แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 101 การรับรู้และการตอบสนอง

แผนการจดั การเรียนรทู้ ่ี 1

รหัสวิชา ว 33241 วชิ าชีววทิ ยา 5 ชนั้ มัธยมศึกษาปที ี่ 6

หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 ระบบประสาท เรอื่ ง การรบั รูแ้ ละการตอบสนอง เวลา 2 ชั่วโมง

ผ้สู อน นางสาวชิดชญา จนั ทรโ์ สภา

สาระชีววิทยา

ข้อ 4 เข้าใจการย่อยอาหารของสตั ว์และมนุษย์ การหายใจและการแลกเปลีย่ นแกส๊ การลำเลยี งสารและการ
หมนุ เวียนเลือด ภูมคิ มุ้ กนั ของรา่ งกาย การขบั ถา่ ย การรับรู้และการตอบสนอง การเคลื่อนที่ การสบื พนั ธุ์และการ
เจริญเตบิ โต ฮอร์โมนกับการรักษาดุลยภาพ และพฤตกิ รรมของสัตว์ รวมทงั้ นำความรไู้ ปใชป้ ระโยชน์

ผลการเรียนรู้

สืบค้นข้อมลู อธบิ าย และเปรียบเทียบโครงสร้างและหน้าท่ีของระบบประสาทของไฮดรา พลานาเรีย ไส้เดอื นดิน

ก้งุ หอย แมลง และสัตวม์ ีกระดกู สันหลัง

1.1 ด้านความรู้
อธิบาย และเปรียบเทยี บโครงสร้างและหน้าที่ของระบบประสาทของไฮดรา พลานาเรยี ไส้เดอื นดิน ก้งุ หอย

แมลง และสัตว์มีกระดูกสนั หลังได้

1.2 ด้านทักษะกระบวนการ
1. ทกั ษะการคิดอย่างมวี จิ ารณญาณ
2. ทักษะการคิดแก้ปัญหา
3. ทักษะการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ
4. ทกั ษะการส่ือสาร
5. ทักษะการทำงานรว่ มกันเป็นทีมและความเข้าใจความแตกต่างของวัฒนธรรม

1.3 ดา้ นคณุ ลักษณะอันพงึ ประสงค์
1. ใฝ่เรยี นร:ู้ ความตัง้ ใจในการสืบคน้ ขอ้ มลู และการร่วมกจิ กรรม

2. มงุ่ มน่ั ในการทำงาน: ความตั้งใจในการทำงานให้เสรจ็ ในเวลาทก่ี ำหนดและมีคณุ ภาพตามเปา้ หมาย

3. ซื่อสัตยส์ ุจรติ : การทำงานดว้ ยความสามารถของตนเองและเปน็ ความจริง

2. สาระสำคญั

การรับรู้และการตอบสนองต่อส่ิงเร้าของสัตว์ชั้นสูง เกิดจากการทำงานร่วมกันระหว่างระบบประสาทและระบบ
ต่อมไร้ทอ่ ท้ัง 2 ระบบทำงานแตกตา่ งกัน แต่จะควบคมุ และติดต่อประสานการทำงานของร่างกายเข้าด้วยกัน เรียกการ
ทำงานของทง้ั 2 ระบบน้ีวา่ ระบบประสานงาน โดยระบบประสาทจะควบคุมการตอบสนองท่ีเกิดขึ้นและสิน้ สุดลงอย่าง
รวดเร็ว ในขณะที่ระบบตอ่ มไร้ทอ่ จะควบคุมการตอบสนองท่ีเกิดขน้ึ ช้าแต่มีผลตอ่ เน่ืองในระยะเวลาที่ยาวนาน

3. เนอื้ หา
ขน้ั นำ (30 นาท)ี
1. นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียนหน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 การรับรู้และการตอบสนองจำนวน 15 ข้อ(ใช้เวลา

ประมาณ 15-20 นาท)ี
2. ครถู ามคำถามโดยยกตวั อย่างการตอบสนองของมนุษย์ และให้นักเรียนยกมือตอบคำถามว่าการตอบสนองน้ัน

เกิดจากการรบั ร้สู ่งิ เร้าใด
คำถาม
- มานีหลบั ตาเม่ือมองเหน็ แมลงบินเข้ามาใกล้ดวงตา เกิดจากการรบั รูส้ งิ่ เร้าใด (การมองเห็นแมลง)
- มานะใช้มือปิดจมูกเมื่อได้กลิ่นเหม็นของขยะจากรถขยะที่ว่ิงผ่านเกิดจากการรับรู้สิ่งเร้าใด (การได้กล่ิน

เหมน็ ของขยะ)
- ชใู จรอ้ งอุทานด้วยความตกใจเม่ือได้ยนิ เสียงประทดั ในวันตรษุ จนี เกดิ จากการรบั รู้ส่งิ เร้าใด (การได้ยินเสยี ง

ประทดั )
- ต้นกล้าชักมือออกทันทีเม่ือสัมผัสหม้อใส่แกงที่ร้อนจัด เกิดจากการรับรู้ส่ิงเร้าใด (การสัมผัสหม้อใส่แกงท่ี

รอ้ นจัด)
ข้นั สอน (1 ชวั่ โมง)

1. ครูให้นักเรียนศึกษาแผนภาพที่ 1.1 วงจรการทำงานการรับรู้และการตอบสนองอย่างง่าย ในหนังสือเรียน

ชวี วิทยา ม.6 เล่ม 1 หนา้ 3 และครูอธบิ ายเพ่มิ เติมวา่

“การรับรู้และการตอบสนองอาจมีความซับซ้อนมากข้ึนโดยอาศัยการทำงานของระบบประสาทเป็นหลัก เม่ือ

สถานการณเ์ ปลี่ยนการรับรแู้ ละการตอบสนองก็จะเปลยี่ นไปดว้ ย นอกจากน้ีสิ่งเรา้ บางประการส่งผลเกยี่ วพันต่อเนื่องกับ

ระบบอื่นอีกด้วย เช่น ระบบกล้ามเนอ้ื และกระดูกและระบบต่อมไร้ท่อ ซึ่งระบบเหล่านี้ จะช่วยให้ร่างกายทำงานเป็น

ปกติ หรือตอบสนองตอ่ สิ่งเรา้ ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม”

2. ครูใหน้ กั เรียนดูวิดโี อ Paramecium eating picmented yeast และถามนักเรียน

คำถาม

- จากวดิ โี อ พารามเี ซยี มตอบสนองต่อสิง่ เรา้ ได้อยา่ งไร (คำตอบขนึ้ อย่กู บั นกั เรียน)

3. ครูให้นักเรียนศึกษาการรับรู้และการตอบสนองของส่ิงมีชีวิตเซลล์เดียว ได้แก่ พารามีเซียม ในหนังสือเรียน

ชวี วทิ ยา ม.6 เล่ม 1 หน้า 4 และถามนกั เรยี น

คำถาม

- พารามีเซียมตอบสนองต่อสิ่งเร้าได้โดยอาศัยโครงสร้างใด(พารามีเซียมเป็นสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว ไม่มีเซลล์

ประสาท แต่สามารถตอบสนองต่อส่ิงเร้าต่าง ๆ เช่น แสงสว่าง อุณหภูมิ และสารเคมี โดยการเคลื่อนที่เข้าหาหรือ

เคล่ือนท่ีหนี เนื่องจากท่ีใต้เย่ือหุ้มเซลล์มีเส้นใยเช่ือมโยงระหว่างโคนซิเลีย เรียกว่า เส้นใยประสานงาน (coordinating

fiber) ทำหน้าท่ีรับและส่งสัญญาณการรับรู้และควบคุมการเคล่ือนไหวของซิเลียให้ประสานกันอย่างมีระเบียบระหว่าง

การเคล่ือนท่ีและควบคุมให้ซิเลยี พัดโบกไปมาได)้

4. ครูให้นักเรียนจับคู่ศึกษาการรับรู้และการตอบสนองของสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ได้แก่ ไฮดรา พลานาเรีย

ไสเ้ ดอื นดนิ แมลง หอยและหมกึ เมน่ ทะเลและดาวทะเล ในหนังสอื เรยี นชีววทิ ยา ม.6 เลม่ 1 หนา้ 5-6และถามนักเรียน

คำถาม
- โครงสร้างระบบประสาทของไฮดราเป็นอย่างไร (มีเส้นประสาทเช่ือมโยงเป็นร่างแห เรียกว่า ร่างแห
ประสาท (nerve net)
- โครงสร้างระบบประสาทของไส้เดือนดินเป็นอย่างไร (มีปมประสาทท่ีบริเวณหัวและเรียงต่อกันเป็นวง
แหวน และมีเสน้ ประสาทยาวตลอดลำตวั ทางด้านท้อง)
- โครงสร้างระบบประสาทของแมลงเป็นอย่างไร (มีปมประสาทที่บริเวณหัวและลำตัว และมีเส้นประสาท
ยาวตลอดลำตัว)
- โครงสร้างระบบประสาทของหอยและหมึกเป็นอย่างไร (มีปมประสาท 3 คู่ เช่ือมต่อกันโดยเส้นประสาท
ตามยาวและตามขวาง)
- โครงสร้างระบบประสาทของเม่นทะเลและดาวทะเลเป็นอย่างไร(มีระบบประสาทแบบวงแหวนอยู่รอบ
ปาก และมแี ขนงแยกออกไปตามสว่ นตา่ ง ๆ ตามแนวรศั มี)
5. ครใู ห้นักเรยี นทำใบงานที่ 1.1 การรับรู้และการตอบสนองของสตั ว์ไมม่ ีกระดกู สันหลัง และสุ่มนักเรยี นให้เฉลย
ใบงานคนละ 1 ข้อ
6. ครใู ห้นักเรยี นศึกษาการรบั รูแ้ ละการตอบสนองของสัตว์มกี ระดกู สันหลัง ในหนงั สือเรียนชีววทิ ยา ม.6 เล่ม 1
หน้า 6-7 และถามนักเรียน
คำถาม
- โครงสร้างระบบประสาทของสัตว์มีกระดูกสันหลังเป็นอย่างไร (มีสมองและไขสันหลัง และมีปมประสาท
และเส้นประสาทแยกออกไปจากสมองและไขสนั หลัง)
ข้ันสรปุ (30 นาท)ี
1. ครแู ละนักเรียนร่วมกันสรุปองคค์ วามรู้ดังนี้
“สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวยังไม่มีเซลล์ประสาท แต่สามารถรับรู้และตอบสนองได้เพราะมีโครงสร้างบางส่วนของ
เซลล์ท่ีทำหน้าท่ีตอบสนองต่อสิ่งเร้าต่าง ๆ ได้แก่ แสงสว่าง อุณหภูมิ สารเคมี และวัตถุที่มาสัมผัส โดยการเคลื่อนที่เข้า
หาหรือเคล่ือนท่ีหนี สัตว์ไม่มีกระดูกสนั หลังมีระบบประสาทซง่ึ มีววิ ัฒนาการโดยเริ่มจากระบบประสาทที่มีเซลล์กระจาย
อยู่ทั่งร่างกาย มาเป็นระบบประสาทที่มีการรวมตัวของเซลล์ประสาทเป็นอวัยวะ และพัฒนาศูนย์ควบคุมของระบบ
ประสาทใหอ้ ยทู่ ี่หัว ส่วนมนุษย์และสัตว์มีกระดูกสันหลังมรี ะบบประสาทที่พัฒนามาก โดยมีศูนยค์ วบคุมการทำงานอยู่ที่
ระบบประสาทส่วนกลางซ่ึงประกอบด้วยสมองและไขสันหลังมีปมประสาท และมเี สน้ ประสาทแยกออกจากสมองและไข
สันหลงั ”
2. ครใู ห้นักเรยี นทำกิจกรรมตรวจสอบการเรยี นรูท้ ี่ 1.1 และรว่ มกันเฉลย
4. ชน้ิ งาน/ภาระงาน
4.1 ใบงานท่ี 1.1 การรบั รูแ้ ละการตอบสนองของสตั ว์ไมม่ กี ระดูกสนั หลัง
4.2 กิจกรรมตรวจสอบการเรียนรู้ที่ 1.1
5. สื่อการเรยี นรแู้ ละแหลง่ การเรยี นรู้
5.1 สื่อการเรียนรู้

1. หนังสือเรียนรายวิชาเพ่ิมเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 6เล่ม 1ของ
บรษิ ทั แม็คเอ็ดดูเคชน่ั จำกัด

2. MAC iLinkของบรษิ ทั แม็คเอ็ดดูเคชั่น จำกัด
5.2 แหล่งการเรยี นรู้

1. ห้องสมดุ ของโรงเรียน
2. หอ้ งสมดุ กล่มุ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์
3. อินเทอร์เนต็ จากเว็บไซต์ต่างๆ
6.การวัดและประเมนิ ผลการเรยี นรู้
6.1 การตอบคำถามใบงานท่ี 1.1
6.2 การตอบคำถามกิจกรรมตรวจสอบการเรียนรู้ 1.1
6.3 แบบทดสอบก่อนเรยี นแบบเลือกตอบ (4 ตวั เลือก) จำนวน 15 ขอ้
6.4 แบบประเมินผลการเรียนรู้ด้วยตนเอง(นักเรียนประเมินผลท่ีได้จากการสะท้อนตนเองจากการเรียนรู้ลงใน
แบบประเมนิ ขอ้ 11 ซ่ึงครูเปน็ ผูจ้ ดั ทำให)้
6.5 แบบประเมนิ พฤติกรรมการเรียนรู้
6.6 แบบประเมินทกั ษะท่จี ำเปน็ ในศตวรรษท่ี 21
6.7 แบบประเมนิ คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค์