วิวัฒนาการละครไทย

วิวัฒนาการละครไทย

นางสาวเก็จแก้ว ทะนุธำรงศิลป์
ม.6/2 เลขที่ 28

สารบัญ 1

ความหมายของละคร 2
ยุคสมัยของการละครไทย 2
3
สมัยน่านเจ้า 3
สมัยสุโขทัย 4-8
สมัยอยุธยา 9
สมัยธนบุรี
สมัยรัตนโกสินทร์

อ้างอิง

1

ความหมายของละคร

ละคร หมายถึง การแสดงประเภทหนึ่งที่ดำเนินเรื่องเป็น
เรื่องราว โดยนำเนื้อเรื่องเหตุการณ์ต่างๆมาเชื่อมโยงกันมีผู้
ดำเนินเรียกว่า"ตัวละคร"

2

ยุคสมัยของการละครไทย

สมัยน่านเจ้า

ไม่มีหลักฐานเกี่ยวกับละคร แต่ค้นพบนิยายเรื่องหนึ่ง คือ "นามาโนราห์" สมัย
น่านเจ้านั้นจะมีการแสดงระบำ เช่น ระบำหมวกและระบำนกยูง

สมัยสุโขทัย

กล่าวถึงการละเล่นเทศกาลกฐินไว้เป็นความกว้างๆ และได้รับศิลปวัฒนธรรมจาก
ชนชาติอื่นๆ(เช่น พม่า,มอญ,ขอม)ผสมผสานกับศิลปะวัฒนธรรมดั้งเดิมของไทย มี
การกำหนดแบบแผนแห่งศิลปะการแสดงและบัญญัติคำเรียกการแสดงว่า “โขน
ละคร ฟ้อนรำ” การแสดงละครที่สันนิษฐานว่ามีในสมัยนี้คือเรื่อง มโนราห์และ
ละครแก้บน

3

ยุคสมัยของการละครไทย

สมัยอยุธยา

พระเจ้าอู่ทองได้สั่งให้สมเด็จพระราเมศวรไปปราบปรามกษัตริย์เขมร จึงมีการนำ
คณะละครหลวงของเขมรและนำตำนานนาฏศิลป์ของเขมรเข้ามา ในสมัยอยุธยาจึง
เกิดละครชาตรี,ละครนอก(ผู้ชายแสดง)และละครใน(ผู้หญิงแสดง) นอกจากนี้ใน
สมัยอยุธยายังเริ่มมีการเล่นโขนเกิดขึ้นด้วย

ละคนนอก ละคนใน

สมัยธนบุรี

สมัยนี้มีการหัดละครหลวงขึ้นใหม่โดยถือแบบอย่างจากสมัยอยุธยา สมเด็จ
พระเจ้าตากสินมหาราชยังให้ความสนพระทัยในการแสดงนาฏศิลป์และละคร จึง
ทรงพระราชนิพนธ์บทละครในเรื่องรามเกียรติ์ขึ้นเช่น ท้าวมาลีวราชว่าความ, ทศ
กัณฐ์ตั้งพิธีทรายกลด และยังมีเรื่องอิเหนาและอุณรุทที่นิยมแสดงกันอีกด้วย

4

ยุคสมัยของการละครไทย

สมัยรัตนโกสินทร์

มีการนำละครชาตรีที่นิยมมากในจังหวัดภาคใต้มาเล่นในเขตหลวง ละครชาตรี
ในยุคนี้เกิดจากการปราบปรามระงับเหตุไม่สงบทางหัวเมืองภาคใต้ ซึ่งในสมัย
รัตนโกสินทร์มีการพัฒนาการละครตามสมัยรัชกาลต่างๆดังนี้

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ ๑)

พระองค์มีพระบรมราชโองการให้รื้อฟื้นการหัดเล่นหุ่นและโขนของหลวง ละครผู้
หญิงให้มีแต่ในเขตพระราชวังแห่งเดียวเท่านั้น ทรงพระราชนิพนธ์บทที่ขาดหายไป
ในเรื่องรามเกียรติ์,อุณรุท,ดาหลัง,อิเหนา ละครนอกยังคงใช้ผู้ชายล้วนในการแสดง

รามเกียรติ์ อุณรุท

ดาหลัง อิเหนา

5

ยุคสมัยของการละครไทย

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ ๒)

พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์บทละครไว้มากมาย ปัจจุบันนำไปเป็นบทละครที่
ใช้ในการแสดงละครนอก โดยให้ละครผู้หญิงของหลวงมาฝึกเล่นละครนอก
บทละครนอกในรัชกาลที่ ๒ที่นิยมมากมี๕ เรื่อง ได้แก่ สังข์ทอง มณีพิชัย ไชย
เชษฐ์คาวีและไกรทอง

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓)

พระองค์ทรงยกเลิกละครหลวงและโขน แต่กลับเป็นผลดีแก่เจ้านายและ

ข้าราชการที่นิยมละครหลวงในรัชกาลที่ ๒ ซึ่งไม่กล้านำไปแสดงเกรงว่าจะ
เป็นการแข่งขันกับละครหลวง ส่งผลให้บรรดาเจ้านายและข้าราชการพากันหัด
ละครหลวงแบบรัชกาลที่ ๒ จนเกิดละครเอกชน

6

ยุคสมัยของการละครไทย

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๔)

พระองค์โปรดเกล้าฯ ให้มีการรื้อฟื้นละครหลวงขึ้น และไม่ได้สั่งห้ามให้
ละครเอกชนหยุดแสดง ทรงเห็นว่าการมีคณะละครมากๆเป็นเรื่องดีจึงทำให้
เกิดละครออกภาษา(ละครพันทาง) ทรงพระราชนิพนธ์บทละครเรื่อง
รามเกียรติ์ตอน พระรามเดินดง บทเบิกโรง รามเกียรติ์ตอน นารายณ์ปราบ
นนทก บทรำกิ่งไม้เงินทอง จึงมีการเก็บภาษีละครขึ้น

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕)

การละครมีการปรับปรุงเป็นละครสมัยใหม่มากขึ้น เนื่องจากได้รับอิทธิพลมา
จากยุโรปและอเมริกา ละครรำจึงปรับปรุงเป็นละครอื่นๆเช่นละคร
ดึกดำบรรพ์,ละครพันทาง,ละครร้อง, ทรงพระราชนิพนธ์บทละครเรื่อง เงาะป่า
อิเหนา ตอน อิเหนาเข้าเมือง ทรงยกเลิกการเก็บภาษีละคร ปลายรัชกาลมี
เพลงทำนองของชาวตะวันตกเข้ามาแพร่หลายสู่ประชาชนมาก และกำเนิด
ละครร้องที่นำเอาเรื่องของชาวตะวันตกมาแสดง

7

ยุคสมัยของการละครไทย

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๖)

เป็นยุคทองของการละครวรรณคดีอีกทั้งทรงพระราชนิพนธ์บทละครทุกชนิด
ทั้งละครร้อง ละครรำ ละครดึกดำบรรพ์ ในสมัยนี้มีการตั้งกรมมหรสพขึ้นมา
ใหม่เพื่อปรับปรุงศิลปะ ด้านโขนและดนตรีปี่พาทย์

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๗)

ละครร้องได้หมดความนิยมไป มีการยกเลิกกรมมหรสพและตั้งเป็นกอง
มหรสพ จากนั้นได้ย้ายไปขึ้นอยู่กับกรมศิลปากร ระยะนี้ได้เกิดรูปแบบละคร
พูดที่มีเพลงสอดแทรก เรียกว่า "ละครเพลง"หรือ"ละครจันทโรภาส"

8

ยุคสมัยของการละครไทย

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล (รัชกาลที่ ๘)

การแสดงต่างๆนั้นจะถูกจัดขึ้นโดยกรมศิลปากรและเกิดละครหลวงวิจิตร
วาทการขึ้น เป็นละครปลุกใจให้รักชาติ เช่นเรื่อง เลือดสุพรรณ

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชฯ (รัชกาลที่ ๙ )

ทรงโปรดเกล้าฯ ให้มีการบันทึกภาพยนตร์ส่วนพระองค์และมีการจัดพิธีไหว้
ครูโขน ละคร พิธีครอบ และพิธีต่อท่ารำเพลงหน้าพาทย์องค์พระพิราพ ผู้ที่
ได้รับครอบต้องเป็นศิลปินที่ได้เลือกสรรแล้ว ซึ่งถือเป็นพิธีที่มีความสำคัญ
สูงสุดของวงการนาฏศิลป์และละครไทย

9

อ้างอิง

http://academic.obec.go.th/textbook/web/images/book/
1451273855_example.pdf

หนังสือ E-book
วิวัฒนาการละครไทย