วิชาประวัติศาสตร์ม.1เทอม2 สัปดาห์ที่ 7

วิชาประวตั ิศาสตร์
รหัสวิชา ส 21104
ระดับชนั้ มัธยมศึกษาปีที่ 1

ภาคเรียนที่ 2
ครูผสู้ อน

นายทัสพร ชุรี

คำอธิบายรายวิชา

ศึกษาประวัติศาสตร์ยุคก่อนสุโขทัยและสมัยสุโขทัย ด้านปัจจัยทาง
ภูมิศาสตร์ในการตั้งถิ่นฐาน การเมือง การปกครอง เศรษฐกิจ สังคมและ
วัฒนธรรม ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ เพื่อให้มีความรู้ ความเข้าใจและ
สามารถวิเคราะห์เปรียบเทียบปัจจัยพื้นฐานการตั้งถิ่นฐานของรัฐในการ
ดำรงชีวิตของประชากรไทยในยุคต่างๆ ในอดีตถึ งสมัยสุโขทัย

ตวั ชีว้ ัด (รายวิชาพืน้ ฐาน)

ส 4.3 ม.1/1 อธิบายเรือ่ งราวทางประวตั ิศาสตรส์ มัยกอ่ นสโุ ขทยั ใน
ดนิ แดนไทยโดยสังเขป
ส 4.3 ม.1/2
ส 4.3 ม.1/3 วิเคราะหพ์ ัฒนาการของอาณาจกั รสุโขทยั ในด้านต่าง ๆ

วิเคราะห์อิทธิพลของวัฒนธรรมและภูมิปัญญาไทยสมัย
สโุ ขทยั และสังคมไทยในปัจจุบัน

สปั ดาหท์ ี่ 7

เรื่อง การปกครองสมัยสุโขทัย
ตัวชวี้ ดั (รายวชิ าพ้ืนฐาน)

ส 4.3 ม.1/2 วิเคราะหพ์ ัฒนาการของอาณาจกั รสุโขทัยใน
ด้านต่าง ๆ

การเมืองการปกครอง

สมยั สโุ ขทัย

แบง่ ออกเป็น 2 ช่วง
➢ การปกครองสมัยสุโขทยั ตอนตน้
➢ การปกครองสมัยสโุ ขทัยตอนปลาย

1. การปกครองสมัยสโุ ขทัยตอนตน้
เมื่อขอมปกครองสุโขทัยใช้ระบบการปกครอง
แบบนายปกครองบา่ ว เมือ่ สถาปนากรุงสุโขทัยขึ้น
ใหม่ พ่อขุนศรีอินทราทิตย์จึงจัดการปกครองใหม่
เป็นแบบ บิดาปกครองบุตร หรือ พ่อปกครองลูก
หรือ ปติ ุลาธปิ ไตย(ใช้ถึงสมัยพอ่ ขุนรามคำแหง)

ลกั ษณะสำคัญของการปกครอง
➢ รูปแบบราชาธิปไตย หมายถึง

พระมหากษัตริย์ทรงเป็นผู้ปกครองสูงสุด ทรงใช้
อำนาจสงู สุดทีเ่ รียกวา่ อำนาจอธิปไตย
➢ รูปแบบบิดาปกครองบุตร หมายถึง
พระมหากษัตริย์ ทรงมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับ
ประชาชนมาก จึงเปรียบเสมือนเป็นหัวหน้า
ครอบครัว หรือ พ่อ จึงมักมีคำนำหน้าพระนามว่า
พ่อขุน ลดหลั่นกันลงมาเป็นขั้น ๆ เริ่มจากหลาย
ครอบครัวรวมกันเป็นบ้าน มีพ่อบ้าน เป็น
ผู้ปกครอง หลายบ้านรวมกันเป็นเมือง มีพ่อเมือง
เป็นผู้ปกครอง หลายเมืองรวมกันเป็นประเทศ มี
พ่อขนุ เปน็ ผปู้ กครอง
➢ การยึดหลักธรรมในพุทธศาสนาในการ
บรหิ ารบ้านเมือง

การปกครองสมัยสุโขทยั ตอนปลาย
การปกครองแบบบิดาปกครองบุตรเริ่มเสื่อมลง
เนื่องจากสถาบันพระมหากษัตริย์ไม่มั่นคง เกิด
ความรำส่ำระสาย เมืองต่าง ๆ แยกตัวเป็นอิสระ
พระมหาธรรมราชาที่ 1 จึงทรงดำเนินพระราช
กุศโลบาย ทรงทำนุบำรุงส่งเสริมพระพุทธศาสนา
และทรงปฏิบัติธรรมเป็นตวั อย่างแกร่ าษฏรเพื่อให้
ราษฎรเลื่อมใสศรัทธาในหลักธรรมของ
พระพุทธศาสนาสร้างความสามัคคีในบ้านเมือง
ลักษณะการปกครองสุโขทัยตอนปลายจึงเป็น
แบบธรรมราชา ดังนั้นจึงนับได้ว่าพระองค์ธรรม
ราชาพระองค์แรก และพระมหากษัตริย์องค์ต่อมา
ทรงพระนามว่า พระมหาธรรมราชาทุกพระองค์

การปกครองแบบกระจายอำนาจ
ในสมัยสุโขทัยแบ่งออกเป็น 4 ชั้น แต่ละช้ัน
พระมหากษตั ริยท์ รงใช้อำนาจในการปกครองดงั น้ี
1. เมืองหลวง หรือเมืองราชธานี อาณาจักร
สุโขทัยมีเมืองสุโขทัยเป็นราชธานี
มีพระมหากษัตริย์ปกครองเอง เป็นศูนย์กลาง
ทางการปกครอง เศรษฐกิจ สังคม ศาสนา
วัฒนธรรมประเพณี
2 เมืองลูกหลวง หรือเมืองหน้าด่าน เรียกอีก
อย่างหนึ่งว่าหัวเมืองชั้นใน ผู้ที่ถูกส่งไปปกครอง
คือเจ้านายเชื้อพระวงศ์ ตั้งอยู่รายรอบราชธานีท้ัง
4 ทิศ ห่างจากเมืองหลวงมีระยะทางเดินเท้า 2
วนั เมืองลูกหลวงมดี ังน้ี

ทิศเหนอื ไดแ้ ก่ เมอื งศรสี ชั นาลยั
ทิศตะวันออก ไดแ้ ก่ เมอื งสองแคว ( พิษณุโลก)
ทิศใต้ ไดแ้ ก่ เมอื งสระหลวง(เมอื งพจิ ติ รเกา่ )

ทิศตะวนั ตก ได้แก่ เมอื งนครชมุ ( กำแพงเพชร )

3. เมืองพระยามหานคร เป็นหวั เมอื งชั้นนอก ห่าง
จากเมืองราชธานีออกไปมากกว่าเมืองลูกหลวง
พระมหากษัตริย์จะทรงแต่งตั้งขุนนางชั้นผู้ใหญ่
หรือผู้ที่เหมาะสมและมีความสามารถไปปกครอง
เช่น เมืองพระบาง (นครสวรรค์ ) เมืองเชียงทอง
( อยใู่ นเขตจังหวดั ตาก )เมืองบางพาน ( อยู่ในเขต
จังหวัดกำแพงเพชร ) เป็นตน้
4. เมืองประเทศราช ได้แก่เมืองที่อยู่นอก
อาณาจักร ชาวเมืองเป็นชาวต่างชาติต่างภาษา
พระมหากษัตริย์ทรงดำเนินนโยบายในการ
ปกครองคือให้เจ้านายพื้นเมืองเดิมเป็นเจ้าเมือง
ปกครองกันอง ยามปกติเมืองประเทศราชต้องส่ง
เครื่องราชบรรณาการมาถวายพระมหากษัตริย์
สุโขทัยทุก 3 ปี ยามสงครามต้องส่งกองทัพและ

เสบียงอาหารมาช่วยสมัยพ่อขุนรามคำแหงมีเมือง
ประเทศราชหลายเมืองดงั ตอ่ ไปนค้ี อื
ทิศเหนือ ได้แก่ เมืองแพร่ เมืองน่าน
ทิศตะวันตก ได้แก่ เมืองทะวาย เมืองเมาะ
ตะมะ เมืองหงสาวดี
ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ได้แก่ เมืองเซ่า (หลวง
พระบาง) เมืองเวยี งจนั ทน์
ทิศใต้ ได้แก่ เมืองนครศรีธรรมราช
เมืองมะละกา เมืองยะโฮร์