อัตลักษณ์ผ้าทอตีนจกจอมทอง

อัตลักษณ์ผ้าทอตีนจก บ้านทอผ้าจอมทอง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ สนับนัสนุนนุโดย บ้าบ้นทอผ้าผ้จอมทอง 137 หมู่ 4 ต.บ้าบ้นหลวง อ.จอมทอง จ.เชียชีงใหม่ โทร : 083-1523024 Facebook : ผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจก จอมทอง จังจัหวัดวัเชียชีงใหม่

อำ เภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่

เรื่อ รื่ งราวผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจก ของบ้าบ้นผ้าผ้ทอจอมทอง ของคุณคุจตุพตุล ที่เกิดจากความชอบโดยเริ่มจากการเป็นช่างฟ้อฟ้นมาก่อนจากการ สังเกตเห็นผ้าตีนจกแต่ละผืนที่มีความแตกต่างกันจึงมีความสนใจ มากขึ้น ขึ้ โดยเริ่มริ่ศึกศึษาจากผ้าผ้ตีนตีจกจากอำ เภอแม่แม่จ่มจ่ก่อก่น จากนั้นนั้ จึงเริ่มศึกษาผ้าตีนจกจอมทองซึ่งเป็นผ้าทอจากบ้านเกิด จากผ้า ตีนจกเก่าแก่ที่เป็นมรดกตกทอดจากรุ่นคุณยายที่เป็นคนจอมทอง โดยกำ เนิดนิและพบว่าว่บางพื้น พื้ ที่นั้ ที่ นนั้มีลมีวดลายของผ้าผ้ที่มี ที่ คมีวามคล้าล้ย คลึงกันเนื่องจากมีวัฒนธรรมและการเดินทางหากัน จากนั้นเมื่อ เริ่มริ่มีงมีานฟ้อฟ้นรำ ที่จ ที่ ะต้อต้งมีชุมีดชุผ้าผ้สวยๆใส่ ในสมัยมัแรกเริ่มริ่นั้นนั้ ได้ยืด้มยื ชุดชุไปรำ ต่อต่มาอยากมีชุมีดชุสวยๆ เป็นป็ของตนเองแต่ไต่ม่สม่ามารถหาซื้อ ซื้ ได้ เนื่อ นื่ งจากราคาแพงและหายาก จึงจึเริ่มริ่สนใจที่จ ที่ ะเรียรีนทอผ้าผ้เพื่อ พื่ ทำ ชุดรำ เป็นของตัวเองตั้งแต่ช่วงอายุราว 15 ปี มีการเรียนรู้พื้น พื้ ฐาน การจกผ้าซิ่นตีนจก และเริ่มมีเครื่องทอในปี 2555 ต่อมาได้มีการ แกะรูปภาพตามลายผ้าเก่าของจอมทอง โดยผืนแรกที่ทำ เป็นลาย ผสมโครงของดอยเต่าร่วมกับลายของจอมทอง โดยเวลาที่ใช้ทอ ประมาณ 3-4 เดือดืน โดยเมื่อ มื่ อายุรยุาว 20 ปี มีนัมีกนั ปราชญ์เญ์ป็นป็คนสอน การทอผ้าเป็นคนจอมทอง เริ่มจากนำ ผ้าที่ทอครั้งแรกไปใส่รำ แล้ว โพสต์ลต์ง Social Network จากนั้นนั้มีผู้มีสผู้ นใจเยอะมากขึ้น ขึ้ จึงจึเริ่มริ่ทอขาย เป็นป็อาชีพชีหลังลัเรียรีนจบปี 4 (นาฏศิลศิ ป์)ป์ก็เก็ริ่มริ่มีลูมีกลูค้าค้ให้ทอผ้าผ้ตีนตีจก ลวดลายต่างๆ และได้ประกอบเป็นอาชีพหลัก สร้างรายได้จนมา ถึงถึ ปัจปัจุบัจุนบั บ้านทอผ้าจอมทอง ประวัติความเป็นมา จตุพล สุต๋าคำ (น้องแบงค์) ผู้ก่อตั้ง บ้านทอผ้าจอมทอง

ส่วนหัวซิ่น ส่วนประกอบ ผ้า ผ้ ซิ่นซิ่ตีน ตี จก 1 ผืน ผื ประกอบไปด้ว ด้ ยส่ว ส่ น ประกอบ 3 ส่ว ส่ นหลัก ลั อัน อั ได้แ ด้ ก่ ส่วนตัวซิ่นนั้นเป็นส่วนที่มีความวิจิตร งดงาม และมีลวดลายที่นิยมทอกันอย่าง แพร่หร่ลาย โดยเปลี่ย ลี่ นการใช้โช้ทนสีสัสีนสัต่าต่งๆ สลับไปมาเพื่อ พื่ ให้เข้ากับสีในส่วนของตีนจก ซึ่ง ซึ่ เจ้าจ้ของผ้าผ้สามารถเลือลืกลวดลายที่ช ที่ อบ นำ มาประยุกต์ในการทอหรือให้ช่างทอเป็น ผู้ออกแบบได้ ซึ่งจะเรียกว่า “ซิ้นต๋า” เช่น ต๋าต๋ โตน ต๋าต๋แอ้มอ้เป็นป็ต้นต้ ส่วส่นหัวหัซิ่นซิ่นิยนิมนำ ผ้าผ้ฝ้าฝ้ยดิบดิสำ เร็จร็ หรือรืผ้าผ้ทอมาเชื่อ ชื่ มต่อต่กันกั โดยใช้สีช้สัสีนสัที่ เป็นป็ สีพื้สีน พื้ เช่นช่สีขสีาว ต่อต่กับกัสีแสีดง หรือรื ต่อต่กับกัสีดำสีดำ ส่วนตัวซิ่น ส่วนตีนจก เทคนิคนิการจกเป็นป็การทำ ลวดลายบนผืนผืผ้าผ้ ด้วด้ยวิธีวิกธีารเพิ่มพิ่ด้าด้ยพุ่งพิเพิศษเข้าข้ไปเป็นป็ช่วช่งๆ ไม่ติดต่อกันตลอดหน้ากว้างของผ้า โดยใช้ ขนเม่น ไม้ หรือนิ้วมือ ยกหรือจกเส้นด้าย เส้นยืนขึ้น และสอดเส้นด้ายพุ่งพิเพิศษเข้าไป ตามลวดลายที่สร้างสรรค์ขึ้น โดยใช้กริยา คำ ว่า “จก” เป็นการจกเส้นด้ายขึ้นลงเพื่อ สร้าร้งลวดลาย และสีสัสีนสัที่ห ที่ ลากหลาย ผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจก เป็นป็วัฒวันธรรมการแต่งต่กายที่สำ ที่ สำคัญคัของชาติ ผ้าผ้ซิ่นซิ่ ตีนตีจก จอมทอง มีลมีวดลายอันอัเป็นป็เอกลักลัษณ์ และมีกมีารสืบสืทอดกันกัมา อย่าย่งยาวนาน ควรค่าค่แก่กก่ารอนุรันุกรัษ์สืษ์บสื ไป

ส่วส่นหัวซิ่นซิ่ ผ้าซิ่นส่วนหัวและส่วนตัวซิ่น ผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจกในส่วส่นหัวหัซิ่นซิ่และส่วส่นตัวตัซิ่นซิ่จะมีลมีวดลายที่แ ที่ ตกต่าต่งกันกั ตามแต่ผู้ต่อผู้ อกแบบจะจับจัคู่ หรือรืเลือลืกลายที่ช ที่ อบมาทอต่อต่กันกัเป็นป็ผ้าผ้ 1 ผืนผื โดยจะใช้ปช้ระสบการณ์ขณ์องผู้ทผู้ อในการเลือลืกลวดลายและสีสัสีนสั ให้ผ้ห้าผ้ตีนตีจก 1 ผืนผื มีคมีวามสวยงามและเข้าข้กันกั ส่วส่นตัวตัซิ่นซิ่ ลายตาดโตน ลายผอมอ้วอ้น ลายตาหมู่ ลายลุนลุตยา อาฉิ ลายยกมุกมุแบบจอมทอง ลายตาโตน ลายตาแอ้มอ้ลายตาหมู่จมู่ อมทอง

กรรมวิธีผลิต กระบวนการกวักวัเส้นส้ด้าด้ย กระบวนการลยืนยืเส้นส้ด้าด้ย กระบวนการทำ เส้นส้ยืนยืกระบวนการวางแบบผ้าผ้และการทอ ผ้า ผ้ ซิ่นซิ่ตีน ตี จก 1 ผืน ผื มีกระบวนการในการผลิตลิดัง ดั นี้ เส้นส้ผ้าผ้ฝ้าฝ้ยที่ย้ ที่ อย้มสีสำสีสำเร็จร็รูปรูและเส้นส้ผ้าผ้ฝ้าฝ้ยดิบดิที่จ ที่ ะนำ มาย้อย้มสีเสีอง วัตวัถุดิถุบดิย้อย้มสีธสีรรมชาติ เช่นช่ดอกดาวเรือรืง มะเกลือลืคลั่งลั่ (ยางไม้)ม้เปลือลืกมะพร้าร้ว เปลือลืกมะดู่ โดยวัตวัถุย้ถุอย้มสีธสีรรมชาติบติางอย่าย่งสามารถหาได้ใด้นท้อท้งถิ่นถิ่ เริ่มริ่จากการรับรัคำ สั่งสั่ซื้อ ซื้ จากลูกลูค้าค้และมีกมีารออกร่วร่มกันกัทั้งทั้ลวดลายผ้าผ้สีสัสีนสัขนาด และ ประเภทของเนื้อ นื้ ผ้าผ้และประเภทของเส้นส้ด้าด้ย โดยขั้นขั้ตอนการออกแบบร่วร่มกับกัลูกลูค้าค้จะใช้เช้วลา ประมาณ 1 สัปสัดาห์ โดยใช้ตัช้วตัอย่าย่งผ้าผ้มาเรียรีงร้อร้ยเป็นป็ตัวตัอย่าย่งให้ลูห้กลูค้าค้ได้เด้ห็นห็ภาพคร่าร่วๆ จากนั้นนั้ เริ่มริ่เข้าข้สู่กสู่ระบวนการของการเตรียรีมผ้าผ้และการทอดังดันี้ เตรียรีมสีย้สีอย้มผ้าผ้ 1-2 วันวั เตรียรีมเส้นส้ด้าด้ยเพื่อ พื่ ย้อย้มสี 1 วันวั กระบวนการย้อย้มสีผ้สีาผ้ 1-2 วันวั กระบวนการตากสีผ้สีาผ้ 1 วันวั กระบวนการกวักวัเส้นส้ด้าด้ย (ม้วม้นเส้นส้ด้าด้ยเก็บก็พันพักระป๋อป๋ง หรือรืท่อท่ ) 1 วันวั โดยใช้อุช้ ปอุกรณ์วณ์งล้อล้ ปั่นปั่เส้นส้ด้าด้ยที่ปที่ ระดิษดิฐ์เฐ์อง โดยการกวักวัด้วด้ยมือมืหมุนมุ กระบวนการทำ เส้นส้ยืนยื 1 วันวัจะขึ้น ขึ้ เส้นส้ยืนยื โดยใช้หช้ลักลั ฝักฝัขอ และทำ การยืนยืเส้นส้ด้าด้ยด้วด้ยมือมืซึ่ง ซึ่ เป็นป็ ขั้นขั้ตอนที่ใที่ ช้เช้วลานานและละเอียอีดมากตามความละเอียอีดของลาย กระบวนการวางแบบผ้าผ้ (Pattern) 3-5 วันวั กระบวนการทอผ้าผ้ซิ้นซิ้และการทอผ้าผ้ตีนตีจก 1-2 เดือดืน ประกอบส่วส่นของผ้าผ้เช่นช่ท่อท่นหัวหัท่อท่นตัวตัและท่อท่นตีนตีจก 1-2 วันวั โดยรวมจะใช้รช้ะยะเวลาผลิตลิอย่าย่งน้อน้ย 2-3 เดือดืน

บ้านผ้าทอจอมทอง ลวดลายตีนจก

ผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจกลวดลายตีนตีจกจอมทอง เป็นป็การสืบสืทอดความรู้ครู้ วามชำ นาญผ่าผ่นสายตระกูลกูช่าช่งทอ ย้อย้นกลับลั ไปในอดีตดีผู้หผู้ ญิงญิจอมทองไม่ไม่ด้มีด้ตีมีนตีจกไปงานบุญบุ และมีสมีะสมไว้ทุว้กทุคนอย่าย่งที่ค ที่ นภายนอกเข้าข้ใจ มีเมีพียพีงไม่กี่ม่ค กี่ นเท่าท่นั้นนั้ ที่ส ที่ ามารถเข้าข้ถึงถึผ้าผ้ฝ้าฝ้ยคุณคุภาพดี ราคาแพง และเข้าข้ถึงถึการจกตีนตีซิ่นซิ่ ได้

“ลายโคมรูปรูนก” ภายในมีลมีายหงส์ข้ส์าข้งในโคม ลายนี้มี นี้ ที่มีม ที่ าจากลายผ้าผ้ทอโบราณ ที่โที่ ดดเด่นด่และแพร่หร่ลายในกลุ่มลุ่ ชาติพัตินพัธุ์ไธุ์ทยหรือรืคนเมือมืงในเชียชีงใหม่ มาแต่อต่ดีตดีซึ่ง ซึ่ บ่งบ่บอกถึงถึวิถีวิชีถีวิชีตวิศิลศิ ปะ ประเพณีแณีละวัฒวันธรรมอันอัดีงดีาม ของจังจัหวัดวัเชียชีงใหม่ที่ม่สื ที่ บสืทอดกันกัมาจากอดีตดีจนถึงถึ ปัจปัจุบัจุนบั ลายหงส์ปส์รากฎอยู่บยู่ นผืนผืผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจกของเจ้าจ้นายสตรีใรีนราชสำ นักนัล้าล้นนา ดังดัเช่นช่ผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจกของพระราชชายาเจ้าจ้ดารารัศรัมีพมีระชายา ในพระบาทสมเด็จด็พระจุลจุจอมเกล้าล้เจ้าจ้อยู่หัยู่ วหั ในรัชรักาลที่ 5

“เชีย ชี งแสนหงส์ดำส์ดำจอมทอง” เป็นป็ลายผสมดั้งดั้เดิมดิ ประกอบด้วด้ยสามลาย ได้แด้ก่ ห้อห้งนก (ลายประกอบ) ดอกหน่วน่ยในเชียชีงแสนหงส์ดำส์ดำ (ลายหลักลั ) และสะเปา (ลายประกอบ) ลายเชียชีงแสนหงส์ดำส์ดำ เป็นป็ลายหนึ่ง นึ่ ในกลุ่มลุ่ ลายเชียชีงแสนที่พ ที่ บในกลุ่มลุ่ ผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีกตีจกรุ่นรุ่ โบราณ ซึ่ง ซึ่ ในแต่ลต่ะพื้น พื้ ที่ หรือรืท้อท้งถิ่นถิ่ก็จก็ะมีลมีายประกอบแตกต่าต่งกันกั ไป

“ลายเชีย ชี งแสนเวีย วี งหนองล่อ ล่ ง” คือคืเป็นป็ลายผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจกรุ่นรุ่ เก่าก่ที่สุ ที่ ดสุที่พ ที่ อจะมีหมีลักลัฐานมาถึงถึ ปัจปัจุบัจุนบั ก่อก่นที่จ ที่ ะมาเป็นป็ซิ่นซิ่ตีนตีจกในยุคยุปัจปัจุบัจุนบั โดยมีอมีายุรยุาว 150-200 ปี มีคมีวามเป็นป็มาจากบรรพบุรุบุษรุไทยจากเมือมืงเชียชีงแสน ได้นำด้นำกรรมวิธีวิ ธี การทอ และอาจจะหอบหิ้วหิ้ ไปยังยัดินดิแดนต่าต่งๆ หลังลัเมือมืงเชียชีงแสนแตก (ราว 200 ปีก่ปีอก่น) ชาวเชียชีงแสนได้กด้ระจัดจักระจายไปยังยัดินดิแดนต่าต่งๆ เช่นช่เชียชีงใหม่ใม่ต้ ลำ ปาง แพร่ น่าน่น อุตอุรดิตดิถ์ ลาว ราชบุรีบุรีสระบุรีบุรีรวมถึงถึ สีคิ้สีวคิ้ซึ่ง ซึ่ ในดินดิแดนเหล่าล่นี้ จุดจุเด่นด่ของจกจะเป็นป็ลายโปร่งร่บนพื้น พื้ แดง ในขณะที่จ ที่ กยุคยุปัจปัจุบัจุนบัจกบนพื้น พื้ ดำ หรือรืสีอื่สีน อื่ เล็บล็หรือรื ปลายสุดสุของซิ่นซิ่ เป็นป็ สีเสีหลือลืง ขาว หรือรืบางผืนผือาจจะไม่มีม่ มี

“ลายรวมลายจอมทอง” (สีสัสีนสัผสมกันกัหลากหลายสี)สีเป็นป็ลายผ้าผ้ที่เ ที่ จ้าจ้ของผ้าผ้ หรือรืผู้ทผู้ อทำ ขึ้น ขึ้ เอง โดยนำ ลวดลายต่าต่งๆ ที่เ ที่ คยได้ทด้อมา เชื่อ ชื่ มต่อต่กันกัซึ่ง ซึ่ ลายนี้จ นี้ ะมีเมีอกลักลัษณ์เณ์ฉพาะผืนผืซึ่ง ซึ่ การทอ แต่ลต่ะครั้งรั้ก็จก็ะได้อด้อกมาไม่เม่หมือมืนกันกัซึ่ง ซึ่ เป็นป็ลายที่มี ที่ คุมีณคุค่าค่ หนึ่ง นึ่ เดียดีวในโลกที่ทุ ที่ กทุคนอยากได้มด้าครอบครอง

เป็นป็ลวดลายที่ตั้ ที่ งตั้ชื่อ ชื่ จากการให้เห้กียกีรติเติจ้าจ้ของ ลายผ้าผ้ “ยายนันนัท์”ท์ลักลัษณะของลายผ้าผ้จะเป็นป็ ช่อช่งกากบาทเล็กล็ๆ ซึ่ง ซึ่ ผู้คผู้ นในอดีตดีจะเรียรีกลักลัษณะ ลวดลายนี้ว่ นี้ าว่ลายดอกแก้วก้ ที่เ ที่ รียรีกกันกัว่าว่ “โคมบัวบัคำ ” คือคืการให้เห้กียกีรติ เจ้าจ้ของเดิมดิที่เ ที่ ป็นป็ต้นต้แบบผ้าผ้โบราณ ชื่อ ชื่ ว่าว่แม่บัม่วบัคำ เป็นป็ภรรยาเจ้าจ้เมือมืงจอมทองคนสุดสุท้าท้ย ซึ่ง ซึ่ คำ ว่าว่ “บัวบัคำ ” ได้สด้อดคล้อล้งกับกัลวดลายผ้าผ้ตีนตีจกที่มี ที่ ลัมีกลัษณะ ลายคล้าล้ยดอกบัวบั

ลวดลายละคอนกลางขันขัเขี้ย ขี้ วหมาน้อน้ย จะมีลัมีกลัษณะ ลายขอละคอนน้อน้ยในโคม จะมีขมีออยู่ ๘ ขอเกี่ย กี่ วกันกั ในโคม ภายในโคมจะมีนมีกน้อน้ย ส่วส่นขันขัเขี้ย ขี้ วหมาน้อน้ย ลักลัษณะลายจะเป็นป็ขั้นขั้บันบั ไดคล้าล้ยรอยของเขี้ย ขี้ วสุนัสุขนั ลายละคอนหลวง ลักลัษณะลายจะเป็นป็ขอเกี่ย กี่ วกันกัอยู่ ๑๖ ขอ ซึ่ง ซึ่ จำ นวนจะเยอะกว่าว่ลายละคอนน้อน้ย

“ลายยอยสายย้อ ย้ ยหางสะเปา” สะเภาหรือรืหางสะเป่าป่คือคืส่วส่นที่อ ที่ ยู่ปยู่ ลายสุดสุของผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจก ลายดังดักล่าล่วเชื่อ ชื่ ว่าว่ ได้รัด้บรัแรงบันบัดาลใจจากสำ เภา พาหนะของพระโพธิสัธิตสัว์ และเครื่อ รื่ งหมายของความรู้ และความรุ่งรุ่ เรือรืงในล้าล้นนา ซึ่ง ซึ่ ลายนี้นิ นี้ ยนิมจก ด้วด้ยด้าด้ยสีดำสีดำหรือรืสลับลัสี “ลายนกหัสหัดีลิ ดี งลิค์”ค์ นกหัสหัดีลิดีงลิค์ปค์รากฏในตำ นานการสร้าร้งนครหริภุริญภุไชย ว่าว่ ฤๅษีทั้ษีงทั้สาม ซึ่ง ซึ่ ประกอบด้วด้ย ควาสุเสุทพฤๅษี สุกสุทันทัตฤๅษี และอนุสินุสสิฤๅษี ได้ช่ด้วช่ยกันกั วางรากฐานเมือมืงลำ พูน ได้เด้รียรีกนกหัสหัดีลิดีงลิค์อค์อกมาจากป่าป่หิมหิพานต์ เพื่อ พื่ บินบิ ไปคาบหอยสังสัข์จากห้วห้งมหาสมุทมุร เพื่อ พื่ นำ มาใช้เช้ป็นป็ต้นต้แบบ ในการสร้าร้งเมือมืงลำ พูน เหล่าล่ ฤๅษีใษีช้ไช้ม้เม้ท้าท้ขีดขีเส้นส้เขตแดนเมือมืงตาม ขอบรูปรูร่าร่งของหอยสังสัข์ กลายมาเป็นป็แผ่นผ่ดินดิที่มี ที่ ลัมีกลัษณะ คล้าล้ยกระดองเต่าต่และมีน้ำมีน้ำล้อล้มรอบ ซึ่ง ซึ่ เชื่อ ชื่ กันกัว่าว่เป็นป็ผังผัเมือมืงที่ จะทำ ให้ผู้ห้อผู้ าศัยศัมีคมีวามสมบูรบูณ์พูณ์พูนสุขสุ

อัตลักษณ์ผ้าทอตีนจก บ้านทอผ้าจอมทอง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ สนับนัสนุนนุโดย บ้าบ้นทอผ้าผ้จอมทอง 137 หมุู่ 4 ต.บ้าบ้นหลวง อ.จอมทอง จ.เชียชีงใหม่ โทร : 083 152 3024 Facebook : ผ้าผ้ซิ่นซิ่ตีนตีจก จอมทอง จังจัหวัดวัเชียชีงใหม่ สนใจติดติต่อต่ โครงการการพัฒพันานวัตวักรรมชุมชุชนสำ หรับรัจัดจัการทุนทุทางวัฒวันธรรม อำ เภอจอมทอง จังจัหวัดวัเชียชีงใหม่ เพื่อพื่ยกระดับดัเศรษฐกิจกิฐานรากและสำ นึกนึท้อท้งถิ่นถิ่ ในยุคยุสังสัคมวิถีวิ ใถีหม่