35 55

โครงการพระราชดาริ ฝายชะลอนา้

พระบาทสมเด็จพระเจา้ อย่หู วั ทรงตระหนักถงึ ความสาคญั ของการอยรู่ อดของป่ าไมเ้ ป็ นอยา่ งยงิ่ ทรงเสนอ
อปุ กรณ์อนั เป็ นเครอื่ งมอื ทจี่ ะใชป้ ระโยชนใ์ นการอนุรักษ์และฟื้นฟปู ่ าไมท้ ไี่ ดผ้ ลดยี ง่ิ กลา่ วคอื ปัญหาสาคญั ทเ่ี ป็ นตวั
แปรแหง่ ความอยรู่ อดของป่ าไมน้ ัน้ น้า คอื สง่ิ ทขี่ าดไมไ่ ดโ้ ดยแท ้ พระบาทสมเด็จพระเจา้ อย่หู ัวทรงแนะนาใหใ้ ช ้
ฝายกนั้ น้าหรอื เรยี กวา่ Check Dam หรอื อาจเรยี กขานกนั วา่ ฝายชะลอความชมุ่ ชน้ื ก็ไดเ้ ชน่ กัน

Check Dam คอื สงิ่ ทก่ี อ่ สรา้ งขวางกนั้ ทางเดนิ ของลาน้า ซงึ่ ปกตมิ ักจะกนั้ หว้ ยลาธารขนาดเล็กในบรเิ วณทเี่ ป็ น
ตน้ น้าหรอื พนื้ ทที่ มี่ คี วามลาดชนั สงู ทาใหพ้ ชื สามารถดารงชพี อยไู่ ด ้ และหากชว่ งทนี่ ้าไหลแรงกส็ ามารถชะลอการ
ไหลของน้าใหช้ า้ ลงและกักเก็บตะกอนไมใ่ หไ้ หลลงไปในบรเิ วณลมุ่ น้าตอนลา่ ง นับเป็ นวธิ กี ารอนุรักษ์ดนิ และน้าได ้
ดมี ากวธิ กี ารหนงึ่

พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัวพระราชดารัสวา่ "การปลกู ป่ าทดแทนป่ าไมท้ ถี่ กู ทาลายนน้ั จะตอ้ งสรา้ งฝาย
เล็กเพอ่ื หนุนนา้ สง่ ไปตามเหมอื งไปใชใ้ นพน้ื ทเี่ พาะปลกู ทงั้ สองดา้ น ซง่ึ จะใหน้ า้ คอ่ ย ๆ แผข่ ยายออกไป
ทาความชุม่ ชน้ื ในบรเิ วณนน้ั ดว้ ย"

ในสว่ นของรูปแบบและลกั ษณะ Check Dam นัน้ ไดพ้ ระราชทานพระราชดารัสไวว้ า่ "...ใหพ้ จิ ารณา
ดาเนนิ การสรา้ งฝายราคาประหยดั โดยใชว้ สั ดรุ าคาถูกและหางา่ ยในทอ้ งถนิ่ เชน่ แบบทงิ้ หนิ คลมุ ดว้ ยตา
ขา่ ยปิ ดกน้ั รอ่ งนา้ กบั ลาธารเล็ก ๆ เป็ นระยะ ๆ เพอื่ ใหเ้ ก็บกกั นา้ และตะกอนดนิ ไวบ้ างสว่ น โดยนา้ ทกี่ กั เก็บ
ไวจ้ ะซมึ เขา้ ไปในดนิ ทาใหค้ วามชุม่ ชน้ื แผข่ ยายออกไปทงั้ สองขา้ ง ตอ่ ไปจะสามารถปลกู พนั ธุไ์ มป้ ้ องกนั
ไฟ พนั ธุไ์ มโ้ ตเร็ว และพนั ธไุ์ มไ้ มท่ ง้ิ ใบ เพอื่ ฟ้ื นฟูทต่ี น้ นา้ ลาธารใหม้ สี ภาพเขยี วชอมุ่ ขน้ึ เป็ นลาดบั ..."
ประเภทของฝายชะลอนา้ หรอื ฝายชะลอความชุม่ ชน้ื แบง่ ได้ ๒ ประเภท
๑. ฝายตน้ น้าลาธาร หรอื ฝายชะลอความชมุ่ ชน้ื เป็ นฝายทกี่ กั เก็บน้าใหไ้ หลชา้ ลง และสามารถซมึ ลงใตผ้ วิ ดนิ เพอ่ื
สรา้ งความชมุ่ ชนื้ ใหแ้ กพ่ น้ื บรเิ วณนัน้
๒. ฝายดกั ตะกอนดนิ ทราย เป็ นฝายทด่ี ักตะกอนดนิ และทรายไมใ่ หไ้ หลลงสแู่ หลง่ น้าเบอื้ งลา่ ง
รปู แบบของฝายสามารถแบง่ ออกได้ ๓ แบบ
๑. แบบทอ้ งถนิ่ เบอ้ื งตน้ หรอื ทเี่ รยี กกนั ทวั่ ไปวา่ "ฝายแมว้ " เป็ นการกอ่ สรา้ งดว้ ยวสั ดมุ อี ยู่ตามธรรมชาตทิ ี่ เชน่
กงิ่ ไม ้ ทอ่ นไม ้ ขนาบดว้ ยกอ้ นหนิ ขนาดตา่ งๆ ในลาหว้ ย หรอื ร่องน้า โดยจะสามารถดกั ตะกอน ชะลอการไหลของ
น้าและเพมิ่ ความชมุ่ ชนื้ ใหแ้ กบ่ รเิ วณพน้ื ทร่ี อบๆ ฝายได ้
๒. แบบเรยี งดว้ ยหนิ คอ่ นขา้ งถาวร เป็ นการกอ่ สรา้ งดว้ ยการเรยี งหนิ เป็ นผนังกนั้ น้า กอ่ สรา้ งบรเิ วณตอนกลาง
และตอนลา่ งของลาหว้ ย หรอื ร่องน้า จะสามารถดักตะกอน และเกบ็ กักน้าในชว่ งฤดแู ลง้ ไดบ้ างสว่ น
๓. แบบคอนกรตี เสรมิ เหล็ก เป็ นการกอ่ สรา้ งแบบถาวร สว่ นมากจะดาเนนิ การในบรเิ วณตอนปลายของลาหว้ ย
หรอื รอ่ งน้า ทาใหส้ ามารถดักตะกอน และเกบ็ กักน้าในฤดแู ลง้ ไดด้ ี คา่ กอ่ สรา้ งขนึ้ อยกู่ บั ขนาดของลาหว้ ย ซงึ่ ควรมี
ความกวา้ งไมเ่ กนิ ๔ เมตร
ประโยชนข์ องฝายชะลอนา้
๑. ชว่ ยเก็บกกั น้า
๒. ชว่ ยลดความรุนแรงของการเกดิ ไฟป่ า
๓. ชว่ ยลดการพังทลายของหนา้ ดนิ และลดความรนุ แรงของกระแสน้าในลาหว้ ย
๔. ชว่ ยกกั เก็บตะกอนและวสั ดตุ า่ งๆ ทไี่ หลลงมากับน้าในลาหว้ ย
๕. ชว่ ยเพม่ิ ความหลากหลายทางชวี ภาพ
๖. เป็ นทอี่ ยอู่ าศยั ของสตั วน์ ้า และใชเ้ ป็ นแหลง่ น้า เพอื่ การอปุ โภคบรโิ ภค

นางสาววรรณชนก ทองเขยี ว เลขท3ี่ 5 ม.4/2 นางสาวเบญญาภา คล้ายบัว เลขท่ี 55 ม.4/2