กิจกรรมที่ 5 การสร้างและพัฒนาโมดูล

บทเรยี นมอดูล

วชิ า อุตสาหกรรมเกษตรเบ้อื งตน้

ความเป็นมาของ
อุตสาหกรรมเกษตร

นางสาวพั ชริดา ลาพล

ตาแหน่ง ครพู ิ เศษสอน

วิทยาลยั เกษตรและเทคโนโลยีกระบ่ี
สานกั งานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา

คำนำ

บทเรียนมอดลู ชดุ ท่ี 1 เร่ือง ความเป็นมาของอตุ สาหกรรมเกษตร ฉบบั น้ี ขา้ พเจ้าเรียบเรียงข้ึน
เพื่อใช้ประกอบการเรียนรู้รายวิชา อุตสาหกรรมเกษตรเบื้องต้น ชั้นประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นปีที่ 1
โดยพยายามเขียนให้นักเรียนเข้าใจง่าย นักเรียนสามารถศึกษาได้ด้วยตนเอง เพื่อให้มีความรู้พื้นฐาน
ในเน้ือหานน้ั จริงๆ

บทเรียนมอดูลชุดนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้นักเรียนได้ศึกษาเกี่ยวกับความหมาย ความเป็นมา
ความสำคัญ และประโยชน์ของอุตสาหกรรมเกษตร ภายในบทเรียนมอดูลเล่มนี้ประกอบด้วย
คำแนะนำการใช้บทเรียนมอดูล จุดประสงค์การเรียนรู้ แบบทดสอบภาคความรู้ก่อนเรียน เนื้อหา ใบ
กิจกรรม รวมทั้งเฉลยกิจกรรมและแบบทดสอบ บทเรียนมอดูลนี้นักเรียนสามารถศึกษาค้นคว้าด้วย
ตนเองและเรียนรกู้ นั เปน็ กลมุ่ เลก็ ๆ

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าบทเรียนมอดูลชุดนี้จะช่วยให้นักเรียนได้รับความรู้ความเข้าใจ
เกี่ยวกบั อตุ สาหกรรมเกษตรมากยงิ่ ขนึ้ และสง่ ผลให้ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนกั เรียนสูงขึ้น อย่างไร
ก็ตามในบทเรียนมอดูลเล่มนี้อาจมีบางจุดที่มีข้อบกพร่องผิดพลาด ขอให้ท่านผู้อ่านโปรดแจ้งให้
ข้าพเจ้าทราบด้วยจะขอบพระคุณเป็นอย่างยิ่ง ข้าพเจ้ายินดีรับฟังความคิดเห็นและข้อเสนอแนะจาก
ท่าน และพร้อมที่จะนำมาแกไ้ ขปรับปรงุ บทเรียนมอดูลเลม่ นี้ให้มคี วามสมบูรณแ์ ละถูกต้อง

พัชริดา ลำพล
ผจู้ ดั ทำ

สารบญั หนา้
ก
คำนำ ข
สารบัญ 1
คำชแี้ จงในการใชม้ อดลู 2
หลกั การและเหตผุ ล 2
จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ 3
การประเมนิ ผลหลงั เรียน 3
การสอนซ่อมเสริม 3
ขอบข่ายเนือ้ หา 4-5
แบบทดสอบก่อนเรียน
ใบความรู้ 6
7
1. ความหมายของอุตสาหกรรมเกษตร 8
2. ความเป็นมาของอตุ สาหกรรมเกษตรในประเทศไทย 9
3. ความสำคญั ของอุตสาหกรรมเกษตร 10
4. ประโยชนข์ องอตุ สาหกรรมเกษตร
5. ความแตกต่างของอตุ สาหกรรมเกษตรกับอุตสาหกรรมอืน่ ๆ 12
งานท่ีต้องปฏบิ ตั ิ 13
- ใบกิจกรรมที่ 1 14-15
- ใบกจิ กรรมที่ 2 16
แบบทดสอบหลงั เรยี น 17-18
เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี นและหลงั เรียน
แนวทางการตอบใบกจิ กรรม

1

คำชแ้ี จงในการใชม้ อดลู สำหรับนักเรียน

การใชบ้ ทเรียนมอดลู ให้เกิดประสทิ ธภิ าพตอ่ การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนได้อย่างสูงสุด
นกั เรียนควรปฏบิ ตั ิ ดังนี้

1. การเตรยี มตัวของนักเรียน
1.1 ศกึ ษาบทเรียนมอดูลล่วงหน้าก่อนที่จะปฏบิ ตั กิ จิ กรรมต่าง ๆ เพื่อใหม้ ีความรู้ ความเขา้ ใจ
เก่ียวกับจดุ ประสงค์ข้อควรปฏิบัติ
1.2 วางแผน และจัดเตรียมอปุ กรณท์ ีใ่ ชป้ ระกอบการเรยี นรู้ของตนเองให้พร้อมสำหรบั
การปฏิบตั กิ ิจกรรมตามทีไ่ ด้รบั มอบหมาย
2. ดำเนนิ การจัดกิจกรรมในแตล่ ะคร้งั นกั เรียนควรปฏิบัติ ดงั นี้
2.1 ศกึ ษาแนวทางในการปฏบิ ัตกิ จิ กรรมใหม้ ีความเขา้ ใจอย่างถอ่ งแท้ หากพบปญั หาหรือ
ไมเ่ ข้าใจให้สอบถามข้อมูลเพ่ิมเติมจากครู
2.2 ปฏบิ ัตกิ ิจกรรมต่าง ๆ ตามลำดับขัน้ ตอนที่กำหนด ดังนี้

2.2.1 นักเรียนทำแบบทดสอบภาคความรูก้ ่อนเรยี น
2.2.2 นกั เรยี นศกึ ษาและปฏิบัติกิจกรรมตา่ ง ๆ ตามแนวทางการจดั กิจกรรมการเรียนรู้
ตามลำดับข้ันตอนท่ีกำหนด
2.2.3 นักเรียนส่งผลงานหรอื ชิน้ งานในการปฏิบัติกิจกรรม มีส่วนร่วมในการนำเสนอ
ผลงานหรืออภปิ รายความรู้
2.2.4 นกั เรยี นทำแบบทดสอบภาคความรหู้ ลังเรียน

2

หลกั การและเหตผุ ล

อุตสาหกรรมเกษตรเป็นการดำเนินกิจการธุรกิจเกษตรที่เกี่ยวกับการผลิตวัตถุดิบ
เกษตรไม่วา่ จะเป็น การปลูกพืชหรือการเลี้ยงสัตว์ รวมทั้งการนำวัตถุดบิ เกษตรมาแปรรปู เป็น
ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เพื่อใช้ในการอุปโภคและบริโภคของมนุษย์ เริ่มมีขึ้นในประเทศไทยสมัย
สงครามโลก อุตสาหกรรมเกษตรจะมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับการเกษตร ซึ่งในอนาคต
ประชากรโลกเพิ่มขึ้น ส่งผลให้ความต้องการปัจจัยต่าง ๆ ที่ใช้ในการดำรงชีวิตเพิ่มขึ้นทั้งเชิง
ปริมาณและคุณภาพ

จุดประสงค์การเรียนรู้

ด้านความรู้
1. บอกความหมายของอุตสาหกรรมเกษตรได้
2. บอกความเป็นมาของอตุ สาหกรรมเกษตรของประเทศไทยได้
3. อธบิ ายความสำคัญของอุตสาหกรรมเกษตรได้
4. บอกประโยชน์ของอุตสาหกรรมเกษตรได้
5. อธบิ ายความแตกตา่ งของอุตสาหกรรมเกษตรกับอุตสาหกรรมอน่ื ได้

ด้านทักษะ
- การสบื คน้ ขอ้ มูลเพิ่มเตมิ จากสื่อออนไลน์ในกิจกรรมตามสมรรถนะวิชาชีพ เร่ือง ความเปน็ มา
ของอุตสาหกรรมเกษตร
ด้านคณุ ลักษณะทีพ่ ึงประสงค์

1. ปฏบิ ตั งิ านตามที่ไดร้ บั มอบหมายด้วยความรบั ผดิ ชอบ โดยยึดหลักความรอบร้แู ละ
ความมเี หตผุ ลตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง

2. มคี วามสนใจใฝ่รู้เพียรพยายามในการเรียนและการปฏบิ ตั งิ านกิจกรรม
3. มีความละเอยี ดรอบคอบในการทำงานที่ได้รบั มอบหมาย
4. มีความสามารถทำงานร่วมกับผอู้ ื่นอย่างมีความสุข

3

การประเมินผลหลังเรยี น

นกั เรยี นผา่ นเกณฑ์การประเมินผลผ่านเกณฑร์ อ้ ยละ 60 สามารถเรยี นบทเรยี นมอดลู ตอ่ ไปได้
แตถ่ ้าไม่ผ่านเกณฑก์ ารประเมนิ ร้อยละ 60 นักเรียนต้องเรยี นซ่อมเสรมิ

การเรยี นซอ่ มเสรมิ

ถ้านกั เรียนไมผ่ า่ นเกณฑ์ท่ีระบุไว้ ให้นักเรียนไดศ้ ึกษาตามจุดประสงคท์ ่ีไมผ่ ่าน แล้วทำ
แบบทดสอบภาคความรหู้ ลังเรยี นให้ผ่านเกณฑ์ท่กี ำหนดไว้

การเรียนซอ่ มเสรมิ ใหน้ ักเรียนปฏบิ ัตดิ งั นี้
1. ใช้เวลามากกวา่ เดมิ
2. ให้เพอ่ื นช่วยเหลือ
3. ครูอธบิ ายเพม่ิ เตมิ

ขอบข่ายเนือ้ หา

 ความหมายของอุตสาหกรรมเกษตร
 ความเป็นมาของอุตสาหกรรมเกษตรในประเทศไทย
 ความสำคญั ของอุตสาหกรรมเกษตร
 ประโยชน์ของอตุ สาหกรรมเกษตร
 ความแตกต่างระหว่างอุตสาหกรรมเกษตรและอตุ สาหกรรมอ่นื ๆ

4

แบบทดสอบกอ่ นเรียน

คำชแี้ จง ใหน้ กั เรยี นเลือกคำตอบท่ีถูกท่ีสุดเพยี งคำตอบเดียว แล้วทำเครอ่ื งหมาย x ทบั ตัวอกั ษร ก ข ค
ง ลงในกระดาษคำตอบหน้าคำตอบท่ีถูกต้อง

1. ขอ้ ใดเกย่ี วข้องกับความหมายของอุตสาหกรรมเกษตร
ก. การทำธรุ กิจเฉพาะฟาร์มเกษตร
ข. การทำธุรกิจการเกษตรเฉพาะแปรรูป
ค. การทำธุรกจิ เกษตรประเภทการจดั จำหน่ายผลผลิตเกษตร
ง. การแปรรูปผลิตผลทางการเกษตรใหเ้ ปน็ ผลติ ภณั ฑต์ า่ ง ๆเพ่ือใช้อปุ โภคบรโิ ภค

2. ข้อใดเป็นสง่ิ ที่เกิดตามมาจากกระบวนการแปรรปู ในอุตสาหกรรมเกษตร
ก. ผลิตภัณฑ์
ข. ผลพลอยได้
ค. ของเหลือ
ง. ถูกต้องทุกข้อ

3. รัฐบาลได้เปิดโรงงานอุตสาหกรรมแห่งแรกในประเทศไทยคือข้อใด
ก. โรงงานทอผา้ ในกรงุ เทพมหานคร
ข. โรงงานกระดาษ อำเภอเมอื ง จังหวัดกาญจนบรุ ี
ค. โรงงานน้ำตาล อำเภอเกาะคา จงั หวดั ลำปาง
ง. โรงงานน้ำตาล อำเภอสอง จังหวดั อตุ รดติ ถ์

4. ขอ้ ใดไม่ใช่การดำเนนิ ธุรกิจอุตสาหกรรมเกษตรในสมัยรชั กาลท่ี 5
ก. โรงสขี ้าว
ข. โรงงานทำนำ้ ตาลทรายแดง
ค. โรงงานทำยางแผ่นรมควนั
ง. โรงงานทำอาหารสัตว์

5. กระทรวงใดที่รัฐบาลได้จดั ต้ังข้นึ มาเพื่อเรง่ รัดให้เกิดการอุตสาหกรรมข้นึ ในประเทศไทย
ก. กระทรวงมหาดไทย
ข. กระทรวงอุตสาหกรรม
ค. กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
ง. ถูกต้องทุกข้อ

5

6. กระทรวงอุตสาหกรรมในปัจจุบันขบั เคลือ่ นนโยบายอุตสาหกรรมแปรรูปการเกษตรประเภทใด
ก. อตุ สาหกรรมอาหาร
ข. อตุ สาหกรรมไมใ่ ช่อาหาร
ค. อตุ สาหกรรมพลังงาน
ง. ไม่มีขอ้ ใดถกู ตอ้ ง

7. ข้อใดไม่ใช่ความสำคญั ของอตุ สาหกรรมเกษตร
ก. การใชป้ ระโยชนจ์ ากผลผลิตไดอ้ ยา่ งคุ้มคา่ มขี องเหลอื ทงิ้ นอ้ ยทส่ี ดุ
ข. ชว่ ยใหก้ ารพฒั นาการเกษตรของประเทศประสบผลสำเรจ็
ค. ทำให้เศรษฐกิจของประเทศไม่มเี สถยี รภาพ
ง. ผลิตอาหารได้ปริมาณมากในการผลิตแตล่ ะครั้งเพยี งพอกบั ความต้องการ

8. ประโยชน์ของอตุ สาหกรรมเกษตรในข้อใดท่ีเก่ียวข้องกับการพัฒนาดา้ นวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีใน
ปัจจบุ ัน
ก. ชว่ ยให้เกดิ ธุรกจิ เกษตรอืน่ ๆ ท่ีเชอ้ื มโยงกับธุรกจิ อุตสาหกรรมเกษตร
ข. ชว่ ยทำให้เกิดผลิตภัณฑ์ชนดิ ใหม่ ๆท่ีตอบสนองความตอ้ งการของกล่มุ เป้าหมาย
ค. ช่วยทำใหเ้ กดิ เสถยี รภาพทางเศรษฐกจิ เกิดสภาพคลอ่ งทางการเงิน
ง. ช่วยใหผ้ ลิตภัณฑส์ ามารถใชป้ ระโยชน์ไดน้ าน ส่งจำหนา่ ยในท่ีต่าง ๆได้ไมจ่ ำกัด

9. ข้อใดคือความแตกตา่ งของอตุ สาหกรรมเกษตรกับอุตสาหกรรมอ่นื
ก. มีการผลติ เปน็ จำนวนมากและตอ่ เนื่อง
ข. ใช้เครื่องจักร อุปกรณใ์ ห้ได้ผลติ ภัณฑ์ในปริมาณมาก
ค. ราคาตามต้องการในระยะเวลาที่กำหนด
ง. วตั ถุดบิ การจัดการ การใช้ผลพลอยได้และของเหลอื การกำจดั ของเสยี

10. คุณลักษณะของ “วัตถุดบิ ชีวภาพ” ตรงกบั ข้อใด
ก. ขนาดของวัตถดุ ิบมีความสม่ำเสมอ
ข. เกดิ การเปลี่ยนแปลง สี กลิ่น เนื้อสมั ผสั และรสชาติ เม่อื เก็บไวน้ าน
ค. การจดั การดูแลรกั ษามวี ิธีการเหมอื นกับวตั ถุดบิ อุตสาหกรรมอ่ืน
ง. มีลักษณะคุณภาพเฉพาะทางดา้ นประสาทสัมผัส

6

ความหมายของอตุ สาหกรรมเกษตร

อตุ สาหกรรมเกษตร (Agro-Industry) หมายถึง การดำเนนิ ธรุ กจิ เกษตรเก่ยี วกบั การปลูกพืชเลี้ยงสัตว์
และการนำเอาวัตถุดบิ พืชและสัตวร์ วมทงั้ ผลพลอยได้และของเหลือทเ่ี กิดข้นึ จากการผลิตมาใชแ้ ปรรปู ใหเ้ ปน็
ผลติ ภัณฑ์ต่างๆเพอ่ื ใช้ในการอปุ โภคและบริโภคของมนุษย์ โดยผา่ นกระบวนการแปรรูปด้วยวิธกี ารตา่ ง ๆ ผลที่
เกดิ ขึน้ จากการดำเนนิ การแปรรูปในระดับอุตสาหกรรมเกษตรสิง่ ที่เกดิ ตามมามีอยู่ 3 อย่างคอื ผลติ ภณั ฑ์
(Product) ผลพลอยได้ (By-products)และของเหลือ (Waste) ซ่ึงสามารถนำมาใชป้ ระโยชน์ได้อีกในอุตสาหกรรม
เกษตรแปรรปู ผลิตภณั ฑอ์ ่นื ทเี่ ชือ่ มโยงกัน

7

ความเป็นมาของอตุ สาหกรรมเกษตร

กอ่ นสงครามโลกครงั้ ท่ี 2 อตุ สาหกรรมเกษตรของประเทศไทยเรมิ่ มาจากความต้องการผลติ ภณั ฑ์เพ่ือ
บริโภคในประเทศแทนผลติ ภณั ฑ์เครื่องบริโภคและอุปโภคท่เี คยสั่งเขา้ มาจากตา่ งประเทศ ทั้งน้เี พราะประเทศ
ผูผ้ ลิตซึง่ อยใู่ นทวีปยุโรปและทวีปอเมรกิ ากำลังเตรียมตัวเพื่อการสงคราม ทำใหโ้ รงงานต่าง ๆ เปลี่ยนไปผลิตยทุ ธ
ปจั จยั แทนเพ่ือเตรียมรับสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ใน พ.ศ. 2480 รฐั บาลไดเ้ ปดิ โรงงานนํา้ ตาลทีอ่ ำเภอเกาะคา จงั หวดั
ลำปาง ซงึ่ ได้เร่ิมเดนิ เคร่ืองหบี อ้อยเมือ่ วันท่ี 18 ธนั วาคม 2480 โรงงานน้ีกำลังการผลิตวันละ 500 ตัน และต่อมา
ได้สร้างโรงงานกระดาษจากวัตถดุ ิบไม้ไผ่ทีจ่ ังหวดั กาญจนบุรี และโรงงานผลิตนา้ํ ตาลโรงท่ี 2 ท่ีจงั หวัดอตุ รดติ ถ์
เม่ือ พ.ศ. 2485 และยังมีหนว่ ยงานราชการบางหน่วย เช่น กระทรวงกลาโหม ได้จัดตั้งโรงงานทอผ้าสำหรบั ใช้ใน
ราชการ

การดำเนินการอตุ สาหกรรมเกษตรท่ีแปรรูปวัตถุดบิ เบ้ืองต้นมีมาตัง้ แตส่ มยั รัชกาลที่ 5 และรัชกาลท่ี 6
เช่น โรงสีขา้ ว โรงทำนำ้ ตาลแดง โรงงานทำยางแผ่นรมควัน โรงเลอื่ ยไมแ้ ปรรปู เป็นต้น โรงงานเหล่าน้ีใช้เคร่อื งจักร
อุปกรณ์เพื่อชว่ ยในการแปรรูป โดยเฉพาะเครือ่ งจักรไอนำ้ ซ่งึ ใช้ของเหลือ (Waste) เป็นเช้ือเพลงิ เช่น
โรงสขี ้าวใช้แกลบเปน็ เชอ้ื เพลิง ทำใหเ้ รยี กช่ือโรงสขี ้าววา่ “โรงสีไฟ”

การประกอบกิจการอุตสาหกรรมขนาดใหญ่หรือตั้งโรงงานอตุ สาหกรรมขนาดใหญย่ ังมนี ้อยราย เน่อื งจาก
ประเทศไทยยงั ขาดเงนิ ทนุ ขาดกำลังคนท่ีมีความรู้ทางวิชาการและเทคโนโลยี รวมทง้ั ขาดคนงานท่มี ีฝีมือและช่าง
เทคนคิ ดว้ ย นอกจากนั้นยังไม่มีความมน่ั ใจในเรือ่ งตลาดเป็นตน้ เหตใุ ห้การอุตสาหกรรมทุกประเภทพัฒนาไปได้ช้า
มากอุตสาหกรรมเกษตรไทยในปจั จบุ นั ได้พัฒนาใหท้ ันต่อการพฒั นาทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวง
อตุ สาหกรรมไดข้ บั เคล่ือนนโยบายอุตสาหกรรมแปรรูปการเกษตรสกู่ ารปฏิบัติ โดยส่งเสริมใหเ้ กดิ การลงทุนใน
อตุ สาหกรรมเกษตร รฐั บาลไดก้ ำหนดนโยบายและแนวทางการพัฒนาอตุ สาหกรรมเกษตรแปรรูปในหลายดา้ น
เช่น การตลาดนำการผลติ การลดตน้ ทุนการผลติ การใช้เทคโนโลยีและนวตั กรรม รวมถึงการน้อมนำหลักการทรง
งานและเกษตรทฤษฎใี หม่มาใช้ในการพัฒนาด้านกระบวนการทางการเกษตร การพัฒนาคุณภาพสินค้าเกษตรให้
เปน็ ไปตามมาตรฐานที่กำหนด ในการขบั เคล่ือนประเทศไทย ตามแนวคิด “ประเทศไทย 4.0”

8

ความสำคัญของอุตสาหกรรมเกษตร

ประเทศไทยส่งออกสนิ คา้ อาหาร (ผลผลิตทางการเกษตรและผลติ ภณั ฑอ์ าหารทผ่ี า่ นการแปรรปู ) รวม
มลู คา่ 778,056 ล้านบาท คิดเปน็ รอ้ ยละ 8.5 ของมูลคา่ ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ หรอื คิดเป็นร้อยละ 13.3
ของมลู คา่ การส่งออกสนิ คา้ ทั้งหมด และคดิ เป็นรอ้ ยละ 2.3 ของมูลค่าการสง่ ออกอาหารของโลก แม้จะเปน็ เพียง
ประเทศเล็ก ๆ แต่ไทยเป็นผูน้ ำการสง่ ออกอาหารหลายชนิดและเป็นอันดบั หน่ึงของโลกหลายรายการ เช่น ก้งุ แช่
แข็ง ทนู ่ากระป๋อง สับปะรดแปรรปู ไก่แปรรูป เป็นตน้ โดยมตี ลาดสง่ ออกท่ีสำคัญ ได้แก่ ประเทศในภูมภิ าคเอเชยี
เอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ ยโุ รป และอเมริกาเหนือ จึงทำให้อุตสาหกรรมเกษตรมีความสำคัญ ดังนี้

ด้านเศรษฐกิจ การพัฒนาอุตสาหกรรมเกษตรให้เป็นอุตสาหกรรมที่แข็งแกร่งของประเทศจะเกิด
ประโยชน์ต่อประชาชนและผู้ประกอบการ และอุตสาหกรรมอื่นที่เกี่ยวข้อง ทำให้เกิดรายได้หมุนเวียนในประเทศ
และหากส่งสนิ ค้าออกจำหนา่ ยตา่ งประเทศจะเปน็ การสร้างรายไดเ้ ขา้ ประเทศ แต่อตุ สาหกรรมเกษตรยงั มีข้อจำกัด
ในการผลิตเนื่องจากต้องพึ่งพาปัจจัยการผลิตจากต่างชาติ ดังนั้นจึงควรมีการพัฒนาอุตสาหกรรมเชื่อมโยงใน
ประเทศเพ่มิ เตมิ เพ่ือใหป้ ระโยชนจ์ ากความตอ้ งการบริโภคและส่งออกเกิดขน้ึ กับผผู้ ลิตในประเทศ ก่อใหเ้ กิดรายได้
และประโยชน์ต่อระบบเศรษฐกจิ ของประเทศอยา่ งแทจ้ ริง

ด้านสังคม สังคมไทยได้เปลี่ยนแปลงไปมากจากระบบเศรษฐกิจที่มีภาคเกษตรเป็นภาคนำทั้งการผลิต
รายได้และการจ้างงาน มาสู่การพัฒนาอุตสาหกรรมการค้าและการบริการ การดำเนินงานธุรกิจอุตสาหกรรม
เกษตรต้องขับเคลื่อนด้วยคนจำนวนมากทีม่ ีความรู้ความสามารถและทกั ษะต่างกันตามการศึกษาท่ีได้จบการศึกษา
เข้ามาเป็นแรงงาน ทำใหเ้ กิดการอพยพคนเข้าสู่ภาคอุตสาหกรรม

ด้านสิ่งแวดล้อม ผู้ประกอบการอุตสาหกรรมเกษตรสามารถเกื้อหนุนเชื่อมโยงการผลิตและกิจการอย่าง
ครบวงจร เกิดการพัฒนาด้านปริมาณและคุณภาพ โดยใช้วัตถุดิบอย่างมีประสิทธิภาพในการผลิตที่สูงขึ้น มีของ
เหลือท้ิงน้อยที่สุด สามารถคิดค้นและใช้นวัตกรรมใหม่ๆ ในการแปรรูป การบรรจุภัณฑ์สนองความต้องการของ
ผู้บริโภค ยกตัวอย่างเช่น มันสำปะหลังเป็นพืชเศรษฐกิจชนิดหนึ่งท่ีเกษตรกรเพาะปลูก ซึ่งสามารถแปรรูปให้เป็น
ผลติ ภัณฑ์ได้หลากหลายชนิด ใชเ้ ป็นอาหารสตั ว์และอาหารคนได้

9

ประโยชน์ของอุตสาหกรรมเกษตร

อุตสาหกรรมเกษตรเมื่อมองทั้งห่วงโซ่อุปทานที่ทำให้เกิดกิจกรรมทางเศรษฐกิจขึ้น หากจะพิจารณา
อตุ สาหกรรมเกษตรมีประโยชน์สรปุ ได้ดังนี้

1 การใช้ประโยชน์จากวัตถุดิบเกษตรที่ไดม้ าจากการเพาะปลูก เลี้ยงสัตว์ของเกษตรกรและจากธรรมชาติ
ได้เต็มทีโ่ ดยมกี ารสญู เปลา่ นอ้ ยที่สดุ ของเหลอื ท้งิ นอ้ ยทสี่ ุด

2 การถนอมรักษาและแปรรูปผลิตผลเกษตรให้เกิดผลิตภัณฑ์หลากหลายและเก็บรักษาไว้ได้นานส่ง
ผลติ ภณั ฑไ์ ปยงั แหลง่ บรโิ ภคหรือแหล่งทอ่ี ยู่ห่างไกลโดยไมเ่ ส่ือมเสยี

3 การเกิดธุรกิจเครือข่ายเชื่อมโยงกับธุรกิจอื่น สร้างเครือข่ายทางธุรกิจเพิ่มขึ้นต่อเนื่องครบวงจรธุรกิจ
การเกษตรที่เกี่ยวข้องกับส่วนการเกษตรและแปรรูปผลิตผลเกษตร เช่น การขนส่ง การบริการ การจำหน่าย
เคร่ืองจกั รกลเกษตร เคร่อื งจักรกลโรงงาน เป็นต้น

4 การสรา้ งมูลค่าเพ่ิมให้ผลผลิตเกษตร อุตสาหกรรมเกษตรทำให้เกิดผลิตภัณฑช์ นดิ ใหม่ ๆสร้างมูลค่าเพ่ิม
ให้กับวัตถุดิบ ซงึ่ วตั ถุดิบชนิดหน่ึงสามารถทำใหเ้ กิดผลิตภัณฑไ์ ด้หลากหลาย

5 การจา้ งงาน ช่วยใหเ้ กดิ การจา้ งงานของผู้ประกอบการ ในการดำเนนิ งานอุตสาหกรรมเกษตรจำเป็นต้อง
หาบคุ ลากรสาขางานตา่ งๆ เขา้ มาช่วยขับเคลื่อน เชน่ ช่างกลโรงงาน นกั บญั ชี นกั การตลาด นักวทิ ยาศาสตรอ์ าหาร
เป็นตน้

6 เสถียรภาพทางเศรษฐกจิ กระตุ้นและกระจายรายได้ที่เช่ือมโยงสู่กลมุ่ คนต้ังแต่เกษตรกรจนถงึ ผู้จำหน่าย
ไม่ว่าจะเป็นสินคา้ นำเขา้ ภายในประเทศและสินค้าสง่ ออกจำหน่ายยงั ต่างประเทศ

7 ลดการขาดแคลนพันธ์ุพืชและพนั ธุส์ ัตว์ท่ีมีอย่างจำกัดได้ เพราะการผลิตพันธุ์พืชและพันธ์ุสัตว์ ในระบบ
อุตสาหกรรมเกษตร ทำให้เกษตรกรทำการเกษตรได้ผลผลิตออกมาตรงตามความต้องการของผู้บริโภคทั้งด้าน
ปรมิ าณและคุณภาพ

10

ความแตกต่างของอุตสาหกรรมเกษตรกบั อตุ สาหกรรมอื่น

การดำเนินงานอุตสาหกรรมทั่วๆ ไป มีลักษณะการดำเนินงานที่คล้ายๆ กัน แต่อุตสาหกรรมเกษต รมี
ลักษณะการดำเนินงานคล้ายๆ กับอุตสาหกรรมอื่น คือ มีการผลิตเป็นจำนวนมากและผลิตต่อเนื่องใช้เครื่องจักร
อุปกรณ์ในการผลิตเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ออกมาในปริมาณมากและมีคุณภาพสม่ำเสมอ การที่อุตสาหกรรมเกษตร
จำนวนไม่น้อยต้องประสบความล้มเหลวในการดำเนินงานส่วนหนึ่งเนื่องมาจากความไม่เข้าใจถึงองค์ประกอบใน
การดำเนนิ งานและไมเ่ ขา้ ใจถงึ ความแตกต่างของอุตสาหกรรมเกษตรกบั ตสาหกรรมอ่ืน ซง่ึ ความแตกต่างเหล่าน้ีทำ
ใหต้ ้องมีการจัดการทีแ่ ตกตา่ งออกไปจากอุตสาหกรรมอน่ื

ลกั ษณะงานท่ีอุตสาหกรรมเกษตรเหมือนกับอุตสาหกรรมอื่น

มกี ารผลติ เปน็ จำนวนมากและ ใช้เครือ่ งจักร อปุ กรณใ์ ห้ได้ ราคาตามต้องการในระยะเวลาท่ี

ตอ่ เน่อื ง ผลติ ภัณฑ์ในปรมิ าณมากและมี กำหนด

คุณภาพ

อตุ สาหกรรมเกษตรมีทง้ั ส่งิ ทเ่ี ปน็ ปัจจยั และการจดั การทีแ่ ตกต่างจากอุตสาหกรรมอ่ืนๆ ท่ีสำคญั มี 4 ประการ ดงั น้ี
1 วัตถดุ บิ เปน็ ปัจจัยท่ีสำคญั ของการอตุ สาหกรรมทุกชนดิ ปรมิ าณของวัตถุดิบจะต้องมเี พียงพอต่อการ

แปรรปู เปน็ จำนวนมากอย่างต่อเนอ่ื ง อีกท้ังคุณภาพของวัตถุดิบจะสง่ ผลโดยตรงไปถงึ คุณภาพของผลิตภัณฑ์
วัตถุดิบของอุตสาหกรรมเกษตรมีความแตกต่างกับอุตสาหกรรมอ่นื ๆ 4 ประการ ดังน้ี

1.1 วตั ถดุ ิบของอุตสาหกรรมเกษตรเป็นสง่ิ ชวี ภาพจึงมีการเปลย่ี นแปลงและเส่ือม เสยี ไปตาม
ธรรมชาติ เช่น การเปลี่ยนสี กลิ่น เนอ้ื สัมผสั และรสชาติ การเกิดกล่ินเนา่ เสยี เป็นตน้

1.2 คณุ ภาพและปรมิ าณไม่สม่ำเสมอคงท่ีแน่นอน โรงงานอุตสาหกรรมต้องคดั คุณภาพของ
วตั ถุดิบใหต้ รงกับมาตรฐานท่ีกำหนดก่อนเข้าสู่กระบวนการผลิต ทำใหว้ ัตถุดบิ ที่ไม่ได้มาตรฐานถูกคดั ท้ิงสง่ ผลให้
ต้นทุนการผลติ สูงขนึ้

1.3 มอี ยู่เฉพาะท้องถ่นิ และเฉพาะฤดกู าลเท่านนั้ โดยเฉพาะพชื ผักผลไม้ ซึง่ บางชนดิ จะสามารถ
ปลกู ไดเ้ ฉพาะพืน้ ที่ เฉพาะฤดูกาลเทา่ น้นั เช่น เงาะ ลำไย สตรอวเ์ บอรร์ ี เปน็ ต้น

1.4 วัตถุดบิ อตุ สาหกรรมเกษตรแบ่งนำไปใชป้ ระโยชนใ์ นด้านอ่นื ๆ ได้อกี เชน่ การใชบ้ รโิ ภค
โดยตรงเป็นอาหารสด แปรรูปเปน็ อาหารแหง้ อาหารกระป้อง อาหารแช่แข็ง เปน็ ตน้

2 คุณภาพทางประสาทสมั ผัส ผลิตภัณฑอ์ ตุ สาหกรรมเกษตรส่วนใหญ่เปน็ เครอื่ งอุปบริโภค ดังนั้นผ้บู ริโภค
จงึ ต้องการลักษณะคุณภาพผลติ ภัณฑ์เฉพาะ ความตอ้ งการคุณภาพทางประสาทสัมผัสเป็นสงิ่ ช่วยในการตดั สินใจ

11

ยอมรับหรอื ไม่ยอมรับในผลิตภัณฑ์นน้ั ๆ เชน่ ผลไมท้ ่ใี หมส่ ด ลักษณะคณุ ภาพทางประสาทสมั ผสั คอื กรอบ หอม
หวาน เนอ้ื แนน่ ไม่น่ิมเละ สสี ันสวยงามตามชนดิ ของผลไม้ เปน็ ต้น

3 การปอ้ งกันการเสื่อมคุณภาพ การป้องกนั การเปล่ียนแปลงและเสอื่ มคุณภาพของวัตถุดิบในระหว่างการ
ผลิต ซง่ึ วัตถุดิบของอุตสาหกรรมเกษตรบางชนดิ เปลยี่ นแปลงและเส่อื มคุณภาพได้จึงต้องหาวธิ ีการปอ้ งกนั ไม่ให้
เกิดขึน้ โดยเฉพาะในชว่ งของการแปรรูปผลิตภัณฑ์ วตั ถุดบิ จะถกู จัดเกบ็ ในห้องเย็นควบคุมการหายใจและการคาย
นำ้ ใหว้ ตั ถดุ ิบมีความสดใหม่ เช่น การเกบ็ ลำไย เงาะ สตรอว์เบอร์รี ไว้ที่หอ้ งเยน็ ขณะทีร่ อการแปรรูป เป็นตน้

4 การจดั การ การจัดการอุตสาหกรรมเกษตรมคี วามแตกตา่ งกับการจดั การอุตสาหกรรมอ่ืน ๆ 3 ประการ
ดงั นี้

4.1 การจัดการเพ่อื ใหไ้ ด้วัตถุดบิ มาปอ้ นโรงงานทั้งดา้ นปริมาณ คุณภาพ ระยะเวลาและราคาของวัตถดุ บิ
หากการจดั การไมด่ จี ะส่งผลต่อคุณภาพและต้นทุนของผลิตภัณฑ์

4.2 การจัดการใช้ประโยซน์จากผลพลอยได้และของเหลอื ที่เกิดข้นึ จากกระบวนการผลิตซ่งึ อตุ สาหกรรม
เกษตรบางประเภท ของเหลือท่เี กิดข้นึ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อไปได้อกี เช่น อตุ สาหกรรมแปรรปู สัตวน์ ้ำและ
ผลิตภณั ฑ์ เชน่ ปลากระป๋อง หวั ปลาจะเปน็ เศษเหลือท้งิ จากการผลิตซี่งสามารถนำไปใชใ้ นอตุ สาหกรรมอาหาร
สตั วใ์ ชเ้ ล้ยี งสัตว์ไดอ้ กี

4.3 การจดั การในเร่ืองการกำจดั ของเสยี และการป้องกนั มลภาวะที่อาจเกดิ ขึ้นจากการดำเนนิ การ
อตุ สาหกรรมเกษตร โดยเฉพาะนำ้ เสียซ่ึงอาจจะทำให้เกิดมลพษิ ทำลายส่งิ แวดลอ้ มต่อมาได้

12

ใบกิจกรรมท่ี 1 เร่อื ง ความเป็นมาของอุตสาหกรรมเกษตร

คำชี้แจง ใหน้ กั เรยี นเขียนสรปุ แผนผังความคิด เรื่อง ความเปน็ มาของอุตสาหกรรมเกษตร

13

ใบกจิ กรรมที่ 2

คำชแี้ จง ใหน้ กั เรยี นตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง

1. จงบอกความหมายของอตุ สาหกรรมเกษตร
............................................................................................................................. .........................................
................................................................................................................................................. .....................
.............................................................................................................. ........................................................

2. จงบอกความเปน็ มาของอุตสาหกรรมเกษตรของประเทศไทย
............................................................................................................................. .........................................
.......................................................................................... ............................................................................
............................................................................................................................. .........................................
........................................................................................................................................... ...........................

3. จงอธิบายความสำคญั ของอตุ สาหกรรมเกษตร
......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .........................................
............................................................................................................................. .........................................
......................................................................................................................................................................

4. จงบอกประโยชน์ของอตุ สาหกรรมเกษตร
............................................................................................................................. .........................................
............................................................................................................................. .........................................
......................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .........................................

5. จงอธบิ ายความแตกตา่ งของอุตสาหกรรมเกษตรกับอตุ สาหกรรมอน่ื
............................................................................................................................. .........................................
.......................................................................................... ............................................................................
............................................................................................................................. .........................................
........................................................................................................................................... ...........................

14

แบบทดสอบหลังเรียน

คำชี้แจง ใหน้ กั เรียนเลอื กคำตอบที่ถกู ท่สี ุดเพียงคำตอบเดียว แล้วทำเคร่อื งหมาย x ทบั ตัวอกั ษร
ก ข ค ง ลงในกระดาษคำตอบหน้าคำตอบทถ่ี ูกต้อง

1. ขอ้ ใดเก่ยี วข้องกับความหมายของอุตสาหกรรมเกษตร
ก. การทำธุรกจิ เฉพาะฟาร์มเกษตร
ข. การทำธุรกจิ การเกษตรเฉพาะแปรรูป
ค. การทำธุรกจิ เกษตรประเภทการจัดจำหนา่ ยผลผลิตเกษตร
ง. การแปรรูปผลิตผลทางการเกษตรให้เป็นผลิตภณั ฑ์ต่าง ๆเพ่ือใช้อุปโภคบริโภค

2. ข้อใดเป็นส่งิ ที่เกิดตามมาจากกระบวนการแปรรูปในอุตสาหกรรมเกษตร
ก. ผลติ ภณั ฑ์
ข. ผลพลอยได้
ค. ของเหลือ
ง. ถูกต้องทุกข้อ

3. รัฐบาลได้เปิดโรงงานอุตสาหกรรมแหง่ แรกในประเทศไทยคือข้อใด
ก. โรงงานทอผ้า ในกรงุ เทพมหานคร
ข. โรงงานกระดาษ อำเภอเมือง จงั หวดั กาญจนบรุ ี
ค. โรงงานนำ้ ตาล อำเภอเกาะคา จังหวดั ลำปาง
ง. โรงงานน้ำตาล อำเภอสอง จงั หวัดอุตรดิตถ์

4. ข้อใดไม่ใชก่ ารดำเนินธุรกจิ อตุ สาหกรรมเกษตรในสมัยรัชกาลที่ 5
ก. โรงสีขา้ ว
ข. โรงงานทำน้ำตาลทรายแดง
ค. โรงงานทำยางแผ่นรมควนั
ง. โรงงานทำอาหารสตั ว์

5. กระทรวงใดทีร่ ัฐบาลไดจ้ ดั ต้ังข้นึ มาเพ่ือเรง่ รดั ให้เกดิ การอุตสาหกรรมข้นึ ในประเทศไทย
ก. กระทรวงมหาดไทย
ข. กระทรวงอุตสาหกรรม
ค. กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
ง. ถกู ต้องทุกข้อ

15

6. กระทรวงอตุ สาหกรรมในปัจจุบันขับเคลือ่ นนโยบายอตุ สาหกรรมแปรรปู การเกษตรประเภทใด
ก. อตุ สาหกรรมอาหาร
ข. อตุ สาหกรรมไม่ใช่อาหาร
ค. อตุ สาหกรรมพลังงาน
ง. ไมม่ ีข้อใดถกู ต้อง

7. ขอ้ ใดไม่ใช่ความสำคัญของอตุ สาหกรรมเกษตร
ก. การใช้ประโยชน์จากผลผลติ ไดอ้ ยา่ งคุ้มคา่ มขี องเหลอื ทงิ้ นอ้ ยทสี่ ดุ
ข. ชว่ ยใหก้ ารพฒั นาการเกษตรของประเทศประสบผลสำเรจ็
ค. ทำใหเ้ ศรษฐกจิ ของประเทศไมม่ ีเสถยี รภาพ
ง. ผลิตอาหารได้ปริมาณมากในการผลิตแตล่ ะครั้งเพียงพอกบั ความตอ้ งการ

8. ประโยชน์ของอตุ สาหกรรมเกษตรในข้อใดท่ีเกีย่ วข้องกบั การพัฒนาด้านวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยใี น
ปจั จบุ ัน
ก. ชว่ ยใหเ้ กิดธรุ กิจเกษตรอื่น ๆ ท่ีเชอ้ื มโยงกบั ธุรกจิ อุตสาหกรรมเกษตร
ข. ชว่ ยทำให้เกิดผลติ ภัณฑช์ นิดใหม่ ๆท่ตี อบสนองความตอ้ งการของกล่มุ เปา้ หมาย
ค. ช่วยทำให้เกิดเสถยี รภาพทางเศรษฐกจิ เกดิ สภาพคลอ่ งทางการเงนิ
ง. ช่วยให้ผลิตภณั ฑส์ ามารถใชป้ ระโยชน์ไดน้ าน ส่งจำหนา่ ยในทต่ี า่ ง ๆได้ไม่จำกดั

9. ขอ้ ใดคือความแตกตา่ งของอุตสาหกรรมเกษตรกบั อตุ สาหกรรมอ่ืน
ก. มีการผลติ เป็นจำนวนมากและตอ่ เนื่อง
ข. ใชเ้ คร่ืองจักร อุปกรณ์ให้ไดผ้ ลิตภัณฑ์ในปริมาณมาก
ค. ราคาตามต้องการในระยะเวลาทกี่ ำหนด
ง. วตั ถุดิบ การจดั การ การใชผ้ ลพลอยได้และของเหลอื การกำจดั ของเสยี

10. คุณลกั ษณะของ “วตั ถุดิบชวี ภาพ” ตรงกบั ข้อใด
ก. ขนาดของวัตถดุ บิ มคี วามสม่ำเสมอ
ข. เกดิ การเปลย่ี นแปลง สี กล่ิน เนือ้ สมั ผสั และรสชาติ เม่อื เก็บไว้นาน
ค. การจัดการดูแลรักษามวี ธิ ีการเหมอื นกับวตั ถุดบิ อุตสาหกรรมอน่ื
ง. มลี กั ษณะคุณภาพเฉพาะทางดา้ นประสาทสัมผัส

16

แบบทดสอบก่อน-หลงั เรยี น เฉลย
เร่ือง ความเปน็ มาของอุตสาหกรรมเกษตร

1. ก 2. ง 3. ค 4. ง 5. ข
6. ก 7. ค 8. ง 9. ง 10.ข

ใบกจิ กรรมท่ี 1 เร่อื ง ความเปน็ มาของอุตสาหกรรมเกษตร 17

คำช้แี จง ใหน้ ักเรียนเขยี นสรปุ แผนผังความคิด เรอ่ื ง ความเป็นมาของอตุ สาหกรรมเกษตร เฉลย

18

ใบกจิ กรรมท่ี 2 เฉลย

คำชี้แจง ให้นักเรยี นตอบคำถามต่อไปน้ีใหถ้ ูกต้อง

1. จงบอกความหมายของอตุ สาหกรรมเกษตร
อตุ สาหกรรมเกษตร หมายถงึ การดำเนนิ ธรุ กจิ เกษตรเก่ียวกบั การปลูกพืช เล้ยี งสัตว์ และการ

นำเอาวตั ถุดบิ พชื และสัตวร์ วมท้งั ผลพลอยได้และของเหลอื ทีเ่ กดิ ขนึ้ จากการผลติ มาใชแ้ ปรรปู ให้เปน็
ผลติ ภณั ฑ์ตา่ ง ๆ เพ่ือใช้ในการอปุ โภคและบรโิ ภคของมนุษย์
2. จงบอกความเปน็ มาของอุตสาหกรรมเกษตรของประเทศไทย
ก่อนสงครามโลกครัง้ ทีส่ อง อุตสาหกรรมเกษตรของประเทศไทยเริ่มมาจากความต้องการผลติ ภัณฑ์เพือ่
บรโิ ภคในประเทศแทนผลิตภณั ฑเ์ ครื่องบรโิ ภคและอุปโภคทเ่ี คยส่ังเขา้ มาจากตา่ งประเทศ ท้งั นเ้ี พราะ
ประเทศผ้ผู ลติ ซงึ่ อยใู่ นทวีปยุโรปและทวปี อเมรกิ ากำลังเตรียมตัวเพอื่ การสงคราม
3. จงอธบิ ายความสำคญั ของอุตสาหกรรมเกษตร
อุตสาหกรรมเกษตรจะดำเนินการผลิตสินคา้ เพื่อตอบสนองกล่มุ ผบู้ รโิ ภค จะเป็นอาหาร (Food) สำหรบั
เลีย้ งคนทงั้ โลกหรอื ผลติ อาหารสัตว์ (Feed) เพือ่ เลย้ี งสตั ว์ และป้อนโรงงานอุตสาหกรรม (Factory) ผลติ
เพือ่ ใชเ้ ป็นอาหารให้กบั มนุษย์ รวมท้ังการผลิตพลังงานทดแทน (Fuel) ทม่ี คี วามสำคัญต่อมนษุ ย์
4. จงบอกประโยชนข์ องอุตสาหกรรมเกษตร

การดำเนนิ งานผลติ ในระดบั อุตสาหกรรมเกษตรเป็นประโยชน์ ดังนี้ เป็นการใชป้ ระโยชน์จากวัตถุดบิ เกษตร,
เปน็ การถนอมรักษาและแปรรูปผลติ ผลเกษตร, ทำใหเ้ กิดธุรกจิ เครอื ขา่ ยเชอ่ื มโยงกบั ธุรกิจอน่ื , เปน็ การสรา้ ง
มูลคา่ เพ่ิมให้ผลผลติ เกษตร, ช่วยใหเ้ กดิ การจา้ งงานของผูป้ ระกอบการ, ทำให้เกดิ เสถยี รภาพทางเศรษฐกิจ, และ
เปน็ การแกป้ ัญหาเรอื่ งการขาดแคลนพนั ธพ์ุ ชื และพันธุ์สตั ว์ เพอ่ื ให้มีมากพอเพยี งกบั ความต้องการของมนษุ ย์

5. จงอธิบายความแตกตา่ งของอุตสาหกรรมเกษตรกับอุตสาหกรรมอืน่

อตุ สาหกรรมเกษตรมคี วามแตกตา่ งจากอตุ สาหกรรมอน่ื ๆ ดงั น้ี
1. วัตถุดบิ ที่ใชใ้ นการผลติ เป็นวัตถุดิบชวี ภาพ 2. ใชป้ ระสาทสมั ผสั ในการประเมินคุณภาพผลิตภัณฑ์
2. การปอ้ งกันการเปลีย่ นแปลงและเสอื่ มคณุ ภาพของวัตถุดิบท่มี ีความยุ่งยากซับซ้อน
3. การจัดการทม่ี ีความต่อเนอ่ื งจากระบบการผลิตตั้งแต่วตั ถุดบิ ผลพลอยได้และของเสีย รวมท้ังนำ้ เสยี ที่เกิดข้นึ