นม

นม
บญุ ญฤทธิ ์ สายอารีย์ เขยี น

แตะขอบทางดา้ นขวาเพ่อื อ่านหน้าถัดไป

แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านหน้า ัถดไปนม 1

บุญญฤท ิธ์ สายอา ีร ์ย
ผ้ ูเขียน

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลับหน้ากอ่ นหน้า

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ คำนำ 2 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

หนังสือเร่ือง “นม” เล่มน้ี
จั ด ท ำ ขึ้ น เ พ่ื อ ใ ห้ ผู้ อ่ ำ น ไ ด้ ท ำ
ควำมรู้จักกบั นมมำกข้ึน

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่ำงยิ่งว่ำ
ผู้อ่ำนจะได้ควำมรู้เรื่องนมกัน
มำกขึ้นจำกหนังสือเลม่ น้ี

บุญญฤทธิ์ สำยอำรยี ์

(ผจู้ ัดทา)

*หมายเหตุ :หนงั สือเลม่ น้ีมิไดจ้ ัดทาข้ึนในเชงิ พาณชิ ย์แตอ่ ยา่ งใด (อา่ นฟร)ี *

สำรบัญ 3

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ ปกรอง หนำ้ แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป
คำนำ 1
สำรบญั 2
บทท่ี 1 3
-นมคอื อะไร? 4
บทท่ี 2 5
-ประโยชนข์ องดื่มนม 6
บทที่ 3 7
-นมผง 8
-นมยูเอชที 9
-นมเปร้ยี ว 10
-นมพำสเจอร์ไรซ์ 11
-เนยแข็ง 12
-นมขน้ 13
บรรณำนุกรม 14
ภำคผนวก 15
ภำพเพิ่มเติม 16
เกรด็ ควำมรู้ 17
18

แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านหน้า ัถดไป4

บท ่ีท 1

นมคืออะไร?

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลับหน้ากอ่ นหน้า

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ 5แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

“นม” คอื อะไร?

นม หรือ น้านม หมำยถึงของเหลวสี
ขำวที่ประกอบด้วยสำรอำหำรท่ีออกมำจำกเต้ำนมของ
สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม นมจะประกอบไปด้วยสำรอำหำร
หลักท่ีจำเป็นสำหรับเด็กหรือสัตว์เกิดใหม่ และนม
สำมำรถนำไปสร้ำงผลิตภัณฑ์อื่นได้แก่ ครีม เนย โย
เกิร์ต ไอศกรีม ชีส นอกจำกน้ีนมยังสำมำรถหมำยถึง
เ ค รื่ อ ง ด่ื ม อ่ื น ท่ี น ำ ม ำ ใ ช้ ท ด แ ท น น ม เ ช่ น น ม ถั่ ว
เหลอื ง นมขำ้ ว นมข้ำวโพด เปน็ ต้น

สั ต ว์ เ ล้ี ย ง ลู ก ด้ ว ย น ม ท่ี ใ ห้ น ม
อำทิ วัว มนุษย์ แพะ ควำย แกะ ม้ำ ลำ อูฐ จำมรี
ฯลฯ โดยนมจำกม้ำและลำเป็นนมที่มีไขมันต่ำ ในขณะที่
นมจำกแมวน้ำจะมีไขมันสูงถึง 50% นอกจำกนี้ใน
ประเทศรัสเซียและประเทศสวีเดน มีกำรกินนม
กวำงมูส

มีบำงคนที่ไม่มีน้ำย่อยแลกโทส จะไม่
สำมำรถดื่มนมวัวได้ ก็จะหันมำด่ืมนมสัตว์ชนิดอื่นแทน
เช่น นมแพะ

แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านหน้า ัถดไป6

บท ่ีท 2

ประโยช ์นของนม

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลับหน้ากอ่ นหน้า

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ ประโยชน์ของนม 7 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

กำรดื่มนม ช่วยเสริม
สร้ำงแคลเซียม ป้องกัน
โรคกระดูกพรุน และนม
รับแสงแดดจะเพิ่มวิตำมนิ
ดีอกี ด้วย

รปู ภาพจาก : https://pixabay.com/th/

แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านหน้า ัถดไป8

บท ่ีท 3

ผ ิลต ัภณฑ์แปรรูปจำกนม

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลับหน้ากอ่ นหน้า

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ นมผง 9 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

นมผง เป็นผลผลิตจำกน้ำนม มีลักษณะ
เป็นผงแห้ง เนอ้ื ละเอียด นำมำบริโภคโดยผสมกับน้ำอุ่น แล้วคน
ให้เข้ำกัน เพอ่ื ให้ทำรกรับประทำนแทนนมแม่ แม้กระทั่งผู้ใหญ่ก็
สำมำรถรับประทำนได้เช่นเดียวกัน มีควำมสะดวกในกำรเตรียม
และกำรเก็บรักษำ แต่คณุ ค่ำของนมผงไม่สำมำรถเทียบเทำ่ นมแม่
ได้ เนื่องจำกนมผงทำมำจำกนมโค ซึ่งแตกต่ำงจำกนมแม่ซ่ึงมี
สำรอำหำรที่ดีกว่ำ มีภูมิคุ้มกันตำมธรรมชำติท่ีรับมำจำกแม่ ซึ่ง
เหมำะสมกบั ทำรกที่สดุ กำรให้ทำรกด่ืมนมผงน้ัน ควรใช้ในกรณี
ท่ีแม่ไม่สำมำรถผลติ น้ำนมได้ หรือใช้เพ่ือต้องกำรให้ลกู เลกิ ด่ืมนม
แม่หรือกำรหย่ำนม เน่ืองจำกแม่อำจต้องไปทำงำนไม่สะดวกกับ
กำรให้นมลกู ในสถำนท่ที ำงำน และสำมำรถให้ผู้อ่ืนเป็นผู้ชงนมให้
ลกู แทนผู้เปน็ แมไ่ ด้ตำมสดั สว่ นกำรผสมท่กี ำหนดไว้

ปัจจุบันได้เพิ่มสำรปรุงแต่งเพ่ือเพ่ิมคุณค่ำ
ให้กับนมผง เช่น DHA (โอเมก้ำ 3),ARA เลซิทิน รวมไปถึงสำร
สกัดจำกพืชผักผลไม้ นมผงเด็ก Archived 2013-05-30 ท่ี เวย์
แบ็กแมชชีน ค วรเลือกที่มีสำรบ ำรุงพัฒนำกำรของเด็ก
เช่น DHA (โอเมกำ 3) ARA เลซิทิน นมอัดเม็ด ก็ผลิตจำกนมผง
ซ่ึงนำมำอัดข้ึนรปู เป็นเม็ด

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ นมยเู อชที 10 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

ยูเอชที (อังกฤษ: UHT) ย่อมำจำก ultra
high temperature processing หรือ ultra-heat
treatment เป็นวิธีกำรฆ่ำเช้ือสำหรับอำหำร โดยผ่ำน
กระบวนกำรให้ควำมร้อนสูงเป็นเวลำสั้นๆ ประมำณ 1
- 2 วนิ ำทที ีอ่ ณุ หภมู ิ 135 องศำเซลเซยี ส (275 องศำฟำ
เรนไฮต์) ซึ่งเป็นอุณหภูมิที่สปอร์ในน้ำนมถูกทำลำยจน
หมด กระบวนกำรฆ่ำเชื้อด้วยอุณหภูมิสูงน้ี คิดค้นเป็น
ครงั้ แรกในทศวรรษ 1960 โดยใช้กับน้ำนมเป็นทรี่ ู้จักกัน
ในช่ือนมยูเอชที ในปัจจุบันยังใช้ถนอมอำหำรอ่ืนๆ
เช่น นำ้ ผลไม้ ครมี โยเกิรต์ ไวน์

นมยูเอชทีสำมำรถเก็บรักษำไว้ที่อุณหภูมิห้องได้
นำน 6 - 9 เดือน เปรียบเทียบกับนมพำสเจอร์ไรส์ ที่
ผ่ ำ น ก ร ะ บ ว น ก ำ ร พ ำ ส เ จ อ ร์ ไ ร เ ซ ชั น ที่อุ ณ ห ภู มิ
72 องศำเซลเซียส (161.6 องศำฟำเรนไฮต์) เป็นเวลำ
อย่ำงน้อย 15 วินำที ซ่ึงเก็บรักษำท่ีอุณหภูมิต่ำในตู้เย็น
ไดน้ ำน 2 - 3 สัปดำห์

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ นมเปรย้ี ว 11 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

นมเปร้ียว หรือ โยเกิร์ต (อังกฤษ : yoghurt,
yogurt, yoghourt (ภำษำอังกฤษใช้คำนี้เรียกรวม ๆ ทงั้
นมเปรี้ยวและโยเกิร์ต)) เป็นผลิตภัณฑ์ทที่ ำจำกนมชนิด
ตำ่ ง ๆ ไม่ว่ำจะเป็นนมสด นมพร่องมันเนย หรือ นมถัว่
เหลือง โดยกำรใช้แบคทีเรีย แลคโตบำซิลัส เอซิโด
ซิส และสเตรปโตคอคคัส เทอร์-โมฟิลลัส เป็นหลักใส่
ลงไปหมักผลิตภัณฑ์นมต่ำง ๆ แบคทีเรียเหล่ำน้ีช่วย
ย่อยน้ำตำลแล็กโทสในนมให้เป็นกรดแล็กติก ทำให้มี
ภำวะกรดและมีรสเปร้ียวโดยมีควำมเป็นกรด-เบสอยู่
ระหว่ำง 3.8-4.6 นมเปรี้ยว มี 2 ชนิด คือ ชนิดแรก
เป็นนมเปรี้ยวที่มีลักษณะเป็นน้ำคล้ำยเครื่องด่ืม อีก
ชนิดหน่ึงเป็นนมเปร้ียวท่ีมีลักษณะเหลวข้นท่ีเรียกว่ำ
โยเกริ ต์

นมเปร้ียวเป็นอำหำรที่ให้คุณค่ำทำงโภชนำกำร
ดีกว่ำนมสด เช่น โปรตีนเคซีนในนมเปรี้ยวจะถูก
นำไปใช้ประโยชน์ต่อร่ำงกำยได้ดีกว่ำ เพรำะย่อยสลำย
ได้ง่ำยกว่ำ ดร.โยชิโร ชิมำซำกิ ศึกษำว่ำกำรกินนม
เปรี้ยวท่ีมีกรดน้ำนมจะช่วยรักษำอนำมัยปำก ป้องกัน
ไมใ่ ห้เป็นรำมะนำด

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ นมพำสเจอรไ์ รซ์ 12 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

พาสเจอร์ไรซ์ คือ กระบวนกำรทำลำยเชื้อแบคทีเรียบำง
ชนิด โดยผคู้ ดิ ค้นวิธีกำรน้คี ือ หลุยส์ ปาสเตอร์ นกั วิทยำศำสตร์
ชำวฝร่ังเศส เขำสังเกตว่ำ ไวน์ผลไม้ ก่อนท่ีจะจำหน่ำยบำงส่วน
น้ันมีรสชำติเปรี้ยวเนื่องจำกกิจกรรมของจุลินทรีย์บำงชนิด เขำ
จึงนำไวน์ดังกล่ำวไปผ่ำนควำมร้อน 50 - 55 องศำเซลเซียส
พบว่ำไวน์กลับมำมีรสชำติไม่เปร้ียว เขำจึงสันนิษฐำนว่ำ รส
เปร้ียวที่เกิดข้ึนน้ันเป็นสำเหตุมำจำกอุปกรณ์ท่ีใช้หมักไวน์มีกำร
ปนเป้ือนจุลนิ ทรยี ์ หลกั กำรนจี้ งึ นำมำใช้ในข้ันตอนกำรผลิตนมใน
ปัจจุบนั เรยี กวำ่ กระบวนกำรพลำสเจอรไ์ รเซชนั ในทส่ี ดุ

ปจั จบุ ันกำรพาสเจอร์ไรเซซันใช้เวลำและอุณหภูมิแตกต่ำง
กัน เช่น อุณหภูมิ 62.8 องศำเซลเซียส เป็นเวลำ 60 นำที หรือ
71.1 องศำเซลเซียส เป็นเวลำ 15 วินำที กำรใช้อุณหภูมิ และ
เวลำน้ียังไม่สำมำรถทำลำยแบคทีเรียที่ทนร้อนอีกหลำยชนิด จึง
ต้องเกบ็ ผลิตภัณฑ์พำสเจอร์ไรซ์ไว้ท่ีอุณหภูมิต่ำ เพ่ือป้องกันกำร
เจริญของเชื้อแบคทีเรียชนดิ อื่น สำหรับนมที่ผ่ำนกรรมวิธีฆ่ำเช้ือ
น้ีจะมีคุณค่ำสำรอำหำรเกือบเท่ำกับ น้ำนมก่อนผ่ำนกำรฆ่ำเชื้อ
ตลอดจนรสชำติของนมจะมีคุณสมบัติใกล้เคียงกับ น้ำนมตำม
ธรรมชำตมิ ำกกว่ำวธิ ีอ่นื

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ เนยแข็ง 13 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

เนยแข็ง หรือ ชีส (อังกฤษ: cheese) คือ ผลิตภัณฑ์จำก
นมซึ่งสำมำรถผลิตได้จำกนมวัวหรือแพะ เป็นต้น ท่ีผ่ำน
กระบวนกำรคัดแยกโปรตีน แล้วนำโปรตีนของนมมำทำกำรผสม
เชื้อรำหรือแบคทีเรีย หรือสำรอ่ืน ๆ แตกต่ำงกันไปตำมแต่ละ
ประเภทของเนยแขง็ ซง่ึ แตกตำ่ งจำกเนยทที่ ำมำจำกไขมันของนม

เนยแข็ง ครีมสด โยเกิร์ต และผลิตภัณฑ์ได้จำกน้านมต่ำง
มีคุณค่ำทำงโภชนำกำรที่ใกล้เคียงกันมำก เนยแข็งจะให้
สำรอำหำรจำพวก โปรตีน แคลเซียม ฟอสฟอรัส สังกะสี
วิตามินบี 12 ท่ีสูงไม่แพ้นม แต่ข้อดีของเนยแข็งคือให้สำรอำหำร
จำพวกน้าตาลแลคโตสในปริมำณที่ต่ำกว่ำในน้ำนม ดังน้ันกำร
รับประทำนเนยแข็งจึงเป็นทำงออกท่ีดีสำหรับผู้ท่ีมีปัญหำในกำร
ด่มื นม

สำหรับคนท่ีมีปัญหำในกำรดื่มนมเนื่องจำกร่ำงกำยขำด
น้าย่อยแลคโตสหรือมีน้ำย่อยชนิดน้ีในปริมำณที่น้อย เมื่อด่ืม
น้ำนมเข้ำไปแล้วร่ำงกำยไม่สำมำรถย่อยน้ำตำลแลคโตสในนมได้
ส่งผลให้เกิดกำรตกค้ำงของน้ำตำลแลคโตสในร่ำงกำย กำร
หมักหมมน้ีจะทำให้เกิดแก๊สและกรดในที่สุด ส่งผลให้ผู้
รับประทำนมีอำกำรท้องอืด ท้องเฟ้อและท้องเสียในเวลำต่อมำ
ดังนั้นจงึ ควรเลอื กรับประทำนเนยแขง็ แทนกำรดมื่ นม

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ นมข้น 14 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

นมข้น (อังกฤษ: condensed milk)
เป็นนมซึ่งนำน้ำออกแล้ว ถ้ำปรุงแต่งให้มี
รสหวำน เรียก นมข้นหวาน (sweetened
condensed milk) และปจั จุบัน คำทั้งสองน้ี
บำงทีมีควำมหมำยเหมือนกัน นมข้นหวาน
มักใช้ในของหวำนหลำยประเภท ถ้ำบรรจุ
กระป๋องก็อำจเก็บไว้ได้หลำยปีโดยไม่ต้อง
แช่เยน็

ผ ลิต ภัณ ฑ์ ท่ี ใก ล้ เคี ยง กัน คื อ น ม
ระเหย (evaporated milk) ซ่ึงผ่ำนข้ันตอน
ซับซ้อนกว่ำ และไม่ปรุงรสหวำน ในบำง
ป ร ะ เ ท ศ เ รี ย ก น ม ข้ น ไ ม่ ห ว ำ น
(unsweetened condensed milk)

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ 15แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

บรรณำนกุ รม

นม –
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B8%A1
นมผง –
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B8%A1%E0%B8%
9C%E0%B8%87
นมยเู อชที –
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A2%E0%B8%B9%E0%B9
%80%E0%B8%AD%E0%B8%8A%E0%B8%97%E0%B8%B5
นมเปร้ยี ว –
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B8%A1%E0%B9%
80%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B9%89%E0%B8%A2
%E0%B8%A7
นมพำสเจอร์ไรซ์ –
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%B2%E0%B8
%AA%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8
C%E0%B9%84%E0%B8%A3%E0%B8%8B%E0%B9%8C
เนยแข็ง (ชีส) –
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8
%A2%E0%B9%81%E0%B8%82%E0%B9%87%E0%B8%87
นมข้น –
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B8%A1%E0%B8%
82%E0%B9%89%E0%B8%99

แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านหน้า ัถดไป16

ภำคผนวก

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลับหน้ากอ่ นหน้า

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ ภำพเพิ่มเตมิ 17 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

โยเกิรต์ สตรอเบอร์ร่ี

เนยแข็ง (ชสี )
รูปภาพจาก : https://pixabay.com/th/

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลบั หน้ากอ่ นหนา้ เกรด็ ควำมรู้ 18 แตะขอบทาง ้ดานขวาเพื่ออ่านห ้นา ัถดไป

กำรรีดนมววั

ในกำรรีดนม ต้องทำควำมสะอำดเต้ำนมโดยใช้ผ้ำชุบนำ้ อ่นุ ชบุ และเช็ด
รวมทั้งกำรนวดเต้ำนมหรือใช้ลูกกระตุ้นให้ฮอร์โมนอ๊อกซิโตซินทำงำน จะทำ
ให้ท่อส่งนมที่ติดกับต่อมผลิตน้ำนมเปิดรวมท้ังกล้ำมเนื้อตรงหัวนมก็จะเปิด
ก่อนรีดนมควรตรวจดูเต้ำนมทุกเต้ำก่อน โดยรีดนมลงบนภำชนะท่ีมีสีดำ
ประมำณเต้ำละเล็กน้อยเมื่อพบว่ำนมจำกเต้ำไหนมีลักษณะขุ่นคล้ำยหนองก็
แสดงว่ำนมเต้ำนั้นเกิดกำรอักเสบ ควรจะรีดนมตัวน้ันเป็นตัวสุดท้ำยเพ่ือ
ป้องกันกำรกระจำยของเช้ือไปติดตัวอ่ืน แล้วปรึกษำสัตวแพทย์เพ่ือทำกำร
รักษำน้ำนมจำกเต้ำที่อักเสบและห้ำมส่งโรงนมภำยใน 6 วัน นับจำกวัน
สดุ ทำ้ ยของกำรรกั ษำ

เม่ือทำควำมสะอำดเต้ำนมด้วยผ้ำชุบน้ำอุ่นเสร็จแล้ว ให้ใช้ผ้ำแห้งอีก
ผืนหน่ึงเช็ดอีกทีแล้วทำกำรนวดเต้ำนม โดยใช้เวลำทำควำมสะอำดและนวด
เต้ำนมประมำณ 1 นำทีคร่ึง แล้วลงมือรีดทันที ย่ิงเร็วยิ่งดีเพรำะระยะกำร
ปล่อยนมโดยกำรทำงำนของฮอร์โมนจะทำงำน 6-8 นำที ถ้ำรีดนมช้ำกว่ำน้ี
ฮอรโ์ มนจะหยุดทำงำนนำ้ นมกจ็ ะหยดุ ไหล ถ้ำเป็นแบบนีน้ ้ำนมกจ็ ะลด

สว่ นวธิ กี ำรรีดนั้นใหใ้ ช้น้วิ หัวแมม่ ือและน้วิ ช้ีรดั ตอนบนของหัวนมไม่ให้
นมไหลกลับ แล้วบีบไล่นิ้วท่ีเหลือท้ังสำมลงมำตำมลำดับ เมื่อนมถูกบีบไล่
ออกมำหมดหัวนมแล้ว ปล่อยน้ิวหัวแม่มือและนิ้วชี้ให้นมไหลมำแทนท่ีอีก ทำ
สลบั กันไประหว่ำงนิ้วมือทั้ง 2 ข้ำง กำรรีดควรรีดเป็นคู่ ๆ เช่น รีดคู่หน้ำก่อน
พอเหน็ ว่ำชำ้ ลงกร็ ีดคหู่ ลงั สลบั กนั ไป

เมื่อรีดนมเสร็จแล้ว กำรป้องกันกำรเจริญและเพิ่มจำนวนแบคทีเรีย
ในนำ้ นมก็ถอื ว่ำเปน็ เร่ืองสำคญั โดยตอ้ งส่งนมเร็วทีส่ ดุ หรอื ทำใหน้ มเยน็ ลง ให้
มีแบคทีเรียน้อยที่สุดในน้ำนม ซึ่งจะข้ึนกับควำมสะอำดของแม่วัว คนรีด
เครือ่ งมือเครื่องใชใ้ นกำรรดี นม

ที่มำ : http://www.kpsdairy.com/knowledge-detail.php?id=5

จบ

แตะขอบทางดา้ นซ้ายเพื่อยอ้ นกลับหน้ากอ่ นหน้า