E_commerce

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 1

พาณิชย์อเิ ลก็ ทรอนิกส์คืออะไร

ถ้าจะกล่าวกนั สนั้ ๆกค็ อื การทา ”การค้า”ผ่านทางระบบอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ นน่ั เอง โดยคาว่าสอ่ื อเิ ล็กทรอนกิ ส์นน้ั จะ
ครอบคลมุ ต้ังแต่ ระดบั เทคโนโลยพี นื้ ฐาน อาทิ โทรศัพท์ โทรสาร โทรทัศน์ ไปจนถงึ เทคโนโลยีทีม่ คี วามซบั ซอ้ นกวา่ นี้ แต่
ว่าในปจั จุบันส่อื ท่เี ป็นท่ี นยิ มและมคี วามแพร่หลายในการใชง้ านคืออินเทอรเ์ น็ตและมกี ารนามาใชป้ ระโยชน์เพือ่ การทา
การค้ามาก จนทาให้เมื่อพดู ถึงเรอื่ ง พาณชิ ย์อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์คนส่วนใหญ่จะเขา้ ใจไปวา่ คือการทาการคา้ ผา่ นอินเทอรเ์ นต็
น่ันเอง นอกจากนนั้ ปัจจบุ นั อาจไดย้ ินอกี หลายๆ คา อาทิ e-Business, e-Procurement, e-Readiness, e-
Government ซ่งึ ล้วนมีความสมั พันธ์กันทั้งสิ้น ในการท่ีนาเอา เทคโนโลยดี ้านอินเทอรเ์ นต็ มาประยุกต์ใชง้ าน

สว่ นคาว่า e-Business น้ัน คอื การดาเนนิ กิจกรรมทาง “ธรุ กจิ ” ตา่ งๆ ผา่ นส่ืออเิ ลก็ ทรอนิกส์ การใช้
คอมพวิ เตอร์ เทคโนโลยีสารสนเทศ การสอื่ สารและอนิ เทอรเ์ นต็ เพอ่ื ทาใหก้ ระบวนการทางธุรกิจมปี ระสทิ ธภิ าพ และ
ตอบสนองความต้องการของคู่คา้ และลูกค้าให้ตรงใจ และรวดเร็วและเพ่ือลดตน้ ทนุ และขยายโอกาสทางการคา้ และ
การบริการ เมื่อเข้าสู่ยุคดิจทิ ัลจะมคี าศพั ท์ที่ได้ยนิ บ่อยๆ อาทิ

 BI=Business Intelligence: การรวบรวมขอ้ มูลขา่ วสารดา้ นตลาด ข้อมลู ลกู คา้ และ คู่แขง่ ขนั
 EC=E-Commerce: เทคโนโลยที ชี่ ว่ ยทาให้เกิดการสัง่ ซื้อ การขาย การโอนเงินผ่านอนิ เทอรเ์ น็ต
 CRM=Customer Relationship Management: การบรหิ ารจดั การ การบริการ และการสรา้ ง

ความสมั พนั ธท์ ่ีทาให้ลูกคา้ พงึ พอใจกบั ทั้งสนิ คา้ บริการ และ บริษทั – ระบบ CRM จะใชไ้ อทีชว่ ยดาเนนิ งาน
และ จัดเตรยี มขอ้ มลู ท่เี ป็นประโยชน์ตอ่ การบรกิ ารลกู คา้
 SCM=Supply Chain Management: การประสาน ห่วงโซ่ทางธุรกิจ ตง้ั แตแ่ หลง่ วตั ถุดบิ ผผู้ ลติ ผจู้ ัดส่ง
ผู้คา้ ส่ง ผคู้ า้ ปลีก จนถึงมือผู้บริโภค
 ERP=Enterprise Resource Planning: กระบวนการของสานกั งานส่วนหลัง และ การผลติ เช่น การรบั
ใบสง่ั ซอ้ื การจดั ซ้อื การจัดการใบสง่ ของ การจัดสินคา้ คงคลัง แผนและการจัดการการผลติ – ระบบ ERP จะ
ช่วยใหป้ ระบวนการดงั กลา่ วมปี ระสทิ ธภิ าพและลดตน้ ทุน

รูปแบบของการทาพาณชิ ย์อิเล็กทรอนิกส์

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 2

ในการทาการคา้ นัน้ ตอ้ งประกอบด้วยอย่างนอ้ ย 2 ฝ่ายกค็ อื ผซู้ ื้อและผขู้ าย ซง่ึ ผูซ้ ื้อและผขู้ ายนน้ั ก็มีหลายๆรปู แบบ
ทาใหเ้ ราสามารถจดั ประเภทของพาณชิ ยอ์ ิเล็กทรอนกิ ส์ ออกเป็นประเภทหลกั ๆ ดงั น้ี

 ผปู้ ระกอบการ กบั ผบู้ ริโภค (Business to Consumer - B2C) คอื การค้าระหว่างผู้คา้ โดยตรงถงึ ลกู ค้าซึ่งก็
คอื ผบู้ รโิ ภค เช่น การขายหนังสือ ขายวดี โี อ ขายซดี เี พลงเป็นต้น

 ผ้ปู ระกอบการ กับ ผูป้ ระกอบการ (Business to Business – B2B) คอื การคา้ ระหวา่ งผคู้ า้ กบั ลกู ค้าเชน่ กนั
แตใ่ นท่ีนลี้ ูกคา้ จะเป็นในรูปแบบของผูป้ ระกอบการ ในที่นจี้ ะครอบคลมุ ถงึ เร่อื ง การขายส่ง การทาการส่ังซือ้
สนิ ค้าผา่ นทางระบบอิเล็กทรอนกิ ส์ ระบบหว่ งโซก่ ารผลติ (Supply Chain Management) เป็นตน้ ซึ่งจะมี
ความซับซอ้ นในระดับต่างๆกันไป

 ผบู้ รโิ ภค กบั ผบู้ ริโภค (Consumer to Consumer - C2C) ในเรอ่ื งการตดิ ตอ่ ระหวา่ งผูบ้ รโิ ภคกบั ผู้บริโภค
น้ัน มหี ลายรปู แบบและวัตถุประสงค์ เชน่ เพ่ือการติดต่อแลกเปลยี่ นขอ้ มลู ขา่ วสาร ในกลุม่ คนที่มีการบริโภค
เหมือนกัน หรอื อาจจะทาการแลกเปลี่ยนสนิ ค้ากนั เอง ขายของมอื สองเป็นตน้

 ผูป้ ระกอบการ กับ ภาครฐั (Business to Government – B2G) คือ การประกอบธรุ กจิ ระหว่าง
ภาคเอกชนกบั ภาครฐั ท่ีใชก้ นั มากก็คือเรอ่ื งการจัดซ้อื จัดจ้างของภาครฐั หรือที่เรยี กวา่ e-Government
Procurement ในประเทศทม่ี ีความกา้ วหนา้ ดา้ นพาณิชยอ์ ิเล็กทรอนิกสแ์ ล้ว รัฐบาลจะทาการซอื้ /จัดจ้างผ่าน
ระบบอเิ ลก็ ทรอนกิ สเ์ ป็นส่วนใหญเ่ พอ่ื ประหยดั ค่าใช้จ่าย เชน่ การประกาศจดั จา้ งของภาครัฐในเว็บไซต์
www.mahadthai.com หรือการใช้งานระบบอดี ีไอในพีธกี ารศลุ กากรของกรมศุลฯ www.customs.go.th

 ภาครัฐ กบั ประชาชน (Government to Consumer -G2C) ในทน่ี ้คี งไม่ใชว่ ัตถุประสงคเ์ พื่อการค้า แตจ่ ะ
เปน็ เรอ่ื งการบรกิ ารของภาครัฐผา่ นสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ซ่ึงปจั จบุ นั ในประเทศไทยเองก็มใี หบ้ ริการแลว้ หลาย
หนว่ ยงาน เชน่ การคานวณและเสยี ภาษผี า่ นอนิ เทอรเ์ นต็ , การให้บรกิ ารข้อมลู ประชาชนผา่ นอินเทอรเ์ น็ต เปน็
ต้น เช่นข้อมูลการติดต่อการทาทะเบยี นต่างๆของกระทรวงมหาดไทย ประชาชนสามารถเขา้ ไปตรวจสอบวา่
ตอ้ งใชห้ ลกั ฐานอะไรบา้ งในการทาเร่ืองน้นั ๆ และสามารถดาวนโ์ หลดแบบฟอร์มบางอยา่ งจากบนเว็บไซตไ์ ด้
ดว้ ย

รปู แสดงตัวอย่างความสมั พันธร์ ะหว่าง B2B, B2C

จากรปู จะเห็นวา่ บรษิ ัท ก.ยนต์การ เช่ือมตอ่ ระบบสานักงานส่วนหลังกบั ส.ชิน้ สว่ นยนต์ ซ่ึงถอื เปน็ Supplier ซื้อ
ชน้ิ ส่วนมาผลิตตอ่ และเชือ่ มตอ่ กบั บริษัทผลติ รถยนไทย จากัด ซ่ึงจัดเปน็ ลกู คา้ ซือ้ ชิ้นส่วนต่อจาก ก.ยนต์การ นาไปใช้

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 3

ประกอบในสินคา้ ของบริษัทผลิตรถไทย(สว่ นน้ีจดั เป็น B2B) และในขณะเดียวกนั ก.ยนตก์ าร ก็ไดน้ าชิน้ สว่ นบางส่วนมา
ใชใ้ นการผลิตสินคา้ จาหน่ายให้กับลกู คา้ รายย่อยพร้อมกนั ดว้ ย ผา่ นทางเวบ็ ไซต์ของบริษทั (ส่วนนจ้ี ดั เป็น B2C)

จากการท่แี บ่งประเภทของพาณิชย์อิเลก็ ทรอนิกสอ์ อกเป็นประเภทตามขา้ งบนนั้น ดังน้ันทาใหส้ ามารถจดั
ประเภทของช่องทางการตดิ ตอ่ สอื่ สารระหว่างสองฝา่ ย ออกไดเ้ ปน็ 3 ชอ่ งทางคอื

1. การตดิ ต่อสอื่ สารระหว่างบคุ คล ในที่นบ้ี ุคคลจะหมายถงึ ทงั้ องคก์ ร บรษิ ัท และตัวบุคคล การติดต่อนนั้ ทาผา่ น
ไดท้ งั้ รปู แบบของโทรศัพท์ โทรสาร และอีเมล์

2. การตดิ ต่อส่อื สารระหวา่ งบคุ คลกบั ระบบคอมพวิ เตอร์ และระหว่างระบบคอมพิวเตอร์กบั บุคคล คือการใชง้ าน
ระบบอัตโนมัตใิ นการตดิ ตอ่ สอ่ื สารน่ันเอง เช่น ตู้ ATM ระบบโทรศพั ทอ์ ตั โนมัติ ระบบ FAX Back ระบบสง่
อีเมล์อตั โนมตั ิ เปน็ ตน้ ทง้ั น้ีเพือ่ อานวยความสะดวกให้กบั ลูกค้าเป็นสาคญั

3. การตดิ ตอ่ ระหวา่ งระบบคอมพวิ เตอรด์ ้วยกนั เอง เป็นรูปแบบทม่ี คี วามซบั ซอ้ นมากขึ้นในการติดต่อทางธุรกจิ
โดยการให้ระบบคอมพวิ เตอรข์ องทั้งสองฝา่ ยทาการตดิ ตอ่ สื่อสาร แลกเปลยี่ นข้อมลู โดยอตั โนมตั ิ ตาม
ขอ้ กาหนดทไ่ี ดท้ าการตกลงร่วมกนั ไว้ อาทิ อดี ไี อ ระบบการจดั การหว่ งโซก่ ารผลิต เปน็ ต้น

ประโยชน์ของพาณิชย์อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์

สรุปจากทผี่ า่ นมาน้นั จะพบวา่ จะมขี อ้ ทีเ่ ปน็ ประโยชนร์ ่วมกันของทง้ั ผูซ้ ื้อ ผขู้ าย ผผู้ ลิตอยู่ 3 ประเด็นคอื

 ประหยดั ค่าใช้จา่ ย ลดค่าใชจ้ า่ ยบคุ ลากรบางส่วน ลดขั้นตอนการประกอบธรุ กิจ ประหยดั ค่าใช้จ่ายในการ
ติดต่อแบบเดิมๆ

 ไมม่ ีข้อจากดั ดา้ นสถานที่ สามารถเขา้ ถึงลกู คา้ ได้ทัว่ โลก (หมายความวา่ ต้องสร้างเว็บไซต์ให้มขี ้อมลู เปน็
ภาษาสากลหรอื ภาษาที่กลุม่ ลูกค้าเปา้ หมายของเราใชม้ ากๆ เชน่ ภาษาจีน ญีป่ ุ่น เป็นตน้ )

 ไมม่ ีขอ้ จากดั า้ นเวลา สามารถทาการคา้ ได้ 24 ช่ัวโมง 7 วนั ผ่านระบบอัตโนมัติ

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 4

ประโยชน์สาหรบั ผซู้ ้อื /ผบู้ รโิ ภค

 หาขอ้ มลู เพอ่ื เปรยี บเทยี บเร่อื งราคา คณุ ภาพสนิ คา้ และขอ้ มูลอื่นๆเพอ่ื ประกอบการตดั สินใจซ้อื
 อนิ เทอร์เนต็ มีประโยชนม์ ากในเรอ่ื งนี้ สามารถเขา้ ไปในเว็บบอรด์ ตา่ งในการหาขอ้ มูลไดง้ ่าย
 มีรา้ นค้าให้เลอื กมากขึน้
 เพียงแคพ่ มิ พ์คีย์เวิรด์ ลงในเครื่องมอื ค้นหากม็ สี นิ ค้าออกมาให้เลอื กมากมาย
 ไดร้ ับสนิ ค้าอย่างรวดเร็ว ในกรณีทซ่ี ื้อสินค้าท่ีจับต้องไมไ่ ด้ เพราะสามารถได้รับสนิ ค้าผ่านทางอินเทอรเ์ น็ตได้

เลย
 สินคา้ บางอยา่ งสามารถลดพอ่ ค้าคนกลางได้ ทาใหไ้ ด้ราคาทีถ่ กู ลง คงไมใ่ ช่กบั ทกุ สนิ คา้ หรือทุกผผู้ ลติ ทม่ี คี วาม

ต้องการมาทาการขายเอง อาจจะได้กบั สินค้าบางชนดิ

ประโยชน์สาหรับผ้ผู ลติ และผขู้ าย

 ลดความผิดพลาดในการสอื่ สาร
จากเดิมทใ่ี นการคา้ ต้องสง่ แฟกซ์ หรือบางทีบอกจดทางโทรศพั ท์ รบั ใบคาส่ังซ้อื แล้วมาคีย์เขา้ ระบบ ถ้าสามารถ
ทาการติดต่อกันผ่านสื่ออิเลก็ ทรอนกิ ส์ ส่งข้อมูลกนั ได้เลยจะชว่ ยลดความผดิ พลาดในส่วนน้ไี ปได้

 ลดเวลาในการผลติ
นาเอาเทคโนโลยมี าช่วยในการคานวณเร่ืองความต้องการวตั ถุดบิ การทาคาสั่งซอ้ื วตั ถดุ ิบ

 เพิ่มประสิทธภิ าพในระบบสานักงานส่วนหลงั
 เปิดตลาดใหม่ หาคู่คา้ ซัพพลายเออร์รายใหม่
 เพม่ิ ประสิทธภิ าพการจัดการสนิ คา้ คงคลงั
 เพ่มิ ความสมั พันธ์กบั คคู่ า้ ให้ดขี นึ้

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 5

 สร้างมลู ค่าเพิ่มให้กบั เวบ็ ไซต์ของบริษัท โดยการสรา้ งขอ้ มูลท่ีเป็นประโยชนต์ ่อลกู คา้ การใหบ้ ริการหลังการขาย
ให้คาปรกึ ษาเรือ่ งผลติ ภณั ฑ์ หรือการแก้ไขเบื้องต้นอยา่ งรวดเร็ว

ขัน้ ตอนการทาธรุ กรรม

ในทุกๆประเภททก่ี ลา่ วมาแลว้ ก็จะมพี น้ื ฐานหรอื รปู แบบของกระบวนการท่ีคล้ายๆกนั จะมากหรอื นอ้ ย งา่ ยหรือซับซอ้ นต่างกัน
ไปบา้ งตามระดบั ความสาคญั ของธรุ กรรมนนั้ ๆ

รูปแสดงตวั อยา่ งความสมั พันธร์ ะหวา่ ง B2B, B2C

การหาข้อมลู /การโฆษณาประชาสัมพันธ์ (Searching & Advertising)

วัตถุประสงคเ์ บือ้ งต้นในการทาเวบ็ ไซต์ก็คอื การให้ขอ้ มลู ขา่ วสาร ทีต่ ้องการสอื่ สารไปยังผู้รับสาร ดงั นั้นในฝง่ั ของผู้ส่งสารการที่
จะสือ่ สารใหไ้ ด้ประสิทธิภาพ คอื การสรา้ งข้อมลู ใหม้ ีคณุ ภาพ สามารถสืบคน้ ไดง้ า่ ย อา่ นแล้วเข้าใจงา่ ย คอื หวั ใจสาคัญ แต่ว่าในโลก
อินเทอรเ์ น็ตนั้นมขี อ้ มลู อยู่มากมาย ทาอย่างไรใหส้ ามารถสื่อสารถงึ กลมุ่ ผรู้ ับที่ต้องการไดอ้ ย่างมีประสทิ ธิภาพทส่ี ดุ สว่ นผ้รู ับสารก็
ตอ้ งการความสะดวกในการรบั สารท่ีตอ้ งการ สามารถไดส้ ารมาโดยงา่ ย และตอ้ งมคี วามเข้าใจและตดั สนิ ใจในการรับสารนน้ั ในเบือ้ งตน้
เพราะฉะนั้นในขน้ั ตอนแรกนค้ี ือลกู ค้าจะเข้ามาทาการสืบค้นหาข้อมลู สนิ คา้ ในอนิ เทอรเ์ น็ตหรอื อาจจะชอ่ งทางอ่นื ๆแล้วแต่วความ
สะดวก เพ่อื ประกอบการตัดสนิ ใจในการท่จี ะซอื้ หรือไมซ่ อ้ื สนิ คา้ ต่อไป

การทาธรุ กรรม(Transaction)

จะเรม่ิ ต้องแตก่ ารทาคาส่ังซื้อ การชาระเงนิ คา่ สนิ ค้า ไปจนการจดั ส่งสนิ คา้

การทาคาส่งั ซอ้ื (Ordering)

เมอ่ื ได้ข้อมลู เพยี งพอและตอ้ งการจะทาการซอื้ สินคา้ หรือจะทาธรุ กรรมกนั แล้ว ในฝง่ั ผ้ขู ายตอ้ งมีระบบท่ีมีประสทิ ธภิ าพรองรับ
อยู่ ไมว่ ่าจะเป็นระบบตะกร้าสินคา้ (Shopping Carts) ท่ีอานวยความสะดวกใหผ้ ใู้ ช้ เช่นแสดงรายละเอียดทดี่ ูไดง้ ่ายวา่ ไดท้ าการเลอื ก
สินคา้ ใดๆไว้บา้ งแล้วในตะกร้า รวมแล้วค่าสินค้าเปน็ เทา่ ไร ภาษีค่าจดั สง่ ต่างๆ ควรแสดงให้เหน็ ดว้ ย และตอ้ งสามารถใหล้ ูกค้าสามารถ

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 6

เกบ็ ข้อมลู รายการสนิ ค้าไวไ้ ด้ในช่วงระยะเวลาหนึง่ เพอื่ ทาการสั่งซื้อภายหลงั ตัวอยา่ งของระบบตะกรา้ ที่ไดร้ บั การยอมรับว่าดีมากคือ
ของ Amazon.com

ระบบการชาระเงิน(Payment Systems)

ข้ันตอนที่สาคัญสาหรบั ทงั้ ฝง่ั ผู้ขายและผูซ้ อื้ สนิ คา้ ในเรอ่ื งการชาระเงนิ ควรมวี ธิ ีการใหล้ ูกค้าสามารถใช้บริการใหม้ ากทีส่ ุดที่
สะดวกกบั ทงั้ ทางผคู้ า้ และลูกคา้ เพราะในบางคร้งั ลูกคา้ ต้องการสินคา้ ของเราแล้ว แตไ่ มส่ ะดวกในเรื่องการชาระเงนิ ก็ไมซ่ ื้อของจากเรา
กไ็ ด้ ในการพจิ ารณาเรื่องวิธกี ารชาระเงนิ น้นั ใหพ้ จิ ารณาถงึ กลมุ่ ลกู คา้ ว่าเปน็ ใคร เช่นเปน็ ลูกคา้ ภายในประเทศ กลมุ่ วยั รนุ่ วยั ทางาน
หรอื กลมุ่ ท่อี ยตู่ ่างจังหวดั วิธที ีส่ ะดวกจะมีใหเ้ ลอื กหลายวิธีทั้งธนาณตั ิ การโอนเงินทางธนาคาร โอนเงนิ ผา่ นต้เู อทเี อม็ จา่ ยเงินผา่ นบตั ร
เครดติ

ส่วนในกลุ่มลูกค้าตา่ งประเทศ หลายๆ วธิ ีทีก่ ล่าวมาคงไม่สะดวก ทน่ี ยิ มใช้กันก็มเี พยี งการชาระเงินดว้ ยบตั รเครดิตผา่ นทาง
อินเทอร์เนต็ หรอื จะใชบ้ ริการจากผูใ้ หบ้ รกิ ารชาระเงนิ ทางอินเทอร์เนต็ ก็ได้ สาหรับการชาระเงินทีม่ ีมลู คา่ สูงนน้ั มผี ู้บรกิ ารทีเ่ รยี กวา่
Escrow ซ่ึงจะทาหน้าที่เป็นตวั กลางในการส่งผา่ นเงินระหว่างผซู้ ้อื และผขู้ าย โดยมีการทางานครา่ วๆคอื เมื่อผซู้ ื้อ เลือกใช้การชาระเงนิ
ผ่านบรกิ ารของ Escrow แลว้ เมอ่ื ชาระเงินไปน้นั เงนิ จะไม่ถูกส่งไปทผี่ ู้คา้ ทันทีแตจ่ ะถูกเก็บไว้ท่ี Escrow ก่อน เมื่อครบกาหนดแลว้
ลูกค้าไมค่ ืนสินคา้ หรอื ว่าตอบตกลงรับสนิ คา้ แล้วจงึ จะทาการโอนเงินนน้ั ให้กับผคู้ า้ ต่อไป

ขนั้ ตอนการชาระดว้ ยเครดิตการ์ดผา่ นอนิ เทอรเ์ น็ต

ในขั้นตอนการชาระเงินนน้ั จะเรม่ิ เมื่อลกู คา้ เข้าสู่หน้าการชาระเงนิ ระบบจะเรมิ่ การทางานในโหมดของ Secure
Sockets Layer ผใู้ ช้จะสงั เกตได้งา่ ยๆวา่ เรม่ิ เข้าสกู่ ระบวนการที่มรี ะบบความปลอดภยั อยดู่ ว้ ย โดยดไู ดจ้ ากรปู แมก่ ญุ แจท่ี
ปดิ ล็อกและสวา่ งข้ึนท่ี menubar และ ดา้ นล่างของหนา้ จอเว็บเบราเซอร์

องคป์ ระกอบในการชาระเงนิ
1.ลกู คา้ (Customer)
2.ร้านค้า(Merchant)
3.ธนาคารทีร่ า้ นค้าเปิดบญั ชีไว้ (Acquiring
Bank)
4.ธนาคารผูอ้ อกบตั ร (Issuing Bank)

เมอื่ ลกู ค้าใสข่ อ้ มลู บตั รเครดติ และกดป่มุ “ตกลง/ส่ง” ข้อมูลในส่วนของคาสง่ั ซือ้ จะถูกส่งไปยังรา้ นค้า(1) ส่วนข้อมูลของบตั ร
เครดติ จะถกู สง่ ไปทีร่ ะบบการชาระเงนิ ของธนาคารที่ร้านค้าสมัครใชบ้ รกิ ารไว้(2) และถกู สง่ ตอ่ ไปยังธนาคารผ้อู อกบตั รเพอ่ื ตรวจสอบ
ความถกู ตอ้ งของบตั รว่ามีวงเงนิ ใหใ้ ช้งานได้หรือไม่ บัตรหมดอายหุ รอื ยงั (3)[แตใ่ นทีน่ ีไ้ มไ่ ด้ตรวจสอบวา่ ผูใ้ ชบ้ ตั รนัน้ เป็นเจ้าของจริงหรอื
เปลา่ ] ถ้าบัตรยังใช้งานได้กจ็ ะตอบกลบั มายังรา้ นคา้ และลูกคา้ วา่ สามารถทาการชาระเงินในวงเงินดงั กล่าวได(้ 4-6) หลังจากนน้ั ลูกคา้

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 7

ตอ้ งกดปมุ่ ตกลงเป็นลาดบั สดุ ทา้ ยเพ่ือยนื ยันคาส่ังซอ้ื และชาระเงิน เมือ่ รา้ นค้าไดร้ บั การแจง้ การชาระเงินก็จะจดั ส่งสินคา้ ตอ่ ไป(7) และ
ลูกค้าก็ชาระเงินทใ่ี ชไ้ ปตามรอบบตั รเครดิตปกติ

การจดั สง่ สนิ คา้

สนิ ค้าจะมี 2 รูปแบบคือ สินคา้ ท่จี ับตอ้ งได้(Tangible Goods) และสนิ ค้าท่จี บั ตอ้ งไมไ่ ด้(Intangible Goods) ดังนนั้ การจัดส่ง
จงึ มี 2 รปู แบบคอื ส่งโดยผ่าผใู้ หบ้ รกิ ารสาหรบั สินค้าท่จี บั ต้องได้ เชน่ เดยี วกนั ในการจดั สง่ ต้องมีวธิ ใี หล้ กู ค้าใหเ้ ลือกไดห้ ลายวิธตี าม
ต้องการเชน่ กนั ส่งพสั ดตุ ามปกติ ส่ง EMS ส่งผ่านผ้ใู หบ้ ริการรบั สง่ สนิ ค้า(Courier) เชน่ เดยี วกนั ต้องมใี หเ้ ลอื กทั้งแบบสง่ ปกติ ส่งด่วน
สง่ ด่วนพิเศษ ตามความตอ้ งการของลกู คา้ สว่ นสนิ ค้าทจ่ี ับต้องไมไ่ ดน้ นั้ การจัดสง่ จะทาการสง่ ผ่านทางสอื่ อิเล็กทรอนกิ สไ์ ด้เลย เช่น
ดาวน์โหลดเพลง ซอื้ ขอ้ มลู การเปน็ สมาชิกดูข้อมลู ของเวบ็ ไซตต์ า่ งๆ เปน็ ต้น
สิ่งทีค่ วรพจิ ารณาก่อนเรมิ่ พัฒนา

จะเลือกวา่ ตอ้ งการใช้งานถงึ ในระดับใด ข้ึนกับความพร้อมทง้ั ดา้ นเงินทุน บคุ ลากร สภาพแวดล้อมทางธรุ กิจ คอื พิจารณาลกู คา้
คู่คา้ ว่าพร้อมหรอื ไม่ การแขง่ ขนั ในธุรกิจเดียวกนั ไปในแนวนี้หรอื ไมอ่ ยา่ งไร แต่ถ้าตอ้ งการขยายหรอื เปดิ ตลาดใหมไ่ ปยงั ตลาดโลกเรื่อง
พาณิชยอ์ ิเล็กทรอนิกส์เปน็ ส่งิ ทไี่ มส่ ามารถหลกี เล่ียงได้

1. บริษทั มคี วามตอ้ งการใช้งานระบบนีห้ รือไม่

ความตอ้ งการจะมาจากทง้ั คูค่ า้ ลกู คา้ หรือปจั จัยภายนอกอน่ื ๆ ลองถามตัวเองดวู า่ ระบบน้จี ะช่วยบริษัทไดอ้ ยา่ งไรบ้าง จะมี
ประโยชน์อยา่ งไรบา้ ง เขียนออกมาแล้วทาการใหค้ ะแนนดขู อ้ ดขี อ้ ดอ้ ยเปรยี บเทียบกนั ถา้ จะลงมือทาตอ้ งมีการกาหนดกฎเกณฑ์การ
ประเมนิ ผลให้ชดั เจน

2.พร้อมหรอื ยัง

ตรวจตราความพรอ้ มภายในองค์กร มีงบประมาณเทา่ ไร ทรัพยากรบคุ คลทีจ่ ะดแู ลเรอื่ งนี้ได้หรอื ไม่ ต้องจดั ทีมงานใหไ้ ด้ชดั เจน
เพราะเรื่องน้ีต้องการความรว่ มมอื จากทุกฝา่ ย ไมว่ า่ ฝา่ ยตลาด ฝา่ ยขาย ฝ่ายผลติ ตอ้ งมีการแเลกเปล่ยี นข้อมลู หรอื สนับสนนุ ข้อมลู
ให้กับผู้ดูแลเวบ็ ไซต์ นอกจากน้นั ตอ้ งดูทศั นคติของพนักงานดว้ ยวา่ เหน็ ดว้ ยหรือตอ่ ตา้ นหรอื ไม่อย่างไร พนักงานอาจจะกลัววา่
เทคโนโลยจี ะเขา้ มาแทนคน ทาใหต้ กงานได้ ตอ้ งทาความเข้าใจและวางแผนให้ดี

3.พัฒนาแผนธรุ กิจใหมท่ ่ีใช้รว่ มกบั ระบบท่ีจะพฒั นา

สิ่งทจี่ ะตอ้ งทาประกอบไปดว้ ย

- กาหนดวตั ถปุ ระสงค์ให้ชดั เจน วา่ ทาไปทาไม จะพัฒนาไปถงึ ไหน
- กาหนดเรือ่ งค่าใช้จ่ายในการลงทนุ ในทั้งอปุ กรณแ์ ละซอฟต์แวร์
- พจิ ารณาเรื่องแหลง่ ทนุ (หากจาเป็นตอ้ งใช้)
- สรา้ งเว็บไซต์
- พฒั นาบุคลากร
- การคดั เลือกผู้ใหบ้ รกิ ารหรอื ทีป่ รกึ ษาโครงการ
- กาหนดเกณฑ์การวัดผล

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 8

4.ออกแบบระบบ

รายละเอยี ดในหวั ข้อ ขั้นตอนการพัฒนาโดยละเอยี ด
แนวทางการพัฒนา

วตั ถุประสงค์ของการใช้งานด้านพาณิชย์อเิ ล็กทรอนกิ ส์ก็คือใหผ้ ู้ประกอบการสามารถดาเนินธรุ กจิ ไดอ้ ย่างมปี ระสิทธิภาพมากข้นึ
โดยการทาให้เกดิ กระบวนการท่ีเปน็ อัตโนมัตมิ ากขึ้นลดการใชก้ ระบวนการทต่ี อ้ งมคี นเข้ามาเกี่ยวเพ่อื ลดความผิดพลาด เพม่ิ ความเร็วใน
การบริการ การพฒั นาและเลือกวา่ จะใชเ้ ทคโนโลยีใดๆมาใชน้ น้ั มีใหเ้ ลอื กมากมายหลายวธิ ี ผู้ประกอบการอาจจะตอ้ งเรม่ิ จากเล็กๆ ไม่
ซบั ซ้อน เช่นการใชอ้ เี มล์ การดูอนิ เทอร์เน็ต และลองดวู า่ คณุ จะใช้ประโยชน์จากส่งิ เหล่านั้นได้อย่างไรบ้าง จนถึงข้นั ทีอ่ าจจะสร้าง
เว็บไซต์ของบรษิ ทั เองก็ได้

 การตรวจสอบความพร้อม/ความตอ้ งการใชง้ าน

ลองพิจารณาในบรษิ ทั ดอู าจจะพบว่าตอนนภ้ี ายในบรษิ ทั หรือรา้ นของเรามใี ช้พาณชิ ย์อเิ ลก็ ทรอนิกสใ์ นหลายๆรปู แบบแล้วกไ็ ด้
คณุ อาจจะมีเคร่ืองโทรสาร ใชบ้ รกิ าร Telephone Banking กบั ธนาคาร การใช้บาร์โค้ดในการจดั การสนิ คา้ ซ่งึ เหล่าอปุ กรณเ์ หล่านก้ี ็
เปน็ การเรม่ิ ต้นการใชง้ านพาณชิ ย์อเิ ลก็ ทรอนิกส์แลว้ มาดใู นข้นั ตอนทีจ่ ะมีความซับซ้อนมากขึ้นสวิ ่าคณุ มีขอ้ มลู หรือมคี วามตอ้ งการได้
ข้อมูลอะไรจากลูกค้า จากซัพพลายเออร์หรือไม่ คงเป็นสิง่ ที่ดถี า้ จะเพมิ่ ประสิทธิภาพในการแลกเปลยี่ นขอ้ มูลเช่น ลดความซ้าซอ้ นของ
การทางาน ไม่ตอ้ งมานง่ั ป้อนข้อมลู ซา้ มาน่ังเดาเอกสารทไ่ี มช่ ดั หรอื วา่ จะมีกระบวนการอืน่ ๆอีกไหมทีจ่ ะเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพในการทา
การคา้ ให้พจิ ารณาดเู รื่องคู่คา้ ของบริษทั วา่ ตอ้ งตดิ ต่อกับใคร อาจเปน็ ผ้บู รโิ ภคทัว่ ไป ซัพพลายเออร์ เปน็ ภาครฐั หรือวา่ ตวั เราเองเป็น
ซพั พลายเออรใ์ ห้กับคคู่ ้า เมือ่ ทราบชัดเจนแลว้ เรมิ่ หาข้อมูลวา่ ในธุรกจิ รปู แบบทีด่ าเนนิ อยู่นีเ้ ขาใช้พาณิชย์อเิ ลก็ ทรอนกิ สก์ ันหรือไม่
อยา่ งไร และพิจารณาดูว่าคุณมีความพรอ้ มจะทาอยา่ งนั้นหรอื ยัง และจาเปน็ หรือไมอ่ ยา่ งไร

 ระดบั การใชง้ าน

ตามท่ไี ด้กล่าวไว้แล้ววา่ กอ่ นทจี่ ะลงทุนในการพฒั นาควรจะมกี ารศึกษาก่อนว่าความจาเปน็ ความต้องการใช้งานอยใู่ นระดับใด
อาจจะแบ่งได้ 3 ระดับคือ

ระดบั ที่หนงึ่ ใชอ้ นิ เทอร์เน็ตและบรกิ ารท่ีมีให้ใช้มาวางแผนเพื่อชว่ ยในการทาการคา้

ในระดบั นค้ี อื การพิจารณานาเอาสงิ่ ทีม่ ใี ห้ใช้เปน็ พ้นื ฐานอยู่แล้วในอินเทอรเ์ น็ต เชน่ อาจจะใช้อีเมลใ์ นการติดตอ่ ลูกค้า สอบถาม
ขอ้ มูล ตอบขอ้ มลู ใหล้ ูกคา้ โฆษณาสนิ คา้ ใหมๆ่ หรือจะใชใ้ นการหาข้อมูลค่แู ขง่ ขัน สภาพตลาด ดสู นิ ค้าค่แู ขง่ ใหม่ๆ ซึ่งสงิ่ นสี้ ามารถเร่มิ
ได้ไมย่ ากและใชง้ านไดง้ า่ ยมากในปัจจบุ นั คา่ ใชจ้ า่ ยกไ็ มแ่ พงแล้ว สามารถหาซือ้ Starter Kit ไดต้ ามรา้ นสะดวกซ้ือทว่ั ไป แตก่ อ่ นอืน่
ทา่ นกต็ ้องมเี ครอื่ งคอมพิวเตอรพ์ รอ้ มโมเด็มและสายโทรศพั ทร์ อไวก้ อ่ น

ระดบั ทส่ี อง สร้างเว็บไซต์เพ่ือทาการใหข้ อ้ มูล/ประชาสมั พันธ์

ลงทนุ ไมม่ ากนักกบั การสรา้ งเว็บไซตส์ าหรับบรษิ ัท ในการให้ขอ้ มลู ของบริษทั เอง สถานท่ตี ั้ง เบอร์โทรศพั ท์ โทรสาร หรอื ช่อง
ทางการตดิ ต่ออ่นื ๆ การให้ข้อมลู สนิ คา้ การใช้งานสนิ คา้ การให้บรกิ ารหลงั การขาย สรา้ งฐานขอ้ มลู คาถามทีถ่ ามบอ่ ย (Frequently
Asked Questions – FAQs) เพอื่ ใหล้ กู คา้ สามารถแกป้ ญั หาเองได้ขนั้ ตน้ และควรสรา้ งช่องทางการใหค้ วามคดิ เหน็ จากลูกคา้ อยา่ ง
สะดวกด้วย

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 9

ระดบั ทส่ี าม พัฒนาใหค้ รบวงจร

การจะใหเ้ กดิ การค้าทค่ี รบวงจรได้นัน้ ในทางพาณิชยอ์ เิ ลก็ ทรอนิกสค์ อื การสร้างใหส้ ามารถทาการซอื้ ขายผา่ นทางเวบ็ ไซตไ์ ด้ ใน
ทีน่ ้ีก็คือการสร้างระบบตะกรา้ สินคา้ และเชือ่ มต่อกับระบบการชาระเงนิ ซงึ่ ก็มหี ลากหลายใหเ้ ลือกใชต้ ามที่ได้กล่าวไวข้ า้ งตน้

นอกจากให้สามารถเกดิ การซอ้ื ขายได้แล้วนน้ั ในการค้าบางรปู แบบอาจจะมไี ปมากกวา่ นั้น คือการเช่อื มตอ่ ระบบสานกั งานสว่ น
หลงั บางส่วนเขา้ กับอนิ เทอรเ์ นต็ ให้คู่คา้ ทีม่ ีสิทธทิ าการตดิ ตอ่ โดยตรง เช่นการใหเ้ ข้ามาสารวจสินคา้ ในสต๊อกวา่ มีเพยี งพอให้ทาการสง่ั ซอ้ื
หรือไม่ หรอื เช่ือมโยงกบั คู่ค้าในเรอื่ งการจัดการหว่ งโซก่ ารผลติ (Supply Chain Management)

ตารางสรปุ ระดบั การใชง้ านเรยี งจากระดบั เบอื้ งตน้ ไปจนถงึ ซบั ซ้อนมาก

งาน ประโยชน์ทีไ่ ด้รบั สงิ่ ทีต่ อ้ งจดั เตรียมเบ้อื งต้น

จัดซ้อื เครอื่ งคอมพิวเตอร์ ใชง้ านโปรแกรมพ้ืนฐานทว่ั ไป เช่นพมิ พจ์ ดหมาย -
ทาบญั ชี บันทกึ ข้อมลู ต่างๆในการทาการค้า

ใช้อเี มล์ตดิ ตอ่ งาน แทนการใช้ รวดเร็วและมีประสทิ ธิภาพมากกว่แบบเดมิ คอมพิวเตอร์และโมเดม็ พรอ้ มท้ัง
โทรศพั ท์ โทรสาร จดั พิมพเ์ อกสาร ข้อมูลที่ส่ง เผยแพร่ สามารถสร้างให้มลี ูกเล่น ท้ัง สมคั รเป็นสมาชิกใช้งานอินเทอร์เน็ต
ประชาสมั พนั ธ์ ภาพเคล่ือนไหว เสียง สามารถแจกเอกสารหรอื หรือซ้ือชุดคิตมาใช้
ทาการเผยแพร่ได้ในราคาถูก และถงึ ผรู้ บั ใน
จานวนมาก รวดเร็วในการไดร้ บั คาแนะนาหรือ
การตอบรับจากลกู คา้

World Wide Web - หาข้อมูลประกอบการทาธุรกิจ เช่นเดยี วกับข้างตน้
- ศกึ ษาตลาด ศึกษาคูแ่ ขง่
- เพ่มิ ช่องทางการจดั หา จดั ซื้อสนิ คา้ วตั ถุดิบ

สร้างระบบรับสมาชิกทางอเี มลแ์ ละ - ส่งจดหมายข่าวหรอื ประกาศ โฆษณา ให้ - จัดหาซอฟต์แวรส์ าเร็จรูปมาใช้

ตอบอีเมล์อตั โนมตั ิ หรือระบบแฟกซ์ สมาชกิ ท่ีลงชือ่ ไว้ - จดั จ้าง/พฒั นาบุคลากร เพือ่ พัฒนา

อตั โนมตั ิ (Fax Ondemand - สง่ คาสัง่ ซอื้ สนิ คา้ ไปยงั ซัพพลายเออร์อตั โนมัติ และดูแล

System) ตามที่กาหนดไว้

- สง่ ใบเตอื นการชาระเงินไปยงั คู่คา้ โดยอตั โนมตั ิ

จัดทาเวบ็ ไซต์ของบริษทั - เป็นชอ่ งทางในการโฆษณาประชาสัมพันธแ์ ละ - จดทะเบยี นโดเมนเนม

เปิดตลาดใหม่ - จดั หาเว็บโฮสติ้ง

- ใชเ้ ปน็ แหลง่ อ้างองิ จดุ เดยี วของการให้ข้อมูล - สมคั รใช้บรกิ ารอนิ เทอร์เนต็

ของบรษิ ทั และตัวสนิ คา้ ใช้ได้ท้งั สาหรบั คู่คา้ และ

พนักงานในบรษิ ทั

- ใช้ให้บริการหลังการขาย

จดั ทาระบบอนิ ทราเนต็ - ใหบ้ ริการด้านขอ้ มลู ท่ีสาคญั กบั พนกั งานภายใน - Server
(ไม่จาเปน็ สาหรับบริษัท/องค์กร
ขนาดเล็ก) องค์กรไดส้ ะดวก โดยเฉพาะกบั องค์กรท่ีมีสาขา - จดั สร้างฐานขอ้ มลู องค์กร

กระจายไปทัว่ ประเทศ - การออกแบบระบบท่จี ะใชง้ าน

- ลดข้นั ตอนการทางานภายใน อาทิ การออก

จดหมายเวียน ประกาศภายใน

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 10

พัฒนาระบบทมี่ คี วามซบั ซอ้ น - เพม่ิ ประสิทธภิ าพการบริการลูกค้า - ใหส้ ทิ ธิในการเขา้ ดูฐานขอ้ มลู แกค่ ู่
ค้า
- พัฒนาเรื่องขอ้ มูลที่มคี วาม - เพิ่มศักยภาพในการเขา้ สูต่ ลาดใหม่ มีโอกาส - อาจตอ้ งลงทุนเร่อื ง Server
เพิ่มขนึ้
เคลอ่ื นไหว สร้างมลู คา่ เพม่ิ เว็บไซต์ ขายสินคา้ สูต่ ลาดใหมไ่ ดม้ ากขนึ้ - ต้องลงทนุ ด้านโปรแกรมและ
อปุ กรณ์เกยี่ วกับการรักษาความ
เพ่ือบริการลกู คา้ อาทิ ขา่ วสารความ - ได้รับเงนิ อยา่ งรวดเร็ว ปลอดภัยของระบบเพิ่มมากขึ้น

เคล่อื นไหวทีจ่ ะเป็นประโยชน์ต่อ - เพิม่ ความสมั พันธอ์ ันดรี ะหว่างคคู่ ้า

ลกู ค้า

- การซอ้ื ขาย ชาระเงนิ ผา่ น

อินเทอรเ์ นต็

- ระบบการตดิ ตามการจดั สง่ สินคา้

- ระบบหว่ งโซก่ ารผลติ

- ระบบเอ็กซท์ ราเน็ต

ความรูเ้ กี่ยวกบั เร่อื งความปลอดภัยในระบบคอมพวิ เตอร์ทีค่ วรทราบ

ปญั หาท่ีไดร้ ับคะแนนโหวตลาดบั ต้นๆในการสารวจเกย่ี วกบั การทาพาณชิ ยอ์ เิ ลก็ ทรอนกิ สค์ ือประเด็นเร่ืองไม่ม่ันใจในเรื่องความ
ปลอดภยั ในระบบอินเทอรเ์ น็ต เรอ่ื งความปลอดภยั ในระบบการชาระเงนิ ดังนั้นในหวั ขอ้ นจ้ี ะมาศกึ ษากันถงึ ประเดน็ ดงั กล่าววา่ ภยั ทีว่ า่
มีอะไรบา้ งเราจะปอ้ งกันหรือมีเครอื่ งมือปอ้ งกนั ได้อยา่ งไรบ้าง

มาตรการการรกั ษาความปลอดภยั ของขอ้ มลู

ระบบรกั ษาความปลอดภยั ของขอ้ มลู ของพาณชิ ย์อเิ ล็กทรอนกิ สจ์ ึงต้องมมี าตรการดังต่อไปน้ี

 การระบตุ ัวบคุ คล และ อานาจหนา้ ท่ี (Authentication & Authorization) คอื การระบตุ ัวบคุ คลท่ตี ดิ ด่อว่าเป็น บุคคล
ตามท่ไี ดก้ ลา่ วอา้ งไว้จริง และ มี อานาจหนา้ ทต่ี ามทไี่ ดก้ ลา่ วอ้างไว้จรงิ (เปรยี บเทยี บไดก้ ับการแสดงตวั ดว้ ยบัตรประจาตวั ซ่ึง
มีรูปตดิ อยดู่ ้วย หรอื การใชร้ ะบบล็อคซ่งึ ผู้ที่จะเปิดได้จะตอ้ งมีกญุ แจอยู่เท่าน้ัน เป็นต้น)

 การรกั ษาความลบั ของขอ้ มลู (Confidentiality) คอื การรกั ษาความลบั ของขอ้ มูลทเี่ กบ็ ไว้ หรอื ส่งผา่ นทางเครอื ข่ายโดย
ป้องกนั ไมใ่ ห้ผ้อู นื่ ทไ่ี มม่ สี ทิ ธลิ์ กั ลอบดไู ด้ (เปรยี บเทยี บไดก้ บั การปดิ ผนกึ ซองจดหมาย การใชช้ องจดหมายที่ทบึ แสง การเขยี น
หมึกทม่ี องไม่เห็น เป็นตน้ )

 การรกั ษาความถูกตอ้ งของขอ้ มลู (Integrity) คือ การปอ้ งกันไมใ่ หข้ ้อมูลถกู แกใ้ ข โดยตรวจสอบไมไ่ ด้ (เปรยี บเทียบได้กบั
การเขยี นดว้ ยหมึกซึ่งถา้ ถกู ลบแล้วจะก่อให้เกดิ รอยลบขึ้น การใชโ้ ฮโลแกรมกากบั บนบตั รเครดิต เป็นตน้ )

 การป้องกนั การปฎเิ สธ หรือ อ้าง ความรบั ผิดชอบ (Non-repudiation) คือ การป้องกันการปฎิเสธว่าไม่ไดม้ ีการสง่ หรอื
รับข้อมลู จากฝา่ ยตา่ งๆทีเ่ ก่ยี วข้อง หรอื การปอ้ งกนั การอา้ งทีเ่ ปน็ เทจ็ วา่ ได้ รับ หรอื สง่ ข้อมลู (เปรยี บเทยี บได้กับการสง่
จดหมายลงทะเบยี น เปน็ ตน้ )

เทคโนโลยีในการรักษาความปลอดภยั มีอะไรบา้ ง

สารับพาณิชยอ์ ิเล็กทรอนิกสน์ น้ั ไมว่ า่ ข้อมูลที่ถูกเก็บไว้ หรือ ที่ถกู ส่งผา่ นทางเครอื ขา่ ย นน้ั ล้วนแต่เปน็ ขอ้ มลู อเิ ล็กทรอนิกส์
ทง้ั สิน้ ซึ่งธรรมชาติของข้อมลู อเิ ลก็ ทรอนกิ สน์ ้ันงา่ ยต่อการเปลยี่ นแปลง หรอื ทาลายโดยไรร้ อ่ งรอย ง่ายต่อการโอนย้ายจากที่หน่งึ ไปยงั
อกี ทห่ี นึง่ โดยเรว็ จึงจาเปน็ ท่ีจะต้องอาศยั เทคโนโลยีต่างๆมาเพ่อื รักษาความปลอดภัยของข้อมูลใหไ้ ด้ตามมาตรการท้ัง 4 ประการ
ข้างตน้ และ เนอ่ื งจากระบบ พาณิชย์อิเลก็ ทรอนกิ ส์น้ันตัวขอ้ มลู อเิ ลก็ ทรอนกิ สเ์ องนั้นจะถูกเก็บ และ ส่งผ่านในระบบเครือข่าย
ประเภทของการรักษาความปลอดภยั ของ ขอ้ มลู แบง่ ออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ คอื การรกั ษาความปลอดภัยของการทาธุรกรรม

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 11

(Transaction Security) และ การรักษาความปลอดภยั ของเครอื ขา่ ย (Network Security) เทคโนโลยกี ารรักษาความปลอดภัยของ
ข้อมูลในการทาธรุ กรรม น้ัน ไดแ้ ก่

การรหัส (Cryptography) คือ การทาให้ขอ้ มลู ทจ่ี ะส่งผา่ นไปทางเครือข่ายอย่ใู นรูปแบบทไ่ี มส่ ามารถอ่านออกได้
ดว้ ยการเขา้ รหสั (Encryption) ทาใหข้ อ้ มูลน้นั เปน็ ความลับ ซึ่งผู้ทม่ี สี ทิ ธจ์ิ รงิ เท่านนั้ จะสามารถอา่ นขอ้ มลู นนั้ ได
ด้วยการถอดรหสั (Decryption) นน่ั คือ สามารถรักษาข้อมูลใหเ้ ปน็ ความลบั (Confidentiality) และ กาหนดผู้ มี
สทิ ธไ์ิ ด้ (Authentication & Authorization) สาหรบั การเขา้ รหสั และ ถอดรหัสนนั้ จะอาศัยสมการทาง
คณติ ศาสตร์ทีซ่ บั ซ้อน และ ต้องอาศัยกญุ แจซงึ่ อย่ใู นรูปของพารามิเตอร์ทกี่ าหนดไว้ (สาหรับตวั กญุ แจน้ันจะมี
ความยาวเปน็ บิต(bit) และ ยง่ิ กุญแจมคี วามยาวมาก ยิ่งปลอดภยั มาก เนอื่ งจากจะตอ้ งใชเ้ วลานานมากขึ้นในการ
คาดเดากญุ แจโดยผู้คุกคาม) ในการเข้า และ ถอดรหสั สามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คอื การรหัสแบบกญุ แจ
สมมาตร(Symmetric Key Cryptography หรือ Secret Key Cryptography) และ การรหสั แบบอสมมาตร
(Asymmetric Key Cryptography หรอื Public Key Cryptography)

 การรหสั แบบกุญแจสมมาตร หมายถงึ การเข้า และ ถอดรหัส โดยใชก้ ญุ แจลับที่เหมอื นกัน ซงึ่ มขี ้นั ตอนแสดงดงั ตวั อยา่ ง ใน
รูปท่ี 1 คือ นายแดงเป็นผู้ส่ง จะทาการส่งผา่ นข้อความ "ผมชือ่ นายดา" ไปยัง ผ้รู บั คอื นางแดง โดยท่ี นายดาทาการเขา้ รหสั
ขอ้ ความ "ผมช่ือนายดา" ด้วยกญุ แจลับ ข้อความน้ันจะเปลย่ี นเป็น ข้อความท่ีเข้ารหสั แลว้ (Cipher Text) "ก\ยd-#ี)+ใ" ถูก
ส่งไปยังนางแดง จากน้นั นางแดงกใ็ ชก้ ุญแจลบั เดยี วกันกบั ท่นี ายแดงใชเ้ ข้ารหสั มาทาการถอดรหสั ออกมาเปน็ ขอ้ ความเดมิ คือ
"ผมชื่อนายดา" ในกรณนี ีก้ ุญแจลบั จะเป็นกญุ แจเดยี วกนั ซงึ่ จะต้องเป็นที่ร้กู ันเพยี งผรู้ ับและผูส้ ง่ เทา่ นนั้

 การรหัสแบบกุญแจอสมมาตร หมายถงึ การเขา้ และ ถอดรหสั ด้วยกุญแจตา่ งกัน ซึ่งมขี ้ันตอนดงั ตวั อยา่ งทีแ่ สดงไวใ้ นรปู
คือ นายดาเปน็ ผสู้ ง่ ทาการเข้ารหสั ข้อความ "ผมช่ือนายดา" ไปเป็น "มt*แ)สp@d๊ะ" ดว้ ยกุญแจสาธารณะของผู้รบั ได้แก่ นาง
แดง ซึง่ นายดาขอกญุ แจนน้ั มาจากองคก์ รกลางที่เก็บกัญแจสาธารณะของบุคคลต่างๆไว้ จากนนั้ ข้อความที่เขา้ รหสั แลว้ ถกู
สง่ ไปยัง นางแดง นางแดงจะทาการถอดรหสั ข้อความด้วยกุญแจส่วนตัวของนางแดง และ นางแดงเท่าน้นั จะเปน็ ผมู้ ีสทิ ธ์ิ
เนื่องจากนางแดงจะเปน็ ผเู้ ดียวทมี่ กี ุญแจสว่ นตวั ของนางแดงเอง นัน่ คือ ในการส่งขอ้ ความด้วยการเข้ารหสั แบบกญุ แจ
อสมมาตร จะเน้นทผ่ี ูร้ บั เป็นหลัก คือ จะใชก้ ุญแจสาธารณะชองผรู้ บั ซงึ่ เปน็ ทเี่ ปดิ เผยในการเขา้ รหสั และ จะใช้กุญแจส่วนตวั
ของผ้รู บั ในการถอดรหัส

สาหรบั การรหสั ท้งั 2 ประเภทนมี้ ขี อ้ ดขี ้อเสยี แตกต่างกันดงั น้ี

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 12

แบบกญุ แจสมมาตร
ข้อดี
- มีความรวดเร็ว เพราะใชก้ ารคานวณที่นอ้ ยกว่า
- สามารถสร้างไดง้ ่ายโดยใช้ฮารด์ แวร์

ขอ้ เสีย
- การบริหารจดั การกญุ แจทาไดย้ ากเพราะ กุญแจในการเข้ารหัส และ ถอดรหสั เหมือนกัน

แบบกญุ แจอสมมาตร
ขอ้ ดี
- การบรหิ ารจดั การกญุ แจทาไดง้ า่ ยกว่า เพราะใชก้ ญุ แจในการเขา้ รหัส และ ถอดรหสั ต่างกนั
- สามารถระบุผใู้ ช้โดยการใชร้ ว่ ามกบั ลายมอื ชือ่ อิเลก็ ทรอนกิ ส์

ข้อเสยี
- ใชเ้ วลาในการเข้า และ ถอดรหสั คอ่ นข้างนาน เพราะต้องใช้การคานวณอย่างมาก

Digital Signature คืออะไร

ในการสง่ ข้อมูลผา่ นเครือขา่ ยนน้ั นอกจากจะทาใหข้ ้อมลู ทสี่ ง่ นน้ั เป็นความลบั สาหรบั ผไู้ ม่มสี ทิ ธ์ิโดยการใช้
เทคโนโลยกี ารรหัส แล้ว สาหรบั การทานิติกรรมสญั ญาโดยทว่ั ไป ลายมือช่ือจะเปน็ สง่ิ ท่ใี ชใ้ นการระบตุ วั บคุ คล
(Authentication) และ ยังมแี สดงถึงเจตนาในการยอมรบั เนอ้ื หาในสัญญานัน้ ๆซึง่ เชื่อมโยงถึง การปอ้ งกันการปฏเิ สธ
ความรบั ผิดชอบ (Non-repudiation) สาหรบั ในการทาธรุ กรรมทางอิเล็กทรอนิกส์นัน้ จะใช้ ลายมือชอื่ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์
(Electronic Signature) ซึง่ มีรปู แบบต่างๆเช่น ส่ิงทีร่ ะบตุ ัวบคุ คลทางชีวภาพ (ลายพิมพ์นวิ้ มือ เสยี ง มา่ นตา เปน็ ตน้ )
หรือ จะเปน็ ส่งิ ที่มอบใหแ้ ก่บคุ คลนนั้ ๆในรปู แบบของ รหัสประจาตวั

ตวั อย่างทสี่ าคญั ของลายมอื ชอ่ื อเิ ล็กทรอนกิ ส์ที่ไดร้ บั การยอมรบั กันมากทสี่ ดุ อันหนึ่งคอื ลายมอื ช่ือดจิ ิทลั (Digital
Signature) ซึ่งจะเป็นองค์ประกอบหนง่ึ ใน โครงสร้างพน้ื ฐานกุญแจสาธารณะ (Public Key Infrastructure, PKI)

รปู ท่ี 1 แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ลายมือช่ือดิจิทลั เปน็ ตวั อยา่ งหน่ึงของลายมอื ชือ่ อเิ ลก็ ทรอนิกส์
ลายมือช่อื ดิจิทลั (Digital Signature) คือ

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 13

ขอ้ มลู อิเลก็ ทรอนกิ ส์ทไ่ี ดจ้ ากการเขา้ รหัสข้อมลู ด้วยกญุ แจสว่ นตัวของผ้สู ง่ ซ่ึงเปรียบเสมอื นเปน็ ลายมอื ชอื่ ของผู้สง่
คณุ สมบตั ิของลายมือช่อื ดิจิทัล นอกจากจะสามารถ ระบตุ ัวบคุ คล และ เป็นกลไกการป้องกันการปฏเิ สธความรบั ผดิ ชอบ
แลว้ ยงั สามารถปอ้ งกันข้อมลู ทส่ี ่งไปไมใ่ ห้ถกู แกไ้ ข หรือ หากถูกแก้ไขไปจากเดมิ ก็สามารถล่วงรไู้ ด้ กระบวนการสรา้ งและ
ลงลายมอื ช่ือดจิ ิทัลมขี ัน้ ตอนแสดงดงั ในรูปท่ี 2 คือ

 เร่ิมจากการนาเอาข้อมลู อเิ ลก็ ทรนอิกสต์ น้ ฉบบั ทีจ่ ะส่งไปน้นั มาผ่านกระบวนการทางคณิตศาสตร์ที่เรยี กว่า
ฟังก์ชันย่อยขอ้ มลู (Hash Function) เพื่อให้ไดข้ อ้ มูลทส่ี นั้ ๆ ท่เี รยี กวา่ ขอ้ มลู ท่ยี ่อยแลว้ (Digest) ก่อนทจี่ ะทา
การเขา้ รหสั เนอ่ื งจากข้อมูลต้นฉบับมกั จะมคี วามยาวมากซ่ึงจะทาใหก้ ระบวนการเขา้ รหสั ใชเ้ วลานานมาก

 จากนั้นจึงทาการเขา้ รหัสดว้ ยกุญแจสว่ นตวั ของผู้สง่ เอง ซึ่งจดุ นเ้ี ปรยี บเสมอื นการลงลายมอื ชอื่ ของผสู้ ง่ เพราะผู้
สง่ เท่านน้ั ท่มี ีกญุ แจส่วนตวั ของผสู้ ง่ เอง และ จะไดข้ ้อมูลท่เี ขา้ รหสั แลว้ เรยี กว่า ลายมือชื่อดิจทิ ลั

 จากน้นั ก็ทาการสง่ ลายมือชอื่ ไปพรอ้ มกับข้อมูลต้นฉบบั ไปยงั ผูร้ บั ผู้รบั กจ็ ะทาการตรวจสอบว่าข้อมลู ท่ีไดร้ ับ
ถกู แกไ้ ขระหวา่ งทางหรอื ไม่ โดยการนาข้อมูลตน้ ฉบบั ท่ไี ดร้ บั มาผา่ นกระบวนการย่อยด้วย ฟังกช์ ันยอ่ ยข้อมลู
จะได้ข้อมลู ท่ยี ่อยแล้วอันหน่ึง และ

 นาลายมอื ช่ือดิจทิ ลั มาทาการถอดรหสั ด้วย กญุ แจสาธารณะของผสู้ ่ง กจ็ ะได้ขอ้ มูลทีย่ อ่ ยแล้วอกี อันหนึ่ง แลว้
ทาการเปรยี บเทยี บ ข้อมลู ทย่ี อ่ ยแลว้ ท้งั สองอนั ถ้าหากว่าเหมือนกัน กแ็ สดงว่าข้อมูลทไ่ี ดร้ บั นน้ั ไมไ่ ด้ถกู แก้ไข
แต่ถา้ ขอ้ มูลทยี่ ่อยแลว้ แตกตา่ งกนั กแ็ สดงวา่ ข้อมลู ทไี่ ดร้ ับถกู เปลย่ี นแปลงระหวา่ งทาง

จากกระบวนการลงลายมอื ช่ือดิจทิ ัลขา้ งต้นมีขอ้ พึงสังเกตุดังต่อไปนี้

 ลายมอื ชื่อดิจิทลั จะแตกตา่ งกนั ไปตามขอ้ มลู ต้นฉบบั และบคุ คลที่จะลงลายมือช่อื ไมเ่ หมอื นกับลายมอื ชอ่ื ท่ัวไป
ทจ่ี ะตอ้ งเหมอื นกันสาหรับบคุ คลนนั้ ๆ ไม่ขึ้นอยู่กับเอกสาร

 กระบวนการท่ใี ชจ้ ะมลี กั ษณะคลา้ ยคลงึ กับการเขา้ รหสั แบบอสมมาตร แต่การเข้ารหสั จะใช้ กุญแจสว่ นตวั ของ
ผู้ส่ง และ การถอดรหัสจะใช้ กญุ แจสาธารณะของผสู้ ง่ ซ่งึ สลับกนั กบั การเขา้ และถอดรหสั แบบกุญแจ
อสมมาตร ในการรักษาขอ้ มูลใหเ้ ป็นความลับ

ในรูปท่ี 2 แสดงถึงกระบวนการลงลายมือชอ่ื ดิจทิ ลั แต่ในการใชง้ านจริงข้อมูลตน้ ฉบับทสี่ ่งไปกค็ วรจะถูกเข้ารหัส
ดว้ ยเพอื่ ทาให้ขอ้ มลู เปน็ ความลบั สาหรับผูท้ ่ีไม่มสี ทิ ธ์ิ

E-Commerce from www.ecommerce.or.th 14

รูปที่ 2 แผนภาพกระบวนการลงลายมือชอื่ ดจิ ทิ ัล

ใบรับรองดจิ ิทัล (Digital Certificate)

ดว้ ยการรหสั และ ลายมือชอื่ ดจิ ิทัล ในการทาธรุ กรรม เราสามารถ รักษาความลับของขอ้ มลู สามารถรักษาความ
ถูกตอ้ งของข้อมลู และ สามารถระบตุ ัวบคุ คลได้ระดบั หนึง่ เพ่ือเพิม่ ระดับความปลอดภัยในการระบตุ วั บคุ คลโดยสรา้ ง
ความเชือ่ ถือมากข้นึ ด้วย ใบรบั รองดจิ ทิ ลั (Digital Certificate) ซงึ่ ออกโดยองคก์ รกลางท่เี ปน็ ท่ีเชือ่ ถอื เรยี กวา่ องคก์ ร
รบั รองความถกู ต้อง(Certification Authority) จะถกู นามาใช้สาหรบั ยืนยันในตอนทาธรุ กรรมว่าเป็นบคุ คลนน้ั ๆจริง
ตามทไ่ี ด้อ้างไว้ สาหรับรายละเอียดในใบรบั รองดิจิทัลทวั่ ไปมีดงั ต่อไปน้ี

 ข้อมูลระบผุ ูท้ ีไ่ ด้รับการรบั รอง ไดแ้ ก่ ชอ่ื องค์กร ท่ีอยู่
 ขอ้ มูลระบผุ อู้ อกใบรับรอง ไดแ้ ก่ ลายมอื ช่ือดิจทิ ลั ขององค์กรทอี่ อกใบรับรอง หมายเลขประจาตวั ของผู้ออก

ใบรับรอง
 กุญแจสาธารณะของผ้ทู ี่ไดร้ ับการรับรอง
 วนั หมดอายขุ องใบรับรองดิจิทลั
 ระดับชนั้ ของใบรับรองดจิ ทิ ลั ซ่ึงมที ัง้ หมด 4 ระดบั ในระดบั 4 จะมกี ระบวนการตรวจสอบเข้มงวดทส่ี ดุ และ

ต้องการขอ้ มลู มากทีส่ ดุ
 หมายเลขประจาตวั ของใบรับรองดจิ ิทัล

ประเภทของใบรบั รองดจิ ทิ ัลยังแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ ใบรับรองเครื่องแมข่ า่ ย ใบรับรองตัวบคุ คล ใบรับรอง
สาหรบั องคร์ บั รองความถูกต้อง