ชนิดของคำ

www.kroobannok.com=

ชดุ การเรียนรู้ด้วยตนเอง วิชาภาษาไทย

เรื่อง ชนิดของคา

ชดุ ท่ี ๑ คาบพุ บท

นางสาวนวพรรณ พนั ธรุ ตั น์
ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะครชู านาญการ

โรงเรยี นเทศบาลเขาชัยสน
สังกดั กองการศกึ ษา เทศบาลตาบลเขาชยั สน

(ก)

คานา

ชดุ การเรียนรู้ด้วยตนเอง กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เร่อื งชนิดของคา
(คาบุพบท) ช้ันประถมศกึ ษาปีท่ี ๕ จัดทาข้นึ เพื่อใช้เป็นสือ่ ประกอบการเรียนการสอน
เรอ่ื งชนิดและหน้าที่ของคาเพือ่ พฒั นาการเรียนการสอนให้ประสบผลสาเร็จ บรรลุ
จุดมุ่งหมาย ของหลักสูตรให้นักเรียนได้ศกึ ษาเนื้อหาภายในเล่มชดุ การเรียนรู้ด้วย
ตนเอง

การจัดทาชุดการเรียนรู้ด้วยตนเองประกอบด้วย คาแนะนาสาหรับครู
คาแนะนาในการเรียน สาระสาคญั จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ แบบทดสอบกอ่ นเรียน
รายละเอียดของเนื้อหาเรียงลาดับจากง่ายไปหายาก แบบฝึกเสริมทักษะ และ
แบบทดสอบหลังเรยี น

หวังเป็นอย่างย่ิงว่า ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเองเล่มน้ีจะเป็นประโยชน์ในการ
พัฒนาผ้เู รียน และพัฒนาคุณภาพการจดั การเรยี นร้ขู องครผู ู้สอนกลุม่ สาระการเรยี นรู้
ภาษาไทยได้เปน็ อยา่ งดี

นางสาวนวพรรณ พันธรุ ัตน์
www.kroobannok.com

www.kroobannok.com (ข)

ชดุ การเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท
ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๕

สาระท่ี ๔ หลักการใช้ภาษาไทย

มาตรฐานการเรยี นร้ทู ่ี ๔.๑ : เขา้ ใจธรรมชาตขิ องภาษาและหลกั ภาษาไทย การ
เปลี่ยนแปลงของภาษาและพลังของภาษา ภูมิ
ปัญญาทางภาษาและรักษาภาษาไทยไวเ้ ป็นสมบตั ิ
ของชาติ

มาตรฐานการเรียนร้ชู ่วงชัน้ :รู้และเข้าใจชนิดและหนา้ ที่ของคาในประโยค ชนิด
ของประโยค

จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้
๑. นกั เรยี นสามารถอธบิ ายความหมายของคาบุพบทได้ถูกต้อง
๒. นกั เรียนสามารถจาแนกชนดิ ของคาบุพบทไดถ้ กู ตอ้ ง
๓. นกั เรยี นสามารถบอกหน้าทขี่ องคาบุพบทได้ถูกตอ้ ง
๔. นักเรียนสามารถนาคาบุพบทไปแตง่ ประโยคเพอ่ื การส่อื สารได้ถกู ต้อง
๕. นักเรยี นสามารถนาเร่อื งของคาบุพบทไปใช้ในชีวิตประจาวันได้อยา่ ง
ถกู ตอ้ ง
๖. นักเรยี นสามารถทาแบบฝึกหัดได้ร้อยละ ๗๐ ขนึ้ ไป
๗. นกั เรียนสามารถทาแบบทดสอบหลังเรียนผา่ นเกณฑร์ อ้ ยละ ๗๐ ขน้ึ ไป
๘. นักเรียนสามารถปฏิบัติกจิ กรรมตามข้ันตอนได้อย่างมวี นิ ัย
และมีความสุข

(ค)

สารบญั

เรื่อง หนา้
www.kroobannok.com
คานา...................................................................................……....................... ก

ชดุ การเรยี นรทู้ ี่ ๕ คาบพุ บท...................................................…...................... ข

สารบญั ....................................................................................……................... ค

แผนผังความคิดสรปุ เรือ่ งคาบุพบท............................……................................ ๑

แบบทดสอบก่อนเรียน...............................................……................................ ๓

ชนดิ ของคา................................................................…..................................... ๖

เพลงชนิดของคา........................................................……................................. ๗

ใบความรู้ท่ี ๑ ความหมายคาบพุ บท……………………………………………………….. ๘

แบบฝกึ หดั ท่ี ๑.๑.............................................….............................................. ๙

ใบความร้ทู ี่ ๒ ชนดิ ของคาบุพบท.........................…......................................... ๑๐

แบบฝกึ หดั ท่ี ๒.๑..................................................……...................................... ๑๒

แบบฝกึ หดั ท่ี ๒.๒.......................................…….................................................. ๑๓

ใบความรู้ท่ี ๓ หนา้ ทขี่ องคาบุพบท..............……............................................... ๑๔

แบบฝึกหดั ท่ี ๓.๑..............................................…….......................................... ๑๖

ใบความรู้ท่ี ๔ สรปุ คาบพุ บท...........................……........................................... ๑๗

แบบทดสอบหลงั เรยี น.......................................……......................................... ๑๘

ภาคผนวก ๒๑

บรรณานกุ รม ๒๙

ชุดการเรยี นรู้ดว้ ยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบพุ บท หนา้ ๑

แผนผงั ความคดิ เร่อื งคาบุพบท
คาที่ใชเ้ ชอื่ มโยง
www.kroobannok.com
ความหมาย

คาบุพบท

ชนิด หนา้ ท่ี

๑. บุพบททีเ่ ช่อื มกับคาอ่นื ๑. นาหนา้ คานาม
๒. บพุ บททไี่ ม่เช่อื มกับคาอ่ืน ๒. นาหน้าคาสรรพนาม
๓. นาหน้าคากริยา
๔. นาหน้าคาวิเศษณ์
๕. นาหน้าประโยคหรอื

ขอ้ ความ

ชดุ การเรยี นรูด้ ้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หน้า ๒

กอ่ นท่ีเพ่ือนๆจะศึกษา ชุดการเรียนรู้ด้วย
ตนเอง เรอ่ื งชนิดของคา ชุดท่ี๑ คาบพุ บท
ขอให้นักเรียน มาทาแบบทดสอบกอ่ นเรียน
กันก่อนเพอ่ื ใหท้ ราบว่าเรามีความรู้
พื้นฐานมากนอ้ ยเพยี งใด
www.kroobannok.com

www.kroobannok.com ชดุ การเรียนรู้ดว้ ยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หน้า ๓

แบบทดสอบกอ่ นเรยี น

คาช้แี จง ให้นักเรยี นเลอื กคาตอบทถี่ ูกเพยี งคาตอบเดียว
๑. คาบพุ บทมีหนา้ ทใ่ี ด
ก. ใชแ้ สดงอารมณค์ วามรสู ึก
ข. ใชข้ ยายความของคาทต่ี ้องการเปลีย่ นรูป
ค. ใชข้ ยายความหมายของคาทน่ี าไปประกอบ
ง. ใช้เชอื่ มคาใหม้ ีความหมายสัมพนั ธเ์ ปน็ ประโยคเดยี วกนั

๒. คาว่า “จน” ในขอ้ ใดเปน็ บุพบท
ก. เราจะรอจนเช้า
ข. เขาจนกจ็ รงิ แต่ไมโกง
ค. เกิดเปน็ คนอย่ากลัวจน
ง. คนจนไมจ่ าเปน็ ตอ้ งเลว

๓. คาว่า “โดย” ในขอ้ ใดเป็นบุพบท
ก. รถโดยสาร
ข. เขียนโดยกวี
ค. ศกึ ษาโดยตรง
ง. ทายาทโดยธรรม

www.kroobannok.com ชดุ การเรียนร้ดู ้วยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หน้า ๔

๔. “ผ้มู ีวาจาสตั ยย์ ่อมไดร้ ับความเช่อื ถอื _______ผู้อื่น” ควรเติมคาใด
ท่เี หมาะสมลงในชอ่ งวา่ ง
ก. แก่
ข. กบั
ค. ตอ่
ง.จาก

๕. คาว่า “ต่อ” ในข้อใดเปน็ บุพบท
ก. เขามาตอ่ วา่ ฉัน
ข. เธอตอ้ งให้การตอ่ ศาล
ค. เรื่องนคี้ ดิ วา่ เราเปน็ ต่อ
ง. มารตู้ ัวกต็ ่อเมื่อสายเสียแล้ว

๖. คาวา่ “บน” ในข้อใดเป็นคาตา่ งชนดิ กับคาอ่ืน
ก. กินบนเรอื น
ข. ขีร้ ดบนหลงั คา
ค. ดาวบนฟา้
ง. อยู่ข้างบน

๗. ข้อใดมีคาบพุ บทที่แสดงความสมั พนั ธ์บอกเวลา
ก. เวลาในขวดแก้ว
ข. วนั ทีต่ ามปฏทิ นิ คอื อะไร
ค. วนั น้นั เตม็ ไปด้วยความวุ่นวาย
ง. เขากลับมาถึงเมืองไทยเมอื่ เชา้ นี้

www.kroobannok.com ชดุ การเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบพุ บท หน้า ๕

๘. ขอ้ ใดมคี าบพุ บทบอกความเป็นเจา้ ของ
ก. เส้ือของใครอยู่ในตู้
ข. ของบนโตะ๊ ของใครกนั
ค. นกของฉันหายไปจากกรง
ง. อาหารจานนี้เดก็ กนิ เทา่ นั้น

๙. “พวกเราแวะซอื้ ขนมข้างทาง” คาท่ีขีดเสน้ ใตเ้ ป็นคาบพุ บทแสดง
ความสมั พันธใ์ ด
ก. แสดงความสมั พนั ธ์เกีย่ วกบั เวลา
ข. แสดงความสัมพนั ธ์เกย่ี วกับสถานท่ี
ค. แสดงความสมั พันธ์เกี่ยวกบั ผทู้ ี่ทารว่ มกนั
ง. แสดงความสมั พนั ธเ์ ก่ียวกบั ความเป็นเจ้าของ

๑๐.“เขามกี าลงั ใจต่อสู้โรคร้ายเพราะคาพดู ของคณุ ”คาทีข่ ีดเสน้ ใต้คาบพุ บท
บอก สิง่ ใด
ก. บอกสาเหตุ
ข. บอกความม่งุ หมาย
ค. บอกเคร่อื งมือท่ใี ชท้ า
ง. บอกผ้รู ับผลประโยชน์

ชดุ การเรยี นรู้ด้วยตนเอง ชุดท่ี ๑ คาบพุ บท หน้า ๖

ชนิดของคา

นกั เรียนคะ เรามารู้จกั ชนิดของ
คาในภาษาไทยกนั นะคะ
www.kroobannok.com
คา คือ เสียงทเี่ ปลง่ ออกมาก่คี รั้งกไ็ ดจ้ ะตอ้ งมคี วามหมาย คาในภาษาไทย
ทเี่ ราใช้ในการฟงั พูด อ่าน และเขียน ในชีวติ ประจาวนั การแบง่ คา หรือการ
จาแนกคา หรือปรัชญาของคา น้นั ๆ จาแนกตามความหมายและหนา้ ทข่ี องคา
ได้ ๗ ชนิดดังน้ี

คานาม คาสรรพนาม คากรยิ า คาวเิ ศษณ์

คาบุพบท คาสันธาน คาอทุ าน

ชดุ การเรยี นรู้ด้วยตนเอง ชุดท่ี ๑ คาบพุ บท หนา้ ๗

เพลง ชนดิ ของคาwww.kroobannok.comทานองเพลง ลามะลิลา

(คาสร้อย) คาเอย้ คา ขน้ึ ต้นอะไรกไ็ ด้ แต่ตอ้ งลงท้ายดว้ ย สระอา
หญงิ คานามน้ันคืออะไร(ซ้า) ขอเชิญขานไข อยา่ งได้เกบ็ งา
ชาย คานาม เรยี กคนสตั วส์ ่งิ ของ(ซา้ ) ขอเชญิ นวลน้อง จงหม่นั จดจา
หญิง คาสรรพนามนั้นคืออะไร(ซา้ ) บอกหนอ่ ยไดไ้ หม อยา่ ได้ใจดา
ชาย สรรพนาม ใชแ้ ทนนามทั้งหลาย(ซ้า) มีอย่มู ากมาย พีไ่ มไ่ ด้อา
หญงิ คากริยา นัน้ คืออะไร(ซ้า) ฉนั ยังสงสัย โปรดไดช้ ้นี า
ชาย กริยา ใช้แสดงอาการ(ซา้ ) น่งั นอน กนิ อ่าน ตัก และตา
หญิง คาวิเศษณ์ละคะคุณพ(่ี ซา้ ) ชว่ ยบอกอกี ที น้องจะได้จา
ชาย วเิ ศษณค์ อื คาขยาย (ซ้า) เพ่ือชว่ ยบรรยายเน้อื หาของคา
หญิง นอกจากน้ยี งั มอี ะไรอกี (ซ้า) พี่อย่าหลบหลกี จะใจระกา
ชาย ยงั มอี ทุ าน สนั ธาน บุพบท(ซา้ ) พบี่ อกน้องหมดเจ็ดชนิดของคา
(คาสร้อย) คาเอ้ยคา ขนึ้ ตน้ อะไรก็ได้ แต่ต้องลงทา้ ยด้วย สระอา

แบ่งผูร้ ้องเป็นสองฝา่ ย
ปรบมอื ให้จงั หวะด้วย
นะคะ

www.kroobannok.comชุดการเรียนรดู้ ้วยตนเอง ชุดท่ี ๑ คาบพุ บท หน้า ๘

ใบความรทู้ ี่ ๑

ความหมาย

คาบุพบท (อา่ นวา่ คา-บุบ-พะ-บด) แปลวา่
คาหน้าบท หมายถึง คาทน่ี า หน้า คานาม
คาสรรพนาม คากริยาและคาวเิ ศษณ์ เพ่ือ
บอกตาแหนง่ ของคา และแสดงความสมั พนั ธ์
กนั ระหว่างคา หรือประโยคที่อยู่หลังบุพบท
นั้น เช่น กับ แก่ แต่ ต่อ เพ่ือ โดย แห่ง ของ
ดว้ ย บน ตาม เปน็ ต้น

 ฉนั นง่ั บนโตะ๊ (บน นาหน้าคานาม โต๊ะ)
 ฉนั มอบดอกไมใ้ ห้แก่เธอ (แก่ นาหนา้ คาสรรพนาม เธอ)
 เราไมค่ วรกินขนมระหวา่ งเรียน (ระหวา่ ง นาหนา้ คากริยา เรียน)
 เธอทางานสาเร็จด้วยดี (ดว้ ย นาหนา้ คาวเิ ศษณ์ ด)ี

www.kroobannok.com ชดุ การเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง ชดุ ที่ ๑ คาบุพบท หนา้ ๙

แบบฝกึ หดั ท่ี ๑.๑

คาสงั่ ให้นกั เรียนขีดเสน้ ใต้คาบพุ บทในประโยคตอ่ ไปน้ี

๑. เขาเหน็ กับตาว่าเธอรอ้ งไห้
๒. นกั เรยี นวาดภาพด้วยดินสอสี
๓. เด็ก ๆ ยอมไปโรงเรียนโดยดี
๔. เราทกุ คนควรกนิ เพอื่ อยไู่ ม่ใชอ่ ย่เู พือ่ กิน
๕. ถา้ จะไปอยุธยาทางเรอื ตอ้ งออกจากบ้านแตเ่ ชา้
๖. ศภุ ณัฐบุตรของนางจารึกเรียนเก่งมาก
๗. กรมพระยาดารงราชานุภาพเป็นบดิ าแหง่ ประวตั ศิ าสตร์
๘. โรงเรียนเทศบาลเขาชัยสนต้ังอยู่ใกล้อาเภอเขาชยั สน
๙. คุณพ่อเล้ยี งปลาสวยงามไวส้ าหรบั ขาย
๑๐.เขาทางานใกลเ้ สรจ็ แลว้

www.kroobannok.com ชุดการเรียนรดู้ ว้ ยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบพุ บท หน้า ๑๐

ใบความร้ทู ่ี ๒

ชนิดของคาบพุ บท

คาบุพบทแบง่ ออกเป็น ๒ ชนิด ดงั นี้

๑. คาบพุ บททไ่ี ม่เชอ่ื มกับคาอ่ืน แตใ่ ช้นาหนา้ เพอ่ื ทักทาย หรอื เรยี กขาน
ไดแ้ ก่ ดูแนะ่ ดกู ร ดกู อ่ น ดรู า ข้าแต่ เป็นตน้
ตวั อย่าง

 ดกู อ่ น ภิกษุทง้ั หลาย
 ข้าแต่ทา่ นผูเ้ จริญ โปรดฟงั ขา้ กอ่ น

ข้อสงั เกต ดูกร ดกู ่อน ดูแน่ะ ดรู า ผู้ใหญ่ใชพ้ ูดกบั ผ้นู อ้ ยหรอื บคุ คลท่ัวไปที่
เสมอกัน ข้าแต่ ผู้นอ้ ยใชพ้ ดู กับผ้ใู หญห่ รือบคุ คลท่นี บั ถอื ยกย่อง

๒. คาบพุ บททเี่ ชอื่ มกบั คาอ่นื บุพบททน่ี าหน้าคานาม คาสรรพนาม คากริยา
และคาวิเศษณ์ ได้แก่ กับ แก่ ซ่งึ ตอ่ ของ สาหรับ ดว้ ย โดย ที่ บน ใต้ ยงั
เปน็ ตน้
ตัวอยา่ ง
 คนเราตอ้ งพงึ่ พาอาศัยซง่ึ กันและกัน
 นกั ทอ่ งเทีย่ วเดินทางไปยังภกู ระดึง

www.kroobannok.com ชดุ การเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบุพบท หนา้ ๑๑

คาบพุ บทท่ีเชือ่ มกับคาอื่น ยังแบง่ ออกเปน็ ชนิดตา่ งๆ ดงั นี้

๒.๑ คาบพุ บทบอกเวลา เชน่ ตัง้ แต่ จน จนกระทง่ั เมอ่ื เป็นตน้
ตวั อยา่ ง

 แม่มาหาฉนั เมือ่ เช้านี้
 ชาวสวนรดน้าผักจนกระทง่ั เทย่ี ง
๒.๒ คาบพุ บทบอกสถานที่ เช่น ใกล้ ไกล ใน บน นอก เป็นต้น
ตัวอยา่ ง
 เสืออยู่ในป่า
 บ้านของดวงดาวอยู่ใกล้โรงเรียนมาก
๒.๓ คาบพุ บทบอกความเป็นเจ้าของ เชน่ แห่ง ของ เป็นต้น
ตัวอยา่ ง
 สมดุ เล่มนเ้ี ปน็ ของฉนั
 ภเู ก็ตเปน็ เมอื งแหง่ ความฝนั

๒.๔ คาบุพบทบอกความประสงค์ เชน่ กบั แก่ แด่ แต่ ตอ่ เพอ่ื
สาหรบั โดย ทงั้ เฉพาะ ตาม เป็นตน้

ตวั อย่าง
 แพทยท์ างานหนักเพ่อื คนไข้
 ฉนั จะใหเ้ งินเฉพาะคนลาบาก

www.kroobannok.com ชดุ การเรียนรู้ดว้ ยตนเอง ชดุ ที่ ๑ คาบพุ บท หนา้ ๑๒

แบบฝึกหดั ที่ ๒.๑

คาส่งั ใหน้ ักเรยี นบอกชนิดของคาบพุ บท ให้ถกู ตอ้ ง

๑. ฉันรอเธอตงั้ แต่เช้า
๒. เครือ่ งบินบนิ อยู่เหนอื นา่ นนา้ ไทย
๓. ประชาชนมาร่วมบริจาคโลหติ เมอื่ สปั ดาหท์ ่แี ลว้
๔. คุณแม่กาลงั ซ้อื ของในตลาด
๕. พอ่ ตัง้ กล่องรับนา้ มันไว้ตามชุมชน
๖. เจ้ามอมนอนใต้โตะ๊ ของมะลิเมื่อเช้าน้ี
๗. คุณครใู หส้ ่งการบ้านภายในวนั น้ี
๘. คณุ ตาปลกู ตน้ ไม้อยู่ข้างรั้ว
๙. เขาดแู ลตน้ มะมว่ งจนกระท่ังออกผลเต็มต้น
๑๐.สถานที่แหง่ น้ีเป็นที่พกั ผอ่ นหย่อนใจของทกุ คน

ชุดการเรียนรดู้ ้วยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หนา้ ๑๓

แบบฝึกหัดท่ี ๒.๒

www.kroobannok.comคาสงั่ ใหน้ กั เรยี นเตมิ คาบพุ บทใหถ้ ูกต้อง

. ๑. ครูใหร้ างวลั นักเรยี นทเี่ รียนดี

. ๒. เขาทางาน ตวั ของเขาเอง

๓. แหวนวงนี้ ฉนั

. ๔. เขายน่ื คาร้อง ศาล

. ๕. อาหารน้ี ใสบ่ าตร

. ๖. นอ้ งไปซ้อื ของ แม่

. ๗. เขาทางานอย่วู ทิ ยุกระจายเสยี ง ประเทศไทย

. ๘. ฉันทาทกุ อยา่ ง แม่

. ๙. หนงั สือเลม่ น้ี ผม

. ๑๐. เขาแถลงขา่ ว ผสู้ อื่ ข่าวในทาเนยี บรฐั บาล

www.kroobannok.com ชุดการเรียนร้ดู ้วยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หน้า ๑๔

ใบความรทู้ ี่ ๓

หน้าทข่ี องคาบุพบท

คาบพุ บททาหนา้ ท่ีตา่ งๆ กันดงั น้ี

๑. นาหนา้ คานาม

เชน่
 สร้อยคอของคณุ แมร่ าคาแพงมาก
 นักเรยี นอยู่ในห้องเรยี น
 คณุ แมช่ อบกินสม้ ตากับข้าวเหนียว

๒. นาหนา้ คาสรรพนาม

เชน่
 ครูใหห้ นงั สอื แก่เขา เพ่อื เป็นรางวลั เรียนดี
 ดนิ สอ ของฉนั อย่ทู ีเ่ ขา
 นกั เรยี นอนบุ าลอยากอยู่ใกล้ ฉนั
 ปากกาตรานกของคุณอยูใ่ นกระเปา๋ ทเี่ ขาซ้ื

www.kroobannok.com ชุดการเรยี นร้ดู ว้ ยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หน้า ๑๕

๓. นาหนา้ คากรยิ า

เช่น  พอ่ ทางานเพือ่ หาเลย้ี งครอบครวั
 สมชายทางานหามรงุ่ หามคา่ จนกระทั่งไมส่ บาย
 มนสั เก็บขนมไว้สาหรบั รบั ประทาน
 อภิสิทธเิ์ ขยี นเรยี งความใกล้เสรจ็ แลว้

๔. นำหน้ำคำวเิ ศษณ์

เช่น  เขายินยอมปฏบิ ตั ิโดยดี
 ถา้ พูดกนั ตามความจรงิ เขาตอ้ งมาหาฉันโดยเร็ว
 วนั น้ีพไี่ กค่ วรไปหาคณุ พอ่ โดยเร็วนะ
 เขานอนหลบั โดยสงบ

๕. นำหนำ้ ประโยคหรอื ขอ้ ควำม

เชน่  มูลนิธิจัดอาหารมาแจกจ่ายให้แก่ประชาชน
 สมหมายไม่สบายตง้ั แตเ่ ธอไปเท่ียวนา้ ตกกับครอบครัว
 ทา่ นผอู้ านวยการแจกรางวัลเฉพาะคนทีไ่ ดค้ ะแนนรวมท่ี ๑
 สมพลพูดเสยี งเบาจนเพ่ือฟงั ไม่รู้

ชุดการเรยี นร้ดู ว้ ยตนเอง ชุดท่ี ๑ คาบพุ บท หน้า ๑๖

แบบฝกึ หัดที่ ๓.๑

www.kroobannok.comคาสัง่ ให้นกั เรียนเลือกคา เติมในชอ่ งวา่ งให้ถกู ตอ้ ง

เหนอื ของ จาก ใต้ ตาม แก่ ใกล้ โดย ใน เพ่ือ

๑. ตลาดอยู่ โรงเรียนแค่นเ้ี อง

๒. เขาทางานแบบมา เมฆ

๓. บา้ น สมจิตรหลงั ใหญม่ าก

๔. ขอใหเ้ ดนิ ทาง สวัสดภิ าพ

๕. พดู แล้วเหมอื นยกภเู ขาออก อก

๖. ยากเหมือนงมเข็ม มหาสมุทร
๗. พ่อแม่ทาทกุ อยา่ ง ลกู

๘. โบราณว่าเดิน ผใู้ หญห่ มาไม่กดั

๙. อยา่ ใหค้ วามเหน็ ตวั มาทาลายมติ รภาพระหวา่ งเรา

๑๐. สนุ ัขนอนอยู่ โต๊ะในห้องอาหาร

www.kroobannok.com ชุดการเรยี นร้ดู ว้ ยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หนา้ ๑๗

ใบความรู้ท่ี ๔

สรปุ คาบุพบท

คาบพุ บทมี ๒ ชนดิ คือ
๑. คาบุพบททไี่ มเ่ ช่ือมกบั คาอ่ืน เช่น ข้าแต่ ดูกร เป็นตน้
๒. คาบุพบทที่เชอื่ มกับคาอนื่ เช่น สาหรับ กบั แต่ แก่ ดว้ ย โดย

เป็นต้น

หน้าท่ีของคาบพุ บท
- นาหนา้ คานาม เช่น ปากกาของฉนั หาย
- นาหนา้ คาสรรพนาม เช่น เขาชอบอยู่ใกล้เธอ
- นาหน้าคากริยา เช่น ฉันกินเพ่ืออยู่
- นาหน้าคาวิเศษณ์ เช่น เขาใจร้ายส้นิ ดี
- นาหน้าประโยคหรอื ข้อความ เช่น หมอพดู เสยี งดงั กับคนป่วย

สรุป คาบพุ บท คอื คาทีใ่ ชน้ าหน้าคานาม คาสรรพนาม คาวเิ ศษณ์
เพ่อื ใหไ้ ด้ใจความชดั เจนและตอ่ เนื่องกัน

ขอ้ สงั เกต ในการใช้คาบพุ บท ต้องเข้าใจใหด้ ีวา่ คาบพุ บทตอ้ งนาหนา้ คาอื่น
คอื คานาม คาสรรพนาม คากริยา และคาวเิ ศษณ์

www.kroobannok.com ชุดการเรียนร้ดู ้วยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบพุ บท หนา้ ๑๘

แบบทดสอบหลังเรยี น

คาชแ้ี จง ให้นักเรยี นเลอื กคาตอบทีถ่ ูกเพยี งคาตอบเดยี ว
๑. คาวา่ “โดย” ในขอ้ ใดเป็นบุพบท
ก. รถโดยสาร
ข. เขยี นโดยกวี
ค. ศึกษาโดยตรง
ง. ทายาทโดยธรรม

๒. คาว่า “จน” ในข้อใดเปน็ บุพบท
ก. เราจะรอจนเช้า
ข. เขาจนก็จรงิ แตไ่ มโกง
ค. เกดิ เป็นคนอย่ากลวั จน
ง. คนจนไม่จาเป็นต้องเลว

๓. คาบุพบทมหี นา้ ทใ่ี ด
ก. ใชแ้ สดงอารมณค์ วามรสู ึก
ข. ใชข้ ยายความของคาทตี่ อ้ งการเปลี่ยนรูป
ค. ใช้ขยายความหมายของคาทน่ี าไปประกอบ
ง. ใช้เช่อื มคาให้มีความหมายสมั พนั ธ์เป็นประโยคเดียวกัน

www.kroobannok.com ชุดการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง ชดุ ที่ ๑ คาบพุ บท หน้า ๑๙

๔. “ผมู้ วี าจาสัตย์ยอ่ มได้รบั ความเชอ่ื ถือ_______ผู้อนื่ ” ควรเติมคาใด
ท่ีเหมาะสมลงในชอ่ งวา่ ง
ก. แก่
ข. กบั
ค. ต่อ
ง.จาก

๕.“เขามกี าลังใจตอ่ สโู้ รคร้ายเพราะคาพูดของคุณ”คาท่ขี ีดเสน้ ใต้ เปน็ คา
บพุ บทบอกสิง่ ใด
ก. บอกสาเหตุ
ข. บอกความมงุ่ หมาย
ค. บอกเคร่ืองมือทใ่ี ชท้ า
ง. บอกผ้รู ับผลประโยชน์

๖. ข้อใดมีคาบุพบทบอกความเปน็ เจ้าของ
ก. เส้ือของใครอยใู่ นตู้
ข. ของบนโตะ๊ ของใครกัน
ค. นกของฉนั หายไปจากกรง
ง. อาหารจานนเ้ี ดก็ กนิ เทา่ นั้น

๗. คาว่า “บน” ในขอ้ ใดเป็นคาตา่ งชนิดกับคาอน่ื
ก. กนิ บนเรือน
ข. ขรี้ ดบนหลงั คา
ค. ดาวบนฟ้า
ง. อยูข่ ้างบน

www.kroobannok.comชุดการเรยี นรดู้ ้วยตนเอง ชุดท่ี ๑ คาบุพบท หน้า ๒๐

๘. “พวกเราแวะซือ้ ขนมข้างทาง” คาทข่ี ีดเสน้ ใต้เปน็ คาบพุ บทแสดง
ความสัมพันธใ์ ด
ก. แสดงความสมั พันธ์เก่ยี วกบั เวลา
ข. แสดงความสมั พันธ์เก่ียวกับสถานท่ี
ค. แสดงความสมั พันธ์เกีย่ วกบั ผู้ท่ที าร่วมกนั
ง. แสดงความสัมพันธ์เกยี่ วกับความเป็นเจ้าของ

๙. ข้อใดมคี าบพุ บทท่แี สดงความสมั พันธ์บอกเวลา
ก. เวลาในขวดแก้ว
ข. วนั ทต่ี ามปฏทิ ินคอื อะไร
ค. วันน้นั เตม็ ไปดว้ ยความวุ่นวาย
ง. เขากลบั มาถงึ เมืองไทยเมอ่ื เชา้ นี้

๑๐. คาวา่ “ตอ่ ” ในข้อใดเปน็ บุพบท
ก. เขามาต่อว่าฉัน
ข. เธอต้องใหก้ ารต่อศาล
ค. เรื่องน้ีคดิ วา่ เราเป็นต่อ
ง. มารู้ตัวก็ต่อเมอื่ สายเสยี แล้ว

ชดุ การเรยี นรู้ดว้ ยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบพุ บท หน้า ๒๑

ภาคผนวก
www.kroobannok.com

www.kroobannok.com ชุดการเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หน้า ๒๒

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น

๑. ค. ใชเ้ ชอื่ มคาให้มคี วามหมายสมั พนั ธเ์ ป็นประโยคเดยี วกนั
๒. ก. เราจะรอจนเชา้
๓. ข. เขยี นโดยกวี
๔. ง. จาก
๕. ข. เธอต้องใหก้ ารตอ่ ศาล
๖. ง. อยขู่ า้ งบน
๗. ข. เขากลับมาถึงเมืองไทยเมอื่ เชา้ น้ี
๘. ก. นกของฉันหายไปจากกรง
๙. ข. แสดงความสมั พนั ธเ์ ก่ียวกับสถานที่
๑๐. ข. บอกสาเหตุ

เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน

๑. ข. เขียนโดยกวี
๑. ก. เราจะรอจนเช้า
๒. ง. ใช้เชื่อมคาใหม้ คี วามหมายสัมพันธ์เปน็ ประโยคเดียวกัน
๓. ง. จาก
๔. ก. บอกสาเหตุ
๕. ค. นกของฉันหายไปจากกรง
๖. ง. อยขู่ ้างบน
๗. ข. แสดงความสัมพันธ์เกี่ยวกับสถานท่ี
๘. ง. เขากลบั มาถงึ เมอื งไทยเมื่อเชา้ น้ี
๑๐.ข. เธอตอ้ งให้การต่อศาล

www.kroobannok.comชดุ การเรียนรู้ด้วยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หนา้ ๒๓

เฉลยแบบฝึกหัดท่ี ๑.๑

คาสั่ง ใหน้ กั เรียนขีดเส้นใต้คาบพุ บทในประโยคตอ่ ไปนี้

๑. เขาเห็นกับตาวา่ เธอรอ้ งไห้
๒. นกั เรียนวาดภาพดว้ ยดนิ สอสี
๓. เดก็ ๆ ยอมไปโรงเรียนโดยดี
๔. เราทกุ คนควรกินเพอื่ อยไู่ ม่ใชอ่ ยู่เพอื่ กนิ
๕. ถา้ จะไปอยธยุ าทางเรอื ตอ้ งออกจากบา้ นแต่เชา้
๖. ศภุ ณัฐบุตรของนางจารึกเรยี นเก่งมาก
๗. กรมพระยาดารงราชานภุ าพเป็นบดิ าแหง่ ประวตั ศิ าสตร์
๘. โรงเรียนเทศบาลเขาชยั สนตง้ั อยู่ใกล้อาเภอเขาชยั สน
๙. คุณพ่อเลย้ี งปลาสวยงามไว้สาหรบั ขาย
๑๐.เขาทางานใกล้เสรจ็ แลว้

www.kroobannok.com ชุดการเรียนรดู้ ว้ ยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบพุ บท หนา้ ๒๔

แบบฝกึ หัดท่ี ๒.๑

คาสัง่ ให้นักเรยี นบอกชนดิ ของคาบพุ บทของคาท่ีขดี เสน้ ใต้ให้ถูกตอ้ ง

๑. ฉันรอเธอตง้ั แต่เช้า บพุ บทบอกเวลา
๒. เคร่ืองบนิ บินอยู่เหนือนา่ นนา้ ไทย บพุ บทบอกสถานท่ี
๓. ประชาชนมาร่วมบรจิ าคโลหติ เมื่อสปั ดาหท์ ่ีแลว้ บุพบทบอกเวลา
๔. คณุ แม่กาลงั ซอ้ื ของในตลาด บุพบทบอกสถานที่
๕. พอ่ ตงั้ กล่องรบั นา้ มนั ไว้ตามชมุ ชน บุพบทบอกสถานที่
๖. เจา้ มอมนอนใตโ้ ตะ๊ ของมะลิเมือ่ เชา้ นี้ บพุ บทบอกเวลา
๗. คุณครใู ห้สง่ การบ้านภายในวันนี้ บุพบทบอกเวลา
๘. คุณตาปลกู ตน้ ไมอ้ ยู่ข้างรว้ั บพุ บทบอกสถานที่
๙. เขาดูแลต้นมะม่วงจนกระท่งั ออกผลเตม็ ต้น บุพบทบอกเวลา
๑๐.สถานท่ีแหง่ น้ีเป็นท่พี ักผอ่ นหย่อนใจของทุกคน บพุ บทบอกสถานที่

ชดุ การเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง ชุดท่ี ๑ คาบพุ บท หน้า ๒๕

เฉลยแบบฝกึ หดั ที่ ๒.๒
คาสง่ั ให้นกั เรียนจับคู่ความสมั พนั ธข์ องคาบุพบท
www.kroobannok.com
. ๑. ครูใหร้ างวัล นักเรียนทเ่ี รียนดี

. ๒. เขาทางาน ตวั ของเขาเอง

๓. แหวนวงนี้ ฉนั

. ๔. เขาย่ืนคาร้อง ศาล

. ๕. อาหารน้ี ใสบ่ าตร

. ๖. น้องไปซอื้ ของ แม่

. ๗. เขาทางานอยู่วิทยุกระจายเสยี ง ประเทศไทย

. ๘. ฉันทาทกุ อย่าง แม่

. ๙. หนงั สือเล่มน้ี ผม

. ๑๐. เขาแถลงข่าว ผูส้ ื่อขา่ วในทาเนยี บรฐั บาล

www.kroobannok.com ชุดการเรยี นรู้ด้วยตนเอง ชุดที่ ๑ คาบพุ บท หน้า ๒๖

เฉลยแบบฝึกหัดที่ ๓.๑

คาส่งั ให้นกั เรียนเลือกคา เตมิ ในช่องว่างให้ถูกต้อง

เหนอื ของ จาก ใต้ ตาม แก่ ใกล้ โดย ใน เพอื่

๑. ตลาดอยู่ ใกล้ โรงเรียนแค่นี้เอง
๒. เขาทางานแบบมา เหนอื เมฆ
๓. บา้ น ของ สมจติ รหลังใหญม่ าก
๔. ขอให้เดนิ ทาง โดย สวัสดิภาพ
๕. พดู แล้วเหมอื นยกภเู ขาออก จาก อก
๖. ยากเหมือนงมเข็ม ใน มหาสมุทร
๗. พอ่ แม่ทาทุกอยา่ ง เพ่อื ลกู
๘. โบราณว่าเดนิ ตาม ผ้ใู หญห่ มาไมก่ ดั
๙. อย่าให้ความเหน็ แก่ ตวั มาทาลายมิตรภาพระหวา่ งเรา
๑๐. สุนขั นอนอยู่ ใต้ โตะ๊ ในห้องอาหาร

ชดุ การเรียนรดู้ ้วยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบพุ บท หน้า ๒๗

ตารางการบันทกึ คะแนนระหว่างเรียน

ของนักเรยี นชน้ั ประถมศึกษาปีท่ี ๕ ที่เรียนโดยชดุ การเรียนรดู้ ้วยตนเอง

www.kroobannok.com เร่อื ง คาบพุ บท

เลขที่ ช่อื – สกุล แบบฝกึ ชดุ ที่ รวม รอ้ ยละ การประเมิน

ชุดท่ี๑ ชุดท่ี๒.๑ชุดที่๒.๒ชดุ ที่๓.๑ ผ่าน ไม่
(๑๐) (๑๐) (๑๐) (๑๐ ผ่าน

กาหนดเกณฑ์ผ่าน การทาแบบฝึกระหวา่ งเรยี นไว้ รอ้ ยละ ๗๐ ( ๗ ขอ้ ) ขึ้นไป

ชุดการเรียนรดู้ ว้ ยตนเอง ชดุ ที่ ๑ คาบุพบท หนา้ ๒๘

ตารางการบันทกึ คะแนนการทดสอบก่อนเรียน – หลงั เรียน

ของนักเรียนช้นั ประถมศึกษาปีที่ ๕ ท่ีเรียนโดยชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง

www.kroobannok.com เรื่อง คาบพุ บท

เลขที่ ช่อื – สกลุ คะแนน ระดับ

ก่อนเรยี น หลังเรยี น การพฒั นา

กาหนดเกณฑ์ผ่าน การทาแบบทดสอบหลงั เรยี นไว้ รอ้ ยละ ๗๐ ( ๗ ขอ้ ) ข้นึ ไป

www.kroobannok.com ชดุ การเรียนรูด้ ว้ ยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบุพบท หนา้ ๒๙

บรรณานกุ รม

กองเทพ เคลอื บพณิชกุล.การใชภ้ าษาไทย.กรงุ เทพฯ:โอเดยี นสโตร์ , ๒๕๔๒.
กาชยั ทองหล่อ.หลกั ภาษาไทย.กรงุ เทพฯ:อมรการพมิ พ์,๒๕๔๕.
กิจมาโนชญ์ โรจน์ทรัพย์. ตวิ เข้มภาษาไทยโค้งสดุ ทา้ ยเข้าเตรียมอดุ มศกึ ษา.

กรงุ เทพฯ:โรงเรยี นวิทยศ์ ิลป์Pinnacle,๒๕๕๒.
ขัณธช์ ัย อธิเกยี รติ,เรณู ทวนิ ันท์ และสิรพิ ัชร์ เจษฎาวโิ รจน.์ ภาษาไทยหลกั ภาษา

และการใช้ภาษา.กรงุ เทพฯ:อักษรเจริญทัศน์ , ๒๕๕๔.
เครือรตั น์ เรืองแกว้ . ชนดิ ของคา. กรงุ เทพฯ:ปาเจรา , ๒๕๔๖.
จงชัย เจนหัตถการกิจ.เสริมปรีชาญาณวิชาภาษาไทย ม.ต. พิมพ์ครั้งท่ี ๕

กรุงเทพฯ:ธนาเพลส , ๒๕๕๑.
ชนิตา ฉัตรจรัสแสง. ภาษาไทยชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๖. พิมพ์ครั้งที่ ๑๑.

กรงุ เทพฯ : อักษรเจริญทศั น์ , ๒๕๕๑.
ช. ช้างน้อย. ภาษาชวนคิด. กรงุ เทพ: สุวีริยาสาสน์, ๒๕๔๘.
ฐะปะนยี ์ นาครทรรพ. บนั ไดหลักภาษา ๒ .กรงุ เทพฯ:อกั ษรเจริญทัศน์ , ๒๕๔๕.
ธารง ชูทพั ,วไิ ลพร รังสวี งศ์ และพรทิพย์ แฟงสุด. หนังสือชดุ เสรมิ ประสบการณ์

ภาษาไทย ชนั้ ประถมศกึ ษาปีที่ ๖. กรุงเทพฯ:ฟิสกิ สเ์ ซ็นเตอร์. ๒๕๕๑.
บรรเทา กิตติศักด.ิ์ หลกั ภาษาไทย. พมิ พค์ รั้งที่ ๖. กรุงเทพฯ:ไทยวฒั นาพานชิ .

๒๕๓๙ พรทิพย์ แฟงสุด. หลักภาษาไทยม.๒. กรุงเทพฯ: ฟิสิกส์เซ็น
เตอร.์ ๒๕๕๒.
______________ . หลักภาษาไทยม.ต้น . กรุงเทพฯ : ฟสิ ิกสเ์ ซน็ เตอร์. ๒๕๕๒.
ยศ พนัสสรณ์. ภาษาไทยม.ตน้ . กรุงเทพฯ:ไทยวฒั นาพานิช,๒๕๓๙.
ราชบณั ฑิตยสถาน. พจนานุกรมฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรุงเทพฯ :
นานมบี คุ สพ์ ับลเิ คช่นั ส์, ๒๕๔๖.

ชดุ การเรียนรูด้ ว้ ยตนเอง ชดุ ที่ ๑ คาบุพบท หนา้ ๓๐

______________. ลักษณนาม พิมพ์คร้งั ที่ ๖ กรุงเทพฯ : ราชบัณฑติ ยสถาน
พ.ศ. ๒๕๔๖.

วเิ ชียร เกษประทมุ . คมู่ อื ภาษาไทย ม. ๒ ท ๒๐๓ , ท ๒๐๔. กรุงเทพฯ : พฒั นา
ศึกษา, ๒๕๔๓.

สถาบนั ภาษาไทย. บรรทัดฐานภาษาไทย เลม่ ๓ ชนดิ ของคา วลี ประโยค
และสัมพันธสาร. กรุงเทพฯ : สานกั วชิ าการและมาตรฐานการศึกษา,
๒๕๕๒.

อัจฉรา ชีวพันธ.์ หลกั ภาษาไทยชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี ๕. กรุงเทพฯ:กรงุ ธนพฒั นา,
๒๕๔๕
www.kroobannok.com