องค์ความรู้เรื่องการจัดโต๊ะหมู่บูชา

องคค์ วามรู้

เรื่อง การจัดโต๊ะหมู่บชู าในวาระต่างๆ
จัดทาโดย

นายกติ ตกิ ร คงเทศ

ตาแหนง่ นกั วชิ าการวัฒนธรรม

สงั กดั กล่มุ อานวยการพิธกี ารศพทไ่ี ดร้ บั พระราชทานที่ ๑๔ พงั งา

ความหมายของโต๊ะหมู่บชู า

โต๊ะหมู่บชู า คอื กลมุ่ หรอื ชุดของโต๊ะท่ีใชต้ ้ังพระพุทธรูปหรอื สิ่งอันเปน็ ทเี่ คารพสักการะ เช่น พระบรมฉายาลักษณพ์ ระบรมสาทสิ ลักษณ์หรือพระบรมรูปหลอ่ ของ
พระมหากษตั ริย์ พระฉายาลักษณ์ หรอื พระสาทสิ ลักษณ์ของพระบรมวงศานวุ งศ์ หรือรปู ของบรรพบุรษุ ประกอบด้วยเครอ่ื งบชู าอันเปน็ การแสดงออก
ซง่ึ ความเคารพอย่างสูงของผู้ท่ีสักการะและเปน็ การแสดงถงึ ความกตัญญูทพ่ี ึงมีต่อผูม้ ีอปุ การคณุ ซง่ึ เปน็ วัฒนธรรมอนั ดีงามที่มีคุณคา่ ย่ิงของสงั คมไทย

วตั ถุประสงค์ของการจัดโต๊ะหม่บู ูชา

การจัดโตะ๊ หมู่บูชา เพือ่ เปน็ ทปี่ ระดษิ ฐานพระพทุ ธรปู พรอ้ มท้งั ตัง้ เครอื่ งบูชาตามคตนิ ยิ ม ของชาวพุทธ
ตามที่ปรากฏในพุทธประวตั ิว่า เมอื่ พุทธบริษัทมีความประสงคจ์ ะบาเพญ็ กศุ ลอย่างหนงึ่ อยา่ งใด
มักจะนิมนต์พระสงฆโ์ ดยมีพระพุทธเจา้ เสด็จมาเปน็ ประธานสงฆ์ในงานกุศลนนั้ ๆ ดังนัน้ เพ่อื ให้มี
ความสมบูรณ์ ในพระรัตนตรยั คอื พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ตามคตินิยมดังกล่าว
ในการจดั งานทเ่ี กีย่ วกับ ศาสนพธิ ีทางพระพทุ ธศาสนาพทุ ธศาสนิกชนจงึ นยิ มอัญเชญิ พระพทุ ธรูป
มาประดิษฐานเป็นนมิ ติ แทนองคส์ มเดจ็ พระสัมมาสมั พุทธเจา้ ในพิธนี นั้ ๆ ด้วย เพอ่ื ใหม้ ีพระรตั นตรยั
ครบบรบิ ูรณ์ พุทธศาสนกิ ชน จึงไดม้ ีการต้ังโตะ๊ หมบู่ ชู าและอญั เชิญพระพุทธรปู ประดษิ ฐานบนโต๊ะหม่บู ูชา
โต๊ะสงู สุดแถวกลาง พร้อมท้งั ตั้ง เคร่ืองบูชาทีโ่ ต๊ะในลาดบั ท่ีรองลงมาตามความเหมาะสม

ความสาคัญของโต๊ะหมูบ่ ชู า

๑.เปน็ สญั ลกั ษณ์เตอื นพทุ ธศาสนิกชน (ท้งั ในกลุ่มของพระสงฆ์และฆราวาส) ให้มีจิตสานกึ และเกิดศรัทธาเลอ่ื มใส
ในพระพุทธศาสนา เน่อื งจากการจัดโต๊ะหมู่บชู าท่ใี ชใ้ นพิธีกรรมทางศาสนาตอ้ งอัญเชิญ พระพทุ ธรูปประดษิ ฐาน
บนโต๊ะหมู่ตรงกลางที่สงู ท่ีสดุ เสมอื นหนึ่งพระพุทธเจ้าไดป้ ระทบั อยู่ตลอดเวลา และเป็นประธานในพิธีดว้ ย
เปน็ การย้าเตอื นใหพ้ ทุ ธศาสนกิ ชนซาบซึ้งถึงพระปญั ญาของพระพทุ ธองค์ ที่ทรงตรัสรไู้ ดด้ ้วยพระองคเ์ อง
๒.เปน็ สญั ลักษณ์ท่แี สดงถึงการถวายความจงรกั ภกั ดี ความเคารพบูชาในพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานวุ งศ์
โต๊ะหมู่บูชาท่จี ัดตงั้ เคร่อื งสกั การบูชา ดงั เชน่ การจดั โต๊ะหมู่บูชาในวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา ของพระมหากษัตรยิ ์
และพระบรมวงศานวุ งศ์ รวมท้งั บุคคลอันเป็นทีเ่ คารพนบั ถือแห่งตน
๓.เปน็ สญั ลกั ษณแ์ สดงถึงวฒั นธรรมและประเพณไี ทยท่มี มี ายาวนานไมว่ า่ จะเป็นลวดลายการแกะสลัก ลงรกั ปดิ ทอง
และการฝังมุกของชุดโตะ๊ หมู่บชู าเปน็ ลวดลายวิจติ รสวยงาม หรอื การจัดตกแตง่ พานพุม่ บชู า พระรัตนตรัย พานพ่มุ
เฉลิมพระเกยี รติ และการจัดแจกนั ดอกไม้แบบไทยทีส่ ะทอ้ นให้เห็นถงึ ภมู ิปญั ญาไทย ศิลปะการประดิษฐ์ดอกไม้
แบบไทย ซงึ่ มคี วามประณีตงดงาม

ลกั ษณะหรอื รูปแบบการจัดโตะ๊ หม่บู ูชา

การจัดโต๊ะหมู่บชู าจะมีเครอ่ื งบูชาประกอบด้วย กระถางธปู เชงิ เทียน พานดอกไม้/พานพุม่ แจกนั
โดยมีลักษณะหรือรปู แบบตามภาพดังนี้

โตะ๊ หมู่ ๒ โตะ๊ หมู่ ๔ โตะ๊ หมู่ ๕

โตะ๊ หมู่ ๗ โตะ๊ หมู่ ๙ โต๊ะหมู่ ๑๕

ความนยิ มในการจัดตั้งโตะ๊ หมบู่ ูชา

๑. การต้งั โต๊ะหมบู่ ูชาในพธิ ที างพระพุทธศาสนา การบาเพ็ญกุศลทางพระพุทธศาสนา ต้องมกี าร จัดตัง้ โตะ๊ หมู่
บชู าทัง้ งานกศุ ลพิธีและบุญพธิ ีซึง่ งานกุศลพธิ ี คอื พิธกี รรมต่างๆ อันเกยี่ วด้วยการอบรม เพอ่ื ให้เกดิ ความดงี าม
ทางพระพุทธศาสนาเฉพาะตัวบคุ คล รวมท้งั การปฏบิ ตั ศิ าสนพิธีของพระสงฆ์ และงานบญุ พธิ ี คือ พิธกี รรมท่ี
พทุ ธศาสนกิ ชนปรารภทาความดเี น่อื งดว้ ยประเพณใี นครอบครัว หรือประเพณี ทเ่ี กย่ี วกับวถิ ีชีวิตของคนทวั่ ไป
ไมว่ า่ จะเปน็ งานมงคล หรอื งานอวมงคล ก็จะมกี ารตง้ั โตะ๊ หมบู่ ชู า ในลกั ษณะประยุกต์โดยไม่จาเป็นจะตอ้ งจดั เตม็
รปู แบบเหมอื นกบั การจดั โตะ๊ หม่บู ชู าเพอ่ื ใชใ้ นการประกวด สาหรบั การจดั โต๊ะหมบู่ ชู าใหป้ ระดษิ ฐานพระพทุ ธรูปไว้
ทโี่ ตะ๊ หม่ตู วั สูงสุดและไมค่ วรตง้ั เครือ่ งบชู าใดๆ ไวบ้ นโต๊ะหมบู่ ชู าตัวเดียวกบั ทีป่ ระดิษฐานพระพุทธรปู สาหรบั ใน
งานพธิ ที ่วั ไปนิยมใช้พระพุทธรปู ปางสมาธิ เป็นพระบูชา แต่ไมน่ ยิ มพระพทุ ธรูปปางประทับยืน ปางไสยาสน์
หรอื นาพระเครอื่ งมาเปน็ พระประธาน ที่โต๊ะหม่บู ชู า แตถ่ า้ เป็นงานพธิ ีทาบุญวนั เกดิ หรือทาบุญอายุ
นิยมใชพ้ ระพุทธรปู ปางประจาวันเกิดของเจา้ ของงานการจัดโต๊ะหม่ใู นพธิ นี ีน้ ิยมจัดไว้ดา้ นขวามอื พระสงฆ์ไมป่ ระดบั
ธงชาติและพระบรมฉายาลักษณ์

๒. การตั้งโต๊ะหมู่บชู าในพิธีถวายพระพร เป็นการตง้ั โต๊ะหม่บู ูชาถวายพระพรเนอ่ื งในโอกาส วนั สาคัญของสถาบัน
พระมหากษัตริย์ หรือเมอ่ื มีการจัดกจิ กรรมเฉลิมพระเกียรตสิ ถาบันพระมหากษัตรยิ ์ เน่อื งในการจดั งานในโอกาสตา่ งๆ
เช่น วันเฉลิมพระชนมพรรษา วนั คล้ายวนั ประสตู พิ ระบรมวงศานวุ งศ์เป็นต้น

๓. การตัง้ โต๊ะหมบู่ ชู าในพิธีรับพระราชทานเครอ่ื งราชอิสรยิ าภรณห์ รอื ของพระราชทาน การตง้ั โตะ๊ หมู่ในพธิ ี
รับพระราชทานเคร่ืองราชอิสริยาภรณ์เคร่ืองราชอสิ ริยาภรณ์ตระกูลช้างเผือกและตระกูล มงกฎุ ไทย
ต้งั แตช่ ั้นทวีตยิ าภรณ์ลงมา มีผู้ไดร้ ับพระราชทานเปน็ จานวนมากเหลอื วสิ ัยท่จี ะจัดให้เขา้ รบั พระราชทานตอ่
พระหัตถ์ได้ กองประกาศติ สานกั เลขาธกิ ารคณะรัฐมนตรี จงึ ได้เชญิ เครื่องราชอิสรยิ าภรณ์ ท่พี ระราชทาน
มอบใหก้ ระทรวง ทบวง กรมเจา้ สงั กดั เพื่อนาไปมอบใหแ้ กผ่ ้ไู ดร้ ับพระราชทานในโอกาส อนั สมควร
เชน่ ในวันสถาปนากระทรวง ทบวง กรมนนั้ ๆ เป็นตน้ การเครื่องราชอิสรยิ าภรณ์แกข่ า้ ราชการในสังกัด
ท่ีได้รับพระราชทาน เป็นการมอบสิ่งอนั มเี กยี รตเิ ป็นเคร่อื งตอบแทนคุณงามความดขี องข้าราชการที่มี
ความชอบ ในราชการแผ่นดิน ดังนนั้ ควรจดั มอบเป็นพธิ ีการใหส้ มแกเ่ กยี รตยิ ศ สาหรบั การแต่งกายในพิธี
มอบเครื่องราชอสิ ริยาภรณ์ ผ้ทู าหน้าที่มอบเครือ่ งราชอิสรยิ าภรณ์น้นั ถือไดว้ า่ เป็นผทู้ าหน้าทแี่ ทนพระองค์
ในการพระราชทานเครือ่ งราชอิสริยาภรณ์ ดังน้นั ในพธิ นี ีจ้ งึ ตอ้ งแต่งเคร่ืองแบบปกตขิ าวท้งั ผเู้ ปน็ ประธาน
และผู้ที่จะเข้ารบั พระราชทานเครือ่ งราชอสิ รยิ าภรณ์
๔. การตง้ั โตะ๊ หมบู่ ูชาในการรับเสด็จฯ หรือตามเส้นทางเสด็จฯ ถอื เป็นการจัดโต๊ะหมู่บูชารบั เสดจ็ ฯ อันเปน็
การแสดงถึงความจงรกั ภกั ดีของพสกนกิ รผซู้ ่ึงอยภู่ ายใตพ้ ระบรมโพธสิ มภารได้แสดงออกในโอกาส ท่ีสถาบัน
พระมหากษตั รยิ ไ์ ดเ้ สดจ็ พระราชดาเนนิ มายงั ท้องถ่นิ ของตน ซงึ่ นบั ว่าเป็นสริ มิ งคลแกต่ นเองและชุมชน
ท่ีตนอยู่อาศยั การจดั โต๊ะหมู่บูชาเพื่อการรับเสด็จพระราชดาเนินนัน้ บนโตะ๊ หมบู่ ูชาไม่ต้องมีพระพทุ ธรปู
หรือพระบรมฉายาลักษณ์ หรอื พระฉายาลักษณ์ เพยี งแต่จดั พานพ่มุ หรือดอกไม้ต้งั บนโตะ๊ หมแู่ ละกรวย
ดอกไม้ ธปู เทียนแพ แตห่ ากทอ้ งถิ่นใดไมม่ ธี ูปเทียนแพก็ให้จดั หาธปู เทยี นมาตงั้ ไวย้ งั โตะ๊ หมู่ตวั กลางด้านหน้า
แตไ่ ม่ตอ้ งจดุ เพียงแต่ตงั้ ไวเ้ ปน็ เครือ่ งบูชา

๕. การตงั้ โตะ๊ หม่บู ูชาในพิธีถวายสักการะเนอื่ งในวันสาคัญเก่ยี วกบั สถาบันพระมหากษตั ริย์
การตั้งโตะ๊ หม่บู ูชาในพธิ ีถวายสกั การะสถาบันพระมหากษัตริย์ในโอกาสต่างๆ เปน็ การจัดกิจกรรม
ที่ข้าราชการ พ่อคา้ ประชาชนมคี วามราลกึ ถึงพระราชกรณียกจิ และพระมหากรณุ าธคิ ุณ
ท่ีพระมหากษัตรยิ ์แตล่ ะพระองค์ ได้ทรงปฏบิ ตั อิ นั เป็นคุณประโยชนแ์ ก่ประชาชน
และประเทศชาติ ซึง่ ประชาชนชาวไทยได้จดั ขึ้นในสว่ นภมู ิภาค อนั เปน็ การราลึกถงึ พระองค์
อกี โสดหน่ึง เน่อื งในโอกาสวันสาคญั ๆ เชน่ วันจักรี วนั ปิยมหาราช
๖. การตงั้ โตะ๊ หมบู่ ูชาในการประชมุ หรอื สมั มนา ในพิธกี ารประชุม อบรม สัมมนา
หรอื การ ประสาทปรญิ ญาบัตรทีไ่ ม่มีศาสนพิธใี นพธิ ี ดงั น้นั เพ่อื เป็นการแสดงออกถึงความ
จงรักภักดีท่ีมีต่อสถาบนั ชาติ ศาสนา และพระมหากษตั รยิ ์ อันถอื เปน็ ประเพณแี ละวฒั นธรรม
อันดีงามของสังคมไทย และเพื่อความ เป็นสิรมิ งคลในการประกอบพิธีท่ไี มใ่ ช่พธิ เี กี่ยวกบั
นานาชาตแิ ละการประชุมปกติของคณะกรรมการ นยิ มตง้ั ธงชาติ โต๊ะหมู่บูชา
และพระบรมฉายาลักษณห์ รอื พระบรมสาทสิ ลักษณข์ องพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัว
เพอ่ื ใหค้ รบท้งั ๓ สถาบัน คอื ชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย์ ซงึ่ เป็นการแสดงความเคารพ
ต่อสถาบัน ทง้ั ๓ ของสังคมไทย อันเปน็ ส่งิ ท่ีดีงามซ่งึ ไดม้ กี ารปฏิบตั แิ ละสบื สานตอ่ เนอ่ื งกนั มา
จนเปน็ ประเพณวี ฒั นธรรม อันดงี ามทสี่ ังคมไทยไดร้ ว่ มกันอนุรักษด์ ้วยความภูมใิ จในภมู ปิ ญั ญา
แนวคิดทม่ี ตี ่อสถาบันของบรรพบุรุษ

๗. การต้ังโตะ๊ หมบู่ ูชาหนา้ ศพ การจัดโต๊ะหมู่บชู าลกั ษณะน้ีไม่มีรูปแบบการจัดท่ีแนน่ อน
เพยี งแต่ จัดเพ่อื ประดบั ดอกไม้ให้ดสู วยงาม ส่วนการบชู าจะใชเ้ ครือ่ งทองน้อยหรือกระถาง
ธปู เชงิ เทยี นกไ็ ดต้ าม แต่จะจัดหาไดโ้ ดยสะดวกไมเ่ ดอื ดรอ้ น หากเป็นศพท่ีอยใู่ นพระบรม
ราชานุเคราะหห์ รอื การจัดงานที่เปน็ ทางการ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ งามของพระสงฆ์นิยมต้งั
เคร่อื งทองน้อย ๒ ชดุ สาหรับบชู าศพชุดหนง่ึ และสาหรบั จดุ แทนศพ เพื่อบูชาธรรม
อกี ชุดหนง่ึ ใชโ้ ต๊ะหมู่ ๒ ตัว สงู ตา่ ลดหล่นั กันลงมา ตัวสูงวางด้านในใช้วางเคร่อื งทองนอ้ ย
สาหรับศพบชู าธรรม ตัวตา่ อยู่ดา้ นนอกสาหรับเจ้าภาพจุดเพือ่ สกั การะศพ การตัง้ เคร่อื ง
ทองนอ้ ยมีข้อสังเกต คอื จะบูชาสิง่ ใด ใหห้ ันดอกไม้ไปทางน้นั ส่วนการจัดโตะ๊ หมบู่ ูชา อฐั ิ
รูปภาพ ปา้ ยช่อื รปู หล่อในการทาบญุ อทุ ิศ ให้จัดลักษณะเดียวกนั
๘. การตัง้ โตะ๊ หมบู่ ูชาเพ่ือการประกวด เป็นการร่วมกันสืบสานและอนุรักษ์การจัดโต๊ะหม่บู ชู า
อันเป็นสัญลกั ษณแ์ สดงถงึ วฒั นธรรมและประเพณอี นั ดีงามท่มี ีมายาวนานของสังคมไทย
ไมว่ ่าจะเป็นลวดลาย การแกะสลักลงรักปิดทอง และการฝงั มกุ ของชุดโตะ๊ หม่บู ชู าท่มี ีความ
วิจิตรสวยงามอันเปน็ การสืบสาน และอนุรักษฝ์ มี ือชา่ งไมไ้ ทยประการหน่ึง และอีกประการ
หน่งึ เป็นการอนุรักษ์ฝีมอื การจดั พานพ่มุ บูชา พระรัตนตรยั พานพุ่มเฉลิมพระเกยี รติและ
การจดั แจกันดอกไมแ้ บบไทยทใ่ี หเ้ ห็นถึงภูมิปญั ญา ศลิ ปะ การประดษิ ฐด์ อกไม้แบบไทย
ซ่ึงมคี วามประณีตงดงามของช่างดอกไม้ประดษิ ฐข์ องไทย การจัดโตะ๊ หมูบ่ ชู า เพื่อการ
ประกวดน้ี ต้องมกี ารจัดในลกั ษณะเต็มรปู แบบ การต้งั หรอื วางเคร่อื งสกั การบชู าต้องมีความ
เป็นระเบยี บเรยี บร้อยสวยงามและมีหลักเกณฑ์ท่แี นน่ อน

อา้ งองิ

๑. กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม. การจดั โตะ๊ หมบู่ ูชา. กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพช์ ุมนมุ สหกรณ์
การเกษตรแห่งประเทศไทย จากดั . พิมพค์ รั้งที่ ๓, ๒๕๕๓.

๒. กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม.ค่มู อื การปฏิบตั ศิ าสนพธิ ี. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ชมุ นมุ สหกรณ์
การเกษตรแห่งประเทศไทย จากดั . พมิ พค์ รั้งที่ ๓, ๒๕๕๒.

๓. กรมการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรม. ศาสนพิธแี ละมารยาทไทย. กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พช์ มุ นมุ สหกรณ์
การเกษตรแห่งประเทศไทย จากัด. พมิ พ์ครง้ั ท่ี ๓, ๒๕๖๑.