b140c38485589a0cea4bba44a6671b5832e92bcc

VISAYAS


CEBUANO/
BISAYA

INTRODUKSYON

Isa ang Cebuano sa mga Ito ay pangalawa sa

pangunahing wika na mayroon sa pinakamalaking etnolinggwistiko

Pilipinas. Ang salitang “Cebuano” ay sa Pilipinas sunod saTagalog kahit

nagmula sa salitang Cebu, na galing na hindi pormal na itinuturo sa

sa orihinal na salitang Espanyol sa mga paaralan, pamantasan at

pangalang “Sugbo,” na nagmula sa institusyon.Humigit-kumulang 25

pandiwang “sugbo,” na ang ibig milyong tao ang gumagamit ng

sabihin ay “paglakad satubig.” wikang ito. Sinasalita ng

Noong unang panahon, ang mga mgagrupong Sebwano sa Cebu at

baybayin sa daungan sa Cebu ay ng iba pang pangkat etniko sa

mababaw, kayaang mga Visayas at Mindanao.Maituturing

manlalakbay na nagmula sa dagat na Lingua Franca sa Katimugang

ay kinakailangang maglakad sa Piliipinas.Batay sa librong Ang

tubig upangpumunta sa kanilang Sistimang Linggwistika sa

pinaroroonan. Ang terminong ito ay Sugbuanong Bisaya ni Angel O.

sinusunod sa “-hanon” Pesirla, ang Cebuano-Visayan ay

upangsumangguni sa wika, kultura, mayroon lamang 3 patinig na

at naninirahan sa Cebu kaya a/i/u.Tumukoy din ito sa pangkat

“Sugbuhanon” o “Sugbuanon.” Ang etniko na nagsasalita ng parehong

mga Kastila ay binago ang salitang wika bilang kanilang katutubong

wika sa iba’t ibang bahagi ng

Sugbuhanon o Sugbuanon upang kapuluan.

maging”Cebuano” at sa mga unang

Amerikano bilang “Cebuan.” Sa

panahon ngayon, ang Cebuano ay

tumutukoy sa tagapagsalita ng

wikang ito. Ang Cebuano ay

tinatawag ding “Bisaya,” bagamat

ito ay isang generic na termino na

nag-aaplay hindi lamang sa

Cebuano ngunit saibang mga

grupong etniko sa Visayas.Ang

etimolohiya ng “Bisaya” ay hindi

siguradosapagkat ito ay marahil na

nauugnay sa salitang

nangangahulugang “mga alipin.”

KALIGIRANG KASAYSAYAN NG
MGA CEBUANO/ BISAYA

Panahong Klasikal

Unang nakaenkwentro ang
Sa tatlong siglo ng pakikipag-
mga Bisaya ng Kanluraning
Sibilasyon noong dumating si ugnayan sa Imperyong
Ferdinand Magellan, isang Kastila sa pamamagitan ng
Portuges na manggagalugad, Mehiko at Estados Unidos,
sa pulo ng Homonhon, nakikibahagi ang mga
Silangang Samar noong 1521. kapuluan ngayon sa isang
Naging bahagi ang Kabisayaan kultura na konektado sa
ng kolonyang Kastila ng dagat na kalaunan ay nabuo
Pilipinas at naging mula sa paghahalo ng mga
magkaugnay ang kasaysayan impluwensya ng katutubong
ng mga Bisaya sa kasaysayan Bisaya ng kapatagan, Tsinong
ng Pilipinas. Han, Indyano, Hispaniko, at
Amerikano.

Pananakop ng mga Kastila

Nagtakda ang ika-16 na siglo sa Sa katapusan ng ika-19 na siglo, humina ang
pasimula ng Pagsasakristiyano Imperryong Kastila pagkatapos ng mga
ng mga Bisaya, noong binyag ni serye ng digmaan laban sa kanyang mga
Raha Humabon at halos 800 Amerikanong kolonya. Pinaunlad ng
katutubong Sebwano. Ginugunita pagbugso ng mga makabagaong ideya mula
ang Pagsasakristiyano ng mga sa kabihasnan salamat sa liberisasyon ng
Bisaya at Pilipino sa kalakal ng Espanyang Bourbon ang medyo
pangkalahatan, sa pamamagitan mas malaking populasyon ng nakiririwasa
ng Pistang Ati-Atihan ng Aklan, na tinatawag na mga Ilustrado o “mga
Pistang Dinagyang ng Iloilo, at Naliwanagan.” Kalaunan, naging insentibo
kapistahang Sinulog ng Santo ito para sa bagong henerasyon ng mga
Niño de Cebu, ang kayumangging edukadong tagapangitain sa pulitika upang
paglalarawan ng batang Hesus na tuparin ang kanilang mga pangarap ng
ibinigay ni Magellan sa asawa ni kalayaan mula sa tatlong siglo ng
Raha Humabon, Hara Amihan pamamahalang kolonyal. Bisaya ang mga
(bininyagan bilang si Reyna iilang kilalang pinuno ng Himagsikang
Juana). Pagsapit ng ika-17 siglo, Pilipino sa huling bahagi ng ika-19 na siglo.
nakilahok na ang mga Bisaya sa Kabilang sa mga pinuno ng Kilusang
mga relihiyosong misyon. Noong Propaganda si Graciano López Jaena, ang
1672, kapwa pinaslang si Pedro Ilonggo na nagtatag ng La Solidaridad (Ang
Calungsod, isang binatilyong Pagkakaisa), isang propagandistang
katutubong Bisayang katekista, publikasyon. Sa Bisayang teatro ng
at Diego Luis de San Vitores, Himagsikan, namuno si Pantaleón Villegas
isang Kastilang prayle, sa Guam (mas kilala bilang si León Kilat) ang
noong kanilang misyon upang himagsikang Sebwano sas Labanan ng Tres
ipangaral ang Kristiyanismo sa de Abril (Abril 3). Ang isa sa kanyang mga
mga Chamorro. kahalili, si Arcadio Maxilom, ay isang tanyag
na heneral sa pagsasakalayaan ng
Cebu.Kaagahan sa 1897, nakipaglaban ang
Aklan sa mga Kastila, na sina Francisco
Castillo at Candido Iban ang nasa timon.
Kapwa silang pinatay pagkatapos ng
nabigong pagsalakay.

Namuno sina Martin Delgado at Juan Araneta sa himagsikan sa kapitbahay na Iloilo. Nang may
tulong ni Aniceto Lacson, pinalaya ang Negros Occidental habang pinalay ang Negros Oriental
ni Diego de la Viña. Tatawagin ang ikalawa bilang Himagsikang Negros o ang Cinco de
Noviembre.Namuno ang mga kilusan sa Capiz ni Esteban Contreras nang may tulong ni
Alejandro Balgos, Santiago Bellosillo at mga iba pang Ilustrado. Samantala, pinangunahan ni
Leandro Locsin Fullon ang pagsasakalayaan ng Antique.Karamihan ng mga rebolusyonaryo ang
magpapatuloy sa laban ng kalayaan hanggang Digmaang Pilipino–Amerikano. Nagkaroon din
ng di-ganoong narinig at panandaliang paghihimagsik na tinatawag na Himagsikang Igbaong
na naganap sa Igbaong, Antique na hinantong nina Maximo at Gregorio Palmero.
Gayunpaman, naganyak itong paghihimagsik ng sekularismo dahil humiyaw sila para sa mas
sinkretikong anyo ng relihiyon batay sa mga Bisayang tradisyong animista at Kristiyanismo.

MGA TAO

Ang mga Bisaya ay isang Ang Bisaya ay isang kombinasyon ng

multilinggwal na pangkat-etnikong mga Cebuano at iba pang mga

Pilipino. Sila ang pinakamalaking grupong etnolingguwistiko ng

pangkat-etniko sa paghahating Visayan, na ipinakita sa royal blue.

heograpikal ng bansa kung ituturing Ang mga taong cebuano o

bilang iisang pangkat, na bumibilang Sugbuanon ay pinakamalaking

ng halos 33.5 milyon. Malawakang subgroup ng mas malaki pangkat na

nakikibahagi sila ng kulturang etnolinguistic Bisaya, na bumubuo ng

pandagat na may malakas na pinakamalaking Pangkat ng

tradisyon ng Romano Katoliko na etnolinggwistikong Pilipino sa bansa.

pinagsamahan sa mga elemento ng Ang kanilang pangunahing wika ay

kanilang kultura sa pamamagitan ng ang Wikang cebuano, isang wikang

mga siglo ng pakikipag-ugnay at Austronesian. Nagmula sila sa

kapwa pandarayuhan lalo na sa mga lalawigan ng Cebu nasa rehiyon ng

dagat ng Kabisayaan, Sibuyan, Gitnang Kabisayaan, ngunit

Camotes, Bohol, at Sulu at sa mga pagkatapos ay kumalat sa ibang mga

iilang liblib na lugar ay lugar sa Pilipinas, tulad ng Siquijor,

pinagsamahan sa mga sinaunang Bohol, Negros Oriental, timog-

impluwensyang animistiko- kanluran Leyte, kanluranin Samar,

politeyistiko. Maaari rin itong Masbate, at malalaking bahagi ng

sumangguni sa pangkat etniko na Mindanao. Maaari rin itong

nagsasalita ng parehong wika sa sumangguni sa pangkat etniko na

kanilang katutubong wika sa iba’t nagsasalita ng parehong wika sa

ibang bahagi ng kapuluan.


kanilang katutubong wika sa iba’t

ibang bahagi ng kapuluan.

MGA UGALI AT ASAL NG MGA CEBUANO




MATULUNGIN

Ang mga cebuano ay matulungin sa kapwa kapag nahihirapan na

ang kaibingan, kapamilya ba o mga tao nga malapit sa kanya o

hindi man kakilala ay tumtulong ang lahat para maresolba ang

mga suliranin sa buhay.

MALIKHAIN


Ang mga Cebuano ay kilala ding malikhain at mahilig mag
recycled ng mga gamit. Hindi lang sa magandang tignan ito, ay
nakakatutulong na makakatulong na maligtas ang ating inang
kalikasan.

MAGALANG

Ang mga Cebuano ay magalang din sa matatanda nakasanayin
din natin ng mga kabataan dito sa Cebu ang pagmano ng mga
matatanda. Bago pa umalis o di kaya bagong dumating ay
nagmamno ang kabataan bilang pagrespeto nito.

MAPAGAMHAL S
A KALIKASAN

Nabasa naman ninyo sa ibabaw na mahilig magrecyled ang mga
cebuano. Ang mga tao din sa Cebu ay mahilig magtanim
karamahin sa Cebu ay may tree planting program ang mga
paaralan.

MAKADIYOS

Ang mga Cebuano ay kilalang mga makadiyos na mga tao. Ang
mga Cebuano ay kilalang sa relihiyong katoliko. Nakuha ito sa
mga Cebuano sa mga Espanyol na ang pinuno ay si Ferdinand
Magellan.

KATUTUBONG WIKA NG MGA CEBUANO

Ang Cebuano na kung tawagin Tinatawag itong Bisaya,
ng mga katutubong Sebuano, Sugbuanon,
tagapagsalita nito ay Sugbuhanon, at Visayan.
"Sugbuanon" ay ikalawa sa Sinasalita ang wikang ito
pinakamalaking wika na sa rehiyon ng Bikol,
sinasalita sa Pilipinas na may bahagi ng Masbate, mga
humigit kumulang 20 milyong bahagi ng Mindanao at
mga nagsasalita nito bilang halos sa buong Visayas.
kanilang unang wika at 11 Ito ay katutubong wika
milyong mga nagsasalita nito ng isla ng Cebu sa
bilang kanilang pandagdag na Pilipinas. Ito ay Lingua
wika. Ginagamit din ang Franca o pangunahing
Cebuano bilang wikang wika ng katimugang
pampanitikan, kahit na ang Pilipinas .
mga pahayagan at pelikula ay
parehong gumagamit ng wika.

KULTURA NG MGA CEBUANO

Ang kultura ng mga Cebuano/

Bisaya ay ang pananampalataya o

ang pagiging relihiyoso, mahilig sa

sabong, at kultura sa

panganganak at

panliligaw.Karamihan sa kulturang

Cebuano ay tradisyonal na

nailalarawan bilang isang timpla

ng mga tradisyon ng Pilipinas na

may mga impluwensya sa

kulturang Asyano, Espanya at Isa sa mga sikat na festival sa
Cebu ay ang Sinulog festival.
Estados Unidos. Maliwanag na Ito ang pinakamalaking fiesta
sa Pilipinas. Ito ay
nakikita ito sa mga kaugalian, nailalarawan bilang isang
napakahabang parada na
lutuin, sining, sayaw, musika, at may maraming grupo ng mga
tao na nagbibihis ng
mga pagdiriwang. Ang kulturang makukulay na kasuotan,
sumasayaw sa mga
Cebuano ay tahimik at napanatili lansangan na sinasabayan ng
malalakas na tambol. Ang
ang matatag na sibilisasyong mga mananayaw ay umuusad
ng dalawang hakbang
Hispanic sa katutubong kultura pasulong at isang hakbang
paatras. Ang sayaw na ito ay
nito. Ang mga Amerikanong tradisyonal at ritwal na sayaw
bilang parangal kay Santo
naimpluwensyahan ay Niño- ang patron ng Cebu.

nangingibabaw sa umiiral na

musika, mga pelikula, mga fast

food at ang paggamit ng wikang

Ingles. Gayundin, ang mga

Cebuano ay sumusunod pa rin sa

kanilang mga pamahiin na

natutunan mula sa mga ninuno,

sinusunod nila ang ilang mga

kaugalian at tradisyon na

kinabibilangan ng paglilibing, pag-

aasawa, pagsilang at panliligaw.

TANYAG NA PANITIKAN NG

MGA CEBUANO

Ang panitikang Cebuano ay tumutukoy sa katawan ng oral at nakasulat na
panitikan ng mga nagsasalita ng Cebuano, ang katutubong wika ng isang-kapat
ng populasyon ng bansa na naninirahan sa Cebu, Bohol, Siquijor, Negros
Oriental, at ilang bahagi ng Leyte at Mindanao. Dahil dito, ito ay isang
mahalagang bahagi ng panitikan ng Pilipinas.

"Maming"

ni Vicente Sotto

isa sa tanyag na panitikan ng mga
Cebuano ang "Maming" ni Vicente Sotto.
Maikling kwento ng isang debotong mag-
asawang Katoliko. Ang kanilang pagsunod at
paggalang sa mga lalaki ng simbahan ay
nagbunga ng pang-aakit ng kanilang anak na
babae sa isang prayleng Espanyol. Ang
kuwento ay nakakuha ng atensyon ng publiko
dahil ito ay sumasalamin sa mga katotohanan
ng panahong iyon.

DI- MATERYAL

Ang di- materyal sa kwentong "Maming" ni Vicente Sotto
ay ang relihiyon, paniniwala, kaugalian, pagmamahal,
pagtitipon, at pananalita

MATERYAL
Ang materyal naman ay ang kasuotan,
kasangkapan, at panghaharas sa isang babae.

KONKLUSYON

Ang mga Cebuano o Bisaya ay isa sa mga katutubong Pilipino na
binubuo ng malaki at maraming prosyento ng tao at naninirahan sa
rehiyon ng kabisayaan at ilang bahagi ng mindanao. Batay sa aming
nasaliksik, ang mga Cebuano ay matatagpuan sa Cebu, Bohol, Siquijor,
Biliran, Kanluran at Katimugang Leyte, silangang Negros. Ang
katutubong pangalan para sa lugar ay Sugbo. Ang pangalang Cebu ay
isang pagka- Kastila ng orihinal na katutubong pangalan na sinimulang
gamitin noong pagdating ni Miguel Lopez de Legazpi sa Pilipinas.
Maliban sa tinagurian bilang pinakamalaking lungsod ng Pilipinas ang
Cebu ay isang lugar na may makulay na kasaysayan. Ang mga Cebuano
noon ay lumikha ng maraming mga awit at dula. May maraming tula at
alamat na sinasaulo lamang nila sapagkat wala pang nakapagsimulang
sumulat sa wikang Cebuano. Ang wikang Cebuano ay ikalawa sa
pinakamalaking wika na sinasalita sa Pilipinas. Sinasalita rin ito ng mga
grupong Sebwano sa Cebu at ng iba pang pangkat etniko sa Visayas at
Mindanao.

Sanggunian


https://www.scribd.com/Pagsusuri NG Bahagi NG Pananalita Sa
Wikang Cebuano | PDF (scribd.com)

https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Mga_Bisaya

https://www.academia.edu/34190335/PANANALIKSIK_SA_WIKA_AT_
KULTURA_NG_WIKANG_CEBUANO_AT_ILOKANO_kimedit

https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Mga_Bisaya#Kasaysayan

https://gladcebu.wordpress.com/2014/04/15/cebuanos-culture/amp/


Oaminal, C.P. (March 9, 2015). "The literary works of Don Vicente Sotto in
Cebuano". https://www.google.com/amp/s/www.philstar.com/the-

freeman/opinion/2015/03/09/1431677/literary-works-don-vicente-sotto-

cebuano/amp/

MGA MANANALIKSIK

ABDUL, FAIRUDZ
ADTOGAN, JONEZA MAE

BANDA, CHERRY LOU

BONGGOT, PHOEBE JEAN

MGA MANANALIKSIK

CONDE, ALLIAH

DANIEL, KRIZZY JEAN
NACION, ERNIE

PANTA, KRISTINE MAE

CEBUANO V
I
S
A
Y
A
S

@All Rights Reserved