The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

Mupuh adalah istilah dalam bahasa Bali dalam mengapresiasi karya sastra tembang, dibawakan dengan menembangkanya. Karya sastra ini memiliki aturan yang sangat ketat disebut " Pada Lingsa "

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by ibalik12, 2022-03-08 11:33:07

Mupuh [ Puisi Bali Purwa ]

Mupuh adalah istilah dalam bahasa Bali dalam mengapresiasi karya sastra tembang, dibawakan dengan menembangkanya. Karya sastra ini memiliki aturan yang sangat ketat disebut " Pada Lingsa "

Keywords: MupBal123'

Bhasa Bali SMP , Kelas 7

Materi Pokok :
Puisi Bali Purwa [ Pupuh ]

Olih : IMade Balik, S.Pd

PURWAKANING ATUR

Om Swastyastu ;
Angayubagia aturang tttiang majeng ring Ida Sanghyang Widi Wasa, sangkaning

wara nugrahan Ida, puput kasurat daging paplajahan puniki .
Sampun sahuninga basa, aksara miwah sastra Bali, pinaka dasar parikrama janma

Baliné, sampun kaangkenin antuk Unesco ( badan dunia PBB ) pinaka warisan budaya
dunia ( utamane indik basa daerah ) sane patut kalestariang kawentenanyané mangda
satat tetep nglimbak ajeg tur lestari.

Sangkaning indike punika para Yowana Baliné kaaptiang mangda setata ngajegan
paripolahnyané ngabetan budaya Bali ( basa lan sastra Bali sane patut ) .

Kadulirin manah sane ajeg tresna sutindih ring kawentenan basa Bali, metu manah
tityang sareng ngromba mangdane satata nglimbak kapungkur wekas. Majalaran antuk
ngripta daging papalajahan, “ Mupuh “ Pupuh lan mupuh ( Puisi Bali Purwa ) silih tunggil
daging sastra Bali sane dahat mabuat patut sahuninga. Karya sastra pupuh-pupuh puniki
madaging imba-imba kahurpan sane mawesana becik. Pabuatan pupuh punika sakadi ;
hiburan, mendidik, miwah nyangkepin pamargin upacara agama di Bali.

Asapunika pinaka atur, kirang langkung titiang nunas gung pangampura antuk
katambetané tatkala mawosan daging pangajahe, dumogi sareng sami ngamangguhang
karahayuan.

Om Santih, Santih, Santih

A. Ngwangun Pangresep Puisi Bali Purwa

Manut witnyane kasusastraan puniki sangkaning pangreka budi para leluhure sane
nguni, ngripta tur nglimbakang sajangkapanyane. Yaning selehing sadurung wenten kria
sastra sane mawangun puisi Bali Modern, ring Bali sampun madrue kria sastra sane
mawangun puisi sane ketah kabaos tembang ( Puisi Bali Tradisional ). Lian raos kria
sastra tembang ring Bali ketah taler kabaos Sekar .

Manut wangun kria sastra tembang kasorohang manados patpat, luire ; 1.
Gagendingan ( Sekar Rare ), 2 Sekar Alit ( Pupuh-Pupuh ), 3. Sekar Madya ( Kidung ),
Sekar Agung ( Kakawin ).

Kria sastra Sekar Alit ( Pupuh ) kawangun antuk uger-uger sane kasengguh
Padalingsa. Kria sastra sane dagingnyane muat satua-satua ( cerita-cerita ) kawastanin
geguritan. Geguritan kruna lingganyane “ Gurit “ sane mateges ngardi/ngripta puisi,
salanturnyane kruna “Gurit “ kadwipurwayang, lantur kawehin pangiring _an. Dados “
Geguritan “. Kria sastra Geguritan katembangan utawi kagendingan antuk makudang-
kudang pupuh, wenten taler antuk siki pupuh.

Akeh pupuh-pupuh ( sekar Alit ) sane lumbrah ring Bali ;

1. Pupuh Ginada, 6. Pupuh Semarandana,

2. Pupuh Ginanti, 7. Pupuh Mijil,

3. Pupuh Durma, 8. Pupuh Maskumambang,

4. Pupuh Dandang Gula, 9. Pupuh Pucung,
5. Pupuh Sinom,
10. Pupuh Pangkur

B. Uger-Uger Puisi Bali Purwa ( Pupuh )

Sekar alit sane taler kabaos tembang macepat utawi pupuh kabanda antuk uger-uger
sane kasengguh Pada Lingsa. Pada Lingsa inggih punika kecap wanda kruna miwah
wangun suara ring panguntat sajroning acarik lan akeh carik sajroning apada Uger-
uger punika makadi :
1) Guru Wilang : inggih punika kecap wanda sajroning acarik.
2) Guru Dingdong : inggih punika wangun suara panguntat lengkara acarik
3) Guru Gatra : inggih punika katah carik sajroning apada.

C. Imba [ conto ] nyurat pupuh apada

Pupuh Maskumambang wirasanyane ; sedih, matetangisan. Pupuh puniki kawangun
antuk 5 carik sajroning apada, padalingsanyane ; 4/u, 8/I, 6/a, 8/I, 8/a

Conto Pupuh Maskumambang :
1. Belog tutut [ 4/u ]
2. Keto solahnyane yukti [ 8/I ]
3. Tusing ngelah daya [ 6/a ]
4. Satata gawenya pelih [ 8/I ]
5. Nanging tusing ngelah jengah [ 8/a ]

C. Mupuh [ Mlajah nembangan ], “ Pupuh Maskumambang”

Nembangan “ Pupuh Maskumambang
be log tu tut
Ke to so lah nya ne yuk ti
Tu sing nge lah da ya
Sa ta ta ga we nya pe lih
Na nging tu sing nge lah je ngah

Ring sor puniki pacang kadartayang indik Pada Lingsa pinaka uger-uger nyurat pupuh ;

WASTAN PUPUH Ortenan Pupuh / Uger-Uger Pada Lingsa / Carik ke- 10
1 2 3 4 5 67 8 9 8/a
Sinom 8/a 8/I 8/a 8/I 8/I 8/u 8/a 8/i 4/u
Semarandana 8/I 8/a 8/o 8/a 8/a 8/u 8/a 7/a
Maskumambang 4/a 8/I 6/a 8/I 8/a
Mijil 10/I 6/o 10/e 10/I 6/I 6/u
Pucung 4/u 8/u 6/a 8/I 4/u 8/a
Pangkur 8/a 11/I 8/u 7/a 12/u 8/a 8/i
Ginada 8/a 8/I 8/a 8/u 8/a 4/I 8/a
Ginanti 8/u 8/I 8/a 8/I 8/a 8/I
Dandang 10/I 10/a 8/e 7/u 9/I 7/a 6/u 8/a 12/i
Durma 12/a 8/i 6/a 8/a 8/i 5/a 7/i

Indik Wirasan Pupuh Kadi Ring Sor Puniki ;
1) Sinom ; mawirasa ramah-tamah, tur lengut, becik anggen mapasuwitran, taler

mapaweweh piteket-piteket.
2) Semarandana : mawirasa nuut kahyun, sedih, kaduhkitan saking kasmaran
3) Maskumambang : Nyihnayang rasa sedih matetangisan.
4) Mijil : nyihnayang rasa angen, ksmaran, taler becik anggen mapaweweh piteket.
5) Pucung : nyihnayang rasa enduk, teduh, taler becik anggen mapaweweh piteket.
6) Pangkur : Nyihnayang rasa sane mamuncak , becik anggen mawéh piteket-piteket, taler

nyinahang rasa kasmaran sane mamuncak.
7) Ginada : nyihnayang kahyun sane kaduhkitan, sedih, merana, kuciwa
8) Ginanti : nyihnayang rasa seneng, tresna asih, patut anggen indik ajaran filsafat, paindik

kasmaran.
9) Dangdang Gula ; nyihnayang rasa halus, makasih-kasihan, kaanggen panguntat

kekawian [ karangan ]
10) Durma : nyihnayang watak sane keras, bangras, bendu, nyaritaang indik payudhan.

Disampune alit-alite resep ring kasuksman ;
 Geguritan ;
 Pupuh;
 Uger-uger makarya pupuh;
 miwah wirasan soang-soang pupuh

Tugas alit-alite mangkin makarya pupuh “ Mijil “ apada [ bantang bebawaos / tema bebas ]

Genah Tugas : Nama :

 Kelas / No. Abs :

Tugas : Makarya Pupuh Mijil apada

No. Guru Gatra / Lengkara ke - : Guru ; Wilang /
Dingdong

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Unteng babawosan [ tema ] tembang pupuh “ Mijil “ ring ajeng madaging paindikan
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………….……………………………………………………………………....


Click to View FlipBook Version