ เสริมการวิจยั และบรกิ ารวิชาการ มหาวิทยาลยั มหาสารคาม

คุณประโยชนใ์ หส้ งั คม
หลวงบใ่ หข้ าด ราษฎรบ์ ่ให้เสยี

ï ชาวผ้ไู ทยมผี า้ แพรวาทกุ บา้ นหรือไม่

ทีจ่ รงิ แล้วบ้านโพนเป็นตน้ ตำ�หรบั บ้านอื่นยงั ไมม่ ี ปี พ.ศ.๒๕๒๐ มีส่ถี ึงห้า
หลงั คาตอ่ ผนื พอดพี ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ฯ และพระบรมราชนิ นี ารถฯ
เพิ่นเสด็จมาพระตำ�หนักภูพาน ปีน้ันเพิ่นออกเย่ียมราษฎรอำ�เภอคำ�ม่วง
เพนิ่ กะเหน็ ไทบ้านโพนแตง่ โตชุดผไู้ ทย ชดุ ประจำ�เผ่า สมเด็จพระนางเจ้าก็
ตรงเข้ามาทักทาย วา่ “สวย ขา้ พเจ้าอยากได้ เฮ็ดให้ไดบ้ ่” ทางน้ีก็บอกเฮด็
ใหไ้ ด้ มผี เู้ ฒา่ ประมาณสบิ คน ตอ่ มาเพนิ่ กใ็ หเ้ ลขาฯ น�ำ ไหมมาใหท้ อ ทอเปน็
ผา้ สไบ ตอ่ มาปี พ.ศ.๒๕๒๑ เพน่ิ กะใหน้ ำ�ไปถวาย ก็ไปรถคันหนึ่ง ไปน�ำ กัน
ตัง้ แต่ผวู้ า่ ราชการจังหวัด หนว่ ยงานตา่ งๆ ไปครัง้ น้ันก็ไปเขา้ เฝ้า เพิน่ ก็ให้
อยกู่ นิ ฟรหี มด ตอนนนั้ อายยุ สี่ บิ แปดปี ตงั้ แตน่ นั้ มากเ็ ฮด็ บไ่ ดเ้ ซาเลย อนรุ กั ษ์
ของปู่ย่าตายายไว้ บ่ให้สญู หาย

ï ผ้เู ฒา่ เพ่ินสอนลูกทอผ้าตง้ั แตอ่ ายเุ ทา่ ไหร่

เกดิ มาน่เี นาะ ทแี รกกะซ�ำ ปอสามปอส่ี ใหเ้ ขาเรยี นทอชายผ้าถุงเนาะ เรียน
ตรงนซ้ี ะกอ่ น ตอ่ มาจากนนั้ กะทอผา้ พนั คอ ตอ่ มาอกี กะเฮด็ ผา้ สไบ ผา้ เบย่ี ง
เสร็จจากน้ี ทอผ้าเป็นชุด ตดั เสือตัดกระโปรงได้ เฮด็ ไปเรอื่ ยๆ เฮด็ ลายนน่ั
กะให้เป็น ลายนก่ี ะฮูจ้ ัก แบบว่า ลายนนั่ มนั เปน็ จง่ั ใด๋ เฮด็ จัง่ ใด๋กอ่ น ให้มัน
เปน็ คะ่ เดก็ นอ้ ยในบา้ นนเ้ี ขาจะเปน็ หมดทกุ คน เพราะวา่ พอ่ แมส่ อนใหล้ กู เปน็
สืบหน่อแทนแนว แม่สอนลูก ลูกกะสอนหลาน

กองส่งเสริมการวจิ ัยและบริการวิชาการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม สาส์นทำ�นุบำ�รุงศิลปะและวัฒนธรรม 61

ï แลว้ กระบวนการท�ำ ผา้ ฝ้ายยังมอี ยู่บ่

ฝา้ ยนย่ี งั มี ตะวา่ บค่ อ่ ยมใี นหมบู่ า้ น มนั เปน็ ยอ้ มครามเนาะ มนั บค่ อ่ ยมี เลยี้ ง
ไหม ต้ังตะบ่ทนั เฮด็ ผา้ แพร สิปลกู ครามยอ้ มเอง ต่ำ�เอง แต่วา่ เด่ียวน้มี นั สิ
หันไปทางผ้าแพรวาหลาย เฮาสิซ้ือด้ายสำ�เร็จจากร้านค้ามาตำ่� ส่วนไหม
มนั เปน็ กลุม่ ต่างหาก ผหู้ น่งึ เลยี้ ง ผู้หนึ่งซอ้ื แตว่ า่ สว่ นของแม่หนิ เอาไหม
มาจากสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนารถมาทอ ทอแล้วส่งให้เพิ่น
เพ่ินให้ไหมสามกิโลกรัม เฮากะทอผ้าให้เพิ่นช้ินหนึ่ง ไหมเฮากะเหลือ
เหลือแล้วเฮากะทอผา้ ขายต่างหาก แมส่ เิ อาตะไหมเพน่ิ มาเฮด็ ปหี น่งึ เฮาสิ
ได้รับไหมสองเท่ือสามเทื่อกะแล้วแต่ เพิ่นมีไหมให้ ก็ส่งที่เฮาทอได้ส่งเพิ่น
เพ่ินกะให้ค่าทออีก มื่อก่อนแม่กะไปรับเงินค่าทอ ไปรับจังหวัดสกลนคร
ผืนหนึ่งกะได้สามพัน สามพันเจด สามพันแปด จ่ังซ่ี ไหมกำ�ไรเฮากะได้
เพนิ่ ก�ำ หนดใหส้ ามเดอื นใหไ้ ดส้ ง่ เทอ่ื หนง่ึ ตะวา่ เฮาทอกะแลว้ กอ่ นหนั่ เดอื น
เดอื นกว่า อยา่ งโดนคอื สองเดือน แลว้ แตโ่ อกาส แลว้ แตเ่ วลา

ต่ำ�ผา้ บ่เปน็ แก ตำ่ �แพรบ่เป็นต่อน
เลีย้ งหมอ่ นบร่ จู้ กั โตหลบั โตนอน

พอ่ แม่เพิน่ บใ่ หเ้ อาผวั เพ่ินวา่

62 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองส่งเสรมิ การวิจัยและบรกิ ารวชิ าการ มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม

ï ไหมกับฝา้ ย เฮด็ หยังก่อน

ตั้งตะเป็นเด็กน้อยเฮ็ดฝ้ายก่อน จนกว่าเฮาเฮ็ดชำ�นาญ อายุสิบแปด
สิบเก้า ยี่สิบ กะจ่ังมาเฮ็ดไหมค่ะ ไหมหนิมันสิเฮ็ดยาก มันมีการฟอก
การกวัก การแกว่ง การลงั ฝา้ ยน่ี ถ้าเฮาได้ฝา้ ยมา คอื อวิ้ ดีด เขน็ เปน็
เส้นฝ้ายแล้วกะเอาไปตำ่�เป็นหูก ฝ้ายเฮ็ดง่ายกว่า ขั้นตอนน้อยกว่า
ปลูกกะเป็นต้นเป็นดอกออกมาเนาะ ไหมนี่ เฮาสิปลูกหม่อนเลี้ยง ผู้ใด๋
เลย้ี งบ่เก่งกะบ่ได้ ม่อนตาย โตไหมตาย บ่ไดไ้ หม ฝ้ายเฮาเฮ็ดน้อยๆ กะได้
ไหม ถา้ เลย้ี งบ่เก่ง บญุ บ่ได้ โตม่อนตาย ยาก เซาเฮด็ ฝา้ ยประมาณชว่ ง พ.ศ.
๒๕๒๗-๒๕๒๘ ประมาณน้ี มาปลกู หมอ่ นเลยี้ งไหมอยา่ งเดยี ว แตว่ า่ กะพอมี
เลก็ ๆ นอ้ ยๆ กะมอี ยู่ ยงั บเ่ หมดิ เทอื่ เดยี ว คอ่ ยทะยอยเลกิ ไปเนาะ มาเฮด็ นำ�
ไหมมนั ยาก กะเลยเฮด็ เอาอยา่ งเดยี ว บเ่ ฮด็ ฝา้ ย แตว่ า่ บา้ นอนื่ แถวๆ ใกลๆ้ กนั
คะเจ้าปลูกฝ้ายอยู่ ย้อมครามกะยังย้อมอยู่ ของเฮาหนิคือทออย่างเดียว
ขั่นมีกะคือกลุ่มหนึ่งอีกต่างหาก กลุ่มเลี้ยงไหม ไหมกับฝ้ายมานำ�กันเลย
ผเู้ ลย้ี งไหมกะเลย้ี ง ผปู้ ลกู ฝา้ ยกะปลกู คอื ตะกมี้ นั เฮด็ บห่ ลายนนั่ นา้ พอไดใ้ ส่
ไหมกับฝ้ายมันกะสิเคียงข้างกันไป แต่เด่ียวนี้มันเฮ็ดไหมหลาย กะเลย

กองส่งเสริมการวจิ ยั และบรกิ ารวิชาการ มหาวิทยาลยั มหาสารคาม สาส์นทำ�นุบำ�รุงศิลปะและวัฒนธรรม 63

หยุดตรงนั่น สมิ าเฮด็ พร้อมกนั มันบไ่ หว ตะกเี้ ลย้ี งเบิดซเุ ฮือน เลย้ี งไหมหนิ
บาดหนิทอหลาย สิไปเลี้ยงมันกะบ่ไหวอีก เลี้ยงไหมหนิ ต่ืนมากินข้าวกิน
ปลา เฮากะเลี้ยง เกียเนาะ เกียหม่อน เสร็จแล้วกะไปเก็บเอาใบหม่อน
มาเล้ียงมาเกีย เกียแล้วกินข้าวเท่ียง ช่วงบ่ายมากะไปเอาใบหม่อนอีก มา
เลีย้ งมาเกยี บางเทอื่ เทย่ี งคืนกะลกุ เกีย มันเลยยาก กะเลยทออย่างเดียว
ให้ผอู้ ่ืนเลย้ี ง เล้ยี งไหมบแ่ ม่นของเล่นเด้ พายกะต่าหมอ่ น หาบกะตา่ หมอ่ น
ถ้าแฮงบ่มีกะบ่ไหวอีก ส่วนสีหนิ สมัยเฮาเฮ็ดผ้าแพรวาน้อยๆ เนาะ กะ
ยอ้ มสธี รรมชาติ หลายๆ ก็ย้อมสเี คมี ซอ้ื สจี ากร้านค้า มาจนทกุ ม่ือนี่ ยอ้ มสี
ธรรมชาติมันสิยากหม่องหาเปลือกไม้ มันทำ�ลายกกไม้ ผัดว่า เด่ียวนี่กะ
ปะปนกันไป เทงิ สีธรรมชาติ สเี คมีหัน่ ล่ะ เทิงสองอยา่ ง

ï ลายผา้ ไหมแตกต่างกันอยา่ งไร

แพรวาจะเปน็ ลายตา่ งๆ จะมขี น้ั มสี เี ดยี วนผ่ี า้ ขดิ ผา้ แพรวาจะมหี ลายสสี ลบั กนั
การเฮด็ กะคอื เกาะเอาทีละสี เฮ็ดยากตา่ งจากผา้ อยา่ งอ่ืน

ï ลกู หลานสมยั ใหมเ่ รยี นทอผ้าหรือไม่

เรียนค่ะ ในบ้านนี้ให้เป็นเหมิดทุกคน ให้เรียนเบิดทุกคน จากพ่อจากแม่
แม่กะไปสอน แล้วกะมีโครงการสอนอยู่ในโรงเรียน ตั้งแต่ชั้นประถมส่ีถึง
มัธยมสาม สอนอยู่ในโรงเรียน ส่วนแม่กะไปสอน สอนตามหมู่บ้านต่างๆ
ตามกลุ่มต่างๆ ออกตามตา่ งจังหวัด ต่างอ�ำ เภอ กะไปสอนอยเู่ รอื่ ยๆ คะ่

ï เยาวชนกบั การรักษาศิลปะการทอผา้

ปกติเด็กนอ้ ยเขาก็จะไปเรยี นหนงั สือเนาะ ยามม่อื แลงเขากะมาเฮ็ดอยู่บา้ น
พวกไปเรยี นตา่ งจงั หวดั เรยี นมหาวทิ ยาลยั จงั ซก่ี ะมาทอผา้ ขาย ในโรงเรยี น
เขากม็ ีโครงการ มีหลักสตู ร และกม็ ีเวลาใหเ้ ขาเรียน ตอ้ งเฮด็ เป็นทุกคนค่ะ

64 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองส่งเสรมิ การวิจัยและบริการวิชาการ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

มีตะความภมู ิใจ เฮาเห็นลกู หลานเฮาเป็น
เฮากะมีความภมู ิใจค่ะ
ลกู หลานไดก้ ะคอื เฮาได้

ï ปจั จุบนั ยงั ทอผา้ อยหู่ รือไม่

ยังทออยู่ค่ะ ทอประจำ� บ่เคยขาด เฮ็ดเผื่อนักศึกษาคะเจ้ามาศึกษาดูงาน
มาขอผลงาน เฮด็ ซุมื่อ ทอซุม่ือ มีก่ีประจ�ำ

ï รูส้ ึกอย่างไรกับรางวลั ศลิ ปินแห่งชาติ

ปลี า่ สดุ นี่ รสู้ กึ วา่ ภมู ใิ จหลายๆ เกดิ มากไ็ มเ่ คยวา่ สไิ ดจ้ งั่ ซเ่ี นาะ เคยขอสองเทอ่ื
สามเทอื่ กะบไ่ ด้ สหี่ า้ ปแี ลว้ เซาขอ วา่ บต่ อ้ งขออกี หรอก เฮามนั สไิ ดแ้ คน่ นั้ ละ่
สบิ ่ได้เป็นหรอกศิลปนิ แหง่ ชาติ ก็เซา เซาแลว้ เพน่ิ ผาดมาให้ กะสิคน้ ข้อมูล
เกา่ เบงิ่ ทรงเนาะ กะใหเ้ องเลย ดใี จจนหาแนวเปรยี บบไ่ ดพ้ นุ่ ละ่ ดใี จมากคะ่

กองสง่ เสริมการวิจัยและบริการวชิ าการ มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม สาส์นทำ�นุบำ�รุงศิลปะและวัฒนธรรม 65

พอ่ แมส่ อนให้ลูกเป็น สืบหน่อแทนแนว
แม่สอนลกู ลกู กะสอนหลาน

ï เพ่นิ ไดก้ ำ�หนดหนา้ ทอ่ี ิหยังบ่ เก่ยี วกับรางวัล

กะบอกแต่ว่าให้ทำ�งาน ให้เฮ็ดต่อไป สอนลูกสอนหลานไป ให้ลูกหลาน
เกิดมารุ่นใหม่ ให้เขาสบื ทอดไปเรือ่ ยๆ เพราะว่า บ่ให้งานเฮานีม่ นั สญู เนาะ
บ่ให้มันเสียไปตามกาลเวลา มันเป็นงานมาจากปู่ย่าตายาย ว่าให้สืบทอด
ใหส้ อนลูกสอนหลาน กะสอนตามค�ำ เพ่นิ บอก

ï คดิ วา่ ทต่ี นเองไดร้ ับรางวัล เพราะอะไร

เฮาสร้างคุณงามความดีเนาะ เฮ็ดนำ�บ้านนำ�เมืองเนาะ ก่อนเฮาสิได้ เฮา
กะเฮ็ดมาตง้ั ดน ตั้งแตอ่ ายยุ ่ีสิบเจด็ ยี่สบิ แปด กะคดึ วา่ ผลงานของเฮานมี่ ัน
มีเยอะ ทำ�ความดีไว้ตลอด เพิ่นคือสิเห็นว่าเฮาน่ีทำ�คุณประโยชน์ให้สังคม
หลวงบ่ให้ขาด ราษฎร์บ่ให้เสีย หนักเอาเบาสู้ ไปเข้าเฝ้าสมเด็จพระราชินี
จ่งั ซี่ เพิ่นกะสอน “บใ่ ห้ถิ่ม ให้สอนลูกสอนหลาน” กะจำ�เอาคำ�เพนิ่ บอกมา
เลยเฮ็ดมาตลอดเท่าทุกม่ือนี่

66 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองสง่ เสริมการวิจัยและบริการวิชาการ มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม

ï ในความคิด อยากเฮด็ หยังตอ่ ไป

มีตะความภมู ิใจ เฮาเห็นลกู หลานเฮาเป็น เฮากะมคี วามภูมิใจคะ่ ลูกหลาน
ไดก้ ะคอื เฮาได้ อยากให้ลกู หลานเกง่ คือเฮาเฮ็ดมา คะเจา้ สบื ทอดมาเรือ่ ยๆ
ซมุ ่อื นี่บ่หนกั ใจแลว้ สบายใจ เพราะวา่ เฮาสอนลูกสอนหลานมา ใหเ้ ขาเฮด็
เป็น คือ ความตง้ั ใจของเฮามันส�ำ เร็จ

ï ลกู หลานเข้ามาหา สบิ อกลูกหลานวา่ จัง่ ใด๋

กะบอกลูกบอกหลานเนาะ ว่า ใหท้ �ำ งานสืบสานงานของป่ยู า่ ตายาย บ่ให้
ถ่ิมใหป้ า๋ ใหเ้ ฮด็ ใหค้ อื เพน่ิ เฮด็ มา มหี ยงั เพ่ินพาเฮด็ เฮากะเฮด็ ไป ใหม้ ันเปน็
คือว่า บ่ให้สูญให้หาย อยากให้ลูกหลานสืบทอดไว้ แม่กะอายุเจ็ดสิบแปด
เกิดปี พ.ศ. ๒๔๘๒ เฒา่ บ่ทนั แล้ว ยงั สเิ ฒ่าอกี ยุ ลกู สามคน เขาเป็นเฮอื น
เป็นซานเบิดแล้ว สบายใจตอนน่ี ขออย่างเดียว ว่าตะอย่าเจ็บ อย่าไข้
อย่าไอ อย่าป่วย แม่ว่าเนาะ อยู่ดีมีแฮง ลูกเต้าอยากให้เฮาซ่อยหยัง
กะสิสบายแมน่ บ่ล่ะ เฮ็ดนำ�บา้ นน�ำ เมอื งไป

เพิ่นพาเฮ็ด เฮากะเฮด็ ไป ให้มนั เปน็
คือว่า บใ่ ห้สญู ใหห้ าย

อยากใหล้ ูกหลานสบื ทอดไว้

กองส่งเสรมิ การวจิ ัยและบริการวชิ าการ มหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม สาส์นทำ�นุบำ�รุงศิลปะและวัฒนธรรม 67

สอนลกู สอนหลานไป ให้ลูกหลานเกดิ มารุ่นใหม่
ให้เขาสืบทอดไปเรอื่ ยๆ เพราะวา่
บ่ให้งานเฮานี่มันสูญเนาะ
บ่ให้มนั เสยี ไปตามกาลเวลา

มนั เป็นงานมาจากปยู่ า่ ตายาย วา่ ให้สบื ทอด
ให้สอนให้ลูกให้หลาน กะสอนตามคำ�เพน่ิ บอก

ï กระทรวงวฒั นธรรมคยุ อะไรกบั คุณแมบ่ า้ ง

เพน่ิ ถามเกย่ี วกบั พวกผา้ ไหมแพรวา วา่ มาจง่ั ใด๋ ความเปน็ มา
ของมนั ผใู้ ดเ๋ ฮด็ กอ่ น เฮากะตอบเพนิ่ วา่ ทแี รกกะปยู่ า่ ตายาย
เพิ่นได้มาตะฝั่งลาว เอามาเฮ็ด เฮ็ดแล้วกะให้ลูกหลาน
เฮ็ดสบื มาเร่อื ยๆ ท่มี ีชือ่ เสยี ง สมเด็จพระนางเจา้ พระบรม-
ราชินีนารถฯ ท่านชอบมาก กะถามว่ามีหยังแหน่ กะมี
ผ้าคลุมไหล่ ผ้าตัดชุด เป็นหยังจ่ังเอิ้นผ้าแพรวา แพรน่ี
หมายถึงผ้า วากะคือความยาววา ทางผู้ไทยนี่ ผ้าผืนหน่ึง
เรียกวา เมตร สองเมตร สามเมตรก็แลว้ แต่ คะเจ้าจะเอิน้
วาหนึง่

68 ทำ � นุ บำ � รุ ง ศิ ล ป วั ฒ น ธ ร ร ม กองสง่ เสริมการวิจยั และบริการวชิ าการ มหาวทิ ยาลยั มหาสารคาม

..คำ�ปากพอ่ แมน่ ้ี หนักเกิ่งธรณี
ใผผู้ยำ�แยงนบ หากสเิ ฮืองเมอื่ หน้า

ในให้เสมอนำ้ � คงุ คาสมทุ รใหญ่
ให้เจา้ คึดถถ่ี ้วน ดีแลว้ จงึ คอ่ ยจา
อยา่ ได้เฮด็ ใจเพย้ี ง เขาฮอขมขม่ื
ความคดึ เจา้ อย่าต้ืน เสมอหม้อปากแบน
สบิ ตำ�ลงึ อยฟู่ ากนำ้ � อย่าได้อ่าวคนิงหา
สองสะลึงแลน่ มามือ ให้เจ้ากำ�เอาไว้
มีเงินลน้ เต็มถง อยา่ ฟา้ วอ่งหลายเน้อ
ลางเทอ่ื ทกุ ข์มอดไฮ้ เมื่อหนา้ สอ่ งบเ่ หน็
เงินหากหมดเสยี แล้ว ขวญั ยงั ดอมไถ่
อันว่าผา้ ขาดแล้ว แซงนน้ั หากยัง

ฮักผวั ให้ มใี จผายเผ่ือ
ฮักผัวใหฮ้ กั พีน่ อ้ ง แนวนา้ แมผ่ วั

ฟกั เฮือไว้ หลายลำ�แฮทา่
หม่าขา้ วไว้ หลายบ้านทว่ั เมือง..

หนงั สือเรอื่ งเสยี วสวาด
พระอริยานุวัตร เขมจารีเถระ

พหูนํ ปณฺฑโิ ต ชเี ว

ผ้มู ีปญั ญาพงึ เปน็ อยูเ่ พอ่ื มหาชน