การจัดงานสดุดีท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสุนทร ประจำปี 2564

Glorification of Thao Thep Krasattri
and Thao Si Sunthon Event 2021

คํานาํ

ท้าวเทพกระษัตร-ี ท้าวศรสี นุ ทร สองวรี สตรผี กู้ ล้า
เมอื งถลาง หรอื ทีชาวบา้ นรจู้ กั ในนาม ยา่ จนั -ยา่ มุกเปนบุคคล
สาํ คัญของประวตั ิศาสตรไ์ ทย ทีปองกันเมอื งถลางใหพ้ น้ จาก
ขา้ ศึกไดใ้ นสงครามเก้าทัพ สมยั รตั นโกสนิ ทรต์ อนต้น ทําให้
ชาวภเู ก็ตต่างรสู้ กึ ภาคภมู ใิ จ และปลืมปติเปนอยา่ งมากกับ
วรี กรรมอันยงิ ใหญ่ จงึ ไดส้ รา้ งอนสุ าวรยี ท์ ้าวเทพกระษัตร-ี
ท้าวศรสี นุ ทร ไวต้ รงวงเวยี นท่าเรอื เพอื ใหช้ าวภเู ก็ตและคน
ต่างจงั หวดั ไดก้ ราบสกั การะบูชา และใหค้ วามเคารพนบั ถือ อีก
ทังเพอื ระลึกถึงคณุ งามความดี ความกล้าหาญ และความเสยี
สละ ของสองวรี สตรไี ทยทีมหี วั ใจรกั ชาติอยา่ งเปยมล้น

หนงั สอื เล่มนจี ดั ทําขนึ เพอื เสนอขอ้ มูลและความรู้
เบอื งต้น เกียวกับท้าวเทพกระษัตร-ี ท้าวศรสี นุ ทร สองวรี สตรี
ผกู้ ล้าเมอื งถลาง รวมทังกิจกรรมและพธิ กี รรมสาํ คัญในงาน
สดดุ ที ้าวเทพกระษัตร-ี ท้าวศรสี นุ ทร ใหก้ ับผอู้ ่านไดร้ บั ขอ้ มูล
และรสู้ กึ ซาบซงึ ถึงการ อนรุ กั ษ์ สบื สาน ประเพณที ้องถินของ
จงั หวดั ภเู ก็ตสบื ไป ณ โอกาสนี หากมขี อ้ ผดิ พลาดประการใด
ผจู้ ดั ทําต้องขออภัยมา ณ ทีนี

วภิ ารตั น์ ภิรมรกั ษ์

สารบญั

๑.ประวัติท้าวเทพกระษตั ร-ี ท้าวศรสี นุ ทร……………………………………………………………….๑
๒.พธิ กี รรมและกจิ กรรมในงานสดดุ ีท้าวเทพกระษตั ร-ี ท้าวศรสี นุ ทร………………………..๒

๒.๑ พธิ อี ุปสมบทหมอู่ ุทิศสว่ นกศุ ลแด่บรรพชนผกู้ ลา้ เมอื งถลาง………………..………..๓
๒.๒ พธิ ที ําบุญตักบาตร…………………………………………………………….……………….………..๔
๒.๓ พธิ บี วงสรวง ปูยา ตายาย และบรรพชนผกู้ ลา้ เมอื งถลาง…………………………….๕
๒.๔ พธิ วี างพวงมาลา และสดดุ ีวีรกรรมท้าวเทพกระษตั ร-ี ท้าวศรสี นุ ทร………..…….๖
๒.๕ การแสดงแสง สี เสยี ง ละครอิงประวัติศาสตรถ์ ลาง…………….…………….………….๗
บรรณานกุ รม………………………………………………………………………………………………………….๘

๑

๑.ประวตั ิท้าวเทพกระษัตร-ี ท้าวศรสี นุ ทร

ภูเก็ตเปนจังหวัดทีมีประวัติศาสตร์มายาวนาน ซึงประวัติศาสตร์ที
สําคัญและโดดเด่นของภูเก็ต คือ ประวัติศาสตร์ของท้าวเทพกระษัตรี-
ท้าวศรีสุนทร สองวีรสตรีผู้ปกปองเมืองถลางไว้จากการรุกรานของพม่า
ในสงครามเก้าทัพในสมัยทีเกิดเหตุการณ์สงครามเก้าทัพนันตรงกับ
พ.ศ.๒๓๒๘ ในรัชสมัยรัชกาลที ๑ พม่าได้ยกทัพมาตีไทย โดยมีทัพหนึง
ยกมาทางใต้ มุ่งเข้ามาตีเมืองถลาง ในขณะนันพระยาพิมลอัยา(ขัน) เจ้า
เมืองถลางสามีของคุณหญิงจัน เพิงถึงแก่อนิจกรรม คุณหญิงจันและ
คุณมุกน้องสาวจึงตัดสินใจ ร่วมมือกับเจ้าเมืองภูเก็จ คือพระยาทุกขราช
(เทียน) วางแผนการเพือเตรียมปองกันเมืองถลาง และใช้กลอุบายต่อสู้
กับพม่า จนทําให้พม่าต้องถอยทัพกลับไปและพ่ายแพ้ในทีสุด (ตรงกับ
วันที ๑๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๓๒๘)

วีรกรรมครังนันทําให้รัชกาลที ๑ โปรดเกล้าแต่งตังให้คุณหญิงจัน
เปนท้าวเทพกระษัตรีและคุณมุกเปนท้าวศรีสุนทร ส่วนพระยาทุกขราช
(เทียน) ก็ได้รับแต่งตังให้เปนพระยาถลางใน พ.ศ.๒๓๓๑

ปจจุบันได้มีการสร้างอนุสาวรีย์ท้าวเทพกษัตรี-ท้าวศรีสุนทร แต่ง
กายแบบผู้หญิงไทยสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้นยืนถือดาบเคียงคู่กัน
เพือเปนทีสักการะแก่คนทัวไป (Phuketdreamcompany, ๒๐๑๕)

๒

๒. พธิ กี รรมและกิจกรรม
งานสดดุ ที ้าวเทพกระษัตร-ี ท้าวศรสี นุ ทร

พิธีกรรมและกิจกรรมในงานสดุดีท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสุนทร
เริมจัดขึนตังแต่วันที ๖-๒๐ มีนาคม ๒๕๖๔ เพือเทิดทูนเกียรติท้าวเทพกระษัตรี-
ท้าวศรีสุนทร และวีรชนผู้หาญกล้าเมืองถลาง ให้เปนทีประจักษ์แก่เด็ก เยาวชน
และประชาชนทัวไป โดยมีกิจกรรม ดังนี
• พิธีอุปสมบทหมู่อุทิศส่วนกุศลแด่บรรพชนผู้กล้าเมืองถลาง
• พิธีทําบุญตักบาตร
• พิธีบวงสรวงปูย่า ตายาย และบรรพชนผู้กล้าเมืองถลาง
• พิธีวางพวงมาลาและสดุดีวีรกรรมท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสุนทร
• การแสดงแสง สี เสียง ละครอิงประวัติศาสตร์ถลาง

๓

๒.๑ พธิ อี ุปสมบทหมู่
อุทิศสว่ นกศุ ลแดบ่ รรพชนผกู้ ล้าเมอื งถลาง

พธิ อี ุปสมบทหมอู่ ุทิศสว่ นกศุ ลแด่บรรพชนผกู้ ลา้ เมอื งถลาง จัดขนึ วันที
๖ มนี าคม ๒๕๖๔ ณ วัดเทพวนาราม (วัดมา่ หนกิ ) ตําบลศรสี นุ ทร อําเภอ
ถลาง จังหวัดภเู กต็ เพอื เปนการอุทิศสว่ นกศุ ลแด่บรรพชนผกู้ ลา้ เมอื ง
ถลาง ในปนมี ผี เู้ ขา้ รว่ มอุปสมบท จํานวน ๔๒ คน โดย พระนวกะ ศกึ ษา
พระธรรมวินยั และฝกปฏิบตั ิพฒั นาจิต ระหว่างวันที ๖ - ๒๐ มนี าคม
๒๕๖๔ เปนเวลา ๑๕ วัน

ขันตอนในพิธอี ุปสมบทหมู่
อุทิศส่วนกุศลแด่บรรพชนผู้กล้าเมืองถลาง

๑.ผเู้ ขา้ รว่ มอุปสมบทหมอู่ ุทิศสว่ นกศุ ลแด่บรรพชนผกู้ ลา้ เมอื งถลางเตรยี ม
ตัวปลงผม
๒.เรมิ พธิ ปี ลงผม
๓.นาคทําพธิ คี ารวะเจ้าภาพรบั ผา้ ไตรจีวรบาตรนาคพรอ้ มมารดา-บดิ า
และพทุ ธศาสนกิ ชนรว่ มแหร่ อบพระอุโบสถ
๔.หลงั จากนนั นาํ นาคเขา้ สศู่ าลาการเปรยี ญ
๕.ประธานฝายสงฆเ์ รมิ พธิ บี รรพชาสามเณร

๔

๒.๒ พธิ ที ําบุญตักบาตร

พิธีทําบุญตักบาตร จัดขึนเพืออุทิศบุญกุศลให้ ปูย่า ตายาย
บรรพชนผู้กล้าเมืองถลาง เนืองในงานสดุดีท้าวเทพกระษัตรี-ท้าว
ศรีสุนทร ประจําป ๒๕๖๔ โดยกิจกรรมทําบุญตักบาตรจัดขึนวัน
ที ๑๒ มีนาคม ๒๕๖๔ ณ สวนพระพุทธศาสนาวัดม่วงโกมารภัจจ์

กิจกรรมดังกล่าวมีสาํ นักงานวัฒนธรรมจังหวัดภูเก็ต ร่วมกับ
มูลนิธิท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสุนทร เปนหน่วยงานหลักในการ
จัดกิจกรรมทําบุญตักบาตร

๕

๒.๓ พธิ บี วงสรวงปูยา่ ตายาย
และบรรพชนผกู้ ล้าเมอื งถลาง

พธิ บี วงสรวงปูยา่ ตายาย บรรพชนผกู้ ลา้ เมอื งถลาง คือพธิ กี รรมทีชาวภเู กต็
จัดขนึ เพอื อุทิศบุญกศุ ลใหแ้ กบ่ รรพชนผกู้ ลา้ เมอื งถลางทีได้ต่อสกู้ บั กองทัพทหาร
พมา่ ในศกึ ถลาง เมอื ป พ.ศ.๒๓๒๘ โดยการต่อสใู้ นครงั นนั มที ่านผหู้ ญงิ จันและ
คณุ มกุ หรอื ท้าวเทพกระษตั ร-ี ท้าวศรสี นุ ทร เปนผนู้ าํ ทัพ จนกระทังในวันที ๑๓
มนี าคม ๒๓๒๘ เหลา่ บรรพชนผกู้ ลา้ เมอื งถลางสามารถเอาชนะทัพทหารพมา่ ได้
ในทีสดุ ซงึ วัดมว่ งโกมารภัจจ์ทีใชเ้ ปนสถานทีประกอบพธิ เี คยเปนสถานทีทีใชฝ้ ก
ไพรพ่ ลทหารในการรบ (Siangtai, ๒๐๒๑)

พธิ บี วงสรวงปูยา่ ตายาย บรรพชนผกู้ ลา้ เมอื งถลาง จัดขนึ ในชว่ งเยน็ ของวัน
ที ๑๒ มนี าคม ๒๕๖๔ โดยพธิ ปี ระกอบด้วย การสกั การะรูปหลอ่ ท้าวเทพ
กระษตั ร-ี ท้าวศรสี นุ ทร และทําพธิ บี วงสรวงโดยมพี ราหมณเ์ ปนผปู้ ระกอบพธิ ี
ทังนเี ครอื งบวงสรวงในพธิ นี นั มที ังชาวบา้ น และผสู้ บื สายสกลุ ยา่ จัน-ยา่ มกุ นาํ มา
รว่ มพธิ บี วงสรวงด้วยโดยผเู้ ขา้ รว่ มพธิ แี ต่งกายด้วยชุดสภุ าพสขี าวหรอื ชุดพนื
เมอื งจังหวัดภเู กต็

๖

๒.๔ พธิ วี างพวงมาลา และสดดุ วี รี กรรม
ท้าวเทพกระษัตร-ี ท้าวศรสี นุ ทร

พิธีวางพวงมาลาและสดุดีวีรกรรมท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสุนทร จัด
ขึนวันที ๑๓ มีนาคม ๒๕๖๔ เพือเปนการเทิดทูนเชิดชูเกียรติประวัติ และ
สดุดีวีรกรรมอันยิงใหญ่ของบรรพชนเมืองถลางทีต่อสู้กับกองทัพข้าศึกและ
ได้สร้างอนุสาวรีย์ไว้บริเวณสีแยกท่าเรือ เพือให้ประชาชนได้ระลึกถึงพระ
ปรีชาสามารถวีรกรรมอันกล้าหาญทีมีต่อชาวจังหวัดภูเก็ตในอดีต

ซึงในปนี ได้จัดแบ่งสถานทีสาํ หรับวางพวงมาลาออกเปน ๒ สถานที
เนืองจากสถานการณ์โควิด ๑๙ โดยทีแรก ณ อนุสาวรีย์ท้าวเทพกระษัตรี-
ท้าวศรีสุนทร(สีแยกท่าเรือ) สาํ หรับศาล ทหาร ตํารวจ ส่วนหน่วยงาน
ราชการทุกภาคส่วน ทังภาครัฐและเอกชน วางพวงมา ณ อนุสรณ์สถาน
เมืองถลาง

การแต่งกายของผเู้ ขา้ รว่ มพธิ วี างพวงมาลา

• ขา้ ราชการ/พนกั งานรฐั วิสาหกจิ
เครอื งแบบกากคี อพบั แขนยาวสวมหมวก
• ขา้ ราชการทหาร/ตํารวจ
เครอื งแบบตามสงั กดั สวมหมวก
• สมาชกิ สมาคม มลู นธิ ิ สโมสร ชมรม
ชุดสภุ าพตามประเพณนี ยิ ม
• ประชาชน ชุดสภุ าพ

๗

๒.๕ การแสดงแสง สี เสยี ง
ละครอิงประวตั ิศาสตรถ์ ลาง

การแสดงแสง สี เสียง ละครอิงประวัติศาสตร์ถลาง เปนงานประจําป
ของจังหวัดภูเก็ต จัดขึนในระหว่างวันที ๑๓-๑๕ มีนาคม ๒๕๖๔ การแสดง
แสง สี เสียง ละครอิงประวัติศาสตร์ เพือระลึกถึงความจงรักภักดีต่อสอง
วีรสตรีผู้กล้าเมืองถลาง ซึงจัดขึน ณ บริเวณพืนทีอนุสรณ์สถานเมืองถลาง
โดยในช่วงคาของวันที ๑๓-๑๕ มีนาคม ๒๕๖๔ มีการแสดงแสง สี เสียง
ละครอิงประวัติศาสตร์ เพือให้ผู้เข้าร่วมงานได้เห็นถึงประวัติศาสตรก์ ารสรู้ บ
ของท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสุนทร

บรรยากาศภายในงานสดุดีเทพกระษัตรี-ท้าวศรี สุนทร เต็มไปด้วย
ความสวยงามยิงใหญ่และตระการตา มีการจัดลานศิลปวัฒนธรรมจําลองวิถี
ชีวิตเมืองถลาง อีกทังยังมีการจําหน่ายอาหารพืนเมืองอาหารอร่อยของภูเกต็
ผู้เข้าร่วมงานสดุดีท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสนุ ทร ส่วนใหญ่จะแต่งกายด้วย
ชุดไทยในสมัยรัชกาลที ๑ สมัยพระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟาจุฬาโลก
มหาราช เพือร่วมสืบสาน ประเพณีวัฒนธรรมอันดีงามของจังหวัดภูเกต็

๘

บรรณานกุ รม

อนสุ าวรยี ท์ ้าวเทพกระษตั รแี ละท้าวศรสี นุ ทร. [เว็บบลอ็ ก]. สบื ค้น
จาก:
https://www2.edtguide.com/index.php/www/travel/78890/th
ao-thep-kasattri-and-thao-sisuthon-monument

Phuket dream company. ประวัติศาสตรภ์ เู กต็ ประวัติท้าวเทพ
กระษตั รที ้าวศรสี นุ ทร.(๒๐๑๕).[เว็บบลอ็ ก].สบื ค้นจาก:
https://www.phuketdreamcompany.com/phuket-old-history-
monument-thalang/

Siangtai. (๒๐๒๑). พธิ บี วงสรวงปูยา่ ตายาย บรรพชนผกู้ ลา้ เมอื ง
ถลาง. [เว็บบลอ็ ก]. สบื ค้นจาก: https://siangtai.com/

สาํ นักงานวฒั นธรรมจงั หวดั ภเู ก็ต
๓๘/๑๙๕ ถ.รตั นโกสนิ ทร๒์ ๐๐ป ต.ตลาดเหนือ อ.เมอื ง จ.ภเู ก็ต ๘๓๐๐๐
โทรศัพท์ ๐๗๖-๒๒๓-๖๑๗ โทรสาร ๐๗๖-๒๒๓-๖๕๔