ANALSIS CERPEN : LEGASI TAPAI UBI Ghzali Lateh NAMA : NURUL SYAHEERA BINTI ABDUL RAHMAN
ISI KANDUNGAN 1.O SINOPSIS 2.O PEMBENTUKAN KATA 3.O SUKU KATA TERBUKA 4.O SUKU KATA TERTUTUP 5.O KATA DASAR 6.O KATA BERIMBUHAN 7.O BENTUK GANDAAN 8.O KATA GANTI NAMA 9.O KATA SANDANG 1O.O PARTIKEL 11.O ANGKA 12.O LAMBANG BILANGAN 13.O POLA KESELARASAN VOKAL 14.O POLA KEKECUALIAN KESELARASAN VOKAL
1.0 SINOPSIS Penghasilan penulisan ini akan menganalisis cerpen yang bertajuk Legasi Tapai Ubi karya Ghazali Lateh. Cerpen ini diterbit pada tahun 2009 dan mengandungi sebanyak 12 muka surat. Cerpen Legasi Tapai Ubi ini mengisahkan kehidupan seorang pemuda yang digelar sebagai Parjo Tapai. Gelarannya itu disebabkan oleh bapanya, Wak Salikon dan emaknya mengusahakan perniagaan tapai ubi. Walaupun Parjo kurang menggemari gelaran itu, Parjo tetap menjalankan tugasnya sebagai anak dalam menolong emak dan bapanya dalam proses membuat tapai ubi. Berkat hasil perniagaan tapai ubi itulah yang membiayai Parjo dan adik-beradiknya mejejakkan kaki ke menara gading. Parjo akhirnya berjaya diterima masuk ke fakulti perubatan. Di situlah bermulanya Projek Tapai Ubi cetusan idea Profesor Haidar yang merupakan salah seorang pensyarah Parjo. Kajian demi kajian telah dilakukan untuk mencari penawar kepada penyakit kanser yang merupakan penyakit yang sangat berbahaya kepada manusia. Antara kanser yang popular ialah kanser payudara. Kanser payudara ini merupakan penyebab utama kematian akibat kanser dalam kalangan wanita di Malaysia. Hasil kajian Parjo menemukan tapai ubi menghasilkan sejenis bakteria yang sangat bermanfaat kepada manusia. Biotekriosin UL4 yang ditemukan berkemungkinan dapat merencatkan pertumbuhan penyakit kanser. Kajian ini mendapat pengiktirafan. Parjo berjata menamatkan pengajian kedoktoran dengan jayanya. Hasil kajian yang dilaksanakan dibawa ke peringkat antarabangsa. Bapanya terkejut apabila diberitahu tentang tapai ubi mampu dijadikan ubat pencegah kanser. Namun begitu, berita tentang tapai ubi itu menggembikan emak dan bapanya yang menjangkakan tapai ubi mereka akan terkenal selepas itu. Parjo sangat berbangga dengan bapa dan emaknya serta berharap perusahaan tapai ubi ini dapat diteruskan. Tapai ubi menjadi terkenal dan perusahaan Wak Salikon terus berkembang dengan majunya. Parjo sangat berbangga kerana hidup dengan legasi tapai ubi dan meneruskan kajiannya tentang potensi tapai ubi sebagai pencegah alternatif kepada pelbagai penyakit terutamanya kanser.
Dalam istilah linguistik, pembentukan kata ialah satu proses yang mana perkataan baru dibentuk. Menurut Siti Hajar Abdul Aziz, proses pembentukan kata menerangkan bagaimana sesuatu kata it dibina dan dibentuk sehingga dapat menghasilkan ayat dan ujaran dalam sesuatu bahasa. Perkataanperkataan dalam bahasa Melayu memiliki bentuk yang berbagai seperti berbentuk tunggal, terbitan, majmuk dan gandaan. Setiap bentuk tersebut mempunyai cara pengejaannya yang tersendiri serta membawa makna yang khusus sebagai rujukan. Dalam bahasa Melayu terdapat empat bentuk kata, iaitu kata tunggal, kata terbitan, kata majmuk, dan kata ganda. Kata tunggal tidak melibatkan apa-apa proses pembentukan, tetapi tiga bentuk kata lain melibatkan prosesproses tertentu. Proses-prosesnya adalah seperti pengimbuhan, pemajmukan, penggandaan dan akronim. 2.0 PEMBENTUKAN KATA
3.0 SUKU KATA TERBUKA a e i o u Bapa (ms31, p1, b5) Dunia (ms32, p4, b2) Petua (ms33, p8, b3) Menara (ms34, p13, b3) Usia (ms35, p17, b5) Tapai (ms31, p1, b1) Ragi (ms33, p8, b2) Wangi (ms33, p9, b5) Rezeki (ms32, p3, b7) Sebati (ms31, p1, b6) Risiko (ms39, p34, b5) Jadi, berkemungkinan nanti pemakanan tapai ubi dapat mengurangkan risiko penyakit kanser dalam kalangan manusia Contoh ayat: Tiada dalam petikan cerpen Malu (ms32, p3, b6) Rindu (ms34, p14, b1) Tisu (ms37, p29, b6) Maju (ms37, p27, b5) Jemu (ms31, p1, b2) Suku Kata Terbuka Rajah 1: Suku kata terbuka yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi Suku kata terbuka merupakan suku kata yang diakhiri dengan huruf vokal iaitu a, e, i, o, u. Suku kata adalah satu ujaran terkecil dari sebuah kata. Suku kata terdiri daripada sekurang-kurangnya satu huruf vokal dan satu huruf konsonan. Suku kata terbahagi kepada dua iaitu, suku kata terbuka dan suku kata tertutup.
4.O SUKU KATA TERTUTUP Tekun (ms33, p7, b1) Rumah (ms34, p11, b2) Sekolah (ms31, p3, b2) Bilik (ms34, p11, b4) Spontan (ms34, p16, b3) Tahun (ms34, p13, b5) Manis (ms32, p6, b4) Laris (ms32, p6, b7) Suku Kata tertutup Rajah 2: Suku kata tertutup yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi Suku kata tertutup merupakan suku kata yang diakhiri dengan huruf selain huruf vokal iaitu diakhiri dengan huruf konsonan.
5.0 KATA DASAR Rajah 3: Kata dasar yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi Kata dasar Tekun (ms33, p7, b1) Hebat (ms34, p14, b2) Gigih (ms35, p17, b6) Usaha (ms33, p7, b5) Kagum (ms35, p17, b7) Berkat (ms33, p7, b3) Kata dasar ialah kata yang menjadi dasar bagi sesuatu perkataan. Kata dasar ini boleh berdiri dengan sendiri serta boleh menerima pertambahan imbuhan bagi membentuk satu suku kata yang baharu.
6.0 KATA BERIMBUHAN Kata imbuhan merupakan kata yang telah mengalami proses morfologi iaitu proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar. Imbuhan ialah bentuk morfem yang tidak boleh hadir bersendiriandalam ayat, iaitu harus diimbuhkan pada bentuk yang lain yang merupakan kata dasar. Berdasarkan kedudukannya pada kata dasar, imbuhan boleh dibagikan kepada empat jenis iaitu : Imbuhan awalan Imbuhan akhiran Imbuhan apitan Imbuhan sisipan Imbuhan awalan Imbuhan akhiran Imbuhan apitan Imbuhan sisipan Imbuhan yang hadir sebelum kata dasar Imbuhan yang hadir selepas kata dasar Imbuhan yang hadir secara mengapit kata dasar iaitu dua bahagian imbuhan hadir serentak di awal dan diakhir kata dasar Imbuhan yang hadir di celah kata dasar
Imbuhan awalan Imbuhan akhiran Imbuhan sisipan Imbuhan apitan Kata IMBUHAN Melihat (ms34,p4,b1) Terbentuk (ms36, p23, b4) Membantu (ms32, p3, b7) Penyakit (ms36, p22, b4) Menjeling (ms40 p46, b5) Setiap (ms31,p3,b3) Pengawet (ms39, p38, b2) Mengusahakan (ms35, p17, b6) Berkhidmat (ms31, p2, b3) Pelanggan (ms40, P44, b6) dipotong (ms32,p4,b6) Dipotong (ms32,p4,b6) Kotoran (ms33, p9, b1) Manfaatkan (ms35, p19, b3) Mulai (ms35, p19, b1) Serangan (ms38, p32, b1) Fikiran (ms40, p45, b4) Lelaki (ms35, p21, b5) Penapaian (ms35, p20, b3) Merealisasikan (ms36, p22, b6) Kegigihan (ms35, p17, b7) Pembuatan (ms34,p14,b2) Menjelaskan (ms41, p47, b2) Pencegahan (ms35, p20, b3) Membuktikan (ms35, p18, b1) Pengiktirafan (ms40, p41, b2) Mengagumkan (ms 40,p 43,b4) Perubatan (ms35, p18, b1) Berukuran (ms38, p31, b5) Keaslian (ms33, p9, b4) Rajah 4: Kata imbuhan yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi
7.0 BENTUK PENGGANDAAN Kata ganda ialah bentuk perkataan yang dihasilkan melalui proses mengulangi kata dasar. Dalam bahasa Melayu, terdapat tiga jenis penggandaan iaitu : Penggandaan penuh Penggandaan separa Penggandaan berentak Penggandaan penuh Penggandaan separa Penggandaan berentak Penggandaan penuh ialah proses yang menggandakan keseluruhan kata dasar sama ada kata itu mengandungi imbuhan ataupun tidak. Penggandaan separa ialah proses yang menggandakan sebahagian kata dasar sahaja. Kata dasar terdiri daripada kata tungga atau kata terbitan. Penggandaan berentak ialah proses yang menggandakan kata dasar mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar itu. Dalam penggandaan berentak, seluruh kata dasar digandakan dan bunyibunyi tertentu diulang atau diubah.
BENTUK PENGGANDAAN Penggandaan penuh Penggandaan separa Penggandaan berentak Berpuluh-puluh (ms32, p4, b4) Berbagai-bagai (ms42, p53, b3) Dinanti-nantikan (ms36, p22, b7) Mudah-mudahan (ms42, p49, b1) Lelaki (ms35, p21, b5) Pagi-pagi (ms32, p4, b2) Turun-temurun (ms40, p45, b4 Sel-sel (ms36, p25, b5) Rakan-rakan (ms40, p45, b8) Istilah-istilah (ms39, p35, b7) Laman-laman (ms36, p22, b4) Tidak pernah terlintas dalam fikiran tuanya bahawa makanan tradisi turun-temurun itu dapat dijadikan ubat atau penawar penyakit, lebih-lebih lagi penyakit berbahaya seperti kanser Contoh ayat: Rajah 5: Bentuk penggandaan yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi
8.0 KATA GANTI NAMA Kata ganti nama merujuk kepada perkataan yang digunakan bagi menggantikan kata nama am atau kata nama khas. Kata ganti nama terbahagi kepada dua iaitu kata ganti nama tunjuk dan kata ganti nama diri. Katagantinama diri Katagantinama diri tanya Saya (ms41, p48, b9) Aku (ms32, p4, b1) Kami (ms41, p48, b2) Kamu (ms33, p47, b9) Mereka (ms34, p16, b6) Apa (ms35, p18, b1) "Apa hubungan tapai ubi dengan bidang perubatan, Prof.? tanyaku, apabila fikiranku tenang sedikit. Contoh ayat:
Rajah 6: Kata ganti nama yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi Katagantinama diri tunjuk Katagantinama diri taktentu Mana-mana (ms42, p50, b3) Di mana-mana sahaja sudah ada orang yang mengusahakan pembuatan tapai ubi secara komersial. Contoh ayat: Itu (ms31, p1, b5) Ini (ms38, p32, b1) Itu bapa aku! Kalau orang bertanya Parjo Tapai Ubi, itu aku! Aku dan tapai seolah-olah sebati dan sinonim. Pada tahap ini, sasaran serangannya adalah terhad pada bahgian payudara sahaja. Contoh ayat:
Kata sandang ialah kata yang berfungsi untuk menentukan makna atau maksud dalam ayat. Kata sandang tidak mempunyai sebarang makna atau maksud serta tidak dapat berdiri dengan sendiri. Contohnya, Si Sang Yang Tiada dalam petikan Tiada dalam petikan Tiada dalam petikan Rajah 7: Tiada kata sandang dalam petikan cerpen Legasi Tapai Ubi Si Sang Yang 9.0 KATA SANDANG
Kata partikel ialah kata yang memberikan penekanan pada bahagian-bahagian tertentu dalam ayat. Antara partikel yang terdapat dalam bahasa Melayu ialah: -lah -kah -tah Partikel Sebutlah (ms31, p1, b3) Beginilah (ms36, p25, b8) Sehinggalah (ms37, p29, b1) Akulah (ms32, p4, b7) Juallah (ms32, p6, b60 Apatah (ms31, p3, b3) Alangkah (ms39, p34, b1) Adakah (ms39, p37, b1) Ataupun (ms38, p32, b5) Walaupun (ms40, p44, b2) Alangkah senangnya hatiku apabila mengetahui tapai ubi menghasilkan sejenis bakteria yang sangat bermanfaat kepada manusia. Adakah sudah ditakdirkan bahawa hidupku dengan tapai ubi ini memang suatu hubungan yang akrab? Contoh ayat: Antara bahagian yang menjadi sasaran serangan kanser payudara pada peringkat ini ialah limfa pada leher, paruparu, hepar, ataupun tetulang penghidapnya. Hasil kajianku dibawaa ke peringkat antarabangsa untuk diperakukan keberkesanannya walaupun pada tahapyang masih awal. Contoh ayat: Apatah lagi apabila setiap hari aku terpaksa menjinjit karung tapai ke kantin sekolah. Contoh ayat: Rajah 8: Partikel yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi -pun 10.0 PARTIKEL
Angka digunakan untuk menyatakan lambang bilangan atau nombor. Dalam tulisan, angka Arab atau angka Romawi sering digunakan. tahun 2 000 (ms37, p27, b2) 372 965 kematian (ms37, p27, b3) 1 050 346 kes (ms37, p27, b2) 80 peratus (ms36, p24, b7) 25 juta (ms37, p28, b9) Angka Angka digunakan untuk menyatakan ukuran panjang, berat, luas,waktu, nilai wang dan kuantiti Angka lazim digunakan untuk melambangkan nombor jalan, rumah, tempat kediaman danbilik pada alamat Angka digunakan untuk menombori karangan dan ayat kitab suci atau bahagiannya. Rajah 9: Angka yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi 11.0 ANGKA
Rajah 10: Lambang bilangan yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi 01 02 03 Menunjukkan jumlah yang tentu sifatnya 12.0 LAMBANG BILANGAN Kata bilangan ialah sejumlah perkataan yang menjadi penerang jumlah pada frasa nama dan hadir sebelum frasa tersebut. Kata bilangan dapat dibahagikan kepada beberapa jenis mengikut ciri maknanya. Menunjukkan jumlah yang tentu sifatnya (bilangan kardinal) Menunjukkan bilangan tak tentu. Membawa maksud himpunan Membawa maksud pisahan dan pecahan 04 Seinci (ms32, p4, b7) Lima sentimeter (ms38, p31, b2) Dua sentimeter (ms38 , p31, b2) Seluruh (ms33, p7, b5) Banyak (ms32, p6, b3) Berbagai-bagai (ms42, p53, b3) Menunjukkan bilangan yang tak tentu Membawa maksud himpunan Membawa maksud pecahan Setengah (ms32, p4, b7) 95 per 100 000 (ms37, p27, b4) 20 per 100 000 (ms37, p27, b5) Segala-galanya (ms35, p22, b2) Andaian awal tentang keberkesanan tapai ubi dalam mencegah penyakit kanser mendesak aku untuk menelusuri segala-galanya tentang penyakit ini. Contoh ayat:
Praakhir Akhir Contoh perkataan a a Pantang (ms32, p6, b4) Kadar (ms36, p23, b6) Papan (ms42, p52, b1) Kasar (ms37, b28, b8) Badan (ms36, p23, b4) a i Manis (ms32, p4, b4) Laris (ms32, b6, b7) Yakin (ms35, p18, b4) Asid (ms35, p20, b5) Majlis (ms 41, p46, b1) 13.0 POLA KESELARASAN VOKAL Berdasarkan kata dasar sahaja Kata dasar yang berakhirkan suku kata tertutup sahaja Dua suku kata terakhir sahaja dikira sekiranya kata dasar itu mengandungi lebih daripada dua suku kata. Keselarasan vokal ialah kesesuaian dua huruf vokal yang terdapat dalam dua suku kata pada sesuatu kata dasar. Suku kata yang dimaksudkan ialah suku kata praakhir terbuka atau tertutup, dan suku kata akhir tertutup. Keselarasan tertakluk kepada prinsip atau syarat-syarat yang berikut: : Terdapat 18 pola keselarasan vokal dalam bahasa Melayu.
a u Dapur (ms34, p11, b4) Kampus (ms34, p14, b1) Tajuk (ms41, p47, b1) Tahun (ms34, p13, b5) Kampung (ms41, p2, b2) e pepet a Pekat (ms31, p2, b2) Bedah (ms37, p29, b5) Lebat (ms34, p16, b2) Berkat (ms33, p7, b3) Besar (ms34, p11, b3) e pepet i Jenis (ms36, p24, b5) Lebih (ms35, p20, b9) Bersih (ms32, p4, b5) Jerit (msp31, p1, b1) Kecil (ms31, p1, b1) e pepet u Tekun (ms33, p7, b1) Perut (ms40, p45, b3) Rebus (ms32, p5, b3) Kebun (ms32, p4, b2) Kebuk (ms39, p39, b3) e taling a Hebat (ms34, p14, b2) Enak (ms32, p5, b2) Hepar (ms38, p32, b5) e taling e taling Leher (ms38, p32, b4) Antara bahagian yang menjadi sasaran serangan kanser payudara pada peringkat ini ialah limfa pada leher, paru-paru, hepar, ataupun tetulang penghidapnya. Contoh ayat: e taling o tiada dalam petikan
i a Kisah (ms32, p6, b2) Bidang (ms35, p18, b1) Sifat (ms36, p27, b5) Pihak (ms40, p41, b2) Kilang (ms42, p51, b2) i i Bilik (ms34, p11, b4) Minit (ms39, p2, b2) Bisik (ms33, p10 b1) Positif (ms40, p40, b3) Gigih (ms35, p17, b8) i u Hidup (ms42, p49, b4) Aku sebenarnya, seorang diri yang hidup dan berjaya dalam legasi tapai ubi Contoh ayat: o a Organ (ms36, p23, b4) Orang (ms31, p1, b2) Coklat (ms32, p4, b5) Loghat (ms31, p2, b2) o e taling Projek (ms35, p17, b1) Proses (ms35, p20, b3) Boleh (ms33, p10, b1) o o Kosong (ms41, p47, b4) Otot (ms38, p31, b7) Pokok (ms32, p4, b4) u a Tuhan (ms36, p23, b4) Julat (ms39, p39, b3) Pusat (ms34, p13, b5) Tugas (ms32, p4, b8) Dulang (ms33, p8, b2) u i Rutin (ms34, p12, b2) Fakulti (ms34, p13, b4) Kulit (ms38, p31, b6)
u u Tubuh (ms36, p23, b4) Puluh (ms39, p36, b3) Tumbuh (ms39, p39, b6) Kultur (ms39, p39, b4) Muncul (ms35, p19, b4) Rajah 11: Pola keselarasan vokal yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi
14.0 POLA KEKECUALIAN KESELARASAN VOKAL Kekecualian ini digunakan untuk mengeja perkataan-perkataan daripada bahasa asing, khususnya bahasabahasa di Nusantara dan bahasa Inggeris. Keselarasan vokal ialah kesesuaian dua huruf vokal yang terdapat dalam dua suku kata pada sesuatu kata dasar. Suku kata yang dimaksudkan ialah suku kata praakhir terbuka atau tertutup, dan suku kata akhir tertutup. Keselarasan tertakluk kepada prinsip atau syarat-syarat yang berikut: : Terdapat 18 pola kekecualian keselarasan vokal dalam bahasa Melayu. Praakhir Akhir Contoh perkataan a e taling tiada dalam petikan a o tiada dalam petikan a epepet Kanser (ms35, p18, b4) Agen (ms39, p39, b5) "Ada penemuan yang membuktikan bahawa tapai ubi dapat membantu mengurangkan serangan kanser. Jadi kita perlu membuat kajian sama ada penemuan tersebut benar atau sebaliknya," jelas Profesor Haidar dengan yakin. Jadi, pada kepekatan yang berkesan bagi agen tersebut, sel-sel tidak akan tumbuh membahagi dan memenuhi ruang plat tersebut. Contoh ayat:
e pepet e taling tiada dalam petikan e pepet o Respons (ms34, p16, b1) "Projek apa Prof.?" tanyaku sebagai memberikan respons terhadap pensyarahyang berjambang lebat itu. Contoh ayat: e taling u tiada dalam petikan e pepet e pepet tiada dalam petikan e taling i Teknik (ms39, p40, b1) Tesis (ms40, p43, b2) Aku menganalisis kesan perencatan melalui teknik asal kolorimetri menggunakan garam tetrazolium MTT. Malah kajian tentang tapai ubi itu telah menjadi tesis kedoktoranku yang sangat dipandang tinggi oleh pihak universiti. Contoh ayat: e taling epepet Sentimeter (ms38, p31, b1) Tahap kedua pula menyaksikan ukusan ketumbuhan kanser payudara akan meningkat antara dua sentimeter hingga lima sentimeter. Contoh ayat: i e taling tiada dalam petikan i o Diagnosis (ms38, p32, b7) Kadar kesinambungan hayat atau prognosi para pesakit lazimnya berkait rapat dengan tahap penghidap penyakit tersebut pada masa diagnosis dibuat.. Contoh ayat: i e pepet Insiden (ms37, p28, b5) Patogen ( ms39, p35, b2)
o i Sinonim (ms31, p1, b6) Topik (ms35, p21, b2) Itu bapa aku! Kalau orang bertanya Parjo Tapai Ubi, itu aku! Aku dan tapai seolah-olah sebati dan sinonim. Bagiku, apabila istilah kanser terdengar di gegendang telinga, aku terbayang akan kanser payudara yang menjadi topik hangat dunia perubatan sejak akhir-akhir ini. Contoh ayat: o u tiada dalam petikan o e pepet tiada dalam petikan u e taling tiada dalam petikan u o Tumor (ms36, p24, b4) Popular (ms42, p49, b3) Ketumbuhan ini dapat dibahagikan kepada dua jenis ketumbuhan, iaitu benign yang dikenali juga sebagai tumor bukan kanser, dan malignan atau turut dikenali sebagai tumor jenis kanser. Barangkali kejayaan ini bakal menjadikan tapai ubi sebagai makanan sampingan yang popular suatu hari nanti. Contoh ayat: u e pepet tiada dalam petikan Rajah 12: Pola kekecualian keselarasan vokal yang terdapat di dalam cerpen Legasi Tapai Ubi Sejak kebelakangan ini didapati ada peningkatan kadar insiden di beberapa negara Asia. Bakteriosin UL4 ini didapati berkemampuan untuk menghalang atau merencatkan pertumbuhan beberapa jenis patogen atau mikroorganisma yang boleh menyebabkan penyakit. Contoh ayat: