The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก
กัณฑ์มัทรี

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by 18 นันทนา อินไข, 2023-09-06 06:47:50

ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรี

ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก
กัณฑ์มัทรี

Keywords: ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรี

ผู้ผู้ผู้แผู้ ต่ต่ ต่ ง ต่ ง และที่ที่ ที่ ม ที่ มา/มูมู มู ล มู ลเหตุตุ ตุ ป ตุ ประวัวั วั ติ วั ติ ติ ค ติ ความเป็ป็ป็ น ป็ นมาของหนันั นั ง นั งสืสื สื อ สื อ ผู้แต่ง : เรื่องมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรี คือ เจ้าพระยา พระคลัง นามเดิมว่า หน เป็นเสนาบดีจตุสดมภ์กรมท่า เดิมเป็นหลวงสรวิชิต


ที่มา : เรื่องมหาเวสสันดรชาดกเป็นวรรณคดีเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา มีที่มาจากคัมภีร์ “จริยาปิฎก” และคัมภีร์ “ชาดก” ซึ่งกล่าวถึงมูลเหตุของ การตรัสเล่าเรื่องมหาชาติ เมื่อทรงตรัสรู้เเล้วพระพุทธเจ้าทรงเเสดงปาฏิหาริย์ เหาะขึ้นไปบนอากาศเหนือพระประยูรญาติ จนบังเกิดศรัทธาเลื่อมใสเเละถวาย อภิวาทบังคมเมื่อเป็นเหตุเช่นนั้นก็เกิดฝนโบกขรพรรษตกลงมาเป็นเครื่อง เเสดงความปราโมทย์ยินดีพระสาวกจึงได้ทูลถามถึงความอัศจรรย์พระองค์จึง ทรงเทศน์เรื่อง มหาเวสสันดรชาดก ซึ่งเป็นหนึ่งในสิบพระชาติสุดท้ายก่อน บรรลุธรรมวิเศษ โดยเเต่ละชาติทรงบำ เพ็ญบารมีเเตกต่างกัน ผู้ผู้ผู้แผู้ ต่ต่ ต่ ง ต่ ง และที่ที่ ที่ ม ที่ มา/มูมู มู ล มู ลเหตุตุ ตุ ป ตุ ประวัวั วั ติ วั ติ ติ ค ติ ความเป็ป็ป็ น ป็ นมาของหนันั นั ง นั งสืสื สื อ สื อ


มหาเวสสันดรชาดกที่เป็นมหาชาติกลอนเทศน์มีลักษณะคำ ประพันธ์เป็นร่ายยาว มีคาถาบาลีนำร่ายยาวบทหนึ่งไม่จำ กัดจำ นวนวรรค ซึ่งนิยมตั้งเเต่ 5 วรรคขึ้นไปโดยเเต่ละ วรรคไม่จำ กัดจำ นวนคำ เเต่ไม่ควรน้อยกว่า 5 คำ ซึ่งคำ สุดท้ายของวรรคหน้าจะส่งสัมผัสไป วรรคหลังคำ ใดก็ได้เว้นคำ สุดท้าย เเละอาจจบลงด้วยคำ สร้อย เช่น ฉะนี้ดังนี้นั้นเถิด นั้นเเล เเล้วเเล ด้วยประการฉะนี้ เป็นต้น


ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก เเต่งขึ้นเพื่อใช้เทศน์มหาชาติเนื่องจากร่ายยาว มหาเวสสันดรชาดกเป็นเรื่องที่ใหญ่ที่สุดเป็นชาติที่พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระเวสสันดรเป็น เรื่องราวในพระชาติที่พระเวสสันดรได้ทรงบำ เพ็ญทศบาร มีครบ 10 ประการ โดยเฉพาะ ทานบารมีซึ่งทรงบริจาคบุตรทารทาน คือ บริจาคพระชาลี พระกัณหา เเละ พระนางมัทรี จึงเป็นชาติที่สำ คัญเเละยิ่งใหญ่ เรียกว่า “มหาชาติ” หรือ “มหาเสสันดรชาดก”


กัณฑ์มัทรีเป็นกัณฑ์ที่ 9 จากเรื่องมหาเวสสันดรชาดก เริ่มตั้งแต่เทวบุตร 3 องค์นิรมิตกาย เป็นสัตว์ร้ายขวางทางพระนางมัทรี เกิดลางแก่พระนางมัทรี พระนางจึงทรงวิงวอนขอทาง ต่อสัตว์ร้ายทั้งสาม เมื่อเสด็จกลับถึงอาศรม พระนางทูลถามพระเวสสันดรถึงพระกุมารทั้งสอง แต่พระเวสสันดรทรงต่อว่าถึงการที่กลับมาผิดเวลา พระนางมัทรีทรงเฝ้ารำ พึงรำ พันถึงสองกุมาร พลางเที่ยวเสด็จตามหาจนสลบไป เมื่อพระนางมัทรีทรงฟื้นคืนสติแล้ว พระเวสสันดรจึงตรัสบอก ความจริงว่าได้พระราชทานสองกุมารเป็นทานแก่ชูชก พระนางมัทรีจึงทรงอนุโมทนาบุตรทานบารมี


แนวคิดสำ คัญของเรื่องคือ ความรักของพ่อแม่ที่มีต่อลูกเป็นสิ่งที่ยิ่งใหญ่ การเสียสละเพื่อส่วนรวม ความซื่อสัตย์ที่เป็นสิ่งยึดเหนี่ยวจิตใจและทำ ให้ครอบครัวพบเจอกับความสุข รวมถึงรู้จักการให้หรือ การทำ บุญทำ ทาน แต่เป็นการให้ที่พอประมาณไม่เกินกำ ลังตัวเองเกินไปจนทำ ให้ตัวเองหรือผู้อื่นต้อง ทุกข์ใจการมีสติ และปัญญาจะทำ ให้เราสามารถแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าต่าง ๆ ได้


ด้ ศิลป์ าด้นวรรณ 1.การสรรคำ ในบทประพันธ์นี้ ผู้แต่งได้เลือกใช้ถ้อยคำ ที่สื่อความคิดได้ การใช้ถ้อยคำ ให้เกิดอารมณ์สะเทือนใจให้เกิดอารมณ์ ความรู้สึกเหมาะสมกับ อารมณ์ที่ต้องการจะถ่ายทอด …เมื่อเช้าแม่จะเข้าไปสู่ป่า พ่อชาลีแม่กัณหายังทูลสั่ง แม่ยังกลับหลังมาโลมลูบจูบ กระหม่อมจอมเกล้าทั้งสองรา กลิ่นยังจับนาสาอยู่รวยรื่น...ใครจะกอดพระศอเสวยนมผทม ด้วยแม่เล่า ยามเมื่อแม่จะเข้าที่บรรจถรณ์ เจ้าเคยเคียงเรียงหมอนนอนแนบข้างทุกราตรี เเต่นี้แม่จะกล่อมใครให้นิทรา... จากบทประพันธ์ดังกล่าว เป็นการใช้ถ้อยคำ รำ พึงรำ พันบรรยายผ่านตัวละครที่ให้อารมณ์ สะเทือนใจ เเละสื่อให้เห็นถึงผู้เป็นเเม่ในชีวิตจริงในทุกยุคทุกสมัย เป็นการเพิ่มความรักความผูก พันธ์ให้ผู้อ่านและผู้ฟังที่เป็นแม่และลูกได้อย่างดี


ด้ ศิลป์ าด้นวรรณ 2. การใช้โวหาร ในบทประพันธ์กวีได้เลือกใช้สำ นวนภาษาก่อให้เกิดจินตภาพ 2.1 การใช้อุปมาโวหารที่แสดงความเศร้าโศกของพระนางมัทรีจนสลบไป เป็นจุดเด่นของกัณฑ์มัทรีที่ทำ ให้ผู้อ่านเกิดอารมณ์สะเทือนใจด้วยความสงสาร การใช้ถ้อยคำ แสดงความสามารถของกวีในด้านการประพันธ์ได้อย่างเด่นชัด ...ควรจะสงสารเอ่ยด้วยนางแก้วกัลยาณี น้อมพระเกศีลงทูลถามหวังจะติดตาม พระลูกทั้งสองรา กราบ ถวายบังคมลาลุกเลื่อนเขยื้อนยกพระบาทเยื้องย่าง พระกายนางให้ เสียวสั่นหวั่นไหวไปทั้งองค์ ดุจชายธง อันต้องกำ ลังลมอยู่ลิ่ว ๆ สิ้นพระแรงโรยเธอโหยหิว ระหวยทรวง พระศอเธอหงุบง่วงดวงพระพักตร์เธอ ผิดเผือดให้แปรผัน จะทูลสั่งก็ยังมิทันที ว่าจะทูลเลย แต่พอตรัสว่าพระคุณเจ้าเอ่ยคำ เดียวเท่านั้น ก็หาย เสียงเอียงพระกายบ่าย ศิโรเพฐน์ พระเนตรหลับหับพระโอษฐ์ลงทันที วิสัญญี หุตวา นางก็ถึงวิสัญญีสลบ ลงตรง หน้าฉาน ปานประหนึ่งว่าพุ่มฉัตรทองอันต้องสายอัสนีฟาดขาดระเนนเอนแล้วก็ล้มลง ตรงหน้า พระที่นั่งเจ้านั้นแล…


ด้ ศิลป์ าด้นวรรณ 2.2 การใช้สำ นวนสุภาษิตเป็นการทำ ให้เกิดคติหรือแง่คิดกับผู้อ่านได้เป็นอย่างดี ...โอพระจอมขวัญของแม่เอ่ย เจ้ามิเคยได้ความยากย่างเท้าลงเหยียบดิน ริ้นก็มิได้ไต่ ไรก็มิได้ตอม... ...อุปมาเสมือนหนึ่งภุมรินบินวะว่อนเที่ยวซับซาบเอาเกสรสุคนธมาเลศ พบดอกไม้ อันวิเศษต้อง ประสงค์หลงเคล้าคลึงรสจนลืมรัง เข้าเถื่อนเจ้าลืมพร้าได้หน้าแล้วลืมหลัง ไม่แลเหลียว...


ด้าด้นเนื้อหา(ข้อคิด) ให้แง่คิดเกี่ยวกับบทบาทหน้าที่ของผู้หญิงในฐานะที่เป็นแม่และภรรยาที่ดี ผู้เป็นแม่มีความผูกพัน ความรัก รักอันบริสุทธิ์ต่อลูกของตน ซึ่งการพลัดพรากจากลูกนั้น ย่อมนำ ความทุกข์โศกมาสู่ผู้เป็นแม่อย่างมาก และในฐานะภรรยาที่ดี ซึ่งคอยปรนนิบัติ สามี เชื่อฟัง และยอมรับในการตัดสินใจของผู้เป็นสามี


ภรรยาทุกอย่างถ้าสามีเป็นกษัตริย์อำ นาจนั้นก็จะมากยิ่งขึ้น จากพระเวสสันดรทรงตรัสแก่พระนางมัทรีว่า ด้าด้นสัง สั คม 1. ค่านิยมของสังคมไทย ในสมัยโบราณถือว่าภรรยาเป็นทรัพย์สมบัติของสามี สามีมีสิทธิเหนือ …เจ้าเป็นแต่เพียงเมียควรหรือมาหมิ่นได้ถ้าแม้นพี่อยู่ในกรุงไกรเหมือนแต่ก่อนเก่าหากว่าเจ้าทำ เช่นนี้ กายของมัทรีก็จะขาดสะบั้นลงทันตาด้วยพระกรเบื้องขวาของอาตมานี้แล้วแล… นอกจากนี้ ผู้หญิงจะต้องดูแลปรนนิบัติ ซื่อสัตย์ต่อสามี ส่วนลูกนั้นถือเป็นสมบัติของพ่อแม่ และพ่อแม่ สามารถยกลูกของตนให้ผู้อื่นได้ อย่างที่พระเวสสันดรยก พระกัณหากับพระชาลีให้ชูชก


ด้าด้นสัง สั คม 2. สะท้อนให้เห็นธรรมชาติของมนุษย์ ความรักนำ มาซึ่งความทุกข์ ความโศกเศร้า เสียใจ เช่น เมื่อลูกพลัดพรากจากไปพ่อแม่ย่อมเกิดความทุกข์ เพราะความรัก เพราะคิดว่าลูกของตนล้มหายตายจากไปแต่ความโศกเศร้าเสียใจจะบรรเทาลงได้เมื่อโกรธ เจ็บใจหรือเมื่อเกิดความเข้าใจในสิ่งที่ผู้อื่นทำ เช่น ตอนที่พระเวสสันดรตรัสบริภาษพระนางมัทรี เพื่อให้ พระนางมัทรีโกรธจนลืมความโศกเศร้า …สมเด็จพระราชสมภารเมื่อได้สดับสารพระมัทรีเธอแสนวิโยคโศกศัลย์สุดกำ ลัง ถึงแม้นจะมิตรัสแก่นางมั่งจะมีเป็นการ จำ จะเอาโวหารการดึงเข้ามาหักโศกให้เสื่อมลง จึ่งเอื้อนโองการตรัสประภาษว่า…


ด้าด้นสัง สั คม 3. ความเชื่อของสังคมไทย ตอนที่พระนางมัทรีเสด็จออกสู่ป่าเพื่อเก็บผลไม้ให้พระกัณหา พระชาลี และพระเวสสันดรเสวยเป็นประจำ ผลไม้ ต่าง ๆ ก็เพี้ยนผิดปกติซึ่งถือเป็นลางร้าย …เหตุไฉนไม้ที่มีผลเป็นพุ่มพวงก็กลายกลับเป็นดอกดวงเดียรดาษอนาถเนตร แถวโน้น ก็แก้วเกดพิกุล แกมกับกาหลง ถัดนั่นก็สายหยุดประยงค์และยมโดย พระพายพัดก็ร่วงโรย รายดอกลงมันมอง แม่ยังได้ เก็บเอาดอกมาร้อยกรองไปฝากลูกเมื่อวันวาน ก็เพี้ยนผิดพิสดาร เป็นพวงผล ผิดวิกลแต่ก่อนมา สพฺพา มุยหนฺติ เม ทิสา ทั้งแปดทิศก็มืดมิดมัวมนทุกหนแห่ง ทั้งขอบฟ้าก็คาดแดงเป็นสายเลือดไม่เว้นวายหาย เดือดเป็นลางร้ายไปรอบข้าง ทุกขิณกุขิ พระนัยนเนตรก็พร่างๆ อยู่พรายพร้อย ในจิตใจของแม่ยังน้อย อยู่นิดเดียว ทั้งอินทรีย์ก็เสียวๆ สั่นระรัวริก แสรกคานบันดาลพลิกพลัดลงจากพระอังสา ทั้งขอน้อยใน หัตถาที่เคยถือก็เลื่อน หลุดลงจากมือไม่เคยเป็นเห็นอนาถ…


1. ไม้ผลกลับกลายเป็นไม้ดอก 2. ไม้ดอกกลับกลายเป็นไม้ผล 3. มืดมัวไปทั้ง 4 ทิศ 4. ขอบฟ้าแดงเป็นสายเลือด 5. ใจเหมือนจะขาด ด้าด้นสัง สั คม 6. กายรู้สึกเสียวๆ สั่นๆ 7. ไม้คานที่หาบพลัดตกจากบ่า 8. ขอที่ใช้สอยผลไม้หลุดมือ 9. ตาพร่า แปลความหมาย สิ่งที่เป็นลางร้าย ได้แก่


ด้าด้นสัง สั คม 4. ขนบธรรมเนียมประเพณี เรื่อง “มหาเวสสันดรชาดก” เป็นประเพณีที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา เป็นชาดกที่พุทธศาสนิกชนนิยมนำ มาเล่าขาน จัดเป็นเทศน์มหาชาติประจำ ทุกปีมาตั้งแต่อดีต โดย จะจัดสถานที่ให้สอดคล้องกับเรื่องราว ให้เป็นป่า ที่อุดมไปด้วย ไม้ผล มีการบรรเลงดนตรีไทยประกอบกัณฑ์เพื่อช่วยสร้างอารมณ์ร่วมให้กับผู้ฟังเทศน์ ทั้งนี้พระ สงฆ์ที่มาเป็นผู้เทศน์จะเป็นพระสงฆ์ที่เทศน์ได้อย่างไพเราะ ใช้ภาษาง่ายๆ เพื่อให้เข้าถึงผู้ฟังทุกวัย ปัจจุบันเทศน์มหาชาติจัดเป็นงานประจำ ปีของทุกท้องถิ่น


ด้ ไปใช้ าด้นการนำ การนำไปใช้สามารถนำ เรื่องมหาเวสสันดรชาดกกัณฑ์มัทรีไปใช้สอน เพื่อแสดงให้เห็นความรักของ แม่ที่มีต่อลูก เรื่องการให้ทานบริจาค สอนให้รู้จักการยินดีในการให้ของผู้อื่น ปัจจุบันเรื่องมหาเวสสันดร ชาดก นำมาเป็นบทเรียนในการเรียนการสอน และพระสงฆ์ใช้เทศน์ในประเพณีทางพุทธศาสนา


THANK YOU นางสาวนันทนา อินไข เลขที่ 18 นางสาวนัทพร ภูชื่นแสง เลขที่ 23 สาขาวิชาภาษาไทย ชั้นปีที่ 2


แหล่งที่มา หนังสือเรียนภาษาไทยวรรณคดีและวรรณกรรม. (ม.ป.ป.). มหาเวสสันดร กัณฑ์มัทรี (พิมพ์ครั้งที่ 1). สํานักพิมพ์บริษัทไทยร่มเกล้า จำ กัด. หอสมุดวชิรญาณ. มหาชาติคำ หลวง กัณฑ์มัทรี. สืบค้นเมื่อ 04 กันยายน 2566 จาก : https://vajirayana.org/%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0 %B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%84%E0%B8%B3%E0%B8%AB%E0 %B8%A5%E0%B8%A7%E0%B8%87/%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%93%E0 %B8%91%E0%B9%8C%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0 %B8%B5


Click to View FlipBook Version