หนังสือวรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้า

ให้นักศึกษาออกแบบสร้างสรรค์ผลงานทางด้านนาฏยศิลป์จากววรณคดีท่ีได้ศึกษาตลอด 1 ภาคเรียน โดย
คานงึ ถงึ องค์ประกอบและความเหมาะสมรวมถงึ โอกาสในการแสดง เป็นสาคัญ (30 คะแนน)

การสรา้ งสรรค์ผลงานจากวรรณกรรมเรือ่ งแกว้ หน้าม้า

ชื่อผลงานสรา้ งสรรค์: การสร้างสรรค์นาฏยศิลป์ไทยบทละครนอก ชุด ทศั มาลีแต่งตัว

ผูส้ รา้ งสรรคผ์ ลงาน

นางสาวกมลชนก คาภาผง รหัสนักศกึ ษา 6181163017

สาขาวิชานาฏยศลิ ป์ศกึ ษา คณะมนษุ ยศาสตร์และสงั คมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏบา้ นสมเดจ็ เจ้าพระยา

ท่ีมาและความสาคญั

แกว้ หนา้ ม้า เป็นละครนอกแบบหลวงท่เี กิดข้นึ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหล้านภาลัย รชั การ
ที่ 2 พระนิพนธ์ในกรมหลวงภูวเนตรนรนิ ทรฤทธิ์ นับเป็นละครนอกท่ไี ด้รบั ความนิยมมากท่ีสาคัญบทละครนอก
เรื่องนี้ได้รับความนิยมมาแต่โบราณเรื่องหน่ึง เนื้อหาโดยรวมสนุกสนาน ชวนติดตาม มีลักษณะเด่นที่แปลกไป
กว่าบทละครนอกเรื่องอื่นๆ โดยเฉพาระการสร้างตัวละครให้นางเอกในเรื่องเป็นสตรีปัญญาไว มีไหวพริบ
ฉลาดในการแก้ปัญหา อีกทั้งมีความสามารถในการศึกสงคราม เป็นผู้ช่วยเหลือสามีให้รอดพ้นจากอันตรายได้
ทุกครั้ง ภาพนางแก้วหน้าม้าหรือนางมณี นางเอกของเรื่องจึงการเป็นตัวละครที่ตรึกตาตรึงใจทั้งผู้ที่อ่านบท
ละครนี้ รวมถึงผู้ที่เคยชมจากละครโทรทัศน์ กระทั่งมีการนากลับมาสร้างใหม่แล้วทาซ้าอีกหลายครั้ง แม้
ช่ือของบทละครนอกเรื่องแก้วหน้าม้า จะไม่ได้รับการยกย่องว่าเป็นหนึ่งในวรรณคดีเอก แต่หากด้วยความนิยม
ที่ปรากฏตลอดมาของบทละครนอกเรื่องนี้ก็มีอะไรให้น่าสนใจศึกษาอยู่ไม่น้อย นับแต่ในเรื่องขนบในการแต่ง
โดยเฉพาะวิธีในการดาเนินเรื่องตั้งแต่เปิดบทโดยการเปิดฉากที่พระเจ้าแผ่นดินทรงพระนามอะไรครองกรุง
อะไร และมีสภาพเป็นอย่างไหร่เป็นต้น จากน้ันก็ดาเนินเรื่องและเปิดตัวละครอย่างมีชั้นเชิง สนุกสนาน และท่ี
สาคญคือชวนติดตามจนผู้อ่านไม่อาจมองผ่านในแต่ละบทแต่ละตอนไปได้ บทละครนี้ยังสอดแทรก
ขนบธรรมเนยี มประเพณีความเชอ่ื ตลอดจนค่านยิ มของสังคมไทยในสมยั นน้ั ไว้ด้วย

(จากละครนอกแก้วหน้าม้า กรมหลวงภูวเนตรนรินทรฤทธิ์ หน้า คานาสานักพิมพ์ พิมพ์ครั้งที่2 ฉบับ
พ.ศ.2562 สานักพมิ พศ์ รปี ัญญา)

การสร้างสรรค์ละครเรื่องแก้วหน้าม้าชุดการแสดงทัศมาลีแต่งตัว นางทัศมาลีเป็นตัวละครใน
วรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้า ทัศมาลีเป็นพระธิดาของเจ้าเมืองโรมวิถี พระปิ่นทองทรงพอพระทัยที่ทัศมาลีมี
หน้าตาที่งดงามจึงมีการอภิเษกพระปิ่นทองกับนางทัศมาลี ผู้จัดทาจึงได้สร้างสรรค์การแสดงชุดทัศมาลีแต่งตัว

ในตอนทอี่ ภเิ ษกกับพระปิ่นทองขน้ึ โดยใช้ทา่ ราแบบนาฏศิลปไ์ ทยและการแต่งกายแบบชดุ นาฏศลิ ป์ไทยชดุ ไทย
จกั รพรรดิ

จากที่มาและความสาคัญข้างต้นทาให้ผู้สร้างสรรค์ได้แรงบันดาลใจจากวรรณคดีเรื่อง แก้วหน้าม้า
และได้เล็งเห็นถึงบทบาทของ นางทัศมาลี ที่มีทั้งบทบาทของการเกิดความขัดแย้งในเรื่องแก้วหน้าม้า ทาให้
ผู้สร้างสรรค์เกิดแนวคิดที่จะนาข้อมูลดังกล่าวมาวิเคราะห์สร้างสรรค์เป็นผลงานศิลปะการแสดงนาฏศิลป์ไทย
ชุด “ทัศมาลีแต่งตัว”

วตั ถุประสงค์

เพือ่ ศกึ ษาบทบาทตัวละครนางทัศมาลีจากวรรณคดเี รื่อง แกว้ หน้าม้า พระนพิ นธใ์ นกรมหลวงภูว-

เนตรนรินทรฤทธิ์ นามาสร้างสรรค์เป็นนาฏยศลิ ป์ไทย ชุด ทัศมาลีแต่งตัว

ขน้ั ตอนการสร้างสรรคผ์ ลงาน

1. กระบวนการสร้างแนวความคดิ

2. กระบวนการผลติ ผลงาน

กระบวนการสร้างแนวความคดิ

กระบวนการสร้างแนวความคิดเป็นสิ่งจาเป็นอันดับแรกในการสร้างสรรค์ผลงานทางด้านนาฏย ศิลป์
โดยในเบื้องต้นต้องพิจารณาจากวัตถุประสงค์และข้อมูลที่ได้รับเป็นพ้ืนฐาน ซึ่งการแสดงชุด “ทัศมาลีแต่งตัว”
มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างสรรค์ผลงานทางด้านนาฏยศิลป์ไทยและเผยแพร่ให้การแสดงรูปแบบนี้เป็นที่นิยมและ
แพรห่ ลายในวงการนาฏศิลป์และยงั เป็นแนวทางใหเ้ กิดงานช้ินใหมข่ นึ้ อีกด้วย

กระบวนการผลติ ผลงาน

เมื่อผ่านกระบวนการในการสร้างแนวคิดและจินตนาการภาพของผลงานในระดับที่มีความเป็นไปได้แล้ว
จึงเข้าสู่กระบวนการผลิตผลงานด้วยวิธีการประมวลข้อมูลที่ได้และ กาหนดรูปแบบ กาหนดขอบเขต กาหนด
องค์ประกอบของการแสดงจากน้นั จึงออกแบบท่าทางและการเคลือ่ นไหวทางด้านนาฏยศลิ ป์ ดังน้ี

การศกึ ษาประมวลข้อมูล

การศึกษาประมวลข้อมูลนี้ผู้สร้างสรรค์ผลงานได้เลือกใช้วิธีการอ่านวรรณคดีไทยเรื่องแก้วหน้าม้า การ
สังเกต การสอบถามและประสบการณ์จริงที่มีอยู่จากผู้เชี่ยวชาญทางด้านนาฏศิลป์ครูรณกฤต เพชรเกลี้ยง มา
ประมวลเข้าด้วยกัน จากนั้นจึงทาการตรวจสอบความเพียงพอและความถูกต้องของข้อมูลทั้งหมดและต้องมี
ความสอดคล้องกบั แนวคดิ ของผลงานท่ีตอ้ งการสร้างสรรค์ โดยขอ้ มลู ดังกลา่ วสามารถสรุปได้ดังน้ี

ขอบเขตเนื้อหา
ศึกษาบทบาทตัวละครนางทัศมาลีจากวรรณคดีเร่ือง แก้วหนา้ มา้ พระนพิ นธ์ในกรมหลวงภูว-
เนตรนรนิ ทรฤทธ์ิ
ขอบเขตการแสดง
ผสู้ รา้ งสรรค์ต้องการนาเสนอผลงานการแสดงในรปู แบบของนาฏศิลปไ์ ทยโดยใชผ้ แู้ สดงผู้หญงิ จานวน 1 คน
รปู แบบการแสดง

ผู้สร้างสรรค์ผลงานไดก้ าหนดรปู แบบของการแสดงชุด “ทัศมาลีแตง่ ตัว” โดยกาหนดให้อยู่ให้อยู่ในรูปแบบ
นาฏศิลปไ์ ทย โดยใชน้ ักแสดงเป็นผหู้ ญงิ 1 คน
จากการประมวลข้อมูลดังกล่าว ผสู้ ร้างสรรคผ์ ลงานจงึ ไดก้ าหนดรูปแบบการแสดงออกเป็น 3 ช่วง ดังน้ี

ชว่ งท่ี 1 ผู้แสดงร่ายราเพอ่ื สื่อความหมายถงึ การเดนิ ทางออกมาอาบนา้
ชว่ งท่ี 2 ผแู้ สดงร่ายราเพอ่ื ส่ือความหมายถึงการแตง่ ตวั
ช่วงที่ 3 ผูแ้ สดงรา่ ยรากลับเข้าฉาก
โครงสร้างท่ารา
ดงั ตวั อยา่ งดังนี้ (ออกแบบทา่ ราท่ใี ช้อย่างนี้ 4 ทา่ )

ชอื่ ทา่ อาบเครื่องหอม เนื้อร้อง ลูบไล้กระแจะนา้ มนั ปรุง
ความหมายว่า ลูบไลท้ าผงเครื่องหอม หรอื ฉดี น้าหอม

ชอ่ื ทา่ นงุ่ ผ้า เนื้อร้อง ภูษาน่งุ พ้นื ม่วงช่วงฉาย
ความหมาย ใสผ่ า้ นุง่ สีม่วงทีส่ วยงาม

ชื่อทา่ ห่มสไบ เนื้อร้อง ทรงสไบตาดทองรองซบั
ความหมาย หม่ สไบสีทอง

ช่อื ท่า สวมรัดเกล้า เนื้อร้อง สวมทรงรัดเกล้าวาววับ
ความหมาย สวมใสร่ ดั เกล้าท่ีมคี วามสวยงามวาววบั

โครงสร้างเครือ่ งแต่งกาย
เครือ่ งแตง่ กาย มีส่วนประกอบ 8 ชิ้น เชน่ แต่งกายชดุ ไทยจกั รพรรดิ
1.สไบตาดทอง

2.สไบแพรจีนสมี ว่ งชาด

3. ผา้ นุ่งสีม่วง

4.รัดเกลา้
5.สรอ้ ยคอสีทองตดิ เพชร
6.สังวาลสีทองติดเพชร

7.แหวนทองเพชรเหลือง

8.เขม็ ขัดทองติดเพชร

ตัวอย่างดังภาพ รูปแบบชุดจะเป็นในลักษณะนี้ ชุดไทยจักรพรรดิ แต่ส่วนประกอบของชุดจะเป็นดังภาพ 1-8
ของโครงสรา้ งชุด

โครงสรา้ งดนตรี
ใช้ดนตรีประกอบทานอง วงปี่พาทย์เครื่องห้า จะขึ้นต้นด้วยปี่พาทย์ทาเพลงรัว ร่าย ทานองเพลงชมตลาดจบ
ดว้ ยปพี่ าทยท์ าเพลงเร็ว-ลา เนือ้ รอ้ งเปน็ บทกลอนละครนอกในตอนพธิ ีอภเิ ษกพระปน่ิ ทองกบั นางทัศมาลี

-ปพ่ี าทยท์ าเพลงรวั -
-รา่ ย-

-ทานองเพลงชมตลาด-
เม่อื นนั้

นางทัศมาลศี รใี ส
ลูบไล้กระแจะนา้ มนั ปรงุ
ภูษานงุ่ พนื้ มว่ งช่วงฉาย
คาดเข็มขดั ตรจั เตร็จเพชรพราย
โฉมกายกรีดหตั ถผ์ ดั พักตรา
ทรงสไบตาดทองรองซับ
สรอ้ ยนวมสวมทับพระอังสา
สังวาลชว่ งดวงกดุ ่ันจนิ ดา
ทองกรบษุ ราเรืองระยับ
แล้วเลอื กธามรงค์ทรงสอด
แตล่ ะยอดเรยี งเม็ดเพชรประดบั
สวมทรงรดั เกลา้ วาววบั
เสรจ็ สรรพมาเฝ้าพระมารดาฯ
-ป่ีพาทย์ทาเพลงเรว็ -ลา-

โอกาสในการแสดง
ใช้ประกอบการแสดงในละครนอกเรอ่ื งแกว้ หน้าม้า สามารถแสดงในงานมงคลร่นื เริงท่วั ไป
ประโยชน์ที่ไดร้ บั

1.ไดผ้ ลงานสร้างสรรค์นาฏยศิลปไ์ ทย ชุด ทัศมาลีแตง่ ตวั จากวรรณคดเี รอ่ื งแกว้ หน้าม้า
2.ไดป้ ระสบการณ์ตรงในการทางานสร้างสรรคอ์ ย่างเปน็ ระบบ
3ได้ฝกึ กระบวนการคิดและสร้างสรรค์งานเอง
รายการอา้ งองิ
หนงั สือบทละครนอกแก้วหน้ามา้ (2562).ขอ้ มูลทางบรรณานุกรมของหอสมดุ แหง่ ชาติ