ฉุยฉายมานพ

ฉยุ ฉายมานพ

หนังสือเลม่ น้ีเปน็ สว่ นหนึ่งของรายวชิ า ๒๑๕๑๔๐๖
ภาคนิพนธ์นาฏยศิลป์ศึกษา โดยมีจุดประสงค์เพ่ือการศึกษาจาก
การแสดงชุดฉุยฉายมานพ ซึ่งหนังสือเล่มน้ีเน้ือหาเกี่ยวกับประวัติ
ความเป็นมาของการแสดงฉุยฉายมานพ รูปแบบของการแสดง
ฉุยฉายมานพ การแต่งกาย บทร้องและรวมไปถึงคุณสมบัติของผู้
แสดง โดยผู้จัดทาหวังว่าหนังสือเล่มน้ีจะให้ความรู้ และเกิด
ประโยชน์กบั ทกุ ๆ ทา่ น

หน้า
การแสดงฉยุ ฉายมานพ

ประวัติความเปน็ มา....................................................................๑
รปู แบบการแสดงฉุยฉายมานพ.....................................................๗
รูปแบบการราฉุยฉาย.................................................................๘
กระบวนท่าราตัวพระ (แบบโขน).................................................๙
กระบวนทา่ ราตัวลงิ ...................................................................๒๐
การแตง่ กาย.............................................................................๒๒
บทรอ้ ง.....................................................................................๒๖
คณุ สมบัตนิ ักแสดง.....................................................................๒๗
การแสดงชุดฉุยฉายมานพ...........................................................๒๘

ประวตั คิ วามเปน็ มา

ประวัตคิ วามเป็นมา

ราฉุยฉายมานพอยู่ในการแสดงเร่ือง รามเกียรต์ิ
ชุด ศึกวิรุณจาบัง ตอนเข้าห้องนางวานรินทร์ ขณะท่ีวิรุณจาบัง
พญายักษ์ได้ทาศึกกับพระรามได้พลาดท่าเสียที ให้แก่พระราม
วิรุณจาบงั จงึ รีบหนีโดยใช้วธิ ีนาผ้าผูกหนุ่ พยนตไ์ ปหลบซอ่ นอยทู่ ี่ทะเล
สีสันดร พระรามจึงใช้ให้หนุมานติดตามวิรุณจาบังมาเพื่อสังหาร
ระหว่างท่ีตามมาหนุมานก็ได้พบกับลิงป่า จึงถามว่ามีผู้ใดเห็น
วริ ณุ จาบังบา้ งหรือไม่ ลิงป่าจึงเอ่ยว่าตนนั้นมีเจ้านายอยู่ซึ่งอยู่ในถ้า
เจา้ นายที่วา่ นัน้ กค็ ือ นางวานรนิ ทร์

ประวัตคิ วามเป็นมา

หนุ ม าน จึง เอ่ ยว า จา ส ร้ าง เง่ื อน ไ ขกั บ ลิ ง ป่ าว่ า
“ถ้าตนสามารถแปลงกายเป็นหนุ่มรูปงามได้ เจ้าจะต้องพาข้า
ไปพบนางวานรินทร์เจ้านายของเจ้า” ลิงป่าก็ได้ตกลงให้คาสัญญา
หนุมานจึงได้ทาการแปลงกายของตนจากลิงเป็นมานพหนุ่ม
ต า ม เง่ื อน ไ ข ท่ี ลิ ง ป่ า ไ ด้ สั ญ ญา ไ ว้ หนุ ม า น จึง ไ ด้ เข้ า ถ้ า
ไปพบนางวานรนิ ทรแ์ ละมีการเกยี้ วพาราศี นางวานรินทร์จึงได้บอก
หน ท า ง ที่ วิ รุณ จ า บั ง ห นี ภ า ร กิ จ นี้ ห นุ ม า น จึ ง ท า ส า เ ร็ จ
และทาให้เกดิ ที่มาของฉุยฉายมานพ



รปู แบบการแสดงฉยุ ฉายมานพ

๑. การราฉุยฉาย

๒. การราผสมสานกระบวนทา่ ราของ
ตัวพระ (แบบโขน) - ตัวลงิ

รูปแบบการรำฉยุ ฉาย

การราฉุยฉาย คือ การราอวดฝีมือของผู้แสดง
เป็นการร่ายราเพียงคนเดียว และจะราฉุยฉายเมื่อตัว ละคร
เกิ ด ค ว าม ภ าค ภู มิ ใ จ ท่ี ส า ม าร ถ แ ป ล ง ก า ยหรื อแ ต่ ง ก า ย
ได้อย่างสวยสดงดงาม มีการราตามบทร้อง ราตามบทประพันธ์
โดยในเร่ืองของคาประพันธ์ ช่วงเพลงที่บรรเลงและร้องจะเริ่มด้วย
การรอ้ งเสียงรอ้ งเพยี งช้ินเดียว เมื่อหมดคาหน่ึงจะตามด้วยปี่เป่าเสียง
เลียนทานอง เม่ือจบการร้องฉุยฉายจะตามด้วยการร้องแม่ศรี
ซง่ึ เปน็ เพลงหนา้ พาทยท์ ี่ใช้ประกอบการแสดงกิริยาสนุกสนาน ร่าเริง
แสดงอารมณ์และความภาคภูมิใจในความงาม และตาม ด้วย
เพลงเรว็ –ลา ตามลาดบั

กระบวนทา่ ราตวั พระ (แบบโขน)
ในการแสดงฉุยฉายมานพ

ทา่ สอดสร้อยมาลา
กดเพ่อื รับชมภาพเคลอื่ นไหว

ทา่ ชมวารนิ

ท่าชะนีรา่ ยไม้

ท่าเดนิ
กดเพือ่ รับชมภาพเคลอื่ นไหว

ทา่ เข้าวัง
กดเพอ่ื รบั ชมภาพเคลื่อนไหว

ท่าอิทธิฤทธ์ิ
ทา่ พระนารายณ์

ท่าสวยงาม

ทา่ แปลงกาย
กดเพื่อรับชมภาพเคลื่อนไหว

ท่าโจงกระเบน
กดเพือ่ รบั ชมภาพเคล่อื นไหว

ท่ากินนรฟอ้ นฝูง

ท่ามยุเรศ
ท่าฉยุ ฉาย

กดเพ่ือรบั ชมภาพเคล่อื นไหว

ทา่ เยอ้ื งกราย
กดเพื่อรับชมภาพเคล่อื นไหว
ท่าไป
กดเพอื่ รบั ชมภาพเคลื่อนไหว

ท่ากล่าวถงึ บคุ ลท่ี ๒

ทา่ รากระบส่ี ่ที า่
กดเพื่อรับชมภาพเคลื่อนไหว

ท่ารบั ท่ี ๑
กดเพ่อื รบั ชมภาพเคลอื่ นไหว

ภาษาท่าสื่อถึงความหลงใหล
กดเพอ่ื รบั ชมภาพเคลอื่ นไหว

ทา่ จนี สาวไส้

ทา่ ชักแปง้ ผดั หนา้

ทา่ รบั ท่ี ๒
กดเพอื่ รับชมภาพเคลอื่ นไหว

ท่าเหน็

ทา่ ดู / ชม
ท่ารบั ท่ี ๓

กดเพื่อรบั ชมภาพเคลื่อนไหว

ทา่ หยบิ จีบ
กดเพื่อรับชมภาพเคล่อื นไหว
ทา่ รบั ที่ 4
กดเพื่อรบั ชมภาพเคลือ่ นไหว

ทา่ สอดสงู

ทา่ ฉาย
กดเพื่อรบั ชมภาพเคลื่อนไหว

ทา่ ส่าย (๒ แขน)
กดเพ่อื รับชมภาพเคล่อื นไหว

ท่าลอ่ แกว้
กดเพอ่ื รับชมภาพเคลื่อนไหว

กระบวนท่าราตัวตัวลงิ
ในการแสดงฉยุ ฉายมานพ

ทา่ เกาคาง

กดเพอ่ื รับชมภาพเคล่อื นไหว

ท่ากาจบั ปากโลง

กดเพื่อรับชมภาพเคลอ่ื นไหว

ทา่ เล่นแมลง

กดเพื่อรับชมภาพเคลื่อนไหว

ท่าจับแมลง

กดเพื่อรับชมภาพเคล่อื นไหว

การแต่งกาย

การแต่งกาย

ภาพการแตง่ กายชุด ฉยุ ฉายมานพ
ทมี่ า : ดร.ไพรโรจน์ ทองคาสกุ

การแตง่ กาย

หมายเลข ๑ : ชฎา หมายเลข ๙ : ปน้ั เหน่ง

หมายเลข ๒ : อุบะดอกไม้ทัด หมายเลข ๑๐ : หอ้ ยหน้า

หมายเลข ๓ : อนิ ทรธนู หมายเลข ๑๑ : หอ้ ยข้าง

หมายเลข ๔ : กรองคอ หมายเลข ๑๒ : สนับเพลา

หมายเลข ๕ : ทับทรวง หมายเลข ๑๓ : ภูษา

หมายเลข ๖ : เส้ือหรอื ฉลององค์ หมายเลข ๑๔ : รดั สะเอว

หมายเลข ๗ : ตาบทิศสงั วาล หมายเลข ๑๕ : กาไลขอ้ เทา้

หมายเลข ๘ : กาไรแผงหรอื ทองกร หมายเลข ๑๖ : ตรีเพชร



บทรอ้ ง

ฉุยฉายเอย ปพ่ี าทย์ทาเพลงรวั
หนุมานทหารนารายณ์ - รอ้ งฉุยฉาย –
รปู ร่างก็เฉิดฉาย
จะไปไหนนิดเจา้ ก็กรดี กราย
ฉยุ ฉายเอย เจา้ ช่างแปลงกายเป็นเทพบตุ ร
เย้อื งย่างเจ้าชา่ งกราย งามเหมือนนารายณท์ รงครุฑ
กิริยาเจ้านา่ ขนั จะไปไหนหนอ่ ยเจ้ากล็ อยชาย
เดนิ ลอยชายไปหานงนุช
กระบ่ีศรีเอย ยืนเล่นแมลงวันอยู่อดุ ตลุด
รูปร่างกล้องแกลง้ - รอ้ งแมศ่ รี –
ใครเหน็ ถูกจติ
งวยงงหลงชม กระบ่ีศรจี าแลง
ดูขาดคู ม
กระบศี่ รเี อย ตอ้ งตดิ อารมณ์
ใครเห็นใครชม กระบี่ศรีเอย
แปลงเหมอื นมนษุ ย์ กระบสี่ ีแสนคม
แล้วรีบไคลคลา ชอบอารมณท์ ่วั หน้า
สวยสุดโสภา
เข้าสถู่ า้ เอย ฯ
ฯ เพลงเรว็ – ลา ฯ

(สุมิตร เทพวงษ์, ๒๕๓๔)

คณุ สมบตั นิ กั แสดง

๑. มคี วามสามารถในการราสงู
๒. มีความสามารถในการรา
ตวั พระและตัวลงิ
๓. มีลกั ษณะเป็นพระนอ้ ย

๔. มปี ฏิภาณไหวพรบิ ท่ีดี
๕. มีความสงู ไม่มากเกินไป
ไมค่ วรเกิน ๑๕๕ เซนตเิ มตร

การแสดงชดุ ฉุยฉายมานพ

กดเพ่อื รบั ชม

เอกสารอา้ งองิ

เอกสารอา้ งองิ

ครกู รี วรศะริน. (2555). หนุมาน. สานักพมิ พ์เสรมิ สรา้ งเอกลกั ษณ์ของชาติ
สานกั งานปลดั สานกั นายกรัฐมนตรี

ศภุ ชยั จันทรส์ ุวรรณ์. (2547). การศึกษาวเิ คราะหว์ ธิ กี ารรา่ ยราและลีลาทา่ รา
ของโขนตัวพระ: กรณศี กึ ษาตวั พระราม. วทิ ยานพิ นธป์ รญิ ญาดุษฎี
บัณฑิต. ภาควชิ านาฏศิลป์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย

สุมติ ร เทพวงษ.์ (2534). ฉยุ ฉาย. สานกั พิมพโ์ อเดยี นสโตร.์
ไพฑรู ย์ เขม้ แข็ง.(2563).คุณสมบตั ินกั แสดง. https://www.youtube.com/

watch?v=w275nrtvpeU&t=5s.
ไพโรจน์ ทองคาสุก. (2564). ภาพการแต่งกายชุดฉุยฉายมานพ.

https://www.facebook.com/โรจนจ์ รัสฤทธิ์

จัดทาโดย

นางสาว วารี จิตรพึ่งธรรม
นักศกึ ษาช้นั ปีท่ี ๔ สาขาวิชานาฏยศลิ ป์ศกึ ษา

(ค.บ. ๕ ปี)
คณะมนุษยศาตร์และสงั คมศาสตร์
ท่ีปรึกษา : อาจารยส์ นั ติภาพ สีเผือก
มหาวิทยาลยั ราชภฏั บา้ นสมเด็จเจ้าพระยา

หากมีขอ้ ผดิ พลาดประการใด
ผจู้ ดั ทาขออภยั ไว้ ณ ทนี่ ้ี