Zelimxan Yaqub

ZƏLİMXAN
YAQUB

ƏSƏRLƏRİ

ON ÜÇ CİLDDƏ

“Şәrq-Qәrb”
Bakı – 2011





Tәrtib edәni vә Musa NƏBİOĞLU
redaktoru:

Zәlimxan Yaqub. Əsәrlәri, XIII cilddә, I cild.
Bakı, “Şәrq-Qәrb” Nәşriyyat evi, 2011, 416 sәh.

Xalq şairi Zәlimxan Yaqubun 13 cildlik әsәrlәri külliyyatının
birinci cildindә son illәrdә yazdığı şeirlәr toplanmışdır.

ISBN 978-9952-34-641-1

© Zәlimxan Yaqub, 2011
© “Şәrq-Qәrb” Nәşriyyat evi, 2011

ALIN YAZIM, TALEYİM – YARADICILIĞIM ALIN YAZIM, TALEYİM

Tanışdımı yazı sana,
Bax alnımın yazısına.
Bax bir Allah rızasına,
Gör bir orda nә yazılıb?

Nә yazıdı – yozmaq olmur,
Nә yazıdı – pozmaq olmur.
Əl xәttiylә yazmaq olmur,
Gör bir orda nә yazılıb?

Görәn, duyan tapılmadı,
Açan, soyan tapılmadı.
Bir oxuyan tapılmadı,
Görәn orda nә yazılıb?

Mәndә zәrrә qәdәr şübhә yoxdur ki, Allah mәnim al-
nıma “Sözlә nәfәs al!” cümlәsini yazıb, yoxsa mәn ağıllı
sözün, yaxşı şeirin bu qәdәr dәlisi, Mәcnunu olmazdım.

Ruh bәdәndә, nәfәs canda yaşadığı kimi, mәnim dә
yaradıcılığım tәrcümeyi-halımda, tәrcümeyi-halım yara-
dıcılığımda, sözümdә yaşayır. Yaradıcılıq! Bu sözdә,
bu ifadәdә bir “Yaradan” sözü var. Ən böyük yaradan
Allahın özü vә onun yaratdıqlarıdır. “Dünyada qalacaq
yalnız Yaradan” – deyәn Sәmәd Vurğun da bu fikri iş-
lәdәndә elә böyük Yaradanı nәzәrdә tuturdu. Allah özü-
nün şah әsәri kimi insanı yaratdı. Ona ilahi ruhu, ilahi
sevgini vә ilahi mәhәbbәti bağışladı. Özünün şah әsәri
kimi, insana da yaratmaq eşqi, yaradıcılıq ehtirasını ver-
di. Daş üçün tişәni, rәng üçün fırçanı, söz üçün qәlәmi
insanlara hәdiyyә elәdi. Heykәltәraşa daşı-qayanı,

5

ZƏLİMXAN YAQUB rәssama dünyanın rәnglәrini, bәstәkara sözlә sәsin vәh-
dәtindәn nәğmәlәr yaratmaq qüdrәtini, şairә müqәddәs
sözü әmanәt elәdi. Vergi verdiyi, buta verdiyi insanlara
– heykәltәraşa bu dünyanın daşından, qayasından hey-
kәllәr yarat, rәssama bu dünyanın rәsmini çәk, bәstәkara
yaratdığım dünyanın eşqinә nәğmәlәr bәstәlә, şairә ya-
ratdığım dünyanı şair sözüylә daha da gözәllәşdir dedi.
Söz haqqında müxtәlif zamanlarda bir neçә “Söz”
şeirim dünyaya gәldi:

İlahidәn gәlәn nurdu, şüadı,
Tanrıların dilindәki duadı.
Şәhәr-şәhәr yaratmışıq bu adı,
Tәbriz sözdü, Dәrbәnd sözdü, Gәncә söz.

Onsuz ömrün nә balı var, nә şanı,
O qaynadır qaynayanı, daşanı.
Söz Allahın yer üzündә nişanı,
Allah özü, mәncә, sözdü, mәncә, söz.

Vә yaxud:

“Ol!” dedi, dünyanı sözdәn yaratdı,
Tanrı da söz ilә şöhrәtә çatdı.
Dağılmaz, yıxılmaz körpülәr atdı,
Ağılla ürәyin arasında söz.

Söz üçün әn ulu dәrgaha vardım,
Mәn sözün eşqinә dağları yardım.
Axtara-axtara gedib çatardım,
Olsaydı dünyanın harasında söz.

Söz Hacı Bәktaş Vәli dәrgahına döndü, mәn isә әlin-
dә dәmir әsa, ayağında dәmir çarıq aylarla-illәrlә sәh-
ralar, dağlar, dәrәlәr keçә-keçә o dәrgaha doğru gedәn

6

Yunus Əmrәyә! Dahilәrin yaratdığı söz qalasına bircә MƏNİM YOLUM
kәrpic dә mәn qoymaq istәdim, ulu sözә üz tutdum.

Ev tik, elin-oban qalsın,
Ev tik, atan-baban qalsın.
Ev tik, yurdun-yuvan qalsın,
Ev tikmә, özün qalası!

Ulu sözün dilini tap,
Ulu sözdәn bir qala yap.
Ulu sözdәn bağla kitab,
Dalınca gözün qalası...

Əgәr düşsә söz düyünә,
Döz bu dağa, döz düyünә.
Ulu sözün dözdüyünә
Dözmәz hәr dözüm qalası!

Yaddaşlarda tәzә dursan,
Yaddaşlarda yanan nursan.
Yaddaşlarda qala qursan,
Dağılmaz sözün qalası!

MƏNİM YOLUM

Yollar çoxdu dünyada. Su yolu, hava yolu, torpaq
yolu, dağ yolu, aran yolu, Allah yolu, şeytan yolu. Yola
and içib “Getdiyimiz bu yol haqqı” demişik. Şeytanın
sözünә baxanlara “filankәs yolundan azıb”, Allahın yo-
luna baxanlara “filankәs haqqın yolundadır”, – deyiblәr.
Yolların başına dolanmışıq, yollar bizim başımıza do-
lanıb. Haqqa gedәn yol Allahdan, dinә gedәn yol
Peyğәmbәrdәn, sözә gedәn yol şairdәn keçib. Şeir yolu,
sәnәt yolu, söz yolu deyilәn ifadәlәr dә var.

7

ZƏLİMXAN YAQUB Mәn söz yolunun yolçusu olmuşam. Ömrüm boyu
yollarda, sәfәrlәrdә olmuşam. Yaddaşların malı olan
şeirlәrimin әksәriyyәtini yollarda yazmışam.

Bar ilahım qismәt eylә,
Yola yoldaşınan mәni.
Mәn ona can qıyar olsam,
O sevәr başınan mәni.

Bu şeir mәnim yollarımın yoldaşına, ruhumun sir-
daşına çevrilib. Abbas Tufarqanlı elә bil bu gәraylını
mәnim üçün yazıb. Mәn dә “Yollar mәni ellәrin ürәyinә
qaytarır”, “Şahdan gәlib şaha gedәn yoldayam”, “Yol
Adәmlәrin yoludur”, “Nә ömür tükәnә, nә yol tükәnә”,
“Yolçusuyam yolların”, “Yolların”, “Mәnә yuxarıdan
yol göstәrәn var” kimi yollara hәsr olunan onlarca şeir
yazmışam.

Bu yollarda kimlәrlә görüşdüm, kimlәrә qonaq oldum,
kimlәrlә vuruşdum, kimlәrә mәğlub oldum, kimlәrә qalib
gәldim – onların hamısını bir yollar bilir, bir dә mәn.

Yaradanım yaxşı bilir,
Yolum kimlәrin yoludu.
Dünәnin söhbәti deyil,
Lap qәdimlәrin yoludu.

Qulaq haqdan gәlәn sәsdә,
Könül gündә min hәvәsdә.
Mәnim yolum pәrdә üstә,
Yanan simlәrin yoludu.

Ruhum yollara bәlәddi,
Yol çaşanlar xәcalәtdi.
Nuh, İbrahim, Mәhәmmәddi,
Yol Adәmlәrin yoludu.

8

Başqa bir misal: TOXUMLAR , CÜCƏRTİLƏR...

Yolçusu var, dәrvişi var, qulu var,
Ayağı var, qanadı var, qolu var.
Qәbrimizdәn o yana da yolu var,
Eşqi ilә ötdüyümüz yolların.

Sәhra dolaş, düz addımla, düz yeri,
Nişan qalsın ayaq yeri, iz yeri.
Yüz qanadlan, yüz havalan, yüz yeri,
Sonu yoxdu ötdüyümüz yolların.

Sonu görünmәyәn yollar... nә yaxşı yolların sonu
yoxdu, nә yaxşı arzular tükәnmәzdi, nә yaxşı istәklәr
sonsuzdu. Bәlkә dә hәyat elә ona görә bu qәdәr şirindir
ki, ömrün boyu danışırsan dil yorulmur, ömrün boyu
yazırsan söz qurtarmır, ömrün boyu baxırsan göz doy-
mur, ömrün boyu yol gedirsәn yol tükәnmir, başa çatmır.
Bir yolu qurtarmamış o biri yol sәni çağırır. Yaz! Yarat!
Bax! Gör, götür! Sev! Sevil! Sevdir! – deyir. Yollar mә-
nә hәmişә hәrәkәtdә vә bәrәkәtdә olmağı öyrәdib. Yol-
lar mәnә dağlardan aşmağın, düzlәrdәn keçmәyin,
sularda üzmәyin, göylәrdә süzmәyin vә bütün bunların
hamısını şeirә gәtirmәyin yollarını öyrәdib. Mәn yollar-
dan keçdiyim kimi, yollar da mәnim şeirlәrimdәn keçib.
Belәcә 60 il qol-qola yaşamışıq. Bu, ömür yolu, tale
yolu, yaradıcılıq yoludur.

TOXUMLAR, CÜCƏRTİLƏR...

“Söz!” Görәsәn dünyanın ilk insanı Adәmin dilin-
dәn çıxan hansı söz olub, o sözün adı nә olub, hansı mә-
nanı daşıyıb, nә haqda deyilib, hansı mәnәvi ehtiyacdan
doğulub? Söz necә sәsә, nәğmәyә, şeirә dönüb, sözә ilk

9

ZƏLİMXAN YAQUB nizamı, ahәngi, ilk ölçünü-biçini kim verib? Dünyanın
ilk şairi kim olub, ilk şeir nә haqda yazılıb. Bilmirәm.
Bildiyim bircә odur ki, Adәmi, Nuhu, İbrahimi, Yusifi,
İsmayılı, Mәhәmmәdi peyğәmbәrlik dәrәcәsinә söz qal-
dırıb. Bildiyim bircә odur ki, Homeri, Firdovsini, Niza-
mini, Danteni, Şekspiri, Mövlananı, Höteni, Hüqonu,
Hafizi, Taqoru, Dosoyevskini, Tolstoyu zamanın özü qә-
dәr әbәdilәşdirәn, göylәrin özü qәdәr ucaldan söz olub,
söz! Gözә görünmәyәn, ancaq bütün gözә görünәnlәri
idarә edәn söz! “Xalqa ağzın sirrini hәr dәm izhar qılan
söz”. Hәzrәti Mövlana demiş: “Söz ibadәt ağacının mey-
vәsidir”. “Sözün dәyәri yoxdur” sözünü eşidirik sәndәn.
Necә olur ki, sözün dәyәri yoxdur sözünü dә sözlә de-
yirsәn. Leylilәri, Züleyxaları, Şirinlәri, Zöhrәlәri, Cül-
yettaları, Kleopatraları ilahi gücüylә daha da gözәl-
lәşdirәn, dastanlaşdıran, әbәdi dirilik verәn söz! Bil-
diyim bircә odur ki, müqәddәs “Quran”ımızda “Qәlәm”
surәsi var. “And olsun qәlәmә vә yazdıqlarına!”

Mәn “İnanmışam, inanıram qәlәmә” şeirini yazanda
Quranın bu ayәsindәn xәbәrim yox idi:

Qәlәm silah, masa sәngәr, mәn әsgәr,
İnanmışam, inanıram qәlәmә.
Əsgәr olan mәslәkinә and içәr,
İnanmışam, inanıram qәlәmә.

Dosta mәktub, yara yazı – taleyim,
Ağ kağızda qara yazı – taleyim.
Bu yolların qar-ayazı taleyim,
İnanmışam, inanıram qәlәmә.

O halaldı, haramlığı götürmәz,
Şah budaqdı, cır meyvәlәr gәtirmәz.
Ölәnәdәk zәhmәtimi itirmәz,
İnanmışam, inanıram qәlәmә.

10

Mәni lap körpәliyimdәn sözә tapındıran, qәlәmә TOXUMLAR , CÜCƏRTİLƏR...
inandıran bir qüvvә var. O qüvvәnin adı Qurandımı,
kitabdımı, vergidimi, butadımı, dәrviş almasıdımı, ana-
mın südüdümü? Bilmirәm! Bildiyim bircә odur ki, mәni
qәlәm әhli, söz sahibi elәyәn, dünyanı “Ol” sözündәn
yaradan Allahdır!

İnsanı bir qәtrә sudan xәlq elәyәn, torpaqdan yara-
dıb yenә torpağa qovuşduran, sözü yoxdan var elәyәn
Allah! Dünyanın bütün insanlarını öz sәcdәsinә gәtirәn,
şeytanı lәnәtlәyәn Allah!

Görәsәn Allahsız, dinsiz, imansız, әqidәsiz, etiqad-
sız, qiblәsiz şeir yazmaq olarmı?

Sәsin, ünün eşidilmәz olanda,
Ünsüz ömrü yaşamasan yaxşıdı.
Qiblә seçib namazına durmasan,
Yönsüz ömrü yaşamasan yaxşıdı.

Hәyat şirin, ömür gödәk, gün baha,
Bağışlanmaz kim batarsa günaha.
Tapınmasan sevgi adlı Allaha –
Dinsiz ömrü yaşamasan yaxşıdı.

Yox, olmaz! İnsanın yaratdığı ölmәz әsәrlәrin hamısı
Allaha müraciәtlә başlanır.

Allahım! Nә yaxşı sözü mәnә etibar elәdin. Nә yaxşı
yazmaq istedadı, sözә yeni naxışlar vurmaq imkanı
verdin. Sәnә şükürlәr olsun, Allahım! Sәs-küy adamdan
çox şeyi alır, sәssizlik adama çox şeyi danışır. Mәn dә bir
sәssizliyә çәkilib başladım öz tәrcümeyi-halımı yazmağa.

Mәnim könlüm müәllimdir, dizim üstü dәbistanı,
O şagirdәm ki, öyrәndim sükut ilә әlifbanı,

– deyәn Xaqani kimi sükut ilә dost olmaq da taleyimә

11

ZƏLİMXAN YAQUB yazıldı. Anamın dediyinә görә beş yaşımda mәnim
dilimә gәlәn ilk şeir parçası iki misradan ibarәt olub:

Evimizin dalı arpa-arpa,
Atlar gәlir qarpa-qarpa.

5 yaşımda dediyim qafiyәlәrә aradan 50 il keçәndәn
sonra 55 yaşımda “İlk qafiyәlәr” adlı şeir hәsr elә-
mişәm:

Hәmsöhbәt olarmış Allahla bәndә,
Ömrün yaddaşında nәlәr var, nәlәr.
Görәsәn ilk dәfә dilә gәlәndә,
Nәyә işarәymiş bu qafiyәlәr.

Nә zaman qәlbimә salıb bu sәsi,
Arpa bәrәkәtmiş, at murazıymış.
Bәlkә dә Tanrının ilk qafiyәsi,
Körpә ürәyimdә dinәn sazıymış.

Mәnim şeiriyyәtim әrәndәn, әrdәn,
Oğuzdan, qopuzdan gәlәn sirr idi.
Anam zarafatla deyirdi hәrdәn,
Beş yaşı olanda o şair idi.

İlk “şeir”in sevinci evimizdә böyük sәs-küyә sәbәb
olub. Anam öz dayısı, böyük söz adamı Rәşid müәllimin
yanına qaçıb ki, ay dayı, Zәlimxan şeirlә danışır. Rәşid
müәllim sevinclә, “Ay Güllü, görәrsәn, bu uşaq gәlә-
cәkdә şair olacaq!” – deyib. Beş yaşımdaca şairlik boy-
numa qoyulub. Qәlәmimdәn çıxan ilk şeir “Meşәbәyi”,
mәtbuatda nәşr olunan ilk şeirim “Şota Rustaveli”, ilk
şeir kitabım “Könlümün sәsi” olub. Sözlә bağlı ilk olan
şeylәrin hamısında güclü sevinc hissi keçirmişәm. Mәn
şeirin böyük dünyasına öz qәlbimin sәsiylә gәlmişәm.

12

MƏNƏVİ DOĞULMA DÖVRÜ... MƏNƏVİ DOĞULMA DÖVRÜ...

XX әsrin tәn ortasında, qarlı bir qış günündә, ilin
başlanan, tәqvimin tәzәlәnәn vaxtında, tәbiәtin boranlı-
çovğunlu, şaxtalı bir günündә, 1950-ci il yanvarın 21-
dә anadan olmuşam. Bәlkә qışın sәrt vaxtı doğulmağın
da bir rәmzi mәnası var. Bәlkә gözümü dünyaya açan
kimi soyuğu, şaxtası, qarı ilә tәbiәt mәni gәlәcәkdә cә-
miyyәtin sәrt üzünü görәndә sarsılmamaq, yıxılmamaq,
çaşmamaq üçün uşaqlıqdan böyük mübarizәlәrә hazır-
layırmış.

Ey kәdәr, yumşalan deyilәm, inan,
Sәn dәyirman daşı, mәn bir dәn olsam.
Tәzә deyilsәn ki, könül xam düşә,
Çoxdan üyünәrdim üyünәn olsam.

– deyib, kәdәrә yumruq silkәlәmәk, inadkar vә dözümlü
olmaq bәlkә dә mәnim tәbiәtimә qışın sәrtliyindәn ke-
çib. Qışın әn amansız sәrtliyindә belә tәbiәt yaşamaq
eşqini tәrk etmәdiyi kimi, mәn dә ömrümün әn çәtin, әn
ağrılı dövrlәrindә, hәtta intihar hәddinә çatdığım dövrdә
belә hәyat eşqimi, yaşamaq sevgimi tәrk etmәmiş, qar
altından novruzgülü, qaya içindәn çiçәk kimi çıxmışam.

Payız kövrәldәndi, bahar coşduran,
Mәni sәrt elәyәn qış da gözәldir.
Ürәyin daşdımı demә, ay insan,
Duymağı bacarsan daş da gözәldir.

– bәndi ilә başlanan qoşma da bu tәbii mәnzәrәnin
ifadәsi, әks-sәdasıdır. Oxuduğum kitablar, sevdiyim
müdriklәr, tanıdığım ağsaqqallar mәnә hәyat üçün çox

13

ZƏLİMXAN YAQUB vacib olan bir müqәddәs duyğunu vaxtında çatdırdılar...
Ömür azdı. Sәnә verilәn nәfәs Tanrının fürsәtidir. Arzu-
lar çoxdu, yollar uzundu, hәyat şirindi, Allahın sәnә
bәxş elәdiyi ömrü havaya sovurma, külәklәrә vermә, hәr
anın, hәr dәqiqәnin qәdrini, qiymәtini bil. “Qanadlı bir
quşdur fürsәt әzәldәn; Qaçar, buraxmayın siz onu әldәn”
deyәn şairin sözünü qulaqlarında sırğa elә! Faydalı
sәslәrin hamısını eşitdim, heç birini qulaq ardına
vurmadım. Qazancım itkilәrimdәn çox oldu. Müxtәlif
illәrdә vә müxtәlif dillәrdә nәşr olunan 50-yә yaxın
kitab müәllifi oldum. Yazdığım şeirlәr, yaratdığım
kitablar rәflәrdә yatıb qalmadı, dillәrdәn dillәrә düşdü,
könüllәrdәn könüllәrә yol açdı, Qara sazın yaddaşına
köçdü. Özümdәn özümә ciddi bir tapşırıq gәldi, elә bir
tapşırıq ki, әgәr ona әmәl etmәsәydim sәsimi heç kәs
eşitmәzdi. Mәn göydәn gәlәn, torpaqdan qalxan sәslәri,
ünlәri eşitmәsәydim, sәsim eşidilmәz olardı.

Şair, elә saxla qәlbi, ürәyi,
Göy kimi boşalıb dolandan olsun.
Bir qalın kitab var, bir qalan kitab,
Yazanda elә yaz kitabını sәn,
Qalından olmasın, qalandan olsun.

Ömrüm boyu bu tapşırığa әmәl elәmәyә çalışdım ki,
gәrәk mәnim yazdıqlarım bulanan suları durulda, tutqun
çöhrәlәrә işıq saça, Nazim Hikmәt demiş, qaranlıqları
işıqlığa çıxarda, qara torpağı yaşıl çәmәnә, zülmәt gecә-
ni nurlu sәhәrә döndәrә. Ona görә fәxr elәmirәm ki, tale
fürsәt verdi, yazdıqlarımın hamısı bir-birindәn gözәl
kitablara döndü. Ona görә fәxr edirәm ki, o kitabların
heç birindә könül bulandıran, xәyal küsdürәn, ürәk qı-
ran, kiminsә ruhunu incidәn, bostanına daş atan, giley-
güzara, dedi-qoduya yol vermәdim. Yazdığım nә varsa
nurun, işığın, sevginin, mehribanlığın, sәmimiyyәtin

14

gücündәn yarandı. Allahın nuru da, Peyğәmbәrin işığı MƏNƏVİ DOĞULMA DÖVRÜ...
da, mәlәklәrin nәfәsi dә, ağsaqqalların xeyir-duası da
bu şeirlәri yazanda mәnә yardımçı oldular.

Ömürdü, gündü, hәyatdı, yaradıcılıqdı, hesabatdı...
Tez-tez özümә ciddi suallar verirәm. Mәn bu dünyaya
niyә gәldim, faydalı bir iş görә bildimmi, savabımmı
çox oldu, günahımmı? Uca Tanrı tәrәfindәn qarşıma qo-
yulan müqәddәs vәzifәlәri yerinә yetirә bildimmi? Ca-
vablar mәni sevindirir. Ən güclü arxam xalq, әn böyük
dostum insan, әn şirin hәmdәmim saz, әn sәdaqәtli sir-
daşım qәlәm oldu. Böyük arzularımı hәyata keçirt-
mәkdә bu ilahi qüvvәlәr mәnә güc vә tәpәr, sevgi, hünәr
bağışladı. Bәli, Allah insana güc-qüvvәt, hәyat eşqi ve-
rәndә insan öz әmәllәriylә Allahın yardımçısına, kö-
mәkçisinә çevrilir:

Dünya mәnim idi mәn olmamışdan,
Bilirәm dünyaya mәn nәyә gәldim.
Alnıma yazıldı sözün qismәti,
Dünyaya sözümü demәyә gәldim.

Yamac buz olanda, yal buz olanda,
Dünya başdan-başa sal buz olanda,
Allah tәnha qalıb yalqız olanda,
Tanrıya yardıma, kömәyә gәldim.

Mәn bu dünyanı öz sözümlә, qәlәmimlә gözәllәş-
dirmәk istәdim. Bu işdә dırnaq boyda iş görә bilmi-
şәmsә buna da çox şükür.

Qaş-qabağım qara bulud görmәdi,
Qәlbim zülmәt, könlüm sükut görmәdi.
Evim qıfıl, qapım kilid görmәdi,
Özüm üçün yaşamadım, çox şükür.

15

ZƏLİMXAN YAQUB Ömür yolu öz mәslәkim, az andım,
El dәrdini sözә tutan ozandım.
Rahat ölmәk xoşbәxtliyi qazandım,
Özüm üçün yaşamadım, çox şükür.

Söz mәnim ana-atam, sevgilim, oğlum-qızım oldu.
Ömrümü, ruhumu, varlığımı sözә verdim, çox şükür!

MƏN ÖLƏNDƏ ÜZÜMÜ BORÇALIYA ÇEVİRİN...

Keçdiyim yaradıcılıq yollarında hansı köklәr, göv-
dәlәr, qollar, budaqlar, şaxәlәr üzәrindә yüksәlmişәm,
bu yüksәliş hansı duyğulardan su içib, mayasını hardan
götürüb, mәn hansı mühitin, hansı zәminin üzәrindә boy
atmışam. Bütün xırdalıqları, incәliklәri ilә әziz oxucu-
larım üçün bu mәtlәblәri açmaq istәyirәm, mühitimdәn
söz açıram.

Körpәlik, uşaqlıq illәri vә gәncliyimin bir hissәsi
tam 18 yaşına qәdәr Borçalıda vә doğma kәndimiz Kә-
pәnәkçidә keçib. Bu gör-götür dünyasında әn güclü gö-
rüb-götürdüyüm dövr elә bu illәrin payına düşüb.
Başqa kәndlәrlә birlikdә bizim kәndin camaatı da yazda
yaz binәsinә gedәr, yayda Qaraxaç, Başkeçid yaylağı-
na qalxar, payızda payız binәsinә enәr, qışda hәr kәs
kәnddә öz evinә, öz ocağına çәkilәr, payızın sonu, qı-
şın әvvәli şıdırğı toylar başlanardı. Toylar bir-birinin
dalınca ipә-sapa düzülәr, qızlar-gәlinlәr kәklik kimi
sәkәr, gözәllәr sona kimi süzәr, oğlanlar özünә qız se-
çәr, elçilәr qız evindә razılıq çayı içib deyә-gülә ev-
lәrinә dönәrdilәr. Nişan vә toy mәclislәrinin sultanı,
yaraşığı aşıqlar olardı. Aşıqlar da özünü elә sәnәtin
sultanı kimi aparardı. Payızın sonlarından yazın әv-
vәlinә – әkin-biçin çıxana qәdәr camaatın işi-gücü
mәclislәrdә aşıqlara qulaq asmaq olardı. Mәn elә

16

demәk olar ki, 5-6 yaşımdan o mәclislәrә ayaq aç- MƏN ÖLƏNDƏ ÜZÜMÜ BORÇALIYA ÇEVİRİN...
mışdım. Bәzәn gecә sәhәrә qәdәr sevincimdәn yata
bilmirdim ki, sabah filankәsin toyunda filan aşıq oxuya-
caq, gәrәk ona qulaq asam. Qulaq asmaqla aşığın sö-
zündәn-söhbәtindәn doymaq olmurdu ki. “Əsli vә Kә-
rәm”dәn, “Abbas vә Gülgәz”dәn, “Şah İsmayıl” vә “Gül-
zar”dan, “Alı xan vә Pәri”dәn, Borçalının taleyi ilә bağlı
mәşhur kişilәrdәn vә mәşhur hadisәlәrdәn, “Qasımlı
Sәmәd ağa”nın dastanından, Kәpәnәkçi Emin Ağadan,
Darvazlı Mehralı bәydәn, Qızılhacılı Cöyür oğlu Qara-
dan, İsrafil Ağadan, Aşıq Şәnliklә Faxralı Şair Nәbinin
görüşlәrindәn, Arıxlı Uzunbaşoğlu Mәhәmmәddәn,
Qarayazılı İsaxandan, Kәpәnәkçi Sәrdәroğlu Mәmmәd-
dәn, Yaqub oğlu Alıdan, Abdallı Kor İsmayıldan, şair
Nәbinin kor Sultan Abdulla ilә deyişmәsindәn, nә bilim
daha nәlәrdәn... Aşıqların dastan danışığı, nağılı, at-
macası, qaravәllisi, camaatı qәşş edәnә qәdәr güldürmә-
si, qәmli hadisәlәrlә ağlatması, min kitaba sığmayan,
min-bir mәtlәbdәn, yerdәn, göydәn, kәnddәn, şәhәrdәn,
aşiqdәn, mәşuqdan, ölmәkdәn, itmәkdәn, sevmәkdәn,
sevilmәkdәn danışması mәnim könül dünyama, uşaqlıq
alәmimә, körpә yaddaşıma hopardı.

Oxunan dastanlar vә danışılan nağıllarla birlikdә,
o dövrdә Borçalı aşıqları vә Borçalıya çox gәlәn aşıqlar
S.Vurğundan, Osman Sarıvәllidәn, Hüseyn Arifdәn,
Mikayıl Azaflıdan, Mәzahir Borsunludan, şair Ağacan-
dan, Faxralı şair Nәbidәn, Tәhlә Novruzdan çox oxu-
yar, hәr şeiri bir әhvalatla bәzәyәr, mәclisi sehrlә-
yәrdilәr. Ancaq bütün mәclislәrdә aşıqların sözünün ba-
şı da, ortası da, ayağı da Əlәsgәr olardı, ruhumuzun
әbәdi hökmdarı Aşıq Əlәsgәr! Mәnim Əlәsgәrә ilahi
vurğunluğum da o illәrin payına düşmüşdü.

Aşıqlar dastan danışanda sadәcә әhvalat danışmır-
dılar. Rola girir, obraz yaradır, haldan-hala düşür, hәm
ağlayır, hәm ağladır, hәm gülür, hәm dә güldürürdülәr.

17

ZƏLİMXAN YAQUB Bu obrazların içindә bişә-bişә, yana-yana, coşa-coşa,
düşünә-düşünә yeni yaranan bir obraz da mәnim
özüm, mәn Zәlimxan Yaqub idim. Özümdәn asılı ol-
mayaraq, aşıqla aşıq, şairlә şair, sazla saz, sözlә söz
olub iç dünyamda, öz gәlәcәk taleyimi, tәrcümeyi-ha-
lımı yaradırdım.

Mәnim yetişdiyim mühit – Gürcüstan dövlәti, sazın-
sözün, zәngin folklorun, olduqca maraqlı hadisәlәrin
beşiyi Borçalı mahalı, bir mahal qәdәr sәsi-sәdası olan
Bolnis-Kәpәnәkçi kәndi hәm Azәrbaycanla, hәm Türkiyә
ilә, hәm İranla tarixi әlaqәlәri, ictimai-siyasi, әdәbi-
mәdәni әlaqәlәri olan bir coğrafi mәkanla bağlıdır. Şah
Abbasın, Qacarın, Adil şahın, Rzaqulu xanın dövründәn
bu günә kimi Borçalı mahalından köçmәlәr, sürgünlәr,
ayrılmalar, birlәşmәlәr, yerdәyişmәlәr – İranın Tәbriz,
Urmiya, Sulduz, Qaradağ mahallarına köçmәlәr, Türki-
yәnin Qars, Ərzrum, İqdır, Sarıqamış sәmtinә qaçmalar,
dağılmalar, sәpәlәnmәlәr, bu hadisәlәrdә qaçaqlığı, qo-
çaqlığı, şairliyi, aşıqlığı, qәhrәmanlığı ilә ad çıxaran, tarix
yaradan şәxsiyyәtlәr, cild-cild kitablara sığmayan aşkar-
lanmasına böyük ehtiyac duyulan tarixi sirlәrlә doludur.
Bu tarixlәrin içinә-piçәsinә yetmәk, elmi dәrinliklәrә get-
mәk tarixçi alimlәrin işidir. Mәnim görmәk istәdiyim iş
bu mühitin elmi tәrәfindәn daha çox bu tarixin yaratdığı
bәdii-poetik qatlarla bağlıdır. Epos-Dastan-Boy mәrhә-
lәlәri, zәngin folklor nümunәlәri olan bir xalqın ozan dü-
şüncәsinә, sazına hopan duyğularla bağlıdır.

Mәnim boya-başa çatdığım Borçalı Cәnubi Qafqa-
zın, elәcә dә Ön Asiyanın әn qәdim insan mәskәnidir.
Cәnubi Qafqazda ilk Allah evi – mәscid mәnim ata yur-
dumda, Borçalıda inşa olunub. Ərәb mәnbәlәrinin ver-
diyi mәlumata görә Aran şәhәrlәrindәn olan Tiflisin
divarları palçıqla hörülüb, hamamları odsuz qızdırılır vә
әhalisi lap qәdimdәn islam tәrәfdarı olublar. Hәzrәt Əli-
nin hakimiyyәti illәrindә (656–661) Tiflisdә olmuş әrәb

18

sәyyahları şәhәrdә qayalıq üzәrindә mәscid inşa etmiş MƏN ÖLƏNDƏ ÜZÜMÜ BORÇALIYA ÇEVİRİN...
vә uca Allahın şәrәfinә әzanlar çәkmişlәr. Allaha vә onun
sevgili peyğәmbәrinә mәnim sevgim “Peyğәmbәr”i dün-
yaya gәtirdi.

Mәnim yaradıcılığımda dövlәtçiliyә mәhәbbәtin dә-
rin köklәri var. Çünki mәnim ata yurdumda ilk müsәl-
man-türk dövlәtlәrindәn olan Tiflis vә Dmanisi әmir-
liklәri qurulub. Bu dövlәtlәrin ömrü 350 ildәn çox
olmuş, türkün-islamın Qafqazdakı alınmaz qalaları he-
sab olunmuşdur. Bu әmirliklәrin mövcudluğu sayәsin-
dә 1798-ci ilә qәdәr Tiflisdә zәrb olunmuş sikkәsinә
“Allah vә Mәhәmmәd” yazılmışdı.

Mәnim ata yurdumdan çıxan әrәnlәr tәkcә Tiflis vә
Dmanisi әmirliklәri qurmamışlar. Borçalı әrәnlәri hәm
Misirdә Mәmlük sultanlığının, hәm dә Hindistanda
Dehli sultanlığının qurucularıdır.

Borçalı әmirlәri tariximizin şanlı sәhifәlәrini yazmış
Sәfәvi xanәdanı tәrәfindәn idarә olunan Azәrbaycan
dövlәtinin dayaqdarı idilәr. Bu dövlәtin qurucusunun
süd anası olmuş Borçalı xanımı balaca İsmayıla tәkcә
döşündәn süd vermәmişdi, bu südlә yanaşı İsmayıla sa-
za-sözә mәhәbbәtini dә tәlqin etmişdi. İstәr Avropa, is-
tәr Osmanlı tarixçilәri döyüşdәn әvvәl Şah İsmayılın
ordu qarşısında ozanlara “Cәngi” havası ifa etdirdik-
lәrinin şahidlәri olmuşlar. Almaqulağı döyüşündәn öncә
Şah İsmayılın sayca ondan 6 dәfә çox olan Murad Mir-
zәnin ordusu önündә kefsiz dayandığını görәn süd
anasının “a bala, Borçalıya adam göndәr” demәsi, şah
ordusuna yazılmaq üçün dәstәrdarın Borçalıdan әliboş
qayıtmamaları, bununla bağlı Borçalıda “O dәftәrә mә-
ni dә yaz” havasının yaranması bir tarixi gerçәklikdir.
Bu gün o dәftәrә yazılan borçalıların biri dә mәnәm.

...azad olunmasında qәhrәmanlıqla döyüşәn, düşmәn
ordusunun hökmdarının başını üzüb Şah İsmayılın
ayaqlarının altına atan Əziz Ağa Borçalının soyunda-

19

ZƏLİMXAN YAQUB nam. Bununla belә zaman-zaman baş verәn qardaş
qırğınları hәmişә mәnim ürәyimi üzüb, ağrıdıb.

Heyf ki, ayılan çox gec ayıldı,
Özümә od vuran öz sağ әlimdi.
Bir dәrdim yaralı Şah İsmayıldı,
Bir dәrdim insafsız Sultan Sәlimdi.

Nadir şahın yurdumuzun şәrq qapılarını, Qәndәharı
qorumağa etibar etdiyi Borçalı әrәnlәrinin soyundanam.

Öz bәdxahlarımı bağışlamağı da bacarıram. Ulu
babam Alp Arslan kimi. Gürcü-Bizans mәnbәlәrinin
yazdığına görә 1071-ci il Malazgird döyüşündәn sonra
әsir tutulmuş Bizans imperatoru Roman IV Diogeni
Alp Arslanın çadırına gәtirilәr. Alp Arslan ondan so-
ruşur: “Sәn mәni әsir tutsan nә edәrdin?” Bizans im-
peratoru hikkә ilә cavab verir: “Mәn sәni dәhşәtli
ölümә mәhkum edәrdim”. Onun bu cavabına gülәn Alp
Arslan deyir: “Mәn isә sәni dinim vә dinin xatirinә ba-
ğışlayıram, azadsan!”

Bax mәnim şamanlığım, ozanlığım, aşıqlığım, şair-
liyim tәkcә әdәbiyyatdan yox, hәm dә әdәbiyyatın süd
anası ana tariximizdәn, qan yaddaşımızdan, Alp Ars-
lanların ürәk genişliyindәn qidalanır.

TƏBİƏT ALLAHIN ŞAH ƏSƏRİDİR...

Gözümü açdım zәngin tәbiәti – nәrәli çayları, duru
bulaqları, uca dağları, qarlı zirvәlәri, dәrin dәrәlәri, sәrt
uçurumları, basılmaz qalaları, möhtәşәm qayaları, geniş
göylәri, bir qarışında min bir gülü-çiçәyi, sayrışan çә-
mәnliklәri gördüm. Hamısı ilham çeşmәsi, şeir qayna-
ğı, poeziya bulağı, müqәddәslik beşiyi, duruluq, tәmiz-
lik, halallıq mәnbәyi!

20

Ay bulaq, mәn sәnә dayaz demәrәm, TƏBİƏT ALLAHIN ŞAH ƏSƏRİDİR...
Sәndә damlanın da dәrinliyi var.
Dadsız da demәrәm, nurlu gözündә
Ülvi bir mәhәbbәt şirinliyi var!

Əyilim, hörmәtlә öpüm gözündәn,
Mәnә saflıq da ver, dәrinlik dә ver.
Belә ki, qaynarsan, qaynat könlümü,
Belә ki, sәrinsәn, sәrinlik dә ver.

Müqәddәs arzumdu sevmәk, sevilmәk,
Demirәm ya dәniz, ya da dağ olum.
Nemәtdi duruluq, saflıq, tәmizlik,
Bәsimdi, sәnintәk bir bulaq olum!

Atası Alı kişinin mәslәhәti ilә Rövşәn Qoşabulağın
ziyarәtinә getdi. Göydә ulduzlar qoşalaşanda bulağı da-
ha da coşub-daşan gördü, doyunca әl-üzünü yudu, ov-
cunu qoşalayıb çeşmәnin suyundan yetәrincә içdi. Elә
o andan Alı kişinin oğlu Rövşәndәn Koroğluya döndü,
ona şairlik, aşıqlıq vә qәhrәmanlıq verildi.

Mәnim gözündәn su içdiyim bulaqlar da hәmin bu-
laqlardan olub, mәnә aşıqlıq, şairlik bәxş edib. Mәn
o suları adicә su kimi içmәmişәm, dirilik suyu kimi ci-
yәrimә çәkmişәm. hәmin bulaqlar mәni hallı-havalı çay-
lara, çaylar da ucsuz-bucaqsız dәnizlәrә – söz, ruh,
tәfәkkür dәnizlәrinә qovuşdurub.

Zәlimxan, yaşama torpaqdan ayrı,
Közün nә ömrü var ocaqdan ayrı.
Sözün bu arandan, yaylaqdan ayrı,
Nә dildә sәslәnәr, nә şöhrәt tapar,

– deyib sözümün şöhrәtini, dilimin şәhdini-şirәsini,
gözümün nurunu dağa-daşa düşmәdәn doğulduğum

21

ZƏLİMXAN YAQUB torpağın gözәlliklәrindә tapdım. Ona tapındım, ondan
qidalandım. Yayda yaylağına, payızda binәsinә, qışda
qışlağına vuruldum. Arandan yaylağa, yaylaqdan arana
gedib-gәldikcә cığırları, yolları, izlәri qaya-qaya, daş-
daş, çiçәk-çiçәk gözlәrimә köçürdüm, qәlbimә bir elat
mәdәniyyәti köçdü, şimşәklәrin gurultusu, köhlәn
atların nәrәsi, ilanüz qamçıların şaqqıltısı, alaçıqlar, dә-
yәlәr, çeşmәbaşı mәclislәr mәnim uşaqlıq vә gәnclik il-
lәrimin heç vaxt yaddaşımdan silinmәyәn, unudulmağı
mümkün olmayan hadisәlәrinә, şeirlәrinә, nәğmәlәrinә
çevrildi. Mәnim mühitimin tәbiәtin özü qәdәr tәbii vә
sәmimi olan bir әdәbi alәmi dә var idi. Bu әdәbi mühitin
kökü çox qәdimlәrә gedib çıxırdı. Dәdә Qorquda, ozan-
aşıq, oğuz-qopuz dünyasına söykәnirdi. Nağıllar, das-
tanlar, әsatirlәr, әfsanәlәr alәminә doğru gedirdi.

OD ALDIĞIM OCAQLARIN İSTİSİ...

Ozan-aşıq, nağıl-dastan dünyasının içindә Çin, Mi-
sir, Hindistan, Osmanlı, İran adlı ölkәlәrin, İsfahan, Hә-
mәdan, Tәbriz, Ərdәbil, Qәndәhar, Bağdad, Bәsrә, Şam,
Buxara, Sәmәrqәnd, Qars, Ərzrum, Ərdәhan, Anadolu,
İstanbul, Tiflis, Gәncә, Göyçә, Borçalı, Kәrkük kimi şә-
hәr vә mahalların adları telli sazın sәdaları altında mә-
nim qulaqlarımda sәslәnir, qәlbimin qapısını döyür,
ruhuma, qanıma hopur, gözümdә-könlümdә bir sirli-
sehrli, cazibәli mәnzәrә yaradırdı. Elә bir mәnzәrә ki,
bu gün dә onun rәnglәri mәnim gözlәrimdә solmaz-
saralmaz әtri-rayihәsi ilә yaşayır.

Adam var ki, yer üzünün aslanı,
Adam var ki, işә getmәz, pasdanı.
Şair Nәbi tamam etdi dastanı,
Görün adamlıqla neçә yol olu.

22

Faxralı şair Nәbinin dediyi kimi, mәnim qidalan- OD ALDIĞIM OCAQLARIN İSTİSİ...
dığım qaynaqlar adamlığın, әdәbin, mәrifәtin neçә-neçә
yolları, izlәri, aşırımları, bәlәnlәri olduğunu mәnә çox
doğru vә düzgün göstәrib.

Şeirlәrimdә vә poemalarımın bәzi parçalarında
bu qaynaqlarla bağlı işarәlәr, bәdii parçalar var ki, onlar
mәnim hardan, necә gәldiyimi, hansı mәnbәlәrdәn qida-
landığımı aydın şәkildә oxucuya tәqdim edir:

Mәn yerin altdan çıxdım,
Mәn yerin üstdәn gәldim.
Bir ucu göyә bağlı,
İlahi sәsdәn gәldim.

Haray sazı, ün sazı,
Ömür sazı, gün sazı.
Sinәmdә Türkün sazı,
Dilimdә dastan gәldim.

Söz haqqın yaraşığı,
Mәnәm haqqın aşığı.
Eşqim Allah işığı,
Haqq adlı dostdan gәldim.

Buludlardan üzüldüm,
Çiçәklәrә düzüldüm.
Füzulidәn süzüldüm,
Axdım Yunusdan gәldim.

Başqa bir misal:

Sazla havalıyam, sözlә diriyәm,
Sevәndә bildim ki, eşqin piriyәm.
Xәstә Qasımların mәn dә biriyәm,
Mәnә bu xәstәlik fәlәkdәn gәlib.

23

ZƏLİMXAN YAQUB Yaxud:

Ağırdı çiynimin yükü,
Seçmәliyәm tükdәn tükü.
Köküm Dәdә Qorqud kökü,
Qaracoğlan budağıyam.

“Əlli yaşın dastanı”nda “Hardan gәlir Zәlimxan?”
bölmәsindә isә mәn öz başlanğıcımı belә şәkildә sәr-
gilәmişәm:

Hardan gәlir Zәlimxan,
anasının südündәn,

Atasının insanı
yüksәldәn öyüdündәn.

İnsanın, insanlığın
Adәmindәn, Nuhundan,

Yaradanın eşqindәn,
yaranmışın ruhundan.

Hardan gәlir Zәlimxan,
ilahinin nurundan,

Düzlәrin sәrvәtindәn,
dağların qürurundan.

Atilladan, Metedәn,
Oğuz xandan, Bilgәdәn,

Doğu-Batı arası
Ruhların dolaşdığı

neçә-neçә ölkәdәn.
Nәfәsi davamıdı

sazın, qopuzun, udun,
Halalca nәvәsidi

ulu Dәdә Qorqudun.
Min ildir ki, yorulmur,

dәrs öyrәnir “Manas”dan,
Türkün öz taleyidi,

24

Tәpәdәn dırnağadәk SAZA BAXSIN TARİXİMİ YAZANLAR
Zәlimxandı bu dastan.

Dünәnin işi deyil,
Zәlimxan başdan gәlir,

Gültәkinә, Orxona,
Yeniseyә yazılıb,

Qismәti daşdan çıxır,
tarixi daşdan gәlir.

Bir әli yer üzündә,
bir әli dә haqdadı,

Xәyalı göylәrdәdi,
mayası torpaqdadı!

Bu tipli misallardan çox çәkә bilәrәm. Ancaq mәnә
elә gәlir ki, mәnәvi kimliyimi göstәrmәkdәn ötrü dәyәrli
vә hәssas oxucular üçün bu da kifayәtdir.

SAZA BAXSIN TARİXİMİ YAZANLAR

Ozan-aşıq dünyasıyla bağlı mәtlәblәrin çoxunu
oxuduğum kitablardan daha çox Borçalı aşıq mәktә-
binin çox ünlü şәxsiyyәtlәrindәn – Əmrah Gülmәm-
mәdovdan, Kamandar Əfәndiyevdәn vә Hüseyn
Saraçlıdan öyrәndim. Onlar böyük ustadlar kimi eyni
vaxtda mәni Tanrının üç müqәddәsliyi ilә qovuşdur-
dular. Göylәr alәmindәn enib gәlәn, torpaqda ilahi uca-
lıq yaradıb yenidәn uca göylәrә qalxan sәslә, sözlә vә
sazla tanış etdilәr. Onların çaldığı havalar, oxuduğu
sözlәr, danışdığı dastanlar mәnә elә bir xәzinә, sәrvәt
bağışladı ki, onu dünyanın heç bir maddi xәzinәsi ilә
almaq olmaz! Ulu ozanlar demiş – dillә desәm dilim
od tutub yanar. Onu ancaq sazla vә qәlәmlә demәk
olar. Ömrümün әn coşqun vaxtında üç böyük ozanın
taleyimә yazılması, beşiyimin başında durması mәnim

25

ZƏLİMXAN YAQUB üçün Allahın әn böyük lütfü, hәdiyyәsidir. Mәn bu bö-
yüklәrә o qәdәr vurğun oldum ki, gördüm elә onlar ki-
mi oxuyuram, çalıram, danışıram. Onlar bütövlükdә
şәrqin müqәddәs üçlüyü kimi mәnim varlığıma köçdü,
mәndә yaşamaq, mәni yaşatmaq üçün. Şah İsmayıl ki-
mi әrәnlәr pirindәn dәrs almağın, Qurbani kimi Mür-
şidi-kamillәrә xidmәtin, Kәrәm kimi alışıb-tutuşma-
ğın, Abbas kimi öz sevgilisinә çatmağın, Qәrib kimi
qürbәt eldәn vәtәnә üç aylıq yolu üç gündә gәlmәyin,
Tahir kimi dalğalardan sağ-salamat qurtarmağın, qara
keşişlәrә qarşı mübarizәnin, Koroğluluğun vә Mәcnun-
luğun, Fәrhad kimi qayalar yarmaq qüdrәtinin ilahi
sirlәrini, gizli, örtülü mәqamlarını onlardan öyrәndim.
Heyf, o xәzinәnin hamısını götürә bilmәdim. Birini gö-
türdüm, min biri qaldı. İndi görün o min-biri götürsәm
nәlәr yazıb-yaradardım. Ustadnamә, vücudnamә, ca-
hannamә, divani, tәcnis, hәrbә-zorba, deyişmә görün
kimlәrdәn vә haralardan xәbәr verir. Bu yerdә Yunus
Əmrәni xatırlamasam günah etmiş olaram:

Bilmәyәn nә bilsin bizi,
Bilәnlәrә salam olsun.

Salam olsun o insanlara ki, öz mәnәvi xәzinәsini itib-
batmamaq üçün özündәn sonra gәlәn nәsillәrә müqәddәs
Allah әmanәti kimi tapşırıb gedir. Götürmәyi bacaranlar
da “Haqq bir könül verdi mәnә, ha demәmiş heyran olur”
deyib böyük heyranlıqla o xәzinәni gözünün gilәsi tәk
qoruyur. Mәnim bütün yaradıcılığım bax bu xәzinәnin,
bu mayanın, bu cövhәrin müqәddәsliyindәn yaranıb, dün-
yaya gәlib.

Ömrümün körpәlik vә uşaqlıq çağlarından böyük
sәnәtkarların danışdığı dastanları yaddaşıma köçür-
mәyim, mәnim o dastanların qәhrәmanlarına bәnzәmәk
hәvәsim sonralar mәnә o imkanı verdi ki, “Saz”, “Yunus

26

Əmrә”, “Əlәsgәr”, “Aşıq Hüseyn Saraçlı”, “Əbәdiy- SAZA BAXSIN TARİXİMİ YAZANLAR
yәt”, “Peyğәmbәr” kimi lirik-epik әsәrlәr, dastanlar ya-
ratdım. Əgәr vaxtilә çox böyük tәsir gücünә, dil
gözәlliyinә malik olan dastanları qәlbimә, ruhuma kö-
çürmәsәydim, mәndә zәrrә qәdәr şübhә yoxdur ki, yu-
xarıda adını çәkdiyim әsәrlәrin heç biri dünyaya
gәlmәzdi.

Şәkәr şeirim şana-şana süzüldü,
Tәsbeh kimi dәnәlәndi, düzüldü.
“Saz”dan sonra “Yunus Əmrә” yazıldı,
Söz mülkünә lәl-gövhәrlә gәlmişәm.

Bәlli toxum, bәlli sünbül, bәlli dәn,
Haqq özüdü müşküllәri hәll edәn.
Yük bağladım, maya tutdum әllidәn,
Altmışa “Peyğәmbәr”lә gәlmişәm.

Əlli yaşımda “Saz”ı vә “Yunus Əmrә”ni, altmış ya-
şımda “Peyğәmbәr”i yazmaq üçün bu yollardan keçib
gәlmәk lazım idi. Mәnim şeirlәrimin dili çaldığım sazın
dilidir. Bu dil heç vaxt pәltәk olmur, dolaşmır, dolaş-
dırmır, әllamәçilik elәmir, nә varsa, necә varsa, xalq ne-
cә yaradıbsa o şәkildә çatdırır. Tәmiz, duru, tәbii, gözәl,
aydın vә sәlis, rәvan vә axıcı, yaddaqalan vә sehrli:

Çiçәklәr yazdan doğulub,
Gözәllәr nazdan doğulub.
Zәlimxan sazdan doğulub,
Sarıldığım sazdı mәnim.

Vә yaxud:

Əl açıb göylәrә çox yalvarmışam,
Qoy bu gün saz olsun Allahım mәnim.

27

ZƏLİMXAN YAQUB İstәyim Tanrının xәtrinә dәysә,
Gәrәk bağışlana günahım mәnim.

Saza Allah demәdim, ancaq onu Allahı sevәn kimi
sevdim. Çünki onun tellәri Allahın dediklәrini ilahi sәs-
lәrlә insanlara çatdırır. Sevgi dilindә, mәhәbbәt dilindә,
Tanrı dilindә. Bu elә bir dildir ki, neçә ki yer üzündә Türk
var, ozan ruhu var, Azәrbaycan xalqının bu müqәddәsliyә
sevgisi var, o hәmişә yaşayacaq bizi yaşatmaq üçün:

Büdrәmәz köhlәni, yorulmaz atı,
Nağıldı, dastandı ömrü, hәyatı.
Zәlimxan nә yazsa qoşma, bayatı,
Zәlimxan nә desә saz dilindәdi.

Hәssas oxucu çox gözәl bilir ki, tәkcә mәnim dil-
lәrdә gәzәn lirik şeirlәrim deyil, irihәcmli әsәrlәrimin
hamısı saz üstündә bәstәlәnib, havacat üstә deyilib, son-
radan varaqlara köçürülüb:

Tәpә-dırnaq dәrd oluram,
vәrәm oluram,

“Dilqәmi”yә qanad verәn
bir qәm oluram.

Qәrib olur, Mәcnun olur,
Kәrәm oluram,

Heç nә mәni bu saz kimi
oxuda bilmir.

Çeşmә coşur, çay hönkürür,
bulaq oxuyur,

Könül dinir, dil tәrpәnir,
dodaq oxuyur.

Kökün şirin nәğmәsini
budaq oxuyur,

Heç nә mәni bu saz kimi
oxuda bilmir.

28

Mәnim şeirlәrimin hamısında musiqinin sehrli qa- MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜ...
nadları var. Nәğmәlәrim nә qәdәr uzağa uçur uçsun heç
vaxt yorulmaq bilmir. Müxtәlif ölkәlәrdә, müxtәlif qitә-
lәrdә şeirlәrimi әzbәr oxuyan yüzlәrlә poeziya vurğunu
görmüşәm. Sәrhәdlәri aşan şeirlәrim öz qırılmaz qanad-
ları ilә gedib dünyanın o başından öz hәvәskarlarını, öz
oxucusunu tapır. Bu uzaq uçuşların bir hünәri şeirin
gücüdürsә, bir hünәri dә o şeirin canındakı saz musi-
qisinin gücüdür.

Ürәyimi qan elәyәn,
Bağrımı şan-şan elәyәn,
Mәni Zәlimxan elәyәn,
Elә bax, Allah, elә bax.

Bәli, saz mәnim dilimi ellәrә yaydı, el mәni Zәlim-
xan elәdi.

MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜ...

Mәn özümü xoşbәxt taleli qәlәm sahibi hesab edi-
rәm, ona görә ki, dövlәtimi müstәqil, xalqımı azad gör-
düm. Yaradıcılığımın әn barlı-bәhrәli illәriAzәrbaycanın
müstәqillik dövrünә düşdü. Qırmızı imperiyanın, müs-
tәmlәkәçiliyin qara pәncәsi Mikayıl Müşfiqi, Əhmәd
Cavadı, Bәkir Çobanzadәni, Salman Mümtazı, Yusif
Vәzir Çәmәnzәminlini, minlәrlә işıqlı şәxsiyyәtlәri qa-
nına qәltan elәdi, Cavidi sürgünә göndәrdi. Despotizm,
Stalin rejimi Əlibәy Hüseynzadә, Mәmmәd Əmin Rә-
sulzadә, Almas İldırım kimi düşünәn başları vәtәndәn
didәrgin saldı. Bakıda keçirilәn Türkoloji qurultayın işti-
rakçılarını bir nәfәr kimi yer üzündәn sildi. Azәrbaycan
xalqı dalbadal mәnәvi vә cismani zәrbәlәr yedi. Ancaq
o böyük kişilәrin zәhmәti boşa getmәdi. Mübarizәlәri,
arzu vә idealları reallaşdı. Millәtin azadlığını onlar görә

29

ZƏLİMXAN YAQUB bilmәsә dә, onların mәnәvi varislәri – bizlәr gördük.
Mәn bu dövrün – müstәqilliyin şairi oldum. Dövlәti,
dövlәtçiliyi, millәtin azadlıq ruhunu tәrәnnüm edәn
әsәrlәri ilhamla, sevgiylә yazdım, yaratdım. Bәzәn
bu mövzuda yazdığım әsәrlәrә qara yaxanlar, mәnim
yaradıcılığıma kölgә salmaq istәyәnlәr oldu, ancaq ha-
lal ilham, eldәn gәlәn nәfәs, yaradıcılıq eşqi öz işini
gördü. Azadlıq vә müstәqillik eşqinә yazdığım әsәrlәr
xalqın mәnәvi sәrvәtinә çevrildi. Mәmmәd Əmin Rәsul-
zadәyә, Əhmәd Cavada, Heydәr Əliyevә, Azәrbaycanın
istiqlalına hәsr olunan silsilә şeir vә poemalar mәnim
yaradıcılığıma yeni rәng vә ahәng gәtirdi. Vә bu cәhәtә
xüsusi diqqәt yetirәn böyük Heydәr Əliyev Zәlimxan
yaradıcılığını yüksәk qiymәtlәndirdi vә onu konkret fi-
kirlәrlә tarixә yazdı. “Azәrbaycanın gәnc, amma çox is-
tedadlı şairi Zәlimxan Yaqubun özünәmәxsus şeirlәri,
özünәmәxsus xüsusiyyәtlәri vardır. Zәlimxan Yaqub bi-
zim bu son illәrdә çox üzә çıxmış, xalq tәrәfindәn se-
vilmiş, öz şeiri ilә, öz sözü, öz fәaliyyәti ilә böyük
hörmәt qazanmış şairdir” (1998-ci il, 19 dekabr).

“Siz müasir әdәbiyyatımızda Azәrbaycanın zәngin
şeir әnәnәlәrini yaşadan şairlәr nәslinә mәnsub olan sә-
nәtkarlardansınız. Siz Azәrbaycan poeziyasının incilәri
sәviyyәsinә qalxa bilәn nәzm әsәrlәri yaratmısınız”
(17 fevral, 2000-ci il).

Heydәr Əliyevlә birlikdә mәnim sәfәrlәrim yara-
dıcılığımın dünyәvilәşmәsinә, daha çox bәşәrilәşmәsinә
sәbәb oldu.

1998-ci il dekabr ayının 19-da o zamankı Respubli-
ka, indiki Heydәr Əliyev sarayında 48 yaşımın tamam
olduğu bir vaxtda ulu öndәrin mәnim yaradıcılıq gecә-
mә gәlmәsini şair ömrümün әn böyük tәntәnәsi hesab
edirәm. Cәmisi 2 il sonra 50 yaşımın tamamında mәnә
“Şöhrәt” ordeni vermәsi müstәqil bir dövlәtin ali mü-
kafatı kimi mәnim taleyim üçün çox şәrәfli hadisә idi.

30

Ulu öndәrimizin mәnim yaradıcılığıma verdiyi la- ƏDƏBİ DÜŞÜNCƏNİN DİQQƏTİ
yiqli qiymәt mәnә daha böyük yaradıcılıq zirvәlәrinә
qovuşmaq imkanı verdi. Mәnim haqqımda onun mәktub
vә çıxışlarında sәslәnәn fikirlәr xalq içindә, ictimaiyyәt
arasında rәğbәtlә qarşılandı, geniş әks-sәda verdi.

“Allahım, mәnә bir ağsaqqal yetir”, “Sәn qalib gәlә-
cәksәn”, “Qurtuluş”, “Azәrbaycan oxusun”, “Böyük
ömrün dastanı” kimi şeirlәr, poemalar prezidentlә şai-
rin, siyasәtlә sәnәtin, әdәbiyyatla dövlәtçiliyin yeni poe-
tik çalarlarını üzә çıxardı.

ƏDƏBİ DÜŞÜNCƏNİN DİQQƏTİ

Yazıçı, şair vә alimlәrimizin, tәnqidçi vә әdәbiy-
yatşünaslarımızın yaradıcılığımla bağlı mәqalәlәr top-
lusu 2004-cü ildә “Vәtәn” nәşriyyatında “Zәlimxan
Yaqubdan yazılanlar” adı ilә 392 sәhifә hәcmindә nәşr
olundu. Kitab 50 nәfәr müәllifin 60-dan çox müxtәlif
sәpgili mәqalәsini, bәdii fikrini әhatә edirdi. İkinci mә-
qalәlәr toplusu 2 cilddә “Zәlimxan Yaqub әdәbi düşün-
cәdә” adı altında yenә “Vәtәn” nәşriyyatında kütlәvi
tirajla 750 sәhifә hәcmindә nәşr olundu. Bu kitablar-
da 100 nәfәr müәllifin ürәk sözlәri öz әksini tapdı.
Bu müәlliflәr arasında Heydәr Əliyev, E.Şevardnadze,
Hәsәn Hәsәnov, Osman Sarıvәlli, Mirvarid Dilbazi,
Bәxtiyar Vahabzadә, Hüseyn Arif, İsa Muğanna, Xәlil
Rza, İmamverdi Əbilov, Fikrәt Sadıq, Xudu Mәmmә-
dov, Pәnah Xәlilov, Yaşar Qarayev, Qulu Xәlilov, Bu-
daq Budaqov, Tofiq Hacıyev, Şamil Qurbanov, nis-
bәtәn cavan nәslin nümayәndәlәri Nizami Cәfәrov,
Sәlahәddin Xәlilov, Nizamәddin Şәmsizadә, Mövlud
Süleymanlı, Rüstәm Behrudi, Əmirxan Xәlilov, Azәr
Turan, Əsәd Cahangir, Mahir Qarayev, Rüstәm Kamal,
Nüsrәt Kәsәmәnli, Musa Yaqub, Abbas Abdulla,

31

ZƏLİMXAN YAQUB Mәmmәd Aslan, Arif Əmrahoğlu, Vaqif Yusifli, Nәri-
man Əbdülrәhmanlı kimi mәşhur imzalar öz әksini
tapdı. Müstәqil Azәrbaycan Parlamentinin iki çağırış
1995 – 2000-ci illәrdә üzvü olmaq mәnim yaradıcılıq
coğrafiyamın genişlәnmәsinә çox böyük şәrait yaratdı.
Rәsmi dövlәt nümayәndә heyәtinin tәrkibindә Ameri-
ka, Rusiya, Çin, İran, Türkiyә, İraq, Almaniya, Orta
Asiya respublikaları, Fransa, İsveçrә ölkәlәrinә sә-
fәrlәrim yaradıcılığımın geniş, poetik әks-sәdasına çe-
vrildi. “Tanı mәni, Amerika”, “İran dәftәri”, “İraq
dәftәri”, “Türkiyә dәftәri”, “Almaniya dәftәri”, “Çin
dәftәri”, “Avropa şeirlәri” Azәrbaycan poeziyasının
rәng vә sәs çalarlarını genişlәndirdi.

DUR AYAĞA, MƏMLƏKƏTİM!!!

Ömrümün bir fәsli var idi, gәnclik vә bahar fәsli. Arı
kimi çiçәklәrdәn şirә çәkir, kәpәnәk kimi güldәn-gülә
qonur, kәklik kimi daşdan-daşa sәkir, qartal kimi zir-
vәlәrdә qıy vurur, külәklәrә, şimşәklәrә meydan ox-
uyurdum. Güldәn-çiçәkdәn, çaydan-çeşmәdәn yaza-ya-
za budaqlarda ötәn bülbülә dönür, tәbiәt eşqinә nәğ-
mәlәr oxuyur, qoşmalar, tәcnislәr, bayatılar yazır, yaz-
dıqlarımı telli sazın atәşindә әridir, gözәl bir ömür
yaşayırdım. Tәbiәtin qar-boranını çox görmüş olsam da,
hәlә cәmiyyәtin, müharibә adlı iblisin sәrt üzünü gör-
mәmişdim. Gül әtri verәn şeirlәrimdәn birdәn-birә qan
iyi gәlmәyә başladı. Qarabağ savaşı başladı. Torpaqla-
rımız işğal olundu, әsirlәr, girovlar, qaçqınlar ölkәsinә
çevrildik, Şuşa kimi dünya gözәlinin ismәtinә toxundu-
lar. Tәzyiqlәr, tәhqirlәr gördük. Vaqifin, Sarı Aşığın, Na-
tәvanın, Nәvvabın, Əlәsgәrin, Şәmşirin müqәddәs
ruhları kafәr torpağında inlәdi, arxalı köpәklәr qurd bas-
dı, tülkülәr ayılarla birlәşdi, xalqıma, millәtimә böhtan-

32

lar yağışı yağmağa başladı. Ürәklәr parçalandı, gözlәr DUR AYAĞA, MƏMLƏKƏTİM!!!
qan çanağına döndü. Şeirlәrimiz qan ağladı, şahә qalxdı,
qabardı, çәkildi, ayağa qalxdı, yıxıldı, durdu, haray çәk-
di. Savaş, qan, müharibә, intiqam, qana-qan duyğuları
içәrimizi diddi-dağıtdı, ürәyimiz parçalandı. Bu qanlı-
qadalı mәnzәrәlәr mәnim әsәrlәrimә köçdü. “Sizi qına-
mıram”, “Şәhidin sәsi”, “Şair harayı”, “Bu gecә yuxuma
girmişdi Şuşa”, “Qalmaz”, “Qara bayraq”, “Xocalıya
ağı”, “O qızın göz yaşları”, “Dur ayağa, mәmlәkәtim”,
“Rәsul Hәmzәtova mәktub”, “Qoruya bilmәdik mәza-
rınızı”, “Ordum varsa, yurdum var”, “Çıxış edir Xәlil
Rza”, “Gecikmiş etiraf”, “Sәslәrin görüşü”, “Vәtәn ya-
raları” kimi şeir vә poemalar yazdım. Savaş mövzu-
sunda yazılan әsәrlәrin bir hissәsini “Şair harayı”
kitabımda çap etdirdim. Torpağımıza ermәni ayağı dә-
yәn gündәn müharibә mövzusu mәnim yaradıcılığımın
ana xәttinә çevrildi. Dünyanın әn sağlam adamı dün-
yanın әn yaralı şairinә çevrildi.

Harda yumulmuşdu gözümüz bizim,
Satqınlar yer satan, göy satan oldu.
Evindә әrinә naz satan gözәl,
Gәldi küçәlәrdә göy satan oldu.

Mәnim ürәyimi bu dәrdlәr parçaladı:

Namәrdi kim çağırdı,
Göydәn ölüm yağırdı.
Dillә demәk ağırdı,
Layla, Xocalım, layla.

Bu torpağın canısan,
Selә dönmüş qanısan.
Sәn kimin qurbanısan,
Layla, Xocalım, layla.

33

ZƏLİMXAN YAQUB Xocalı yarasını sağaltmağa gücüm çatmadı, әlacım
onun taleyinә layla, oxşama demәyә, göz yaşları axıt-
mağa qaldı.

Bu gecә yuxuma girmişdi Şuşa,
Cabbar ağlayırdı, Xan ağlayırdı.
Dönmüşdü qanadı qırılmış quşa,
Qarabağ başabaş qan ağlayırdı.

– deyib mәn dә Cabbara, Seyidә, Xana, Üzeyirә qoşulub
qan ağlayır, yaş tökürdüm.

Haqqın var baş olub başda durmağa,
Qaldır mәmlәkәti ayağa, şeirim.
Misralar meydanda mәrmiyә dönsün,
Kәlmәlәr güllәyә, darağa şeirim.

Çox ağır vә acı olsa da, etiraf edib demәliyәm ki, mis-
ralarım mәrmiyә, güllәyә dönә bilmәdi, mәmlәkәti aya-
ğa qaldıra bilmәdik. Şәhidlәrimiz torpaq uğrunda can
verdi, hәlak oldu, biz isә xәcalәtdәn hәr gün ölürük.
Mәnim yazdığım әsәrlәrin ruhunda xәcalәt, mәğlubiyyәt,
qәlәbә, zәfәr, çağırış hisslәri baş-başa, yan-yana yaşayır.
Bu yaşantılar qәbir evinә qәdәr mәni tәrk etmәyәcәk.

SƏNİ SEVMƏK ÜÇÜN GƏLDİM DÜNYAYA...

Mәn şübhә elәmirәm ki, sevgi-mәhәbbәt mövzu-
sunda yazdığım şeirlәrin 60 yaşı var. Onlar mәn dünya-
ya gәlәn gün mәnimlә bir doğulub. Əmdiyim süddәn,
içdiyim sudan, yediyim çörәkdәn, udduğum havadan,
duyduğum sәsdәn, eşitdiyim sözdәn, sevdiyim layladan,
oxuduğum oxşamadan yaranıb mәnim sevgi şeirlәrim.
Şübhә yoxdur ki, yaşım yüzә çatmamış mәn bu dünya

34

ilә haqq-hesabımı çürüdüb, “Biz dünyadan gedәr olduq, SƏNİ SEVMƏK ÜÇÜN GƏLDİM DÜNYAYA...
qalanlara salam olsun!” – deyib bu dünya ilә vidalaşa-
cağam. Ancaq yazdığım sevgi şeirlәrimin bu dünya ilә
vida mәrasimi olmayacaq! Aylar, illәr bir-birini әvәz
edәcәk, dünyaya tәzә nәsillәr gәlәcәk, hәr gәlәn bahar
tәbiәtin nәfәsini tәzәlәdiyi kimi, hәr gәlәn gәnclik dә
sevginin әtrini, tәravәtini tәzәlәyәcәk. Yaşıl ağacların
altında yaşıl donlu gözәllәr, bığ yeri tәzәcә tәrlәmiş
oğullar әylәşib:

Atәş Allahındı, isti Allahın,
Ocaq Allahındı, tüstü Allahın.
Bu yaşıl ağacın üstü Allahın,
Bu yaşıl ağacın altı bizimdi. – deyәcәk;

İşarә yıxacaq, him aparacaq,
Əlimi sim yeyib, sim aparacaq.
Bizim evimizә kim aparacaq,
Dәli olmağıma bir addım qalıb. – deyәcәk;

Çöldә çiçәk oldum, çәmәndә naxış,
Şimşәkdә od oldum, buludda yağış.
Sirli bir göz gördüm, nurlu bir baxış,
Çevrildim çeşmәyә, qarışdım çaya,
Sәni sevmәk üçün gәldim dünyaya! – deyәcәk.

Dağların qoynunda dağların sehrli mәnzәrәlәri için-
dә gözәl qızları görәn oğlanlar:

Nә gözәldi bu dağların lalası,
Mәn getsәm dә, könlüm burda qalası.
Sevsә mәni bir zalımın balası,
Ölüb elә bu yerlәrdә qalardım,

– deyib sevәn ürәyini dağ gözәllәrinә tapşıracaq! Öm-
rünün Mәcnunluq, Kәrәmlik dövrünü yaşayanlar

35

ZƏLİMXAN YAQUB Allahın yaratdığı ilahi gözәlliklә dolu Leylilәrә, Şirin-
lәrә, Şahsәnәmlәrә baxanda Zәlimxanın misralarını dil-
lәrindә dua kimi sәslәndirәcәk:

Gülüşündә güllәr açdı könlümüz,
Gözәl dünya, gözәllәrin var olsun.
Vurğunu da, yorğunu da biz olduq,
Gözәl dünya, gözәllәrin var olsun.

Qız çiçәkdi, o çiçәkdә şeh mәnәm,
Qız çәmәndi, o çәmәndә meh mәnәm.
Gözәlliyә beş-on günlük mehmanam,
Gözәl dünya, gözәllәrin var olsun,

– deyib, әllәrini haqqın dәrgahına qaldıracaq! Allahın
mömin bәndәlәri kimi sevәnlәrin, sevilәnlәrin eşqinә
namaz qılıb, dua oxuyacaqlar!

Ömrüm boyu duaçınam, ay gözәl,
Allah sәni pәnahında saxlasın.
Oruc tutub namazına durmuşam,
Allah sәni pәnahında saxlasın.

Mәn nә şaham, nә şahlıqda vәzirәm,
Eşqin ilә dәrviş olub gәzirәm.
Sәndәn ötrü mәclislәrdә nәzirәm,
Allah sәni pәnahında saxlasın,

– deyib gözәlliyin vә gözәllәrin ömrünü uzadacaqlar.
Onda mәnim sevincimdәn torpaqda sümüklәrim sәslә-
nәcәk, göylәrdә dolaşan ruhum enib sevәnlәrin ziya-
rәtinә gәlәcәk. Sağlığımda çox toyların bәzәyi oldum,
çox mәclislәrdә bәyә-gәlinә xeyir-dua verdim. Mәn
bu dünyadan köçәndәn sonra sevgi şeirlәrim gәlәcәyin
insanlarına xeyir-dua verәcәk!

36

ÖMRÜMÜN ÜRFAN DÜNYASI... ÖMRÜMÜN ÜRFAN DÜNYASI...

1937-ci ildә Cavidi mәhv elәmәklә, әslindә irfani
düşüncәni mәhv elәdilәr. Azәrbaycandan bu düşüncәni
uzaqlaşdırdılar.

Mәn hәlә çox erkәn yaşlarımda anladım ki, bu dün-
yada irfan, tәsәvvüf möcüzәsi var. Amma irfanın, tәsәv-
vüfün dünyadakı bütün yollarının son hәddi, son mә-
qamı olduğunu mәnә yaşadığım bәzәn sevincli, bәzәn
çilәli hәyatım öyrәtdi. Onu da anladım ki, bu qarışıq,
kәlәf kimi dolaşıq dünyanın fövqünә qalxmaq, dünyaya
bulaşmamaq, ruhunu tәmiz saxlamaq üçün nә hәyatın
dәrslәri, nә mәktәb, nә tәrbiyә yetәrli deyil. Bu yolda
mәni son hәdәfә, son mәqama qovuşdurmaq üçün bir
mürşidi-kamil axtarırdım ki, ruhuma dünyanın sirrini
açsın, hardan gәlib, hara getdiyimi pıçıldasın. Yüksәl-
mәk istәdiyim ucalığa necә vә hansı yolla gedәcәyimi
öyrәtsin, anlatsın.

Nәhayәt, bir gün o kәramәt sahibini, o böyük mür-
şidi-kamilimi, ömürlük şeyximi tapdım. Gördüm ki,
bu Yunus Əmrәdir. Tәriqәt yolum ilahi möcüzәlәrin әn
ilahisi sazın hikmәtindәn, “Ruhani”nin fәlsәfәsindәn,
irfanından keçirmiş. Mәni Yunusa saz gәtirdi. Sazı us-
tadlarımdan öyrәnmişdim, amma onu mәnә Yunus an-
latdı. Onu mәnim tәriqәtimә Yunus çevirdi.

Bilirdim ki, 1937-ci ildә bu böyük millәtin ruhunu
maddilәşdirmәk istәyәnlәr onun varlığındakı irfan işı-
ğını söndürüblәr. Mәn o çırağın yenidәn işıqlanmasına,
yenidәn alışıb-yanmasına altmış illik ömrümün yarısını
sәrf etdim.

İrfansız millәt olmur. Tәsәvvüfsüz Türk-Azәrbaycan
şeiri olmur. İndi böyük fәxarәtlә deyә bilәrәm ki, müs-
tәqil dövlәtimizin alt yapısında çox az adamın görә vә

37

ZƏLİMXAN YAQUB duya bildiyi o sazın, o tәsәvvüfün böyük payı var. Vax-
tilә Anadolunun fәthindә Yunusun, Mövlananın müqәd-
dәs payı nә qәdәrdirsә, Azәrbaycandakı vahid bir dövlәt
halına gәtirәn Xәtainin irfanı necә böyük işlәr görmüş-
düsә, İstanbulun fәthindә Ağşәmsәddinin irfani tәlqin-
lәri Fatehә necә güc, qüvvәt vermişdisә, istiqlalına
qovuşmuş çağdaş Azәrbaycanda da ruhumuzu diri sax-
layan sazın, irfanın, tәsәvvüfün payı o qәdәr, bәlkә dә
ondan daha böyükdür.

Tәsәvvüf güclü insan yetişdirir. Tәsәvvüf millәt ya-
radır. Elә bu sәbәbdәn mәnim irfana yönәlәn şeirimin
Allaha, haqqa ucalan mayasında tәsәvvüf bu qәdәr
hökmlüdür. O, öz Şeyx Sәnanını mәnim doğulduğum
Borçalı torpağında әbәdilәşdirdi. Mәn onu Yunusdan vә
Cavid Əfәndidәn miras aldım. Neçә illәrdir ki, bu mi-
rası, әziz oxucum, sәnin timsalında millәtimә qaytarıram.

Mәnim şeirlәrim işıqlı dünyaya qaranlıq dünyadan
yox, işıqlı dünyadan gәlib. İşığın da Allahın adı kimi
özü birdir, adı min bir. Allah işıqsız heç nә yaratmayıb.
Ayın-günün işığı, ulduzların işığı, şamın-çırağın işığı.
Bir dә var insana bu işıqlar qәdәr gәrәkli vә faydalı olan
ürәyin, vicdanın, irfanın işığı. Görünәn işıqları görmәk
üçün insana Tanrının bağışladığı iki göz yetәr. Görün-
mәz işığı görmәk üçün insanın könül gözü, bәsirәt gö-
zü olmalıdır ki, irfani işığı hәm görә, hәm dә göstәrә
bilsin. Mәnim hansı mövzuda olur-olsun bütün yazdıq-
larım irfan işığının nurundan mayalanır. Bu işığı mәnim
könül evimdә yandıran kişilәrin hamısının adını çәkmәk
mümkün olmasa da, dilimdәn düşmәyәn adları xatır-
lamaq istәyirәm. Hz. Mәhәmmәd, Əhmәd Yәsәvi, Möv-
lana, Ağ Şәmsәddin, Hacı Bәktaş Vәli, Yunus Əmrә,
Nәsimi, Füzuli, Qazi Bürhanәddin, Fәzlullah Nәimi,
Şah İsmayıl Xәtai, Pir Sultan Abdal, Dadaloğlu, Qara-
caoğlan, Aşıq Veysәl, Qurbani, Cavid Əfәndi, Aşıq
Əlәsgәr, İsa Muğanna.

38

“Kişi irfan işığından parlar, ÖMRÜMÜN ÜRFAN DÜNYASI...
Şübhәsiz, bilgidә Allah gücü var”

– deyәn Cavid Əfәndi kimi “sәma şairi, hüsnü-xuda şai-
ri” olmaq istәyirsә, o, hökmәn nәfsin imtahanından üzü-
ağ çıxıb ürfan sınağından keçmәli, “Dәrvişin dörd
yanına dörd ulu qapı gәrәk, nәrәyә baxar olsa, gündüz
ola gecәsi”, – deyәn Yunus kimi “Dәrviş Yunus, çiy idik,
bişdik әlhәmdülillah” demәyә mәnәvi haqq qazanmalı,
ömrün çiy mәrhәlәsindәn bişmiş mәrhәlәsinә daxil ol-
malıdır. Yenә hәzrәti Mövlana “Xamdım, bişdim, yan-
dım” demәklә, üçcә kәlmә sözdә ürfan vә insan dünya-
sının düsturunu verib, tezisini göstәrib.

Bu şeirlәr dar çәrçivәdә özünә qapanıb qalmadı, iç
dünyası böyük olan söz sultanlarının, haqqa qovuşan-
ların gorunda çıraq yandırdı, çağdaş şairlәrimizә öz qәl-
binin genişliyindә gen-bol yer verdi, onun halal haqqını
dananlar, bostanına daş atanlar olsa da, heç kәsin haq-
qını danmadı, inkar yox, tәsdiq yolunu tutdu, işıqlı nә
varsa, hәr şeyi hәm özünә çәkmәyi, hәm özgәlәrә pay-
lamağı bacardı.

Elә buna görә dә mәnim içәrimdә yanan irfan eş-
qinin gücü qırılmaz qanadlara döndü, mәni Mәkkәdә
Kәbәnin, Mәdinәdә Hәzrәti peyğәmbәrimiz Mәhәm-
mәdin, Kufәdә Hәzrәti Əlinin, Kәrbәlada İmam Hüsey-
nin vә Füzulinin, Gәncәdә Şeyx Nizaminin, Ərdәbildә
Şah İsmayıl Xәtainin, Tәbrizdә Xaqaninin vә Şәhriya-
rın, Bayburtda Dәdә Qorqudun, Afyonda, Əskişәhrdә
Yunus Əmrә vә Tapdıq İmrәnin, Türküstanda Əhmәd
Yәsәvinin, Konyada Hәzrәti Mövlananın, Sәmәrqәnd-
dә Əmir Teymurun, Dәrbәnddә Qumrinin, İstanbulda
Mәhmәd Akifin, Bişkәkdә Çingiz Aytmatovun, Qazax-
da Hacı Mahmud Əfәndinin, Naxçıvanda Cavid Əfәndi-
nin müqәddәs vә mübarәk türbәlәrinә qovuşdurdu, әlim
dilsiz daşlara toxunduqca, nәfәsim o türbәlәrin hәr

39

ZƏLİMXAN YAQUB parçasına sığal çәkdikcә heyrәtli baxışlarım vә könül
gözüm hündür tavanların, naxışlı kümbәzlәrin hәr
zәrrәsinә dәyib soyuq daşları isitdikcә, elә bil, mәlәk-
lәrin qanadlarında uçub mәn dә sәma şairinә, hüsnü-
xuda şairinә dönür, Allahıma vә taleyimә minnәtdarlıq
dolu duyğularla tәşәkkür edir, sәcdәyә qapılır, haqqa
dualar oxuyurdum.

Adını çәkdiyim türk vә islam әrәnlәrinin ziyarә-
tindә, mәzarı başında yaşadığım duyğuları, keçirdiyim
hisslәri bütün incәliklәri ilә yazmağa şübhәsiz bir ömür
bәs elәmәz. Əbәdiyyәt sultanları haqda tam genişliyi ilә
söz demәk üçün mәnim kimi müvәqqәtilәrin gücü, hü-
nәri imkan xaricindәdir.

Zor danışar şah dilindә,
Dәrd danışar ah dilindә.
Danışaq Allah dilindә,
Yaradanın haqq dili var.

Bәli, Yaradanın haqq dilindә danışmaq üçün Süley-
man kimi quş dilini, Mәhәmmәd kimi Quran dilini, Fa-
teh kimi Turan dilini, Nәsimi kimi “Ənәlhәq” dilini,
Yunus Əmrә kimi mәrifәt, şәriәt, tәriqәt vә hәqiqәt dilini
bilmәlisәn.

Yunus kimi:

Can olgil can içindә,
Qalma güman içindә.
Axtardığın bularsan,
Yaxın zaman içindә.

– deyib Allahına vә ümidinә qırılmaz tellәrlә bağlı
olmalısan.

Bulanmaz zamanın fırtınasında,
Axarı dumduru bulağım olar.

40

Hәr şeyi tanıyar, hәr şeyi görәr, ÖMRÜMÜN ÜRFAN DÜNYASI...
Hәr şeyi eşidәn qulağım olar.
Özüylә yaşadar Zәlimxanı da,
Bir insan sevgisi, bir Allah eşqi!

– deyib uca Tanrıya, haqqa, hәqiqәtә, bir insan sevgi-
sinә, bir Allah eşqinә doğru getmәlisәn.

Nә qәdәr sınaqlar, çәtinliklәr, imtahanlar, mәşәq-
qәtlәr görsәn dә, Allahına sadiq olmalısan ki, sәninlә
onun arasındakı bağlar qırılmasın. “Tanrım” şeirindә de-
diyim kimi:

Sәndәn sәnә әrz elәyәn dilimi kәs,
Sәnә sarı uzatdığım әlimi kәs,
Sındır mәni, pәsimi kәs, zilimi kәs,
Tәk ruhumun bağlarını kәsmә, Tanrım!

İrfanda bir tükәnmәzlik var. Bu vaxta qәdәr milyon-
larla ürәyә işıq saldığı kimi, bundan sonra da hәlә çox
könüllәrә, gözlәrә işıq gәtirәcәk.

İşığı, nemәti boldu, tükәnmәz,
Min ildi gәldiyim yoldu, tükәnmәz.
Yerin işığıyla, göyün nuruyla,
Qәlbimә ömürlük yoldu, tükәnmәz,
Bir insan sevgisi, bir Allah eşqi!

Adını çәkdiyim, qarasına uçduğum, eşqinә hava-
landığım uluların hamısı mәnә tapşırıqlar verir, yol gös-
tәrir vә Zәlimxan dilindә onların fikri belә ifadә olunur:

Haqqı gör, haqqa bax, haqq ilә din danış,
Şairsәn, üzünü Günә tut, Aya tut!
Tanrının dәrgahı işıqsız keçinmәz,
Saflıqdan, işıqdan ruhuna maya tut!

41

ZƏLİMXAN YAQUB Mәnim әziz oxucum! Ömrüm boyu yazdığım әsәr-
lәr külliyyatımın, çoxcildliyimin nәzәrdә tutulan bütöv
nәşrinin I cildinә yazdığım çox geniş giriş sözünü yara-
dıcılığımın, yaradıcılıq taleyimin mahiyyәtini açmaq
üçün bütün sonrakı cildlәrә açılan bir qapı hesab etmәk
olar. O qapının arxasında sizi hansı hisslәr, duyğular,
düşüncәlәr gözlәyir onu sizә mәnim şeir vә poemala-
rım, beytlәrim, bәndlәrim, misralarım çatdıracaq. Usta-
dımız demiş: “Ağıllı söz, yaxşı şeir, Yazmısanmı, varsa
hanı?” Bu çәtin vә ağıllı suala cavab sizdәn vә zamanın
hökmündәn gәlәcәk. Bilirәm, hökmünüz amansız ola-
caq. Amma bu amansızlıqdan qorxmuram. Çünki
yazılarımın kökündә duran maya duru, tәmiz vә halal
mayadır. Nә qәdәr itkilәrim olsa da, salamat qalanlar
mәnә bәs edәcәk. “Saz”, “Yunus Əmrә”, “Əlәsgәr”,
“Əbәdiyyәt dastanı”, “Peyğәmbәr”, “Qara sazın yad-
daşına köçәnlәr” mәni sәrt tufanlar qarşısında yıxılma-
ğa qoymayacaq!

Şeirlәrimi hәmişә uca sәslә özüm oxumaq istәyirәm.
Allahın mәnә verdiyi sәs imkanı, oxuduğum şeiri daha
da gözәllәşdirir, ona ruh vә nәfәs verir. Oxucuya daha
aydın çatdırır. Yaddaşımın, hafizәmin geniş imkanları
mәnә şәrait yaradır ki, mәn şeiri orduya, qoşuna döndә-
rim, könüllәrdәn meydanlara çıxardım.

Bürünür ipәyә, zәrә bir cürә,
Dağ bir cür gözәldi, dәrә bir cürә.
Bir cür gözәllәşir, hәrә bir cürә,
Mәn şeir deyәndә gözәllәşirәm.

Mәn tәkcә şeiri yazanda yaşamıram, hәm dә onu
oxuyanda yaşayır vә gözәllәşirәm. Qabarıb-çәkil-
mәk, әsib-coşmaq, nәrә çәkmәk-pıçıldaşmaq, ölüb-
dirilmәk kimi hisslәrin hamısını mәn şeir oxuyanda
özümdәn asılı olmayan bir ruhla mәni yaşadır. Əgәr

42

yumruğum havadadırsa, demәk üsyankar şeir oxuyu- ÖMRÜMÜN ÜRFAN DÜNYASI...
ram. Əgәr әlim çәnәmdәdirsә, demәk zәrif düşün-
cәlәr alәminin şeirini oxuyuram, әgәr göylәrә sarı
boylanıramsa, demәk Tanrıya dualar üstündә şeirlәr
oxuyuram. Oxuduğum şeirlәrin hamısında saçımdan-
dırnağıma bütün ruhum, varlığım vә sәmimiyyәtim
iştirak edir. Xalq içindә, el arasında, rәsmi tәdbir-
lәrdә, dövlәt mәrasimlәrindә, televiziya ekranlarında
– harda, nә vaxt şeir oxumuşamsa heç vaxt әlim va-
rağa dәymәyib, şeirim yaddaşımdan yaddaşlara kör-
pü salıb.

Qәlәmim yük tutub halal mayadan,
İlhamım nә sükut, nә lallıq bilir.
Çәkib şirәsini dağdan, qayadan,
Sözü әn müqәddәs halallıq bilir.

Yaddaşım mәnim yox, yaddaşlarındı,
Sözüm sözlәrindi, sazım sazların.
Ruhum gah neyindi, gah da tarındı,
İçindә mәn varam bu avazların.

Yetirib, bitirib yaşatmağı var,
Bu qara torpaqdı, bu şumdu, lәlә.
Əriyib itmәyәn bu qayalıqlar
Mәnim yaddaşımdı, huşumdu, lәlә.

Talamaq olmadı adәtim, peşәm,
Şeirә sәcdәsini qılan ömrümü.
Bu gün qәlәmimlә möhürlәnmişәm,
Min ildәn sonraya qalan ömrümü.

Şeirimi yaddaşımdan dәftәrә, kağıza köçürәndә çox
nadir hallarda yazı prosesindә düzәlişlәr edirәm. Ona
görә yox ki, şeirlәrimin üzәrindә yenidәn işlәmәk istә-

43

ZƏLİMXAN YAQUB mirәm, ona görә ki, mәnim şeirimә düzәlişlәr iç
dünyamda, qәlbimdә, ruhumda gedir. Nehrә kimi çalxa-
nıram. “Yağım yağ üstә çıxıb, ayranım ayran olmamış”,
içәridә tam tәmizlәnmә getmәmiş varaqlara köçür-
mürәm. Elә ki, köçürdüm demәk şeirlәrim qaralamaya
yox, ağlamaya köçürülәcәk.

Mәn alim deyilәm. yazdığım әsәrlәrә elmi tәhlil ver-
mәk fikrindәn çox-çox uzağam. Böyük alimlәrimiz
bu haqda öz qiymәtli fikirlәrini yetәrincә deyiblәr. bu
giriş sözünü belә geniş, әhatәli yazmaqda mәqsәdim on-
dan ibarәt oldu ki, qoy oxucu yaşadığım bu 60 ildә nә
ilә nәfәs aldığımı, hansı yolun yolçusu, hansı әqidәnin
sahibi olduğumu, hansı ideallar uğrunda mübarizә apar-
dığımı bilsin, yazılarımın alt vә üst qatını öyrәnmәkdә
çәtinlik çәkmәsin, suyundan içdiyim bulağın gözünü vә
axarını yaxşı tanısın. Mәnim şәxsiyyәtim vә yaradı-
cılığım haqqında aydın vә dәqiq mәlumata malik olsun.
Çünki şeirlәrimә baxıb mәnim şәklimi çox asanlıqla
çәkmәk olar.

Şeirlәrimi müxtәlif dövrlәrә vә mәrhәlәlәrә bölmәk
fikrinә dә düşmәdim. Allahın mәnә bәxş etdiyi ömür
mәnim şeirlәrimin dövrü, zamanıdır. Yaxşıdırmı, pisdir-
mi, zәifdirmi, güclüdürmü – hamısını mәn yazmışam.
Ona görә dә iki-üç şeirdәn imtina etmәklә bütün әsәr-
lәrimi çox cildliyә daxil elәdim. Yaradıcılığımın bütün
mәrhәlәlәri bir ömrә yerlәşib. Bu ömür Zәlimxan Ya-
qubun şair ömrüdür.

Yaradıcılıq eşqinә düşәn gündәn ideal arzum ondan
ibarәt olub ki, bu dünyadan әliboş getmәyim, haqqın
dәrgahına qovuşanda da o ucalığa könül dolusu bir sәr-
vәt aparım. Mәndәn sonra izimi-tozumu yellәr gәlib,
sellәr aparmasın.

Nә alim doğuldum, nә dә ki dahi,
Peşman da deyilәm gәlәn günümә.

44

Əliboş aparma mәni ilahi, ÖMRÜMÜN ÜRFAN DÜNYASI...
Doğulan günümdәn ölәn günümә.
Əziz oxucu! Mәnim varaqlara köçürdüyüm şeirlәri
sәn dә öz ürәyinә köçür. Çünki haqqın dәrgahı, Allahın
işığı, mәlәklәrin ruhu sәnin ürәyindәdir, ürәyin var
olsun! Amin!

Zәlimxan YAQUB
Xalq şairi

5 yanvar, 2011-ci il

45

REDAKTORDAN

Hörmәtli oxucu!
Bildiyiniz kimi, Xalq şairi Zәlimxan Yaqubun indi-
yәdәk Azәrbaycanda vә xarici ölkәlәrdә 50-dәk kitabı
nәşr olunub. İşıq üzü görәn hәr kitab әl-әl gәzib, böyük
oxucu rәğbәti qazanıb. Sirr deyil ki, o, bu gün әn çox
oxunan, әn çox sevilәn şairdir. Onun hәr yeni şeiri
mürәkkәbi qurumamış dillәr әzbәri olur, sazın simlә-
rindәn süzülәrәk milyonların yaddaşına hopur vә nә qә-
dәr ki, sazımız yaşayır bu şeirlәr dә yaşayacaq.
Zәlimxan Yaqubu bir şair kimi sevdirәn bir dә odur
ki, o, şeirlә oxucu arasındakı mәsafәni azaltdı, daha
doğrusu şairlә oxucu arasındakı divarı götürdü. Şair-
kitab-oxucu rabitәsini birbaşa şair-oxucu әlaqәsi ilә
әvәzlәmәyi bacardı. Özü dә sözün hәr mәnasında. Oxu-
cu onun şeirlәrini hәr gün öz dilindәn eşitmәk, özüylә
canlı tәmasda olmaq imkanı qazandı, üstәlik dәrdini dә
onunla bölüşә bildi.
Şairin, ixtiyarınıza verdiyimiz bu çoxcildliyini tәrtib
edәrkәn çox götür-qoy etdik ki, necә edәk, tәrtibat hansı
formada olsun, cildlәrdә şeirlәr vә poemalar hansı ardı-
cıllıqla yer alsın. Müxtәlif fikirlәr oldu. Amma sonunda
qәrara aldıq ki, heç bir süni bölgü-filan aparmayaq. Çün-
ki onun özü dә daim süniliklәrdәn uzaq olub; istәr hәyat-
da, istәrsә dә yaradıcılıqda. Sadәcә olaraq çalışdıq ki,
bütün әsәrlәrini çoxcildlik bir nәşrdә toplayaq. Bu mәq-
sәdlә indiyәdәk işıq üzü görmüş bütün kitablarını nәzәr-
dәn keçirdik, ilk qәlәm tәcrübәsindәn başlayaraq sәliqә
ilә qoruyub saxladığı әlyazmalarına baxdıq. Elә burada-
ca qeyd etmәk istәyirәm ki, Zәlimxan Yaqubun olduqca
sәliqәli arxivi vardır vә yaradıcılığa başladığı ilk gündәn
bu günümüzәdәk bütün şeir dәftәrlәri bu arxivdә

46

qorunub saxlanılır. Bu dәftәrlәr hәm onun yaradıcılığı- REDAKTORDAN
nı, hәm dә bütövlükdә keçdiyi hәyat yolunu, bu illәr әr-
zindә nә ilә nәfәs aldığını, nә ilә oturub-durduğunu,
dünya klassiklәrinin hansı әsәrlәrini oxuduğunu öyrәn-
mәk baxımından da maraqlıdır. Vә bu dәftәrlәr özü
ayrıca bir tәdqiqat sahәsidir ki, biz bu yöndә artıq ilk
addımı atdıq: şairin zaman-zaman oxuduğu kitablardan
hәmin dәftәrlәrdә qeyd etdiyi dahiyanә fikirlәri toplayıb
2010-cu ildә “Düşüncәlәrin simfoniyası” adlı nәfis bir
kitab nәşr etdirdik. Sağlıq olsun, gәlәcәkdә daha böyük
planlarımız var.

Şairin әsәrlәri külliyyatını nәşrә hazırlayarkәn dә ilk
növbәdә bu dәftәrlәrә müraciәt etdik. Vә gördük ki,
bu dәftәrlәrsiz nәşrә hazırladığımız әsәrlәr külliyyatı ya-
rımçıq olardı. Sәn demә, şairin indiyәdәk heç bir kita-
bına daxil edilmәmiş, mәtbuatda işıq üzü görmәmiş
çoxlu sayda şeirlәri varmış bu dәftәrlәrdә. Maraqlısı da
budur ki, bu şeirlәrin әksәriyyәti Zәlimxan Yaqub yara-
dıcılığının ilk dövrlәrinә aiddir. Özü dә indiyәdәk çap
olunmamasının sәbәbi heç dә bu şeirlәrin zәif olması
deyil. 18-20 yaşlı Zәlimxan Yaqubun yazdıqları 60 yaşlı
Xalq şairi Zәlimxan Yaqubun yazdıqlarından ruh vә
mәzmun, poetik sәviyyә baxımından heç dә geri qalmır.

Şeirlәrini tәhlil etmәk fikrindәn uzaq olsam da,
hesab edirәm ki, yaradıcılığının ilk illәrindә yazdığı
şeirlәri oxuyarkәn diqqәtimi cәlb edәn vә onun bugünkü
şöhrәtinin mayasını tәşkil edәn, bünövrәsindә duran
bәzi mәqamlarla bağlı fikrimi hörmәtli oxucularla bö-
lüşmәk yerinә düşәr. Fikir verin, hәlә 1968-ci ildә – 18
yaşlı gәnc şairin “ürәk hökm edәndә yazmasam olmaz,
gәrәk axıdasan alın tәrini” demәsi onun gәlәcәyin böyük
әdәbiyyat adamı olmasından xәbәr verirdi. Vә bu 18
yaşlı gәnc yaxşı bilirdi ki, әdәbiyyat adlı möhtәşәm,
әbәdi bir dünyaya sәfәr edir vә bu yolda әzab-әziyyәt,
çәtinlik, iztirab da var, xoş anlar da. Bu hәqiqәti bil-

47

diyinә görә dә el ağsaqqalı, Gürcüstanın Əmәkdar müәl-
limi Rәşid Acalovun

Çәkinmә! Hünәrlә gir ümmanlara,
Qorxuda bilmәsin lәpәlәr sәni!

– tövsiyәsinә gәnclik inadı, gәnclik enerjisi ilә cavab
verirdi:

Sәfәrә çıxmışam, dilimdә andım,
Bu yoldan geriyә dönәn deyilәm.
Yazıb yaratmağı bir şәrәf sandım,
Sularda qәrq olsam, sönәn deyilәm!

Sәfәrә çıxdığı bu böyük yolun mәsuliyyәtini bilib
“oxucu qәlbindә qaldımı şeirim?” – deyә özü özünә sual
edәn şair qәtiyyәtlә “bu yolu hünәrlә başa vurmasam,
bütün bәşәriyyәt düşmәnim olsun!” – deyir.

Onun bir şair kimi xoşbәxtliyi hәm dә ondadır ki,
Ulu Tanrı ondan heç nәyi әsirgәmәyib, nәyi veribsә bü-
töv verib, üstәlik istedadı ilә zәhmәtsevәrliyi bir-birinә
tәndir. Buna görәdir ki, onun Nizamidәn hikmәt, Füzu-
lidәn qüdrәt alan şeiri “qaranlıqlar dünyasına lәrzә sa-
lıb”, bәzәn Koroğlunun qılıncından da kәskin olan
şeirlәri yeri gәlәndә “yaralara mәlhәm”, ürәklәrә tәsәlli
olub. O, bütün bәşәriyyәti sevib, bәşәriyyәt dә onun
dostu olub.

Sonda qeyd etmәk istәyirәm ki, Z.Yaqubun yaradı-
cılığının ilk dövrlәrinin mәhsulu olan vә indiyәdәk çap
olunmamış şeirlәr çox olduğundan biz onu ayrıca cild-
dә toplamağı qәrara aldıq. Vә dәyәrli oxuculara sürpriz
olaraq hәmin cildi bu nәşrin sonunda tәqdim etmәyi
düşünürük. Çoxcildliyin birinci cildindә isә şairin son
illәrdә yazdığı şeirlәr toplanmışdır.

Yaradıcılığı barәsindә yüzlәrlә elmi mәqalәlәr yazı-
lan, dissertasiyalar müdafiә edilәn Xalq şairi Zәlimxan

48

Yaqubun bu çoxcildliyindә ayrıca ön sözә ehtiyac REDAKTORDAN
duymadıq. Şairin özünün indiyәdәk keçdiyi yaradıcılıq
yoluna bir baxış kimi qәlәmә aldığı yazını bu nәşrә giriş
kimi vermәyi qәrara aldıq.

Musa NƏBİOĞLU

49

ZƏLİMXAN YAQUB ŞEİRİMİN
DOĞUM GÜNÜ

Bu gün şeirin dünyasıdı,
tәptәzә şeirim doğulub,

O şәrәfә süfrә açıb
sözdәn ziyafәt verirәm.

Sözsüz dünya lal-kar olar,
yer çevrilәr cәhәnnәmә,

Qәlbimin hәr bucağında
sizә bir cәnnәt verirәm.

Yer üzünün rәssamıyam,
fırça mәnim әlimdәdir,

Hәr sözә bir naxış vurub
tәzә bir zinәt verirәm.

Arı ilә dost olmağım
bu gün verib bәhrәsini,

Hәr sözümә bal qatılıb,
hәr kәsә nemәt verirәm.

Mәnim şeirim gülüstandı,
hәr çiçәkdәn dәrmәk olar,

Kim nә dәrsә halalıdır,
halal bir nemәt verirәm.

Tәzә ruha, tәzә sәsә
әl qaldırıb amin deyin,

Bu gün candan can ayrılıb,
könüldәn sәrvәt verirәm.

50