เทคโนโลยีสารสนเทศอย่างปลอดภัย

ทบทวนความรกู้ ่อนเรียน

ข้อมลู ชื่อ ที่อยู่ และหมายเลขโทรศพั ทข์ องนักเรียนเปิ ดเผยในสื่อสงั คม
ออนไลน์ได้
แชรร์ หสั ผา่ นของอีเมลให้เพอ่ื นสนิทเพื่อป้องกนั การลืมรหสั ผา่ น

ออกจากระบบเมือ่ เลิกใช้งานคอมพิวเตอรส์ าธารณะ

ลองทำดู

นกั เรียนมวี ิธกี ารป้องกันอยา่ งไรใหใ้ ช้งานอนิ เตอร์เนต็ ไดอ้ ย่าง
ปลอดภัย

กิจกรรมท่ี 1

แบ่งผูเ้ รียนเป็นกลมุ่ กลุ่มละ 4 คน
และใหต้ วั แทนออกมารับใบกจิ กรรมท่ี 1.1
เร่ือง เจอสถานการณ์อยา่ งนตี้ ้องทาอยา่ งไร และบัตรกิจกรรม

กิจกรรมท่ี 1(ตอ่ )

ให้แตล่ ะกลมุ่ รว่ มกนั วเิ คราะห์สถานการณ์ในบตั รกิจกรรม
ท่ีกลุ่มตนเองไดร้ บั โดยศกึ ษาความรูเ้ พม่ิ เตมิ จากในหนงั สือใน

หวั ขอ้ ทเ่ี กีย่ วข้อง แล้วตอบคาถามในใบกจิ กรรมท่ี 1.1
และคน้ หาข่าวทใ่ี กล้เคียงกับสถานการณ์ทีไ่ ด้รบั มาอภิปราย

ร่วมกนั

รว่ มกนั สรปุ การใช้งานไอทีให้ปลอดภยั

ภยั คกุ คามจากการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ

1. การคกุ คามโดยใช้หลกั จิตวิทยา
2. การคกุ คามด้วยเนื้อหาที่ไม่เหมาะสม
3. การคกุ คามโดยใช้โปรแกรม

การคกุ คามโดยใช้หลกั จิตวิทยา

เป็นการคกุ คามท่ีใช้การหลอกลวงเพอ่ื ให้ได้ข้อมูลที่
ต้องการ โดยไมต่ ้องใช้ความรคู้ วามชานาญด้านไอที เช่น การใช้
กลวิธีในการหลอกเพ่ือให้ได้รหสั ผา่ นหรือส่งข้อมลู ท่ีสาคญั
ให้ หลอกว่าจะได้รบั รางวลั แต่ต้องทาตามเงื่อนไขท่ีกาหนด ซึ่งส่ิงที่
เกิดขึน้ อาจป้องกนั ได้ยากเพราะเกิดจากความเช่ือใจ แต่ป้องกนั ได้
โดยให้นักเรียนระมดั ระวงั ในการให้ข้อมลู ส่วนตวั กบั บคุ คลใกล้ชิด
หรอื บคุ คลอ่ืน

การคกุ คามด้วยเนื้อหาที่ไม่เหมาะสม

ข้อมูลและเนื้อหาท่ีมีอย่ใู นแหล่งต่างๆ บนอินเทอรเ์ น็ตมเี ป็น
จานวนมากเพราะสามารถสร้างและเผยแพร่ได้ง่าย ทาให้ข้อมลู อาจ
ไมไ่ ด้รบั การตรวจสอบความถกู ต้องและความเหมาะสม ดงั นัน้
ข้อมลู บางส่วนอาจก่อให้เกิดปัญหากบั ผใู้ ช้ได้

การพิจารณาเนื้อหาที่ไม่เหมาะสม

การพนัน ผิดจริยธรรม

เนื้อหาหม่ิน เนื้อหาท่ีไม่ ส่ือลามก
ประมาท เหมาะสม อนาจาร

การกระทาที่ผิด การกลนั่ แกล้ง
ต่อกฏหมาย

การคกุ คามโดยใช้โปรแกรม

ไวรสั คอมพิวเตอร์ (computer virus) มา้ โทรจนั (trojan horse virus)

โปรแกรมเรียกค่าไถ่ (ransomware) ประตกู ล (backdoor/trapdoor)

มลั แวร์ สปายแวร์ (spyware)
(malicious software: malware)
ระเบิดเวลา (logic bomb)
เวิรม์ (worm)

โปรแกรมโฆษณา หรือแอดแวร์ (advertising supported software: adware)

รปู แบบการป้องกนั ภยั คกุ คาม

ตรวจสอบจากสิ่งที่ผใู้ ช้รู้
ตรวจสอบจากสิ่งที่ผใู้ ช้มี
ตรวจสอบจากส่ิงท่ีเป็นส่วนหน่ึงของผใู้ ช้

ข้อแนะนาในการตงั้ และใช้งานรหสั ผา่ น

รหสั ผา่ นควรตงั้ ใหเ้ ป็นไปตาม รหสั ผา่ นทด่ี คี วร บญั ชรี ายชอ่ื ผใู้ ชแ้ ต่ละ
ระบบ ควรใชร้ หสั ผา่ นท่ี
เงอ่ื นไขของระบบทใ่ี ชง้ าน ประกอบดว้ ยอกั ษรตวั ใหญ่
แตกต่างกนั
หลกี เลย่ี งการบนั ทกึ ตวั เลก็ ตวั เลข และ
รหสั ผา่ นลงในกระดาษ สญั ลกั ษณ์ หลกี เลย่ี งคาทม่ี อี ยใู่ น
พจนานุกรม เชน่ ชอ่ื
สมดุ โน้ต อุปกรณ์ หลกี เลย่ี งการตงั้ รหสั ผา่ นโดย จงั หวดั ชอ่ื ตวั ละคร ช่อื
อเิ ลก็ ทรอนิกส์ ใชข้ อ้ มลู สว่ นตวั เชน่ วนั สงิ่ ของตา่ งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง

ไมบ่ อกรหสั ผา่ นของ เดอื น ปีเกดิ ชอ่ื ผใู้ ช้ ไมบ่ นั ทกึ รหสั ผา่ นแบบ

ตนเองใหก้ บั ผอู้ ่นื ไม่ ตงั้ ใหจ้ ดจาได้ ออกจากระบบทุกครงั้ อตั โนมตั บิ นโปรแกรม
วา่ กรณใี ดๆ งา่ ย แต่ยากตอ่ การ เมอ่ื เลกิ ใชบ้ รกิ าร บราวเซอร์
คาดเดาดว้ ยบุคคล ต่างๆ บน
หรอื โปรแกรม อนิ เทอรเ์ น็ต

ชวนคดิ

01 กำรหลอกหลวงแบบ Phishing (ฟิชชิ่ง) มลี กั ษณะเปน็ อยำ่ งไร และนกั เรยี น
มีวธี กี ำรตรวจสอบและป้องกนั อย่ำงไร

หำกมเี พือ่ นแชร์ขอ้ มลู ของนกั เรยี นในทำงเสียหำยและไม่เปน็ ควำมจริง

02 นักเรียนคดิ ว่ำมผี ลกระทบกับตัวนักเรยี นหรอื ไม่อย่ำงไร และนักเรียนจะ
แก้ปัญหำน้ีอย่ำงไร

03 นกั เรียนเหน็ เพื่อนนำเสนอข้อมลู ของผู้อนื่ ทำงเครอื ขำ่ ยสงั คมออนไลนแ์ ล้วนกั เรียนแชร์ตอ่
โดยไมไ่ ดต้ รวจสอบขอ้ มลู นักเรียนคดิ ว่ำมีผลกระทบกับตวั นกั เรยี น เพ่อื นของนกั เรยี น และ
ผเู้ สียหำยหรือไมอ่ ยำ่ งไร นักเรียนมวี ธิ ีป้องกันไมใ่ หเ้ กดิ เหตุกำรณ์ดงั กล่ำวอยำ่ งไร

กิจกรรมท่ี 6.1

01 ใหน้ ักเรียนแบ่งกลุ่มและชว่ ยกันวเิ ครำะหแ์ ละยกตัวอยำ่ งวิธกี ำรท่ีผูไ้ มป่ ระสงคด์ ีสำมำรถ
หลอกลวงเพือ่ ใหไ้ ดข้ อ้ มูลส่วนตัวของนักเรยี นและบคุ คลใกลช้ ิดหรือทำลำยขอ้ มลู ของนักเรียน

พร้อมท้งั ระบวุ ธิ ีป้องกนั

02 ให้นกั เรยี นลองตั้งรหสั ผ่ำนของตนเองโดยมีควำมยำว 8-12 ตวั อกั ษรแลว้ ทดสอบรหสั ผำ่ นที่ต้ังขนึ้ กบั เว็บไซต์

ทใี่ หบ้ รกิ ำตรวจสอบ หำกผลลัพธ์ในกำรตรวจสอบได้ระดบั น้อยซึ่งเป็นรหัสผำ่ นท่งี ำ่ ยตอ่ กำรคำดเดำ
ใหน้ กั เรยี นเปลี่ยนรหสั ผ่ำนและทดลอใหม่จนกวำ่ รหัสผ่ำนของนกั เรียนจะได้ระดบั ปำนกลำง

03 ให้นกั เรียนค้นหำและบอกวธิ ีกำรอัพเดทระบบปฏิบัตกิ ำรในเคร่ืองคอมพิวเตอร์
และโทรศพั ท์มือถอื ทนี่ ักเรียนใช้

การศึกษาเง่ือนไขการใช้งาน

ลกั ษณะของเง่อื นไขการได้งานมีดงั นี้
1) ระบเุ ง่ือนไขการใช้งานและข้อตกลงเป็นข้อความ
2) ลิขสิทธ์ิ

โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ เนือ้ หา หรอื ส่อื ตา่ งๆ สว่ นใหญ่มีลขิ สทิ ธิ์คมุ้ ครอง ทา
ใหผ้ ใู้ ชห้ รอื ผซู้ ือ้ ไมส่ ามารถท่ีจะนาไปเผยแพร่ ทาสาเนาตอ่ โดยท่ีไมไ่ ดร้ บั
อนญุ าตจากผสู้ รา้ งสรรคผ์ ลงาน เชน่ ผใู้ ชท้ ่ีซือ้ โปรแกรมประยกุ ตม์ าใชง้ าน
สว่ นตวั สทิ ธิ์ท่ีไดค้ ือการติดตงั้ และใชง้ านโปรแกรมประยกุ ตน์ นั้ ได้ แตไ่ ม่
สามารถท่ีจะทาสาเนาและแจกจา่ ยใหผ้ อู้ ่ืนใชง้ านได้

การศึกษาเงือ่ นไขการใช้งาน

3) สญั ลกั ษณ์ เช่น creative common

หมายถึง สามารถใช้ เผยแพร่ และดดั แปลงได้ แต่ต้องอ้างอิงแหล่งท่ีมา
ของผลงาน
หมายถึง สามารถใช้ เผยแพร่ และดดั แปลงได้ แต่ต้องอ้างอิง
แหล่งที่มา และยินยอมให้ผอู้ ่ืนนาไปใช้หรือเผยแพรต่ ่อได้

หมายถึง สามารถใช้ได้ และเผยแพรไ่ ด้ ห้ามดดั แปลง แต่ต้องอ้างอิง
แหล่งท่ีมา
หมายถึง สามารถใช้ได้ และเผยแพร่ได้ แต่ต้องอ้างอิงแหล่งท่ีมา ห้าม
นาไปใช้เพื่อการค้า

ความเป็ นส่วนตวั

• ความเป็นสว่ นตวั (privacy) เป็นสทิ ธพิ น้ื ฐานทส่ี าคญั ของมนุษยท์ กุ คน ความเป็นสว่ นตวั
ของขอ้ มลู และสารสนเทศ เจา้ ของสามารถปกป้องและควบคมุ การเปิดเผยขอ้ มลู ของ
ตนเองใหก้ บั ผอู้ น่ื และสาธารณะได้ โดยเจา้ ของสทิ ธนิ อกจากจะเป็นบคุ คลแลว้ อาจเป็น
กลุม่ บคุ คล หรอื องคก์ รกไ็ ด้

• การเขา้ ถงึ ขอ้ มลู ในเอกสารหรอื สอ่ื อเิ ลก็ ทรอนิกสข์ องผอู้ น่ื โดยไมไ่ ดร้ บั อนุญาต เป็นการ
ละเมดิ ความเป็นสว่ นตวั เชน่ เวบ็ ไซตห์ รอื แอพพลเิ คชนั บางตวั ทต่ี ดิ ตามความเคล่อื นไหว
หรอื พฤตกิ รรมของผใู้ ชง้ าน เพอ่ื เรยี นรพู้ ฤตกิ รรมสาหรบั ปรบั ปรงุ คณุ ภาพการ
ใหบ้ รกิ าร หรอื การวางแผนการตลาด

• นอกจากการถกู ละเมดิ ความเป็นสว่ นตวั จากผอู้ ่นื แลว้ ผใู้ ชอ้ าจยนิ ยอมทจ่ี ะเปิดเผยขอ้ มลู
สว่ นตวั ของตนเอง เน่ืองจากการรเู้ ทา่ ไมถ่ งึ การณ์ จะก่อใหเ้ กดิ ปัญหาในอนาคตและยาก
ตอ่ การกลบั มาแกไ้ ข

แนวทางการใช้งานไอทีอย่างปลอดภยั

• ศกึ ษาเงอ่ื นไขและขอ้ ตกลง ก่อนการตดิ ตงั้ หรอื ใชง้ านไอที
• มคี วามรู้ ความเขา้ ใจ และความสามารถในการใชไ้ อที
• เขา้ ใจกฎ กตกิ า และมารยาททางสงั คมในการใชง้ านไอที ซง่ึ เป็น

สงิ่ จาเป็นในการใชง้ านไอที
• ไมใ่ ชบ้ ญั ชผี ใู้ ชร้ ว่ มกบั ผอู้ ่นื เน่ืองจากไมส่ ามารถควมคุมความ

ปลอดภยั ได้ และเสย่ี งต่อการรวั่ ไหลของรหสั ผา่ นและขอ้ มลู สว่ นตวั
• หลกี เลย่ี งการใชง้ านเวบ็ ไซตท์ ไ่ี มเ่ หมาะสม หรอื ไมแ่ น่ใจว่าเป็นของ

หน่วยงานใด

แนวทางการใช้งานไอทีอย่างปลอดภยั

• สารองขอ้ มลู อยา่ งสม่าเสมอ และสารองไวห้ ลายแหล่ง
• ปรบั ปรงุ ระบบปฏบิ ตั กิ ารและโปรแกรมต่าง ๆ ใหท้ นั สมยั อย่เู สมอ
• ตดิ ตงั้ ซอฟตแ์ วรเ์ ทา่ ทจ่ี าเป็น และไมต่ ดิ ตงั้ โปรแกรมทด่ี าวน์โหลดจาก

แหลง่ ทไ่ี มน่ ่าเช่อื ถอื
• สงั เกตสงิ่ ผดิ ปกตทิ เ่ี กดิ ขน้ึ จากการใชง้ าน
• ระวงั การใชง้ านไอทเี มอ่ื อยใู่ นทส่ี าธารณะ

การใช้ไอทีอย่างสรา้ งสรรค์

• การใช้งานไอทีอยา่ งสรา้ งสรรคค์ ือการใช้งานไอทีให้เกิดประโยชน์อยา่ ง
เหมาะสม ผใู้ ช้จาเป็นต้องมีความสามารถในการคิดวิเคราะห์ เพราะไอทีช่วยให้
เข้าถงึ ข้อมลู และเนื้อหาจานวนมากอยา่ งรวดเรว็

• ผใู้ ช้งานขอ้ มลู ข่าวสาร ต้องสามารถวิเคราะห์ เนื้อหา และส่ิงต่างๆ ต้อง
วิเคราะหค์ วามน่าเช่ือถอื คดั กรอง และนาไปใช้ประโยชน์อย่างสรา้ งสรรคแ์ ละมี
คณุ ค่า

ชวนคิด

01 นกั เรยี นคดิ วำ่ กำรติดต้งั โปรแกรม หรือแอพพลเิ คชันตำ่ งๆบน
เคร่ืองคอมพวิ เตอร์ หรอื สมำร์ทโฟน มีขัน้ ตอนอย่ำงไร

02 นกั เรยี นมกี ำรเตรยี มควำมพรอ้ มก่อนกำรตดิ ตัง้ โปรแกรม
หรอื ไม่ อยำ่ งไร

03 นกั เรยี นได้อำ่ นเงอื่ นไขหรือขอ้ ตกลงในกำรใชง้ ำนไอทีหรือไม่
เพรำะเหตุใด

กจิ กรรมท่ี 6.2

01 กำรสรปุ เนอื้ หำของผูอ้ ่นื ที่ได้อ่ำนมำแลว้ บอกถึงแหล่งที่มำ ถือว่ำสำมำรถทำได้
โดยไมเ่ ป็นกำรละเมดิ ลขิ สทิ ธ์ใิ ชห่ รอื ไม่ เพรำะเหตุใด

02 กำรโพสต์ข้อควำม รูปถ่ำย และเช็คอนิ สถำนทใี่ นสื่อสงั คมออนไลน์ เชน่ เฟสบุ๊ก
นบั วำ่ เป็นกำรเปิดเผยขอ้ มูลควำมเปน็ สว่ นตวั หรอื ไม่ เพรำะเหตุใด

03 กำรถำ่ ยคลปิ วิดีโอขณะเพ่ือนหลบั ในช้นั เรียนแล้วนำไปเผยแพร่ในยทู ูป ถือวำ่
เปน็ กำรละเมนิ ควำมเปน็ สว่ นตัวหรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด

04 ทำไมกำรละเมิดลิขสทิ ธ์ิจงึ ถือว่ำเป็นกำรกอ่ อำชญำกรรม

กิจกรรมท้ำยบท

สถานการณ์
สมมุตวิ ำ่ “โทรศพั ท์มอื ถอื ของนกั เรียนหำย” ใหน้ ักเรยี นระดม

ควำมคิดเห็นในกลุ่มเพื่อหำวิธีป้องกนั ควำมปลอดภำยของข้อมลู สว่ นตวั
ท่อี ยใู่ นโทรศพั ท์

กจิ กรรมทำ้ ยบท (ต่อ)

• นักเรยี นจะมีวธิ ีป้องกนั ควำมเปน็ สว่ นตวั และควำมปลอดภยั ของขอ้ มลู อย่ำงไร
ก่อนโทรศพั ทจ์ ะหำย

• นกั เรียนจะมีวธิ ีป้องกนั ควำมเปน็ ส่วนตัวและควำมปลอดภยั ของขอ้ มลู อย่ำงไร
หลังจำกโทรศัพท์หำย

• หำกผอู้ ื่นใชโ้ ทรศพั ทข์ องนกั เรียนโพสต์ข้อควำมท่ีทำใหเ้ สียหำย จะมวี ิธี
แกป้ ัญหำอยำ่ งไร

• นักเรียนควรเกบ็ ขอ้ มลู ควำมลบั ของตนเองไว้ในโทรศพั ท์หรือไม่ เพรำะเหตใุ ด

ทำแบบทดสอบ