ช่างตีเหล็กบ้านบาราเฮาะ

ภูมิปัญญาตำบลบาราเฮาะ

คลังสมอง กศน. ตำบลบาราเฮาะ

ช่างตีเหล็กบ้านบาราเฮาะ

ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอเมืองปัตตานี

ลักษณะจุดเด่นของภูมิปัญญาท้องถิ่น



เกิดจากความชอบนายมะแซ เจะหลง ในการตีเหล็กเป็นทุนเดิมอยู่
แล้วและอยากให้ลูกหลานได้มีการเรียนเรียนรู้เพื่อต่อยอดเลยมีการ
รวมกลุ่มของผู้ที่มีความชำนาญในการประกอบอาชีพการทำเครื่อง
ใช้จากเหล็กโดยมี นายมะแซ เจะหลง เป็นผู้ริเริ่มในการประกอบ
กิจกรรมและชักชวนให้ผู้สนใจเข้ามาร่วมกันสื บเนื่องมาจากได้เรียน
มานานกว่า 12 ปีจนเกิดความชำนาญในการตีเหล็กและถ่ายทอดไป
ยังผู้ที่สนใจ
สภาพพื้นที่ ตั้งอยู่ภายในบริเวณบ้านเลขที่ 58/2 หมู่ที่ 2 ต.บารา
เฮาะ อ.เมืองปัตตานี จ.ปัตตานี ซึ่งเป็นบ้านของนายมะแซ เจะหลง
ประธานกลุ่มชุมชน

ลักษณะจุดเด่นของภูมิปัญญาท้องถิ่น



การรวมกลุ่ม เกิดจากการประชาชนที่มีความสนใจใน
กิจกรรมเหมือนกันและมีรายได้ที่สามารถนำมาใช้จ่ายหรือ
ช่วยเหลือในครัวเรือนได้เป็นอย่างดี และมีงานทำอย่าง
สม่ำเสมอ ในปัจจุบันได้มีการพัฒนาและต่อยอดมาเรื่อยๆ
จนเป็นที่รู้จักของคนในหมู่บ้าน และต่างหมู่บ้านมีการสั่งทำ
เพื่อนำไปขายในตลาดนัดใกล้ๆบ้านและได้ทำตามที่ลูกค้าสั่ง
จากอาชีพเสริมแต่ในปัจจุบันได้กลายเป็นอาชีพหลักไปแล้ว
เพราะก่อนหน้านี้ อาชีพหลัก คือ การทำนา และค้าขาย

สาระสำคัญของภูมิปัญญา

และประวัติความเป็นมา

ตำบลบาราเฮาะ เป็นพื้นที่ราบลุ่ม ในฤดูฝนจะมีน้ำท่วมขัง น้ำจากแม่น้ำ

ปัตตานีจะไหลผ่านหมู่ที่ 3 และหมู่ที่ 8 จุดเด่นชองพื้นที่ ตำบลบาราเฮาะ
สภาพพื้นที่ตำบลเป็นที่ลุ่ม สภาพของดีนค่อนข้างดีเหมาะสมสำหรับการ
ทำการเกษตร ทำนา ทำไร่ ทำสวน และการเพาะปลูกต่างๆ ได้เป็นอย่างดี
จึงได้ทำการเพาะปลูกการทำเกษตร เช่น การทำนา การปลูกผัก แต่เมื่อ
พ้นฤดูการเพาะปลูก ชาวบ้านจึงมีเวลาว่าง จึงได้มีการคิดว่าจะหาอาชีพ
อะไรได้บ้างเพื่อเป็นอาชีพเสริมอีกทางหนึ่งเพื่อที่จะหารายได้มาใช้ใน
ครอบครัว

สาระสำคัญของภูมิปัญญา

และประวัติความเป็นมา

ดังนั้นจึงมีการคิดว่าน่าจะทำอาช
ีพการตีเหล็กเนื่องจากมีความรู้

ความเข้าใจในการตีเหล็กและมีความชื่ นชอบเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว
ผนวกกับได้เล่าเรียนจากผู้รู้ที่เป็นรุ่น ปู่ ที่ทำมาก่อนหน้านี้อยู่แล้ว
โดยได้ทำมาก่อนหน้านี้ มา 12 กว่าปีจึงได้เรียนรู้และเข้าใจใน
กระบวนการตีเหล็กเป็นอย่างดี จึงได้ศึกษาและทำมาอย่างต่อ
เนื่องโดยการตีเหล็กเป็นมีดอย่างเดียว ต่อมาในมีการพัฒนาเป็นอุ
ปกณ์อย่างอื่น เช่น ที่ปอกมะพร้าว ขวาน มีดอีโต้ มีด มีดกรีดยาง
ขวาน จอบ เสี ยม ที่เกี๋ยวผลไม้ มีดกรีดยางและอื่นๆตามที่ตลาด
ต้องการ มีการสั่งทำตามที่ผู้ซื้ อต้องการ

ลักษณะเฉพาะของภูมิปัญญา

ในขั้นเตรียมการจะประกอบด้วยขั้นตอนการตีเหล็ก

1. นำเหล็กมาตัดให้เป็นรูปร่างของผลิตภัณฑ์ที่จะทำ
2. นำเหล็กที่ตัดเป็นรูปร่างเข้าเตาเผา ซึ่งเรียกว่า เตาเส่ า ในสมัยโบราณใช้คนสูบ
เส่ า แต่ใน ปัจจุบันใช้พัดลมมอเตอร์แทนการสูบเส่ าด้วยคน เผาเหล็กให้ร้อนแดง
3. นำเหล็กที่เผาจนร้อนแดงมาตี เรียกว่า “การโขก” โดยใช้คีมคีบเหล็กที่ร้อนแดง
ขึ้นวาง บนตั่ง ใช้ค้อนตีเพื่อขึ้นรูปร่าง เรียกว่า “แถก” การขึ้นรูปร่างอาจจะเผาและ
ตีหลาย ๆ ครั้ง
4. นำแถกมาตีให้เป็นรูปร่างตามที่ต้องการ เช่น มีด จอบ เสี ยม เป็นต้น
5. นำมาตกแต่งให้คม ในสมัยก่อนใช้กาดตกแต่งผิวให้เรียบ คม แหลม ตามความ
ต้องการ แต่ในปัจจุบันใช้อุปกรณ์ไฟฟ้า
6. นำมีด เคียว จอบ เป็นต้น ที่แต่งคมเรียบร้อยแล้ว มาชุบ เพื่อให้ผลิตภัณฑ์มี
ความคม และแข็ง ตามต้องการ วิธีการชุบ จะนำเหล็กที่ขึ้นรูปร่างแล้ว เผาไฟให้
แดง แล้วนำไปชุบน้ำ
7. ตกแต่ง ใส่ ด้าม ทาน้ำมัน ติดเครื่องหมายการค้า
8. จำหน่ายปลีก และส่ ง



ประโยชน์ของกาตีเหล็ก

1.เป็นเครื่องมือ หรืออุปกรณ์ในการทำสวน ทำไร่
2.เพื่อทำการซ่อมเครื่องมือ หรืออุปกรณ์ในการทำไร่ ทำสวนเมื่อชำรุด เสี ยหายได้

คุณค่าและบทบาทของภูมิปัญญาท้องถิ่นต่อ
ชุมชนและสั งคม

การที่จะอนุรักษ์อาชีพตีเหล็กของชุมชนบ้านบารา
เฮาะให้คงอยู่ต่อไปนั้น สามารถทำ ได้โดยการถ่ายทอด
ความรู้ เทคนิคและภูมิปัญญาการตีเหล็กให้แก่ลูก
หลาน และคนรุ่นใหม่ หรือผู้ที่สนใจในชุมชน ควรมี
การหาแนวทางในการฟื้ นฟูภูมิปัญญาท้องถิ่นการตี
เหล็กของ ชุมชนบ้านบาราเฮาะ ซึ่งเป็นภูมิปัญญา
ดั้งเดิมของชาวบ้าน โดยการพัฒนาผลิตภัณฑ์ทั้งใน
เชิง ปริมาณและคุณภาพ พร้อมทั้งส่ งเสริมให้
ผลิตภัณฑ์เป็นที่ยอมรับทั้งจากผู้ผลิตและผู้ใช้

คุณค่าและบทบาทของภูมิปัญญาท้องถิ่น

ต่อชุมชนและสั งคม

รวมทั้งเผยแพร่ผลิตภัณฑ์ออกไปสู่ ตลาดภายนอกชุมชน เพื่อจะได้
สร้างอาชีพและรายได้ ให้แก่คนในชุมชนต่อไป อีกทั้งหน่วยงานภาครัฐ
และเอกชนจะต้องมีส่ วนร่วมในการให้ความช่วยเหลือเกี่ยวกับการนำ
เทคโนโลยีที่ทันสมัยเข้ามาช่วยพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีคุณภาพดี ยิ่งขึ้น
รวมทั้งช่วยเหลือในการบริหารจัดการทั้งการผลิตและการหาตลาดใน
การจัดจำหน่าย และควรมีการสนับสนุนให้ผู้นำชุมชน และผู้ประกอบ
การร่วมมือกันจัดทำเป็นศูนย์ส่ งเสริม การเรียนรู้เพื่อจัดให้เป็นกิจกรรม
การเรียนรู้เชิงปฏิบัติให้แก่เด็ก เยาวชน และประชาชนที่ สนใจได้มี
โอกาสเรียนรู้และเข้ารับการฝึกหัดอาชีพการตีเหล็กจากปราชญ์ชาว
บ้าน และยัง เป็นการปลูกฝังให้เยาวชนคนรุ่นใหม่ได้ตระหนัก และเล็ง
เห็นคุณค่าของภูมิปัญญาท้องถิ่น การตีเหล็ก เพื่อพัฒนาอาชีพตีเหล็ก
และช่วยกันสื บทอดภูมิปัญญาการตีเหล็กของชุมชนบ้านบาราเฮาะอย่าง
เป็นระบบและยั่งยืน

จัดทำโดย

ที่ปรึกษา

นางสาววิรวรรณ มูลจันที
ผู้อำนวยการ กศน. อำเภอเมืองปัตตานี

นางสาวรัตดา พวงบุญ
บรรณารักษ์ชำนาญการพิเศษ

ผู้ให้ข้อมูล

นางสาวดารินา สะมะแอ นางนาปีเสาะ บือซา นางสาวแวไซนับ บาแม องค์กรนักศึกษา กศน.
ครูผู้ช่วยตำบลบาราเฮาะ ครูอาสาสมัครประจำตำบลบาราเฮาะ ครู กศน. ตำบลบาราเฮาะ ตำบลบาราเฮาะ

บรรณาธิการ

นางสาวดารีนา สะมะแอ นางสาวนาปีเสาะ บือซา
ครูผู้ช่วยตำบลบาราเฮาะ ครูอาสาสมัครประจำตำบล

บาราเฮาะ

ผู้เรียบเรียง

นางสาวแวไซนับ บาแม