สนธิสัญญาเบาว์ริง

“สนธิสญั ญาเบาวร์ ิง”

Treaty of Friendship and Commerce between Great Britain and Siam

concluded and signed at Bangkok
18th April 1855

ตน้ ฉบับจาก The National Archives, United Kingdom

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 1

“สนธิสญั ญาเบาวร์ ิง”

Treaty of Friendship and Commerce between Great Britain and Siam

concluded and signed at Bangkok
18th April 1855

ตน้ ฉบบั จากหอจดหมายเหตุแหง่ ชาติ ประเทศองั กฤษ (The National Archives, United Kingdom)
เลขทอ่ี า้ งองิ (Reference): FO 94/492
ชอ่ื เอกสารในระบบฐานขอ้ มลู : Country: Siam Treaty: friendship and commerce. Place and date of
signature: 18 Apr. 1855
Website: http://discovery.nationalarchives.gov.uk
การอา้ งองิ เอกสารเขยี นไดต้ ามดงั น้ี
The National Archives of the UK (TNA). 1855. Treaty of Friendship and Commerce between Great

Britain and Siam. Reference: FO 94/492.
คำ� ชี้แจง: เอกสารน้ีมวี ตั ถุประสงคใ์ ชเ้ พอ่ื การศกึ ษาเทา่ นนั้ หา้ มน�ำไปจำ� หน่ายหรอื กระทำ� เพอ่ื การคา้ หาก
กระทำ� การดงั กลา่ วจะไดร้ บั การดำ� เนินคดตี ามกฏหมายลขิ สทิ ธขิ์ องสหราชอาณาจกั ร หากตอ้ งการทำ� เพอ่ื
การคา้ ตอ้ งทำ� การตดิ ต่อกบั The National Archives, Kew, Richmond, Surrey, TW9 4DU,
Tel: +44 (0) 20 8876 3444
ผจู้ ดั ทำ� เอกสารและถ่ายภาพ: พพิ ฒั น์ กระแจะจนั ทร์ email: [email protected]
สถานทท่ี ำ� งาน: คณะศลิ ปศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์

2 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

คำ� น�ำ

ถงึ แมค้ นไทยจะเรยี นเรอ่ื งสนธสิ ญั ญาเบาวร์ งิ กนั มาตงั้ แตเ่ ดก็ แต่น้อยคนนกั ทจ่ี ะไดเ้ หน็ ตน้ ฉบบั สนธสิ ญั ญาน้ีทงั้
ในฉบบั ทเ่ี ป็นสมดุ ไทยและสมดุ ฝรงั่ ในชว่ งทผ่ี า่ นมา ระหวา่ งการลาศกึ ษาต่อยงั ประเทศองั กฤษ ผจู้ ดั ทำ� เอกสารเลม่ น้ีได้
มโี อกาสรจู้ กั กบั คณุ เผดจ็ ขำ� เลศิ สกุล เจา้ หน้าทป่ี ระจำ� หอจดหมายเหตุแหง่ ชาตขิ ององั กฤษ (The National Archives)
ทำ� ใหม้ โี อกาสเขา้ ไปดสู นธสิ ญั ญาดงั กลา่ ว จงึ ทราบวา่ ทางหอจดหมายเหตุอนุญาตใหถ้ ่ายภาพเอกสารโบราณ และยงั
สามารถน�ำไปเผยแพรไ่ ดอ้ กี ดว้ ย โดยตอ้ งเป็นไปเพอ่ื วตั ถุประสงคท์ างการศกึ ษาเทา่ น้น เพราะถอื วา่ เอกสารเหลา่ น้ีเป็น
ของสาธารณะ แต่ไมใ่ ชเ่ พอ่ื ทำ� การคา้ ถา้ หากทำ� จะตอ้ งทำ� การตดิ ต่อกบั ทางหอจดหมายเหตุแหง่ ชาตขิ ององั กฤษ (The
National Archives) เพอ่ื ขออนุญาต หากไม่ จะถกู ดำ� เนินคดตี ามกฎหมาย เมอ่ื ไดท้ ราบความดงั กลา่ ว กอปรกบั ในชว่ ง
ปีทแ่ี ลว้ (2559) ไดม้ ขี า่ วการออกขอ้ สอบขอ้ หน่ึงเกย่ี วกบั สนธสิ ญั ญาเบาวร์ งิ ทเ่ี กดิ ปัญหาขน้ึ ดงั นนั้ จงึ คดิ วา่ หากมกี าร
ถ่ายภาพ และจดั ทำ� สนธสิ ญั ญาเบาวร์ งิ เพอ่ื เผยแพร่ น่าจะเป็นประโยชน์มากสำ� หรบั วงวชิ าการ การศกึ ษา และ
ประชาชนทวั่ ไปเพอ่ื ใหไ้ ดเ้ ขา้ ถงึ เอกสารชนั้ ตน้ ไดม้ ากขน้ึ ซง่ึ จะชว่ ยทำ� ใหก้ ารเรยี นประวตั ศิ าสตรข์ องนกั เรยี นไดส้ ามารถ
สมั ผสั ใกลช้ ดิ กบั ของจรงิ ไดม้ ากยง่ิ ขน้ึ ดว้ ยเหตุน้ี ผมจงึ ไดจ้ ดั ทำ� เอกสารน้ีขน้ึ ในรปู ของไฟลด์ จิ ติ อลเพอ่ื ใหน้ �ำไปใช้
ประโยชน์กนั เพอ่ื การศกึ ษา
เอกสารฉบบั น้ี ผมเลอื กใชช้ อ่ื วา่ “สนธสิ ญั ญาเบาวร์ งิ ” (Bowring Treaty) เพราะเป็นชอ่ื ทค่ี นทวั่ ไปตดิ ปากกนั แต่
สนธสิ ญั ญาน้ีมชี อ่ื เตม็ วา่ “หนงั สอื สญั ญาทางพระราชไมตรปี ระเทศองั กฤษแลประเทศสยาม” (Treaty of Friendship
and Commerce between Great British and Siam) หรอื บนปกสมดุ ไทยใชช้ อ่ื วา่ หนงั สอื สญั ญาเซอยอนโบวรงิ ซง่ึ
เป็นสนธสิ ญั ญาทท่ี ำ� ขน้ึ ระหวา่ งราชอาณาจกั รสยามทำ� กบั สหราชอาณาจกั ร หรอื ประเทศองั กฤษ โดยลงนามเมอ่ื วนั ท่ี
18 เมษายน พ.ศ.2398 โดยเซอรจ์ อหน์ เบาวร์ งิ (Sir John Bowring) ราชทตู ผไู้ ดร้ บั การแต่งตงั้ จากสมเดจ็ พระบรม
ราชนิ ีนาถวกิ ตอเรยี เพอ่ื เขา้ มาทำ� สนธสิ ญั ญา โดยมสี าระสำ� คญั คอื การเปิดการคา้ เสรี การจดั ตงั้ สถานกงสลุ ขอ้ กำ� หนด
เรอ่ื งการศาล และสทิ ธสิ ภาพนอกอาณาเขตของคนในบงั คบั องั กฤษ เป็นตน้
เอกสารดจิ ติ อลฉบบั น้ีประกอบดว้ ยเอกสารจำ� นวน 2 เลม่ เลม่ แรก เป็นหนงั สอื สญั ญาตน้ ฉบบั จงึ มกี ารทำ� ปก
อยา่ งดดี ว้ ยการใชผ้ า้ ไหมยกสอดดน้ิ ทอง พรอ้ มทงั้ มตี ราพระราชลญั จกรในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทำ�
จากโลหะปิดทองผกู ตดิ กบั ตวั หนงั สอื สญั ญาดว้ ย ชว่ งตน้ ของสนธสิ ญั ญาเลม่ น้ีมกี ารกลา่ วถงึ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งสยาม
กบั องั กฤษกอ่ นหน้าน้ีคอื การทำ� สนธสิ ญั ญา “เบอรนี” อกี ดว้ ย ถดั ไปจงึ เป็นตวั สญั ญาเบาวร์ งิ ทงั้ ภาษาองั กฤษและภาษา
ไทย และรายการสนิ คา้ ต่างๆ สว่ นเลม่ ทสี่ อง (เรม่ิ ตน้ หน้า 55) เป็นเอกสารคสู่ ำ� เนาของสนธสิ ญั ญา จงึ มเี ฉพาะตวั สญั ญา
ทงั้ ภาษาองั กฤษและภาษาไทย และรายการสนิ คา้ ตา่ งๆ แต่ทน่ี ่าสนใจดว้ ยคอื ชว่ งทา้ ยสดุ มบี นั ทกึ ขนาดเลก็ เพอ่ื อธบิ าย
การทำ� สนธสิ ญั ญา และมตี ราประทบั ของขนุ นางคนสำ� คญั ของสยามทม่ี อี ำ� นาจในการทำ� สนธสิ ญั ญา ความจรงิ ยงั มี
หนงั สอื สนธสิ ญั ญาทเ่ี ป็นคสู่ ำ� เนาอกี เลม่ หน่ึง แต่ดว้ ยเน้ือความทซ่ี ้ำ� กนั กบั อกี สองเลม่ น้ีจงึ ไมไ่ ดน้ �ำมาจดั เรยี งหน้าไวด้ ว้ ย
มสี งิ่ หน่ึงทต่ี อ้ งอธบิ ายไวด้ ว้ ยคอื สำ� หรบั การอา่ นตวั เลขราคาสนิ คา้ ในสญั ญา ซง่ึ ราคาสนิ คา้ น้ีจะอยใู่ นเครอ่ื งหมาย
คลา้ ยไมก้ างเขน หรอื ทเ่ี รยี กกนั วา่ “ปีกกา” มวี ธิ กี ารอา่ นหน่วยเงนิ ดงั น้ี ชอ่ งซา้ ยบนมหี น่วยเป็นตำ� ลงึ ชอ่ งขวาบนมี
หน่วยเป็นบาท ชอ่ งขวาลา่ งมหี น่วยเป็นสลงึ และชอ่ งซา้ ยลา่ งมหี น่วยเป็นเฟ้ือง
สดุ ทา้ ย คงแทบจะปฏเิ สธไมไ่ ดว้ า่ สนธสิ ญั ญาฉบบั น้ีไดน้ �ำมาสกู่ ารเปลย่ี นแปลงระบบเศรษฐกจิ ของสยามขนาน
ใหญ่ อยา่ งไรกด็ ี ในวงวชิ าการมขี อ้ ถกเถยี งกนั หลายแงม่ มุ ในประเดน็ น้ี เดมิ มกั มคี ำ� อธบิ ายวา่ สนธสิ ญั ญาน้ีไดท้ ำ� ให้
สยามเสยี เปรยี บในหลายๆ ดา้ น ไมว่ า่ จะเป็นเรอ่ื งการคา้ และอำ� นาจอธปิ ไตย จนน�ำไปสกู่ ารโยงไปถงึ ความรสู้ กึ
ชาตนิ ิยมกม็ ี แต่ในระยะหลงั ไดม้ ขี อ้ เสนอจากนกั วชิ าการบางทา่ นทอ่ี ธบิ ายวา่ การทำ� สนธสิ ญั ญาน้ีเกดิ ขน้ึ ภายใตเ้ งอ่ื นไข
ทส่ี ยามคอ่ นขา้ งยอมรบั ได้ เพราะตอ้ งการเขา้ สรู่ ะบบการคา้ เสรใี นสมยั อาณานิคมเชน่ กนั
หวงั วา่ หนงั สอื เลม่ น้ีจะมปี ระโยชน์ต่อทกุ ทา่ น

พพิ ฒั น์ กระแจะจนั ทร์
10 กุมภาพนั ธ์ 2560
กรงุ ลอนดอน

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 3

ปกดา้ นหน้าของสนธสิ ญั ญาเบาวร์ งิ พรอ้ มตราพระราชลญั จกรในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั รชั กาลท่ี 4

4 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ปกหมุ้ ดว้ ยผา้ ไหมยกสอดดน้ิ ทองของสนธสิ ญั ญาเบาวร์ งิ 5
ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK

6 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 7

8 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 9

10 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 11

12 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 13

14 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 15

16 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 17

18 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 19

20 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 21

22 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 23

24 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 25

26 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 27

28 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 29

30 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

หน้าหลงั ของกระดาษแผน่ กอ่ นหน้าน้ี 31
ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK

32 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 33

34 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

หน้าหลงั ของกระดาษแผน่ กอ่ นหน้าน้ี 35
ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK

36 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 37

38 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 39

40 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

หน้าหลงั ของกระดาษแผน่ กอ่ นหน้าน้ี 41
ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK

42 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 43

44 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 45

46 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 47

48 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK

ลขิ สทิ ธเิ ์ป็นของ The National Archives, UK 49

50 ลขิ สทิ ธเิ์ป็นของ The National Archives, UK