ปฏิบัติการที่ 1 ความปลอดภัย

ปฏิบัตกิ ารที่ 1

ความปลอดภัยในหองปฏิบตั กิ าร

และอุปกรณ เคร่อื งมอื ในหองปฏิบัตกิ ารจุลชีววทิ ยา

(Laboratory Safety and Apparatuses in Microbiology Laboratory)

อ. ศรีสกุล ชนะพนั ธ

วตั ถปุ ระสงค

1. เพ่ือใหนักศกึ ษาใชหองปฏบิ ตั กิ ารจลุ ชีววิทยาไดอยางปลอดภยั
2. เพอ่ื ใหนกั ศึกษารจู ัก และใชเครื่องมือในหองปฏิบัติการจลุ ชีววทิ ยาไดอยางถกู ตอง

บทนาํ

1. ขอปฏบิ ตั แิ ละความปลอดภยั ในการทาํ ปฏิบตั ิการจลุ ชวี วทิ ยา

ปฏบิ ตั กิ ารจุลชีววทิ ยา เปนปฏิบตั กิ ารที่เก่ยี วของกับจลุ นิ ทรยี ทไ่ี มสามารถมองเหน็ ไดดวยตาเปลา
จึงตองอาศัยเครอื่ งมอื ชวยในการศึกษาสง่ิ มีชวี ิตเหลาน้ัน จุลินทรยี ทที่ าํ การศกึ ษา มที ัง้ ที่ไมกอโรค และสามารถ
กอโรคกบั คนได ดงั น้ันการทําการทดลองเกี่ยวกบั จุลนิ ทรียจึงตองมีการปองกัน ผูทาํ ปฏิบตั ิการอยางเครงครัด
เพ่ือเปนการปองกนั ผูทาํ ปฏบิ ตั กิ ารและรกั ษาสุขอนามยั รวมทั้งเพอ่ื ไมใหเชอ้ื เกดิ การแพรกระจายของเชือ้ สู
ภายนอกได ดงั น้นั จึงตองทําการปองกัน การปฏิบตั กิ ารทางจลุ ชีววทิ ยาตองอาศยั หลัก “ปลอดภยั ไวกอน
(safety first)” เชนเดยี วกบั การปฏบิ ตั ิงานดานอ่นื ๆ แตมีลักษณะทแ่ี ตกตางจากงานดานอื่นคือจะตองเนนเรอื่ ง
ความสะอาดและปลอดภยั จากเชือ้ จลุ นิ ทรยี ซึ่งอาจสรุปเปนแนวทางปฏิบตั ไิ ดดังนี้

1. อานคูมอื ปฏิบตั ิการใหเขาใจทุกครั้งกอนทําการทดลอง
2. อานผลและบนั ทึกผลการทดลองทุกครัง้
3. ควรสวมเสื้อคลมุ กนั เปอน (สขี าว) ทุกครัง้ เมอ่ื เขาปฏบิ ตั กิ าร
4. ไมนาํ วสั ดุอุปกรณท่ีไมจาํ เปนเชน กระเปาหนังสอื หรอื อืน่ ๆ มาวางไวในบริเวณทีจ่ ะปฏิบตั กิ าร
5. ทาํ ความสะอาดโตะปฏิบตั ิการ และเช็ดดวยน้ํายาฆาเชือ้ (เอทธลิ แอลกอฮอล 70 %) ทัง้ กอนและ

หลงั ปฏบิ ตั ิการ
6. ตองลางมือใหสะอาดดวยสบู และเชด็ มอื ดวยนา้ํ ยาฆาเช้อื กอนและหลังปฏิบตั กิ ารทกุ ครัง้
7. ตองฆาเชื้อท่ีเขม็ เขีย่ (needle) หรอื หวงเขยี่ เช้ือ (loop) กอนและหลังการเขย่ี เชื้อทุกครง้ั โดยการ

เผาไฟบรเิ วณปลายอปุ กรณใหรอนแดง แลวเผาเรอื่ ยมาจนรอนแดงตลอดความยาวของเสนลวด
และควรเผาใหเลยขน้ึ มาถงึ ดามอกี เล็กนอย ระวงั อยาใหมีเชอื้ เหลือติดอยบู นปลายเสนลวดของ
อปุ กรณดงั กลาวมากเกินไป เพราะเชอ้ื อาจกระเด็นเปรอะเปอนระหวางการเผาดวยเปลวไฟ
8. หามวางเขม็ หรอื หวงเข่ียเชอ้ื บนพ้ืนโตะปฏิบัตกิ าร ควรจัดหาภาชนะสาํ หรบั ใสหรอื วางอุปกรณ

1

9. ใหทิง้ อุปกรณทปี่ นเปอนเชื้อทกุ ชนิดในภาชนะทม่ี ีน้าํ ยาฆาเชื้อ
10. ควรเขี่ยเชื้อในบรเิ วณที่ไมมลี มพดั ถาลมสงบจะดีมาก
11. ถาเชอ้ื หกเปรอะปอนบริเวณปฏิบัตกิ ารใหรบี กาํ จดั เชอ้ื โดยเทลาดดวยนํ้ายาฆาเช้อื หรือเชด็

ดวยนาํ้ ยาฆาเชอื้ ใหท่วั บรเิ วณดวยความระมัดระวงั และตองแจงใหอาจารยผูควบคุมทราบ
12. ถาเช้ือกระเดน็ เขาตา ผวิ หนัง เศษแกวบาด ใหแจงอาจารยทคี่ วบคุมทราบทนั ที
13. หามนําเชือ้ จลุ นิ ทรียออกนอกหองปฏิบตั ิการ กอนไดรบั อนญุ าตจากอาจารยผูควบคุมอยาง

เด็ดขาด
14. หามใชปากหรอื ล้นิ อม เลีย วัตถุตางๆ เชน ปากกา ไมบรรทัด ฯลฯ และหามดม่ื หรอื รับประทาน

อาหารหรอื ส่ิงใดๆในหองปฏิบัติการโดยเด็ดขาด และหลกี เลยี่ งการกระทําใดๆ ซงึ่ อาจทําใหเกิด
การติดเชอื้ เขาสรู างกาย
15. หลอดอาหารหรอื จานเพาะเช้ือท่ปี ลูกเช้อื แลว กอนนําไปบมจะตองเขียนบนั ทึกรายละเอยี ดท่ี
จาํ เปน ดวยปากกาเขียนซีดชี นิดไมลบไวบนอปุ กรณดังกลาว ใหชดั เจน รายละเอียดท่ีบันทกึ เชน
ชื่อเชอื้ อาหารท่ีใชทดสอบ อุณหภมู ิที่ใช วนั เดือนปที่ปลกู เช้ือ ผูดาํ เนินการทดลอง เปนตน
นอกจากนอ้ี าจระบุหมายเหตุทีค่ วรระมดั ระวงั เชน หามเคลอ่ื นยาย หามเปลีย่ นอุณหภูมิ หาม
เขยา เปนตน
16. เคร่ืองแกวท่บี รรจอุ าหารเล้ียงเชอื้ ซง่ึ ใชทดสอบแลว ตองนําไปรวมไวในตะกราท่จี ัดให และควรรอ
นาํ ไปฆาเชื้อพรอมๆกัน เพอื่ ประหยัดพลงั งาน
17. หลอดอาหารหรือจานเพาะเชอ้ื ที่ปลกู เช้ือแลว กอนนาํ ไปลางจะตองผานการฆาเชอื้ กอนดวยหมอ
นง่ึ ความดนั (autoclave) ภายใตอณุ หภูมิ 121 ºC ความดนั 1.1 kg/cm2 หรือ 15 lb/in2 เปน
เวลา 20 นาที
18. การทิง้ อาหารทีเ่ ปนวุนที่เหลอื ควรใสในถงุ พลาสติกแลวนาํ ไปทง้ิ ในถังขยะที่จดั ให หามท้งิ เศษ
อาหารวนุ ลงในอางนา้ํ โดยเดด็ ขาด เพราะเมอื่ วุนแขง็ ตวั จะทําใหทอน้ําอุดตันได
19. เชด็ และทาํ ความสะอาดกลองจลุ ทรรศนถาตองการทาํ ความสะอาดเลนส ตองเช็ดดวยกระดาษ
เช็ดเลนสเทานั้น หามใชวัสดุอยางอืน่ เช็ดแทนโดยเดด็ ขาด
20. อปุ กรณเครื่องแกวทแ่ี ตกเสียหาย ควรแยกทง้ิ ในถังขยะทจ่ี ดั ไวใหโดยเฉพาะ และเมอ่ื เกิดการ
เสียหายจะตองรบี แจงใหเจาหนาท่ปี ระจาํ หองปฏบิ ัติการหรืออาจารยผคู วบคมุ ทราบทันที

2. อุปกรณ เครื่องมือในหองปฏิบัตกิ ารจลุ ชวี วิทยา
1. สไลด (slide) เปนแผนแกวใส ผิวเรยี บ รูปสี่เหล่ียมผืนผาขนาด 2.5x7.5 cm2 และหนาประมาณ

0.2 cm ใชสาํ หรับรองรับตวั อยางทจี่ ะศึกษาภายใตกลองจุลทรรศน นอกจากน้ยี ังมสี ไลดหลุม (concave
slide) ซึ่งใชสาํ หรบั ดกู ารเคลือ่ นท่ี (motility) ของจลุ ินทรีย

2

2. ปเปต (pipette) เปนหลอดแกวปลายเปด 2 ดาน มขี ีดบอกปรมิ าตรอยทู ขี่ างหลอด เนื่องจาก
ปเปตมหี ลายขนาด เชน 0.1, 1.0, 5.0 และ 10.0 ml ดงั น้ันจงึ ตองเลือกขนาดใหเหมาะสมกับปริมาตรของ
ของเหลวท่ตี องการใช และถาปลายดานบนของ ปเปตมีวงแหวนจะตองเปาสารละลายออกไปใหหมด สําหรบั
งานดานจุลชวี วิทยา เชน การถายเชื้อจะตองมีการอดุ จกุ สําลีท่ีปลายดานบนของปเปตเพอื่ ปองกนั การปนเปอน
สวนการทําใหปเปตปลอดเชื้อจะใชวิธกี ารอบดวยความรอนแหง โดยนําปเปตใสกลองหรือหอกระดาษกอน
นําเขาเครอ่ื ง hot air oven ปเปตถกู นาํ มาใชงานเพื่อการเจอื จางเชอ้ื เพอ่ื การดูดเชอื้ จากของเหลว ลงสูอาหาร
และเพือ่ เปนการถายเชือ้ ระหวางอาหาร ซ่งึ จะใชงานรวมกบั ลูกยาง (Bulbpipette) (หามใชปากดดู เช้ือ เพราะ
อาจพลาดพลั้งดดู เชอื้ เขาปาก และอาจกอใหเกดิ อันตรายได) และการอานปริมาตรจะตองอยใู นระดบั สายตา

3. หลอดทดลอง (test tube) มหี ลายขนาด เหมาะสาํ หรับใสอาหารเล้ียงเช้อื ทเ่ี ปนของเหลว กึง่ แข็ง
กึ่งเหลว หรอื ของแข็ง (slant) โดยทาํ การปดปากหลอดดวยจกุ สําลี จุกยาง ฝาพลาสตกิ หรือฝาเกลยี ว ( screw
cap) นอกจากนย้ี ังมี Durham’s tube (หลอดทดลองขนาดเล็กมาก ปลายดานหนึง่ ตนั ) กวางประมาณ 5-6
mm ยาว 25-30 mm ใชสาํ หรับดกั กาซทแี่ บคทีเรยี ผลิตขึน้ (โดยการคว่ํา Durham’s tube ลงในสารละลาย
ที่ใชทดสอบคุณสมบัติทางชวี เคมี)

4. จานเพาะเชือ้ (petri dish หรอื plate) เปนจาน 2 ประกบกนั ใบหนึ่งใหญกวาเพื่อใหครอบอกี
ใบหน่ึงได มหี ลายขนาด แตทีน่ ยิ มใชกนั ทั่วไปจะมเี สนผานศนู ยกลาง 10 cm ถาทําดวยแกวเมื่อใชเสร็จแลว
สามารถลางแลวนํากลับมาใชไดอีก แตถาทาํ ดวย polystyrene (ซ่งึ บรรจอุ ยูในถุง polythene) จะใชไดเพียง
ครงั้ เดียว เหมาะสําหรับใสอาหารเล้ียงเชอ้ื ปริมาตร 20-30 ml เพราะถาใสนอยเกนิ ไปจะทาํ ใหอาหารแหงและ
สญู เสยี คุณสมบัตใิ นระหวางการบมเชือ้

5. เข็มและหวงถายเชอ้ื (inoculating loop และ needle) เปนอุปกรณสําหรับถายเช้ือจุลินทรีย
จากภาชนะหนง่ึ ไปยังอีกภาชนะหน่งึ ทําดวยลวดทีน่ าํ ความรอนไดดี เชน nichrome หรอื platinum (มดี าม
จับหุมดวยฉนวน) ลกั ษณะของ loop บริเวณปลายเสนลวดจะขดเปนวงกลมเสนผานศูนยกลางประมาณ 1-2
mm สวน needle จะเปนปลายตรง แตถาเปน teasing needle ซ่ึงใชเข่ยี เชือ้ รา จะเปนปลายงอมมุ ฉาก ยาว
ประมาณ 5 mm เมอ่ื นําไปใชตองเผา(flame) ใหเสนลวดรอนแดง แลวปลอยใหเย็น (10-15 วินาที) กอนแตะ
เชอื้ และตองเผาทําลายเชือ้ ท่ตี ิดอยูหลงั เลกิ ใชงานทนั ที

6. เครือ่ งฆาเชอื้ (sterilizer)
6.1 Hot air oven เปนตอู บอุณหภมู ิสงู ใชทาํ ลายจุลินทรยี โดยการฆาเช้ือแบบใชความรอน

แหง ในเครื่องแกว โลหะและวสั ดุทไ่ี มมยี างเปนสวนประกอบ นําอปุ กรณ เครื่องมอื เหลาน้ใี สในกลองหรือหอ
กระดาษ (เพ่อื ปองกนั การปนเปอนในภายหลัง ) แลวนาํ เขาตอู บ hot air oven ท่ีอณุ หภูมิ 160-180 ºC เปน
เวลา 2-3 ช่ัวโมง

3

6.2 หมอน่ึงความดนั (Autoclave) หลกั การของวิธกี ารน้คี อื นึ่งที่อณุ หภูมิ 121 ºC เปน
เวลา 15-20 นาที แตการนง่ึ ท่ีสภาวะปกติจะไมสามารถทําใหอณุ หภมู ิสูงถงึ 121 ºC ได การเพ่ิมความดนั
อากาศจากปกตเิ ปน 1.1 kg/cm2 (15 lb/in2) จะสามารถทําใหอณุ หภมู เิ พม่ิ สูงถึง 121 ºC ได การนง่ึ ท่ี
อุณหภูมิระดบั นี้สามารถฆาเชื้อและสปอรของเชอ้ื ท่สี ามารถทนความรอนสงู ไดหมดในระยะเวลาสนั้ ๆ นยิ มใช
กับเครือ่ งมอื ผาตดั และอาหารเลี้ยงเช้อื

7. ตเู ขย่ี เช้อื (Laminar Flow) หลกั การทาํ งานของตูเขยี่ เช้อื คอื การสรางสภาวะอากาศปลอดเช้ือ
(Clean Particle-Free Air) ภายในพ้นื ท่ีทํางานของเครอ่ื งและปองกันโอกาสการเกดิ การปนเปอนจากสง่ิ
ปนเปอนภายนอก โดยเรม่ิ จากการทเ่ี คร่ืองจะดดู อากาศภายในหองทาํ งาน ( Contaminated air) เขาไปโดยไม
ผานบรเิ วณที่ทํางาน อากาศนน้ั จะวิง่ ผานแผนกรอง HEPA filter ถกู กรองกลายเปนอากาศสะอาด ( Clean
Particle-Free Air) และถกู สงผานมายังบรเิ วณพื้นทท่ี าํ งานภายในเคร่อื ง อากาศท่ีสะอาดจะเคลอ่ื นทผี่ านงาน
ท่เี รากําลังทาํ และถูกพัดออกมาทางดานหนาของเครือ่ ง การทํางานของตูปลอดเชื้อทุกประเภทตองอาศยั การ
กรองสงิ่ ปนเปอน เชือ้ โรคและฝนุ ละอองที่มีอยูในอากาศโดยใช HEPA Filter (ยอมาจาก HighEfficiency
Particulate Air Filter)

8. ตูบมเชื้อ (incubator) เปนตคู วบคมุ อุณหภูมิใหสม่ําเสมอ เหมาะสาํ หรับเพาะเลี้ยงจลุ ินทรยี
ภายใตอุณหภมู ทิ ตี่ องการ นอกจากนยี้ งั มตี ูบมเชอื้ แบบเขยา (incubator shaker) ซง่ึ เปนตูควบคุมอุณหภูมิ
แบบเขยาอาหารเลีย้ งเช้ือ (อาหารเหลว) ในเวลาเดยี วกนั การเขยาจะชวยกระจายความรอน

9. อางนา้ํ ควบคุมอณุ หภมู ิ (Water bath) ใหคงที่ สามารถตัง้ อุณหภมู ิไดต้ังแต 35-100 ºC ใช
สําหรับเพาะเลย้ี งเชื้อ อนุ อาหารเลยี้ งเชื้อ กรณอี นุ อาหารเล้ียงเชือ้ ใชอุณหภมู ิ 55-60 ºC

10. กลองจุลทรรศน (Microscopy) กลองจุลทรรศน เปนเคร่ืองมือท่จี ําเปนและสําคญั ในการศกึ ษา
รปู รางและลกั ษณะสัณฐานของเซลลของเชอื้ จลุ ินทรยี หลักการถอื กลองจลุ ทรรศนใชมอื ขางท่ถี นัด จบั ที่
Handle และใชมอื อกี ขางรองรบั น้าํ หนักทีฐ่ านของกลอง กลองจะถกู เก็บอยางเรยี บรอยโดยมีสายไฟ พนั
รอบตัวกลอง ดังนัน้ เม่อื ใชงาน จะตองเอาสายไฟออกจากตัวกลองใหเรียบรอยกอนใชงาน และเมื่อใชงาน
จะตองเกบ็ ไวใหเหมอื นเดมิ กลองจลุ ทรรศน มีเลนสตา 2 ขาง และเลนสวตั ถุ 4 เลนส ความละเอียด 4x, 10x,
40x และ 100x เม่อื ใชงานจะเริ่มตนจากเลนสต่ําสดุ เสมอ จนถึงเลนสทีม่ คี วามละเอียดสงู สุด คือ 100x เม่ือ
เลกิ ใชงานจะตองทาํ ความสะอาดเลนส กลองทุกเลนส เพ่ือปองกันความสกปรก และการเจริญของเช้ือรา ทาํ
ใหกลองเสื่อมคุณภาพไปอยางรวดเรว็ โดยเฉพาะการเม่ือใชรวมกับ immersion oil เลนสจะไดรบั ความ
สกปรกงาย จึงตองทําความสะอาด อยางเหมาะสม ดวยกระดาษเช็ดเลนส และน้ํายาทใ่ี ชทาํ ความสะอาดเลนส

11. Spectrophotometer เปนเครื่องมอื ทใี่ ชวัดปริมาณของ สารเคมี ชีวโมเลกลุ รวมถงึ จุลชพี
ท้ังหลาย โดยใชหลกั การวดั ปรมิ าณของแสงทีต่ ัวอยางดดู กลืนเขาไป ตวั เครอ่ื งประกอบดวยแหลงกาํ เนิดแสง
(Light source) เลนส หรือกระจกรับแสง ( Lens or Mirror) ตวั แยกความยาวคล่นื ( Monochromator) และ
ตวั ตรวจจับสัญญาณ (Detector)

4

12. แทงแกวรูปสามเหล่ียม (Spreader) เปนแทงแกวปลายงอ รูปสามเหลีย่ มหรอื ตวั อักษร L ใช
สําหรับเกลยี่ เชื้อใหกระจายทว่ั ผิวหนาวุนในจานเพาะเช้อื

13. Cotton swab เปนสําลีพนั ปลายไมใสในหลอดทดลองหรอื หอกระดาษกอนนาํ เขาเครื่อง hot
air oven หรือ autoclave ใชสาํ หรบั ปายเชือ้ (swab) จากที่ตางๆเพือ่ นํามาเพาะเล้ียงตอไป

14. Chemical fume hood (ตูดูดควันสารเคมี) ทําหนาทค่ี วบคุมการฟงุ กระจายของไอสารเคมี
ของผใู ชตูและผใู ชหองปฏบิ ัติการ โดยมากจะเปนกลนิ่ ไอระเหย ท่ีเปนอนั ตรายต อผูปฏบิ ัตกิ ารท่ีอยูภาย ในหอง
ปฏิบัตกิ าร วัตถุประสงครองลงมาคือเพื่อปองกันผลกระทบของการหกหรือกระเดน็ ในสวนพ้นื ท่ีท่ปี ฏบิ ัติง าน
หลกั การทํางานคือพัดลมระบายอากาศจะทาํ หนาทีด่ ูดไอสารเคมไี ปท้งิ นอกอาคารผานทอ

คําอธิบายศพั ททางจลุ ชวี วิทยา

คําศพั ท ความหมาย

agar วนุ เล้ยี งเชื้อ

aseptic technique เทคนคิ ทางจลุ ชวี วทิ ยาท่ีทําใหปราศจากเชื้อ

autoclave หมอนง่ึ ฆาเชื้อภายใตความดันท่ี 15 ปอนด/ตารางนิ้ว ในอุณหภมู ิ 121 ºC ระยะเวลา

15 นาที

broth อาหารเลย้ี งเช้อื ท่ีเปนของเหลว

coliform แบคทเี รียกลุมแกรมลบแทงส้ันๆ ทีอ่ ยใู นทางเดินอาหาร สวนลาํ ไส หมักนํา้ ตาลแลคโตส
เชน Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Enterobacter aerogenes

colony นคิ ม หรอื กลุมแบคทีเรยี เรมิ่ จาก 1 ตัวแบงตัวดวยวธิ ีทวคี ณู (binary fission) คอื จาก
1 เปน 2

contaminant เชอื้ ทป่ี นเปอน

contaminate ทาํ ใหปนเปอนเชอ้ื ทไ่ี มตองการ

contamination การทาํ ใหปนเปอนเช้อื ท่ีไมตองการเพาะเลี้ยง

culture เชื้อทต่ี องการเล้ยี ง

disinfectant สารเคมียบั ยั้งการเจรญิ เติบโตของเชื้อโรค

Durham tube หลอดดักแกส มักใชใสในหลอดทดลองทบี่ รรจุพวกนาํ้ ตาลตางๆ เพื่อดปู ฏกิ ริ ยิ าทางชวี เคมี

หลังเล้ียงเชือ้ วาจากขบวนการหมกั เชื้อสามารถผลิตแกสหรอื ไม

Gram’s stain ชุดยอมสีแกรม ซ่ึงเปนการยอมพ้ืนฐานในการศึกษาสัณฐานวทิ ยาของแบคทีเรยี
ประกอบดวยสี crystal violet แกรมไอโอดีน สารลางสี เชน 95% แอลกอฮอล หรอื
acetone

hot air oven ตอู บฆาเชอื้ ใชความรอนสูงประมาณ 160-180 ºC เปนเวลา 2-3 ช่วั โมง

incubation การเพาะเช้ือ แบคทเี รยี โดยทัว่ ไปขึน้ ในอณุ หภมู ิ 35 ºC ระยะเวลา 24 ช่วั โมง จะผลติ นิคม

ทช่ี ัดเจน

5

incubator ตูเพาะเลีย้ งเชอ้ื
inoculum เพาะเล้ยี งเช้ือ
inhibition ความสามารถในยับยั้งการเจรญิ เตบิ โตของเชอ้ื
loop ลวดเขีย่ เชื้อปลายวนเปนวน เสนผาศูนยกลางประมาณ 0.01 mm
media อาหารเล้ยี งเชอื้ อาจเปนอาหารเหลวหรอื อาหารแข็ง ทีม่ วี นุ เปนองคประกอบ
mixed culture เช้ือผสม มีเชอ้ื ตั้งแต 2 ชนิด ขึ้นไปอยรู วมกัน
motile เคลือ่ นท่ี
motility การเคล่ือนท่ี
mycelium ขยมุ รา เกิดจากสายราหลายๆ สาย (hyphae) มารวมกัน
needle เขม็ เข่ียเชอ้ื เปนแทงลวดยาวแหลม โดยทัว่ ไปใชลงเช้ือในอาหารเหลว หรือลงในลกั ษณะ
แทง (stab) หรือใชเข่ยี เชอื้ ราซง่ึ มสี าย
non-motlile ไมเคลอ่ื นท่ี
normal saline นํ้าเกลือ 0.85% โซเดยี มคลอไรด ใชเปนสารละลายในการตรวจสอบทางชีวเคมี
pour plate การเพาะเลยี้ งเชือ้ โดยนําเช้อื ผสมกับวุนที่หลอมไว ณ อณุ หภูมิ 45 ºC ถึง 55 ºC แลวเทลง
ในจานท่ีฆาเชอ้ื แลว ทงิ้ ใหแข็งตัวประมาณ 15 นาที จึงนําไปใสในตูอบเลยี้ งเชอ้ื
pure culture เช้อื บริสุทธิเ์ พยี ง 1 ชนดิ
resistant ทนทาน
semisolid agar วุนแลวเชื้อทป่ี ระกอบดวยวุนแค 0.5% ทําใหมลี ักษณะกง่ึ แข็ง กงึ่ เหลว ใชในการ
ตรวจสอบทางชีวเคมีบางอยาง เชน การตรวจการเคลื่อนท่ขี องแบคทีเรีย
sensitive ไวตอสิ่งแวดลอมชนดิ นน้ั เชน ไวตอยาปฏชิ วี นะ
slant อาหารเล้ียงเชื้อประกอบดวยวนุ เทในหลอดทดลองใหมพี ้ืนหนาลาดเอยี ง เพื่อทีจ่ ะไดมี
พ้นื ทใี่ นการเพาะเล้ยี งมากขนึ้
smear เกล่ยี เช้อื
spread กระจายเชือ้ ใหสมาํ่ เสมอดวยวิธีการใชไมสาํ ลีทีฆ่ าเชื้อแลว (sterile cotton swab) หรือ
แทงแกวสามเหล่ยี ม (glass spreader) ลนไฟทิ้งใหเย็น แลวกวาดเช้อื บนวนุ เลย้ี งเช้ือ
stab ใช needle เขี่ยเชอื้ แลวแทงลงในอาหารตรงๆ
sterile ฆาเชื้อแลว
sterilization ขบวนการทําใหปราศจากเชื้อ ซง่ึ ทําไดหลายวธิ ี เชน การใชความรอนชน้ื การใชความรอน
แหง รงั สีหรอื สารเคมบี างชนิด ฯลฯ
streak กระจายเชอื้ โดยวธิ ลี ากลวดเขี่ยเชอื้ ทม่ี ีเช้อื ไปบนผิวหนาของอาหารเล้ยี งเชอื้ เพอ่ื ใหไดนิคม
อิสระ
swab ไมพนั สําลีทใี่ ชเก็บส่งิ ตรวจสอบทางจลุ ชวี วิทยา หรือใชปายเช้อื

6