The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by thuhang0609.hh, 2021-11-29 21:11:33

Nguyên Lý Marketing-Đọc thử

Nguyên Lý Marketing-Đọc thử

Keywords: Marketing,Nguyên Lý Marketing,Sách Marketing

Creation and co-writing: Yuval Noah Harari
Adaptation and co-writing: David Vandermeulen
Adaptation and illustration: Daniel Casanave

Colors: Claire Champion
Editor (Albin Michel): Martin Zeller

Sapienship Storytelling:
Sponsorship and management: Itzik Yahav
Management and editing: Naama Avital
Editing and coordination: Naama Wartenburg
Master text translation: Adriana Hunter
Diversity consulting: Slava Greenberg
www.sapienship.co

Cover design: Phạm Ngọc Điệp
Cover illustration: Daniel Casanave
All rights reserved, including the right of total or partial reproduction in any form.

SAPIENS: LƯỢC SỬ LOÀI NGƯỜI BẰNG TRANH
Tập 1: Khởi đầu của loài người

Tác giả: Yuval Noah Harari
Bản quyền tiếng Việt © Công ty Cổ phần sách Omega Việt Nam, 2021
Bản dịch tiếng Việt © Công ty Cổ phần sách Omega Việt Nam, 2021

Công ty Cổ phần sách Omega Việt Nam xuất bản, bìa cứng, 2021

Công ty Cổ phần Sách Omega Việt Nam - thành viên của Alpha Publishing Group.

CÔNG TY CP SÁCH OMEGA VIỆT NAM (OMEGA PLUS) thành lập tháng 9/2016 với định hướng xuất bản tri thức nền tảng trong
lĩnh vực Khoa học Nhân văn, Khoa học Tự nhiên, Chính trị - Xã hội, Triết học, Nghệ thuật… Đến nay, chúng tôi đã xuất bản hơn
200 đầu sách thuộc 5 tủ sách bao gồm: Kinh điển, Sử Việt, Khoa học, Nhân vật Vĩ đại, Nghệ thuật. Thông qua việc xuất bản
các ấn phẩm có giá trị, mang hàm lượng tri thức cao, qua các hoạt động nhằm đưa tri thức hữu ích đến cộng đồng; Omega Plus
mong muốn đóng góp theo cách riêng vào sự phát triển đang ngày càng mạnh mẽ của xã hội.

Không phần nào trong xuất bản phẩm này được phép sao chép hay phát hành dưới bất kỳ hình thức hoặc phương tiện nào mà
không có sự cho phép trước bằng văn bản của Công ty Cổ phần Sách Omega Việt Nam. Chúng tôi luôn mong muốn nhận được
những ý kiến đóng góp của quý vị độc giả để sách ngày càng hoàn thiện hơn.

Biên mục trên xuất bản phẩm của Thư viện Quốc gia Việt Nam
Harari, Yuval Noah
Sapiens: Lược sử loài người bằng tranh = Sapiens: A graphic history / Yuval Noah Harari,
David Vandermeulen, Daniel Casavane ; Trân Trí dịch. - H. : Dân trí ; Công ty Sách Omega Việt Nam. - 28cm
T.1: Khởi đầu của loài người. - 2021. - 248tr.

1. Lịch sử 2. Văn minh 3. Thế giới
909 - dc23
DTM0312p-CIP

Góp ý về sách, liên hệ về bản thảo và bản dịch: [email protected]
Liên hệ ebooks, hợp tác xuất bản & truyền thông trên sách: [email protected]
Liên hệ dịch vụ bản quyền, xuất bản, ký gửi và phát hành: [email protected]

Dành tặng sự tuyệt chủng, mất mát và quên lãng.
Mọi thứ hợp rồi lại tan.

– YUVAL NOAH HARARI

MỐC SỰ KIỆN THEO DÒNG THỜI GIAN

Số năm Vật chất và năng lượng xuất hiện. Khởi đầu của Vật lý. Các nguyên tử và
trước hiện tại phân tử xuất hiện. Khởi đầu của Hóa học.

13,8 tỉ

4,5 tỉ Trái Đất hình thành.

3,8 tỉ Các sinh vật xuất hiện. Khởi đầu của Sinh học.

6 triệu Tổ tiên gần nhất của con người và tinh tinh.

2,5 triệu Sự tiến hoá của chi Homo ở châu Phi. Công cụ đá đầu tiên.

2 triệu Từ châu Phi con người tỏa ra lục địa Á-Âu. Sự tiến hóa của các loài người
khác nhau.

500.000 Người Neanderthal phát triển ở châu Âu và Trung Đông.

300.000 Lửa được dùng trong sinh hoạt. Homo sapiens phát triển ở Đông Phi.

70.000 Cách mạng Nhận thức. Sự trỗi dậy của ngôn ngữ tưởng tượng. Khởi đầu
của Lịch sử. Sapiens tỏa ra từ châu Phi.

50.000 Sapiens đặt chân đến Úc. Động vật lớn ở Úc tuyệt chủng.

30.000 Người Neanderthal tuyệt chủng.

16.000 Sapiens đặt chân đến châu Mỹ. Động vật lớn châu Mỹ tuyệt chủng.

12.000 Cách mạng Nông nghiệp. Cây trồng và vật nuôi.
5.000 Những vương quốc đầu tiên, chữ viết và tiền bạc. Tôn giáo đa thần.
4.250 Đế chế đầu tiên - Đế chế Akkad của Sargon.

2.500 Phát minh ra tiền xu - loại tiền tệ phổ quát. Đế chế Ba Tư - một trật tự chính trị
phổ quát. Phật giáo ở Ấn Độ - một lời giáo huấn phổ quát.
2.000
1.400 Vương triều nhà Hán ở Trung Hoa. Đế chế La Mã ở Địa Trung Hải. Ki-tô giáo.

Hồi giáo.

500 Cách mạng Khoa học. Nhân loại thừa nhận sự ngu dốt và bắt đầu đạt được sức
mạnh chưa từng có. Người châu Âu bắt đầu chinh phục châu Mỹ và các đại
dương. Toàn bộ hành tinh trở thành một đấu trường lịch sử duy nhất. Sự trỗi
dậy của chủ nghĩa tư bản.

200 Cách mạng Công nghiệp. Gia đình và cộng đồng được thay thế bằng nhà nước
và thị trường. Sự tuyệt chủng trên diện rộng của động thực vật.

Hiện tại Con người vượt qua ranh giới Trái đất. Vũ khí hạt nhân đe dọa sự sống còn của
nhân loại. Các sinh vật ngày càng được định hình nhờ thiết kế thông minh thay
vì nhờ chọn lọc tự nhiên.

Tương lai Thiết kế thông minh có trở thành nguyên tắc của sự sống? Những thể sống phi
hữu cơ đầu tiên? Homo sapiens trở thành thánh thần?

Những kẻ nổi loạn
trên đồng cỏ

Khoanã g 14 tó nùm vïì trûúcá , vêåt chêtë , nùng
lûúnå g, thúiâ gian vaâ khöng gian àûúcå hònh
thaânh trong sûå kiïån maâ chuáng ta goiå laâ vuå

nöí lúán - Big Bang.
Cêu chuyïån vïì nhûnä g àùåc
tñnh cú baãn naây cuaã vuä
truå àûúcå goiå laâ Vêåt ly.á

9

Khoaãng 300.000 nùm sau khi xuêët hiïnå , vêtå chêtë Sau àoá, caác nguyïn tûã naây kïët
vaâ nùng lûúång kïët húpå thaânh nhûnä g cêëu trucá húåp thaânh caác Phên tûã.
phûcá taåp àûúcå goåi laâ cacá Nguyïn tûã.

Cêu chuyïån vïì caác nguyïn tû,ã phên tûã vaâ nhûnä g
tûúng taác giûäa chuáng àûúcå goåi laâ Hoáa hoåc.

Gêìn 4 tó nùm trûúác, trïn haânh tinh àûúåc goåi laâ Traái àêtë , mötå söë phên
tûã nhêtë àõnh àaä kïtë húpå thanâ h nhûnä g cêëu trucá àùcå biïåt lúán vaâ phûcá tapå :
caác Sinh vêtå .

cêu chuyïån vïì caác sinh vêtå àûúåc goåi laâ
Sinh hocå .

Sau àoá, khoaãng 70.000 nùm trûúác, con ngûúiâ - möåt danå g sinh vêtå
àùcå biïåt - bùtæ àêìu hònh thaânh nhûäng cêuë trucá coân tinh vi hún: vùn hoaá .

quaá trònh phaát triïní vùn hoáa cuaã con
ngûúâi àûúåc goåi laâ Lõch sû.ã

10

Xin löiî , töi quïn chûa Töi biïtë cacá sûã gia thûúnâ g khöng caác Sûã gia thûúnâ g
giúiá thiïuå banã thên! àïì cêpå túiá Vêåt lyá, Hoáa hoåc hay noái vïì nhûäng chuã
Sinh hoåc... àïì nhû laâ Caách
chaâo caác banå , tïn töi maång Phapá .
laâ Yuval Noah Harari.

Töi laâ mötå
Sûã gia.

Nhûng lõch sûã loaâi ngûúiâ ... Hoaá hoåc... ... vaâ Sinh hoåc.
laâ sûå tiïëp nöië trûcå tiïpë tûâ
Vêtå ly.á ..

Chuná g ta seä khöng thïí hiïíu nhûnä g sûå kiïån lõch Loaâi ngûúiâ cuäng laâ mötå loaiâ àöång vêtå
sûã nhû Caách maång Phapá nïuë khöng hiïuí àûúåc nïn Moiå biïnë àöång trong lõch sûã àïìu
loaiâ ngûúâi àaä tiïën hoáa nhû thïë naâo. phaãi tuên theo cacá quy luêtå trong
Vêtå lyá, Hoáa hocå vaâ Sinh hoåc.
NĂNG LƯỢNG
NGUYÊN TỬ kính hiển vi

và bộ thí nghiệm

hóa học

11

Loaiâ ngûúiâ àaä coá mùåt tûâ lêu 2,5 tó nùm trûúác...
trûúác khi coá Lõch sûã. Nhûnä g con
ngûúiâ àêìu tiïn àaä úã vuâng Àöng Banå coá thêëy
Phi nayâ . nhoám ngûúâi àùnç g

kia khöng?

Hoå chñnh laâ
töí tiïn cuãa
chuná g ta.

CHÂU PHI

Hanâ h vi cuaã hoå tröng quen tröng hoå cunä g khöng
quen àuáng khöng naâo? quaá khacá biïtå so vúiá
loaiâ khó àötå ...

... loaiâ voi... ... hay loaiâ chim. Thûcå ra, loaiâ ngûúiâ thuúã ban àêìu khöng coá gò àùåc biïtå
ca.ã Hoå chó laâ nhûnä g àönå g vêtå thöng thûúnâ g, tacá àöång
túiá möi trûúâng chùèng hún gò khó àêìu choá, àom àoám
hay sûáa. Chùèng coá dêëu hiïuå naoâ cho thêyë loaâi ngûúâi
seä chinh phucå vaâ biïnë àöií caã thïë giúiá trong tûúng lai...

12

Cuönë sacá h naây seä giaiã thñch vò sao
moåi chuyïnå khöng xayã ra nhû bïn
dûúái...

möåt bûúcá tiïnë nhoã
cuaã loaâi haâ ma,ä mötå
bûúcá nhayã votå cuãa

àönå g vêtå coá vu!á

13

chuná g ta cêìn ghi nhúá Mötå àiïìu hïtë sûcá quan troång. àoá laâ Ngaây nay, duâ con ngûúiâ khùpæ thïë giúiá coá veã
khöng phaãi têtë caã ngûúiâ cöí àaåi àïìu thuöcå cuâng mötå loaiâ . ngoaiâ khacá nhau vaâ noiá nhûäng ngön ngûä

khaác nhau, chuná g ta àïìu thuöåc vïì cuâng möåt
loaâi - Homo sapiens.

Thêtå àaná g ngacå nhiïn... Suy cho cuâng, coá nhiïìu loaâi kiïnë , rùæn hay gêuë ... Vêåy taiå sao laiå khöng coá nhiïìu loaiâ ngûúiâ ?

Thûåc ra, khoaãng 50.000 Xin phepá cacá chauá chaâo bacá Yuval! Mötå troâ theã baiâ a?å têët nhiïn laâ àûúcå !
nùm trûúác, haânh tinh cuãa banå , coá ngûúiâ
chuná g ta coá ñt nhêët 6 loaiâ chaâo Zoe! thêtå Tröng hay Chaáu seä thñch mï
ngûúiâ khaác nhau. Möåt honâ goä cûãa. àuáng luác! Bacá coá thêtå ! cho troâ chúi nayâ cho
àaoã biïtå lêpå coá möåt loaâi thûá naây cho chauá chaáu chúi maâ xem!
ngûúiâ luân cû ngu.å .. xem àêy. cunâ g àûúcå
khöng aå?
Kñnh
koong!

Ai vêyå
nhó?

14

BIỆT DANH: NGƯỜI NEANDERTHAL

BIỆT DANH: NGƯỜI ĐỨNG THẲNG GIA ĐÌNH LOÀI NGƯỜI 50.000 NĂM TRƯỚC
ĐTịaồĐđniGặtểĐạcImAiitểĐ::Đrm2KưiÌểNhntmmrHắgiệp:ạyLuLnOếcohunhÀà:ă:âI iNmuHLncvGogÁàùtààƯưnớ.niỜtờiggạđ5iI toầm5t0rồu0ă.rộ0n.am0tt0i0tvêlạ0no0ũnigạnNlkbàiâăhĂivnuếmíMũtsnnăkdTtăhrhRnùmấưíƯn.tớb.ỚgccắhC.lnửỉ …daùng+5+7+8+6- 2
Địa điểm: Châu Âu và Tây Á. năm trước. +6 BIỆT DANH: NGƯỜI TỪ ĐẢO LUZON
Tồn tại: 400.000 tới 30.000 +3
Đặc trưng: Não rất to, rất cơ bắp. +4
+6
Điểm mạnh: Chịu được khí hậu băng hà.
Biết chăm sóc người già và -1

Điểm yếu: Dbởịncgvhềưếờqniuhtaàạnnohttậrệotc.nôgnhgođạồtnhgọ.aT.hường

GIA ĐÌNH LOÀI NGƯỜI 50.000 NĂM TRƯỚC

BIỆT DANH: NGƯỜI DENISOVA ĐTặĐồcĐịnatĐitrểđạưimểiinể:mgmm7:0y:ạTpế0Lnhhuu.h0àá:zq :0Hnto unh0Tnhoahh,iàpệtniPíệnớhnchthihầtviệđ5olnnià0ớpàcgo“i.ộpnl.0hínnin0nikgăhhve0mớôsđmn.inồ2ớrăgnừ0img”bn1,.gi9đtếr.ưtrưậợớmcc. +1
+5
+1

+6
-2

GIA ĐÌNH LOÀI NGƯỜI 50.000 NĂM TRƯỚC

BIỆT DANH: NGƯỜI TINH KHÔN Địa điểm: Siberia, Đông Á. +3 BIỆNTGDƯAỜNI HLÙ: NNG“ƯHỜOIBFBLIOT”RES,
Tồn tại: 300.000 tới 50.000 năm trước. +2
Đặc trưng: cLhoỉàbiằbní gẩnm. Bộtanngđóầnutđaưyợhcónahtậhnạcdhiệ. n +2

Điểm mạnh: Rất hòa vđàồnngg.ưSờối nNgeacùnndgernthgaưlờ. i +5
Điểm Sapiens -1

yếu: Hay kẹt ngón tay trong những
nơi kỳ lạ.

ĐTịaồĐnĐđặiitcĐGểểạmmtIiiAểr: ư:mĐmMn3ÌsNạyg0ọẽến:H0ituThn.uL0:ự:ơOy 0C iệvnGÀ,c0áôtghkIhiiỏểcạNhnlảtýhiĩtGôăci.củhảnimđƯhnọlháỜớếtgâtrknnIrêtnhth5ư.ạnrô0Hớoưxrn.Măc0uaớcn0ychytặôớê0gơntntninigNăTcnnhlrmĂtụacăvấoMụcyànt2.,togđT1cớCt.ị0ừRảicaóƯ.h0t.bêtỚu.àhnyCểnệlửna +10 15 ĐiểĐmiểĐmyếặTmucồĐ:ntạ KịarTnthưạhhđônií:inc:g ểkhg8:ShmG n0ăổqbLặI:0AnnùuaĐn.gnaoĐ0gbả.nÌl0ắgoNC2ồht0i5.HhFờqvỉltkLooruớcgờOriẩaie.ilÀn5oùskI0n,hmkNI.ỏhn0vGộiodà0Ưtđảo0ỜbxảnnóòIogne.5.ăss01iáma.m0t.0tér0tưNvớàĂc.M TRƯỚC +1
+4 +3
+4 +2
+0
+10

-3

-1

chaáu coá thêyë troâ naây Àuná g vêåy zoe a,å chuáng ta coá thïí lamâ thïë naâo maâ baác coá thïí biïtë
Thuá võ khöng naâo? hoaân toaân chùæc chùæn vïì àiïìu àoá. chùæc nhû vêyå àûúcå ?

Nhûng baác Yuval úi, Têtë caã chuáng Lamâ thïë naâo baác biïët àûúåc hai ngûúiâ
bacá coá chùcæ têët caã ta àïìu thuöcå bêtë kyâ coá thuöåc vïìá cuâng möåt loaâi
cunâ g mötå loaiâ . hay khöng aå?
nhûäng loaiâ ngûúâi Ngayâ nay, dêîu
khacá àïìu àaä tuyïåt chauá coá ài bêtë Hayä ài theo baác naâo. Chuáng ta seä cuâng
chunã g vaâ chuná g ta cûá àêu, Phapá , gùpå mötå chuyïn gia àïí giaiã àaáp nhûäng
bêy giúâ àïìu laâ ngûúâi Senegal, UcÁ hay
Greenland, chaáu thùcæ mùcæ cuaã chaáu nhe!á
tinh khön Homo cunä g seä chó gùpå
sapiens khöng aå? mötå loaiâ ngûúâi
maâ thöi.

Chaáu coá biïët “loaâi” thûcå ra
laâ gò khöng haã zoe?

Ú. .. Thûåc ra
chauá cunä g
khöng roä

lùæm aå...

coá xa khöng gêìn lùæm. Chuyïn gia àoá úã ngay Giaoá sû Saraswati laâ nhaâ sinh hocå
nghiïn cûuá vïì phên loaiå sinh hocå . Giaoá
baác? àêy, taiå trûúâng àaåi hoåc naây. sû rêtë àam mï phên loaiå , sùpæ xïpë vaâ
hïå thönë g têtë caã moiå thû.á

Khoa Sinh hocå .
Giaoá sû Saraswati

Cöëc
cöcë

16

chaoâ Giaoá sû Saraswati. Chaoâ Yuval! Töi sùpæ lïn lúáp, haäy
chuná g töi khöng lamâ phiïìn ài cunâ g töi nhe!á
giaoá sû chû?á

töi cêtë öí dûä liïuå úã AÂ àêy röìi! Àêy laâ lúpá hocå gò vêåy mötå lúáp hocå vïì phên loaåi
àêu vêyå nhó? baác Yuval úi? àöång vêtå , thûá maâ baác
chauá ta àang tòm kiïëm...

Ha! Ha! Ha! Ha! Ha! Ha!

Trong Sinh hocå , Ha! Ha!
chuáng ta phên
loaiå àöång vêtå
dûaå trïn cêëp
bêcå loaâi.

Ha! Ha!

hi! hi!

Coá gò buöìn
cûúâi û? noái
cho cö nghe

naoâ ?

17

Roä raâng cö àaä kiïím tra röìi maâ Khöng sao. Thûåc ra têëm
nhó... hònh chupå kyâ nghó heâ cuaã cö hònh naây rêët hûäu ñch.
leä ra khöng nùçm trong naây...

öi cha!â hònh chuá yá nayâ ,
trong nayâ hayä xem mêëy
bõ lênî löån
donâ g maâ
hïtë röìi! cö viïët trïn

baãng nhe.á

Cha,â cö chiïëu nhêìm
hònh röìi!

Àêy laâ hònh cö vúái baån choá Kiki, KIKI Phên loaiå àönå g vêtå laâ mötå cöng viïcå rêtë phûcá tapå . Bïn canå h loaiâ , chi vaâ ho,å
chupå vaoâ sinh nhêåt cuãa Kiki. chuná g ta phaiã tñnh àïnë caã phên ho,å phên bö,å lúpá , nganâ h... röiì thò giönë g lai,
Ho:å Canids phuå loaiâ , vi loaiâ , loaiâ vanâ h àai... Cacá em cunä g àûnâ g quïn nhûnä g hiïnå tûúnå g dïî
TÖI Chi: Canis nhêmì lênî nhû tiïnë hoaá höiå tu,å bùtæ chûúcá , nhûnä g àùcå àiïmí phaiá sinh...
Loaâi: Familiaris
Hoå: Hominids (choá) Trong trûúnâ g húåp loaâi Homo sapiens vaâ loaiâ canis familiaris,
Chi: Homo roä raâng àêy laâ hai loaiâ khacá nhau. Thïë nhûng loaâi Choá canis
Loaiâ : Sapiens familiaris vaâ loaiâ Soái canis Lupus thò sao? Vò choá vaâ soái coá thïí lai
phöië , mötå söë nhaâ khoa hocå xïpë chuná g vaoâ cunâ g mötå loaâi mang tïn
Canis lupus familiaris. Caác nhaâ khoa hocå khacá khöng àöìng tònh,
cho rùnç g tiïu chñ phên biïtå caác loaâi liïn quan túái nhau khöng nùçm
úã viïcå lai phöëi maâ laâ söë liïuå vïì donâ g gen...

Chaáu khöng hiïuí . Khoa Giaoá sû lamâ ún diïîn giaiã àún gianã hún àïí möåt Sûã gia Giúâ thò chuáng ta coá thïí
hoåc quaã thêtå rùcæ röië nhû töi cunä g coá thïí hiïuí àûúåc khöng? Nhûäng ngûúiâ hiïuí baâi röìi àêy!
quaá baác úi... khacá chùæc cuäng nghô vêåy, nhû chauá töi chùèng hanå ...

Àuáng vêyå !
Baác cunä g
chùèng hiïíu
hïtë nûäa...

ÖÌ, thûá löiî cho töi! Töi quïn
mêtë hai baác chauá cuäng àang
nghe giaãng. Töi seä cöë gùnæ g
diïnî àaåt sao cho dïî hiïíu hún.

18

Nhû töi àaä noái... chuná g ta àïìu Mùtå khacá , con lûaâ vaâ con ngûaå naây coá rêtë nhiïìu àùcå àiïmí chung. Trïn thûcå tï,ë
laâ àönå g vêåt coá vuá, ai cuäng chuáng coá chung mötå töí tiïn gêìn àêy: Hippidion.
thêëy töi vaâ Kiki khöng coá
nhiïìu àùcå àiïím chung. Hippidion

Chuná g töi khöng thuöåc cunâ g
mötå loaiâ , thêåm chñ khöng
thuöåc cuâng mötå hoå!

Ngûåa
lûaâ

Àöång vêåt thuöåc cunâ g mötå loaiâ coá xu hûúná g giao phöië Chuná g seä giao phöië nïëu chuáng ta tacá àöång vaoâ chuná g,
tûå nhiïn vaâ sinh ra con caiá coá khaã nùng sinh saãn (hûuä nhûng chuná g seä sinh ra nhûnä g con la khöng thïí sinh
thuå). Nhûng con ngûaå caiá vaâ con lûâa naây dûúâng nhû sanã (bêët thu)å .
khöng danâ h cho nhau...

La: kïtë quaã cuaã viïcå la Hinny: kïët quaã cuãa
giao phöië möåt con viïåc giao phöëi mötå con
lûâa àûcå vúiá mötå con ngûåa àûåc vúái mötå con
ngûåa caiá . lûaâ caái.

Àiïìu nayâ coá nghôa laâ àötå biïnë gen cuãa lûaâ khöng AÂ! Laåi laâ Kiki - mötå nhêìm Haäy xem Kiki vaâ chuá choá bull
thïí truyïìn sang ngûaå hoùåc ngûúåc laåi. Vò vêyå hai lêîn khacá ... nhûng àoá laâ nayâ tröng khaác nhau nhû
àönå g vêåt naây àûúåc coi laâ hai loaiâ riïng biïtå , ài theo nhûäng gò chuná g ta cêìn! thïë naâo. Song chuná g àïìu laâ
nhûäng con àûúâng tiïën hoáa khacá nhau. Khi coá nhiïìu thanâ h viïn cuãa cunâ g mötå loaiâ
àöåt biïën xaãy ra, chuáng seä ngayâ caâng khaác nhau. vaâ coá chung nguöìn gen.

19

Chuáng seä vui veã giao phöië vaâ con Cacá loaiâ coá quan hïå hoå hanâ g vúái möåt töí tiïn chung àûúåc nhoám laiå thaânh “chi”.
cuãa chuná g seä lúná lïn àïí kïët àöi vúiá
nhûäng con choá khacá vaâ coá nhûäng
àûáa con cuaã riïng chuná g.

Sû tûã CHI PANTHERA Höí

Baáo hoa mai Baoá àömë

Caác nhaâ sinh hoåc àùåt tïn nhûnä g sinh vêåt bùçng tïn Latin Têtë caã moåi ngûúâi trïn giaãng àûúnâ g naây àïìu laâ Homo
göìm hai phêìn, àêìu tiïn laâ chi sau àoá laâ loaiâ . Vñ duå, sû tûã sapiens: chuná g ta thuöcå chi “Homo”, nghôa laâ con ngûúiâ ,
àûúåc goåi laâ “Panthera leo”, nghôa laâ loaâi “Leo” thuöåc chi vaâ loaâi “sapiens,” nghôa laâ tinh khön.
“Panthera”.

PANTHERA LEO

Trong thïë giúái ngayâ nay, con ngûúâi coá thïí mang diïån Têtë caã nhûäng neát khaác biïtå dûúnâ g nhû rêët quan troång
maoå rêët khaác nhau. Mötå söë ngûúâi coá laân da sêîm, mötå söë ngayâ nay - tiïnë g Phapá vaâ tiïnë g Àûác, Ki-tö giaáo vaâ Höìi giaoá ,
ngûúâi coá laân da saná g. Möåt söë coá tocá thùnè g, mötå söë coá Da àen vaâ Da trùnæ g - àïìu múiá àûúcå saáng taåo vaâ chuná g
tocá xoùn. Möåt söë rêët cao, mötå söë laiå thêpë . khöng coá nhiïìu aãnh hûúãng àïnë sûå tiïën hoáa cuaã loaâi ngûúiâ .

Nhûng moiå ngûúâi tûâ
khùpæ núi trïn haânh
tinh coá thïí quan hïå
tònh ducå vúái nhau vaâ
sinh ra nhûäng àûáa

con hûäu thu.å

Vò vêyå , têtë caã chuáng 50.000 nùm trûúác khöng coá ngûúiâ Phapá hay ngûúiâ Àûác,
ta àïìu thuöåc vïì cuâng khöng coá ngûúiâ Ki-tö giaoá hay ngûúâi Höìi giaáo. Ngay caã
ngûúiâ da àen vaâ da trùæng cunä g khöng!
möåt “loaiâ ”.

20

Ngaây nay, möåt ngûúâi àanâ öng Chuná g ta hiïån laâ loaâi Homo sapiens coá thïí
Àûác theo àaåo Ki-tö da trùæng duy nhêët coân laiå cuãa chi àaä giao phöië vúái Homo
coá thïí coá quan hïå tònh duåc vúái Homo. Nhûng tûâng coá floresiensis, nhûng
möåt phuå nûä Phapá theo àaåo Höìi nhiïìu loaâi khacá , nhû ngûúâi khöng chùcæ chuyïnå àoá
da àen vaâ coá nhûnä g àûaá con seä lunâ Homo floresiensis. dênî àïnë viïåc sinh ra
di truyïìn sûå kïtë húpå maä gen cuaã Tïn cuãa hoå coá nghôa laâ con hûuä thuå...
hoå cho caác thïë hïå sau. “ngûúâi tûâ àaoã Flores.”

... sau àoá chuáng ta nhomá caác chi thanâ h ho.å chuná g ta sùæp xïpë
àönå g vêåt thaânh cacá
Hoå meâo Hoå choá Hoå voi
loaâi vaâ chi...

moåi thaânh viïn cuãa mötå hoå àïìu coá thïí truy ngûúåc doâng
doäi vïì möåt öng töí hoùåc baâ töí naoâ ào.á

PROAILURUS

Chùèng haån, meoâ nhaâ nhoã beá vaâ sû tûã khöní g löì àïìu coá chung mötå
töí tiïn laâ proailurus, sönë g caách àêy 25 triïåu nùm.

Con ngûúâi cunä g thuöcå vïì hoå Vûúån Lúná ...

Con ngûúiâ cunä g thuöcå vïì mötå hoå - hoå Vûúån lúán, thuöcå böå linh trûúãng.

Nïuë úã vaiâ thïë kyã
trûúác, giaáo sû coá
thïí àaä bõ hoaã thiïu
khi noiá vêyå . Vaâ cuönë
saách naây cunä g chõu
chung söë phênå ...

CON NGÛÚÂI TINH TINH KHÓ ÀÖTÅ ÀÛÚIÂ ÛÚI

21

viïåc loaiâ ngûúâi coá hoå hanâ g tûnâ g àûúåc coi laâ Nhûng duâ muöën hay khöng, chuáng ta thuöcå vïì mötå gia àònh lúná ... vaâ
bñ mêtå sêu kñn nhêët lõch sû.ã Trong thúâi gian öìn aoâ .
daiâ , Homo sapiens thñch thêyë mònh khacá biïåt
vúiá cacá àöång vêåt khacá . Mötå àûaá treã möì cöi
khöng gia àònh, anh em, hoå haâng...

vaâ chùcæ chùnæ
khöng coá cha meå.

Hoå haâng gêìn nhêët cuãa chuná g ta laâ loaiâ tinh tinh.
Àêy coá thïí laâ àiïìu àaä xaãy ra tûâ 6 triïuå nùm trûúác.

Nhûäng àûáa beá thêåt
xinh àepå ...

6 triïuå nùm trûúcá , con vûúnå caiá nayâ àaä haå sinh àûúcå hai Vaâ möåt chñnh laâ
con gaái. “cuå ngoaåi” cuãa

Möåt laâ töí tiïn cuãa têët chuná g ta...
caã cacá loaâi tinh tinh.

22

Trûúcá àêy, trong Phêìn 6 Trûúcá àêy, trong

phêìn 1 SỰ TIẾN HÓA! phêìn 3

Cacá sinh vêåt àa show diïnî vô àaåi nhêët Traái Àêët! Sûå tuyïtå chunã g cuãa loaâi
baâo lêìn àêìu tiïn khuãng long!
coá giúái tñnh!
ai cunä g nghô T. Rex seä huyã
Nuå hön àêìu thêåt diïåt àöëi thuã trong phêìn nayâ !
khoá quïn!
Nhûng khöng ai thêëy thiïn
thaåch àoá àang rúi sao?

Töi thùæng
röìi!

Khoaãng 2 triïuå Chaâo mûâng banå àïnë vúiá phêìn múiá cuãa Tiïën hoáa, Têåp àêìu tiïn bùæt àêìu úã Àöng Phi.
nùm trûúác. show diïnî vô àaiå nhêtë Traiá Àêët!

Caác baån laâ chñn cùåp nhaâ thamá hiïmí , nhûäng
ngûúâi àaä vûútå qua thûã thaách khi rúiâ khoiã
ngöi nhaâ cuãa mònh úã chêu Phi àïí chiïëm giûä
cacá vunâ g laänh thöí múiá , chûa àûúåc khai phaá.
Àïí thaânh cöng, baån seä phaãi thñch nghi vúái
cacá àiïìu kiïnå khñ hêåu, ngoaåi caãnh vaâ thûác
ùn khaác nhau!

Têtë caã caác banå àïìu bònh Têët caã caác baån àaä duäng caãm quyïët àõnh boã laiå laänh Moiå ngûúâi àaä sùén sanâ g
àùèng - têtë caã cacá baån àïìu thöí quen thuöcå . Nhûng, àûâng nhêìm lênî , vaoâ cuöië chûa naoâ ? möåt, hai, ba...
laâ con ngûúiâ . phêìn naây, cacá banå seä thay àöíi. Nhiïìu thûã thaách maâ
cacá baån gùpå phaiã seä laâm thay àöíi gen, cú thïí vaâ böå xuêtë phatá !
naäo cuãa chñnh caác banå . Thïë hïå nayâ sang thïë hïå khaác,
donâ g doiä cuãa caác baån seä phatá triïní theo sûå thay
àöíi cuaã thûác ùn vaâ khñ hêuå ... Caác banå seä trúã thaânh
nhûäng loaâi khaác nhau.

23

Hayä gùåp laåi chuáng töi sau hai triïuå ÊËy! Chuná g ta àaä gùpå sûå cöë àêìu tiïn! chõ Lucy, chuyïnå gò Öi, möåt vïët
nùm nûaä , àïí xem ai seä gianâ h chiïnë xaãy ra vêåy? bong gên úã mùæt
thùæng trong phêìn múiá cuaã “Tiïën hoaá ”,
show diïnî vô àaåi nhêët Traái Àêët!!! caá chên!

Chaâ, töi e rùnç g cuöcå phiïu lûu cuaã chõ
phaiã kïët thuác mêët röìi, Lucy aå. Chùcæ
laâ chõ seä úã laiå Ethiopia nayâ ...

Chuyïån àoá coá thûåc sûå khöng hùèn nhû vêyå . Àûnâ g tin moåi thûá Vaâ cö vûúån Lucy thuöcå chi Australopithecus àaä
xaãy ra khöng haã bacá ? chauá thêyë trïn TV... Chûúng trònh nayâ
chïtë àûúåc mötå triïåu nùm trûúcá khi con ngûúiâ àêìu
khiïnë sûå tiïën hoaá giönë g nhû cuöcå thi
giûäa nhûäng cùåp àöi. thûåc ra dên söë cuãa tiïn xuêtë hiïån... giúâ laâ ñt phutá danâ h
möåt loaâi luön lúán hún nhiïìu. Con ngûúiâ
söëng theo nhoám thay vò theo cùåp. chùcæ cho quaãng caáo. Àûâng rúiâ

chûúng trònh naây bõ thiïëu ngên sacá h... khoãi manâ hònh! Chuáng töi

seä trúã laiå vúái cacá banå

sau mötå triïåu nùm nûäa!

Ngûúâi Neanderthal to lúná chùng? ngûúiâ luân àïën tûâ àaoã Flores?

AI SẼ CHIẾN THẮNG TRONG Chaáu àaä biïtë phêìn nayâ kïtë thuác
ra sao röìi! Homo sapiens seä
PHẦN 6 gianâ h chiïën thùæng vaâ têët caã
CỦA caác loaâi ngûúiâ khaác biïnë mêët!

TIẾN HÓA BẬT MÍ
NỘI DUNG
SHOW DIỄN ngûúiâ Denisova bñ êín àïën tûâ Siberia? Hayä theo doäi chûúng
VĨ ĐẠI NHẤT trònh nhe!á
TRÁI ĐẤT!

24

Bûác anã h nöíi tiïnë g nayâ thêtå dïî gêy hiïíu lêìm! nïëu nhòn vaoâ àoá Tröng nhû thïí khöng
coá nhiïìu hún möåt loaâi ngûúiâ trïn Traái Àêtë cuâng töìn taiå vaoâ mötå thúâi àiïím!

Àiïìu nayâ seä gêìn vúiá sûå thêåt hún.

Vêåy sao ngaây nay chó töìn taiå mötå Coá thïí chuná g ta coá
loaiâ ngûúâi duy nhêtë maâ thöi? nhûäng lyá do chñnh àaáng
àïí kòm nená nhûäng kyá ûác
Thêåt kyâ laå... thêåm chñ thêåt
àaná g ngúâ. Loaâi Sapiens chuáng vïì hoå haâng cuãa mònh.
ta chùèng mayã may bênå têm khi

laâ loaiâ ngûúiâ duy nhêtë ...

25

Nghôa trang cuãa Triïìu àaåi loaiâ ngûúâi

Homo Homo
Erectus Denisovensis
- 2 triïåu
- 50.000 - 300.000
- 50.000

Homo
Floresiensis

- 800.000
- 50.000

hoå àïìu laâ thaânh Homo Khi noái “loaiâ ngûúiâ ” ngayâ nay, chuná g ta chó muönë noái àïnë loaâi Homo
viïn gia àònh Neanderthalensis sapiens. Búãi vò chuná g ta khöng nhúá vïì cacá loaiâ ngûúâi khacá . Seä chñnh
chuáng ta aå? xacá hún nïëu goåi chuná g ta laâ loaiâ “Sapiens”.
- 400.000
àuná g vêyå , Cacá loaiâ ngûúiâ khacá nhau seä coá
têtë caã àïìu - 30.000 sûå phên biïåt vúiá nhau. Mötå söë rêtë
cao lúná , mötå söë khacá thò nhoã beá.
laâ con tuy nhiïn, hoå cunä g coá möåt söë àùcå
ngûúâi... àiïím chung. trong àoá nöíi bêtå laâ
böå naäo cuãa hoå - têët caã loaâi ngûúiâ
àïìu coá möåt böå naäo vúiá kñch thûúcá
cûcå kyâ lúná .

thêåt
a?å

26

Nïëu chó quan saát thò seä khöng thêyë , nhûng khi so vúái böå naoä cuaã Böå naoä cuãa loaâi Sapiens hiïån àaåi
caác àönå g vêåt coá cunâ g troång lûúång, kïët quaã thûåc sûå êën tûúång! cunä g rêët ênë tûúång àêëy chaáu:
noá to 1300 cm3!

400 cm3 64 cm3 122 cm3 1500 cm3
900 cm3

Tinh tinh Choá Great Dane Cûâu Homo erectus Neanderthal Roä laâ vêyå ! vò chuná g ta ngayâ canâ g
thöng minh hún, phaiã khöng a?å

Àiïìu àoá chó àuná g mötå phêìn thöi chaáu. Ngûúiâ Neanderthal coá Chùcæ chùnæ röìi, nhûng nïuë súã hûäu mötå böå naoä
kñch thûúác Naäo to hún cuaã con ngûúâi, trung bònh to, chaáu cuäng cêìn coá möåt höåp soå lúán! Vaâ vúái
laâ 1500 cm3! mötå caái àêìu lúán thò khöng dïî danâ g di chuyïní tñ
naoâ àêu nhe!á
Vaâ nïuë böå naäo lúán laâ sûå phatá triïní
bònh thûúnâ g, thò taiå sao cacá àöång vêåt
khaác khöng tiïnë hoáa nhû vêåy?

Vêng, sao vêåy a?å cuönë Truyïån tranh
Chaáu thêyë naoä to cuãa chauá cunä g noái y

cunä g hay maâ... chang nhû vêåy aå!

Ngoaâi ra, mötå böå naoä lúná seä tiïu töën rêtë nhiïìu nùng lûúång... BILL TIỀN SỬ
chauá phaiã cung cêëp dinh dûúäng cho noá möîi ngayâ !

Vaâ nhênå laiå àûúåc gò?
Naäo to àïí laâm gò?
Chuná g ta khöng thûåc
sûå biïtë cêu traã lúâi...

Noá coá yá nghôa khi ta àang
söëng úã cacá thaânh phöë hiïån
àaåi. Coân trïn àöìng coã?

27


Click to View FlipBook Version