LITOSFERA PUNOI: ARDIAN SHAIPI
1.Zhvillimi gjeologjik i korës së Tokës 2.Përbërja dhe struktura 3.Formimi i relievit 4.Lëvizjet epirogjene dhe orogjene 5.Strukturat tektonike PËRMBAJTJA:
1.BigBang -12 miliardë vjet më pare 2.Sistemi Diellor-formohet nga një mjegullnajë gazi – 4.6 miliarë vjet 3.Tokaformohet rreth 4.5 miliardë vjet 4.Oqeanet dhe atmosferformohen në të njejtën kohë 5.Planeti oksigjenohet 2.5 miliardë vjet 6.Organizmat e pare shumëqelizorë – 600 million vjet 7.Bimët dhe amfibët– 350 million vjet më parë3.Dinozaurët zhduken para 65 million vjetësh 8.Primatët e pare të hershëm dhe paraardhësit tanë evulojnë rreth10 million vjet 9.Primatët e pare të hershëm dhe paraardhësit tanë evulojnë rreth 10 million vjet ZHVILLIMI GJEOLOGJIK I KORËS SË TOKËS
UGjatë zhivllimi historik të Tokës kanë ekzistuar kushte të ndryshme. UTokanë fillim ishte e zjarrtë , filloi të ftohej dhe të krijohen kushte më të mira përjetë. uKontinenten nuk kishin pozitat e tanishme , në fillim kanë qenë të bashkuar duke formuar një supercontinent( Pangea). UGjatë lëvizjeve të kontinenteve mbi tokë u formuan dhe krijuan forma të mëdha të relievit , duke krijuar male , fusha dhe forma tjera relievore. UGjatë zhvillimit gjeologjik të Tokësdallojmë disa ERA ( periudha kohore ) •Arkeane •‘’arkean’’ •Fillimi , origjina •Proterozoike •‘’protero’’-më përpara •‘’zoi’’-fillimi I jetës •Paleozoike •’paleo’’ –e vjetër • •Kembrion •Ordovikian •Silurian •Devonian •Karboneferium •Perminian •Mesozoike •Meso’’-gjysmë jetë’’ • •Triasiku •Xhurasiku •Kretasiku •Kenozoike •‘’jeta e re’’ • •Paleoceni •Eoceni •Oligoceni •Mioceni •Plioceni •Pleistoceni •Holoceni
Përbërja dhe struktura e Tokës *Përmes studimeve dhe hulumtimeve tëndryshme shkencëtarët kanë konstatuar se Tokapërbëhet nga disa shtresa tëbrendshme ( gjeosferat) , që kanë trashësi të ndryshme dhe përbërje tëndryshme fiziko-kimike. *Shtresat e brendshme tëTokësjanë: *Bërthama ( e brendshme dhe e jashtme ) *Manteli ( mbështjellësi I bërthamës ) *Litosfera
Litosfera –pjesa më e skajshme (periferike ) e Tokës. Shtrihet deri në 70 km thellësi. Është e ftohtë , e ngurtë dhe e brishtë. Korja e tokës është pjesa e ngurtë dhe përfshinë vetëm 1% të Tokës. Korja tokësore shtrihet nga 8 deri në40 km . Në oqeane është më e hollë , ndërsa në kontinente më e trashë. Temperaturarritet 1Ú Cçdo 33 metra dhe ky quhet gradient gjeotermik. Në qendërtë Tokësvlerësohet se temperatura tëjetë 5000Ú C deri 6000Ú C .
*Manteli – mbështjellësi i tokës shtrihet deri në 2900 km thellësi. *Është e ngurtë dhe përbëhet nga hekuri dhe magnezi. *Në pjesën e sipërme ndodhet astenosfera ku e ka burimin llava e vullkaneve. *Bërthama është pjesa qëndrore e Tokës. *Shtrihet nga manteli e deri në qendrën e Tokës. *Përbëhet nga hekuri dhe nikeli , nga e cila lind fusha magnetike e Tokës,që nambron ngastuhitë diellore.
Formimi i relievit Relievi paraqet të gjitha format e ngritura dhe të zbritura( tëulta) Që ndodhen në sipërfaqen e tokës,të krijuara nga faktorët e brendshëm dhejashtëm. Krijohet në kontaktin në mes litosferës, hidrosferës dhe atmosferës. Pamja e kontinenteve ka ndryshuar dhe vazhdon të ndryshojë( por ndryshimi është i ngadalshëm1,5 cm në vit). Në bazë të karakterit të lëvizjeve dhe pasojave në korën e Tokës, lëvizjet tektonike ndahen Nëdy lloje: 1.Lëvizjet luhatëse ose epirogjenike (kontientformuese) 2.Lëvizjet shformuese ose orogjenike ( malformuese).
UEKZISTOJNË MBI 1300 VULLKANE, PREJ TYRE 600 JANË ACTIVE. UMESATARISHT50 VULLKANE NË VIT SHPËRTHEJNË. UDALLOHEN KATËR ZONAT KRYESORE TË SHPËRNDARJES SË VULLKANEVE : U1.UNAZAE ZJARRTË E PAQËSORIT U2. KURIZORJA MESOQEANIKE E ATLANTIKUT U3. ZONA MESDHETAREDHE U4. BREGU LINDOR I AFRIKËS VULLKANET MË TË NJOHURA NË EUROPË JANË : VEZUVI , ETNA , STROMBOLI ; SANTORINI , VULKANO ETJ.
UAPARATIQË REGJISTRON TËRMETET QUHET SIZMOGRAF. UNË RAST SE TËRMTETI LIND OSE NDODH NË THELLËSI TË OQEANEVE, ATËHERËNGA DRIDHJET DHE VALET SIZMIKE DO TË SHKAKTOHEN DALLGË TË LARTATË CILATQUHEN CUNAMI.
FUND