ใบงานที่1 หนังสือส่งเสริมการเรียนรู้ เรื่องทิศและแผนผัง

1

กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์
ช้ั นประถมศึ กษาปี ที่6

เรื่อง ทิศ
และแผนผัง

2

คานา

หนงั สือส่งเสริมการเรียนรู้ เรื่องทิศและแผนผงั เป็นหนงั สือที่รวบรวมเน้ือหาใน
รายวชิ าคณิตศาสตร์ สอดคลอ้ งกบั หลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้นั พ้นื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551
ในระดบั ช้นั ประถมศึกษาปี ที่ 6

ภายในหนงั สือส่งเสริมการเรียนรู้เลม่ น้ี ประกอบดว้ ยเน้ือหาและแบบฝึกหดั ทา้ ยบท
เร่ืองทิศและแผนผงั ซ่ึงผจู้ ดั ทาไดจ้ ดั รูปแบบใหอ้ า่ นง่าย และมีรูปภาพประกอบ เพอื่ ใหผ้ ศู้ ึกษา
เกิดความเขา้ ใจในเน้ือหาไดง้ ่าย

ผจู้ ดั ทาหวงั วา่ หนงั สือส่งเสริมการเรียนรู้ เร่ืองทิศและแผนผงั กลมุ่ สาระการเรียนรู้
คณิตศาสตร์ จะช่วยพฒั นาทกั ษะการอ่าน การคิดวเิ คราะห์ ของผศู้ ึกษาใหม้ ีความรู้ ความ
เขา้ ใจ และส่งผลใหก้ ารเรียนมีประสิทธิภาพสูงข้ึน ตลอดจนสามารถนาความรู้ไปประยกุ ตใ์ ช้
ในชีวตประจาวนั ได้

นภาพร

3

ทิ ศและแผนผัง
ทศิ

ทศิ เป็ นการบอกที่ตงั้ หรอื เสน้ ทาง โดยทศิ หลกั มอี ยู่ 4 ทศิ คือ ทิศเหนอื
ทิศใต้ ทศิ ตะวันออก ทศิ ตะวันตก โดยทามมุ 90º ซ่งึ กนั และกนั

นอกจากทิศหลกั แลว้ ยงั มีทศิ ทอี่ ยแู่ นวก่งึ กลางระหวา่ งทศิ หลกั ไดแ้ ก่
1. ทิศตะวันออกเฉยี งเหนอื อยกู่ งึ่ กลางระหว่างทศิ ตะวนั ออกกบั ทศิ เหนอื
2. ทิศตะวนั ออกเฉยี งใต้ อย่กู ง่ึ กลางระหวา่ งทิศตะวันออกกบั ทศิ ใต้
3. ทศิ ตะวันตกเฉียงเหนอื อย่กู งึ่ กลางระหวา่ งทศิ ตะวันตกกบั ทศิ เหนอื
4. ทิศตะวนั ตกเฉียงใต้ อยกู่ ง่ึ กลางระหวา่ งทิศตะวันตกกบั ทศิ ใต้
โดยทิศทอ่ี ย่ตู ดิ กนั ทามมุ 45º ซ่ึงกนั และกนั

การบอกตาแหนง่ โดยใชท้ ศิ 4
บา้ นววิ ศิ น์
น

โรงเรยี น สนามกีฬา

บา้ นวิวศิ นอ์ ย่ทู างทศิ ใดของโรงเรียน สนามกฬี าอย่ทู างทิศใดของบา้ นววิ ิศน์
วิธีคิด ตอ้ งดตู าแหนง่ โรงเรียนเป็ นหลกั วิธีคิด ตอ้ งดตู าแหนง่ บา้ นวิวิศนเ์ ป็ นหลกั

บา้ นวิวศิ น์ บา้ นววิ ศิ น์

โรงเรยี น สนามกฬี า
บา้ นวิวศิ นอ์ ย่ทู างทิศเหนอื ของโรงเรยี น สนามกฬี าอย่ทู างทศิ ตะวนั ออกฉียงใต้

น ของบา้ นวิวศิ น์

ในการเขยี นแผนผงั ใช้ สญั ลกั ษณ์ แสดงทศิ เหนอื

5

มาตราสว่ น

มาตราส่วน 1ซม. : 5กม.

มาตราสว่ น 1ซม. : 5กม.
อ่านวา่ มาตราสว่ น 1 เซนตเิ มตร ตอ่ 5กโิ ลเมตร
หมายความว่า ความยาวในรปู 1 เซนตเิ มตร แทนความยาวจรงิ 5 กิโลเมตร
ตวั อย่างเชน่ ถนนสายนย้ี าว 7 เซนตเิ มตร แสดงวา่ ถนนสายนย้ี าว 35 กโิ ลเมตร

มาตราส่วน 1 : 10

มาตราสว่ น 1 : 10
อา่ นว่า มาตราส่วน 1 ตอ่ 10
หมายความวา่ ความยาวในรปู 1 หนว่ ย แทนความยาวจรงิ 10 หนว่ ย
หรอื กล่าววา่ ความยาวจรงิ เป็ น 10 เทา่ ของความยาวในรปู
รปู ไขควงอนั นย้ี าว 2 เซนตเิ มตร แสดงวา่ ไขควงอันนย้ี าว 20 เซนตเิ มตร

6

มาตราส่วน

ขอ้ สงั เกต ถา้ ความยาวจริงและความยาวในรปู ใชห้ นว่ ยเดยี วกนั
การเขยี นมาตราส่วนไมต่ อ้ งเขยี นหนว่ ยกากบั

มาตราส่วน 2 : 15

มาตราส่วน 3 ซม. : 12 ม.

สรปุ ขอ้ คิด มาตราส่วน เป็ นการเขยี นยอ่ ขนาดใหเ้ ล็กลง หรือขยาย
ขนาดใหใ้ หญข่ นึ้ นยิ มใชใ้ นการเขยี นแบบแปลน แผนผงั หรือ แผนทต่ี า่ งๆ
เนอื่ งจากเราไมส่ ามารถจะแสดงภาพหรือขนาดเท่ากบั ของจริงได้ เพราะ
ของจริงอาจใหญโ่ ตมาก จึงตอ้ งเขยี นย่อขนาดลง หรือสิง่ ของบางอยา่ ง
ก็เล็กมากจนดไู ดไ้ ม่ชดั จึงตอ้ งขยายใหใ้ หญข่ นึ้

7

แผนผงั
น

มาตราส่วน 1 ซม. : 10 ม.

รปู นี้ เป็ นรปู ยอ่ ส่วน ของสนามหญา้ ของโรงเรียน
แผนผงั นใ้ี ชม้ าตราสว่ น 1 เซนตเิ มตร ตอ่ 10 เมตร

จากแผนผงั
วิธีคิด วดั ความกวา้ งในแผนผงั ได้ 1 ซม. แสดงวา่ สนามหญา้ กวา้ ง 10 x 3 = 30 เมตร
วดั ความกวา้ งในแผนผงั ได้ 5 ซม. แสดงวา่ สนามหญา้ กวา้ ง 10 x 5 = 50 เมตร

สรปุ ขอ้ คิด แผนผงั เป็ นรปู ยอ่ สว่ น
หรอื ขยายส่วนท่แี สดงขนาดและทิศทางที่
ถกู ตอ้ ง แผนผงั จะมมี าตราส่วนกากบั
และจะเขยี นทศิ เหนอื กากบั ดว้ ย เพ่ือเป็ น
หลกั ในการหาตาแหนง่ ทศิ ทาง

8

การเขยี นแผนผงั แสดงการเดนิ ทาง

การเขยี นแผนผงั แสดงการเดินทาง มีขนั้ ตอน ดงั น้ี

1. หาระยะทางจรงิ ของเสน้ ทางทตี่ อ้ งการเขยี นแผนผงั
2. กาหนดมาตราสว่ นใหเ้ หมาะสมกบั ระยะทางจริง
3. คานวณหาความยาวของระยะทางทีจ่ ะเขยี นในแผนผงั จากมาตราส่วนที่กาหนด
4. กาหนดทิศในแผนผงั ใหส้ มั พนั ธก์ บั ทิศทางจากเสน้ ทางจรงิ โดยทวั่ ไปนยิ ม

กาหนดใหด้ า้ นบนของหนา้ กระดาษเป็ นทิศเหนอื
5. เขยี นแผนผงั แสดงเสน้ ทางจากความยาวทค่ี านวณไว้ และเขยี นใหส้ มั พนั ธก์ บั

ทศิ ทางจรงิ

ตวั อยา่ ง

พนิ จิ เดินทางออกจากบา้ นไปทางทศิ เหนอื 200 เมตร เมอื่ ถึงสแี่ ยก แลว้ เลี้ยวไปทาง
ทิศตะวันออก 500 เมตร จนถึงสามแยก เลยี้ วไปทางทศิ เหนอื 300 เมตรจากนนั้ เดนิ ไปทาง
ทศิ ตะวันตกเฉยี งเหนอื 400 เมตร และเดินไปทางทศิ ตะวนั ออกเฉียงเหนอื 150 เมตร จนถึง
โรงเรียนจงเขยี นแผนผงั การเดนิ ทางจากบา้ นไปโรงเรียน (มาตราส่วน 1 ซม. : 100 ม)

9

สรุปการเรียนรู้

ทศิ มี 8 ทศิ ไดแ้ ก่ ทศิ เหนอื ทศิ ใต้ ทิศตะวนั ออก ทศิ ตะวนั ตก
ทิศตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ทิศตะวันออกเฉียงใต้ ทิศตะวนั ตกเฉียงเหนอื และ
ทศิ ตะวนั ตกเฉียงใต้

มาตราสว่ น เป็ นการเขยี นยอ่ ขนาดใหเ้ ล็กลง หรือขยายขนาดใหใ้ หญ่ขนึ้ นยิ มใช้
ในการเขยี นแบบแปลน แผนผงั หรือ แผนทตี่ า่ งๆ เนอ่ื งจากเราไมส่ ามารถจะแสดงภาพ
หรือขนาดเทา่ กบั ของจรงิ ได้ เพราะ ของจรงิ อาจใหญโ่ ตมาก จงึ ตอ้ งเขยี นยอ่ ขนาดลง
หรอื ส่ิงของบางอยา่ ง ก็เล็กมากจนดไู ดไ้ มช่ ดั จงึ ตอ้ งขยายใหใ้ หญ่ขนึ้

แผนผงั เป็ นรปู ย่อส่วน หรอื ขยายสว่ นทแ่ี สดงขนาดและทศิ ทางทถ่ี กู ตอ้ ง
แผนผงั จะมีมาตราสว่ นกากบั และจะเขยี นทศิ เหนอื กากบั ดว้ ย เพอ่ื เป็ นหลกั ในการหา
ตาแหนง่ ทศิ ทาง

10

แบบฝึ กหัดท่ี1 ให้นักเรียนเติมทิศลงในช่องว่างให้ถูกต้อง

1)...................................

8)………………………... 2)………………………..

7)………………… 3)……………………

6).......................................... 4)……………………..........

5)……………………..

สู้ๆนะเดก็ ๆ พยายามทาให้เต็มที่
อย่าพงึ่ แอบดูเฉลยกนั ก่อนล่ะ

เฉลยแบบฝึ กหัดที1่

1)ทิศเหนือ / 2)ทิศตะวนั ออกฉียงเหนือ / 3)ทิศตะวนั ออก / 4)ทิศตะวนั ออกเฉียงใต้ / 5)ทิศใต้ /
6)ทิศตะวนั ตกเฉียงใต้ / 7)ทิศตะวนั ตก / 8)ทิศตะวนั ตกเฉียงเหนือ

11

แบบฝึ กหัดท่2ี ให้นักเรียนเติมคาตอบลงในช่องว่างให้ถูกต้อง

5ซม. โรงเรียน 5ซม. บ้าน
4ซม.
8ซม. 3ซม.

5ซม.

สถานีตารวจ สนามกฬี า 8ซม.

4.5ซม. 7ซม.

7.5ซม.

ร้านกาแฟ 10ซม. โรงพยาบาล

อตั ราส่วน 1ซม : 1กม.

คาถาม

1) ร้านกาแฟอยู่ทางทศิ ........................... ของโรงพยาบาล และอยู่ห่างกนั เป็ นระยะทาง ................ กโิ ลเมตร

2) จากบ้านถึงโรงพยาบาล มีระยะทาง ................. กโิ ลเมตร

3) สถานที่อย่ใู กล้บ้านมากท่ีสุด คือ ....................................... มรี ะยะทางห่างจากบ้าน ............... กโิ ลเมตร

4) สนามกฬี าอย่ทู างทศิ ................................................. ของโรงพยาบาล และอยู่ห่างกนั เป็ นระยะทาง

................... กโิ ลเมตร

5) โรงเรียนอยู่ทางทศิ ......................................................ของร้านกาแฟ และอย่หู ่างกนั เป็ นระยะทาง

.................... กโิ ลเมตร

12

เฉลยแบบฝึ กหัดที่2 ให้นักเรียนเตมิ คาตอบลงในช่องว่างให้ถูกต้อง

5ซม. โรงเรียน 5ซม. บ้าน
4ซม.
8ซม. 3ซม.

5ซม.

สถานตี ารวจ สนามกฬี า 8ซม.

4.5ซม. 7ซม.

7.5ซม.

ร้านกาแฟ 10ซม. โรงพยาบาล

อตั ราส่วน 1ซม : 1กม.

คาถาม

1) ร้านกาแฟอยู่ทางทศิ ตะวันตก ของโรงพยาบาล และอยู่ห่างกนั เป็ นระยะทาง 10 กโิ ลเมตร

2) จากบ้านถึงโรงพยาบาล มรี ะยะทาง 8 กโิ ลเมตร

3) สถานที่อยู่ใกล้บ้านมากทสี่ ุด คือ สนามกฬี า มีระยะทางห่างจากบ้าน 3 กโิ ลเมตร

4) สนามกฬี าอย่ทู างทศิ ตะวนั ตกเฉียงเหนือ ของโรงพยาบาล และอย่หู ่างกนั เป็ นระยะทาง

7.5 กโิ ลเมตร

5) โรงเรียนอยู่ทางทศิ ตะวันออกเฉียงเหนือ ของร้านกาแฟ และอย่หู ่างกนั เป็ นระยะทาง

8 กโิ ลเมตร

13

แบบฝึ กหัดที่3 ให้นักเรียนวาดแผนผงั จากโจทย์ทีก่ าหนดให้

วชริ วิชญเ์ ดนิ ทางออกจากบา้ นไปทางทิศใต้ 500 เมตร เมอื่ ถึงสแี่ ยก แลว้ เลี้ยวไปทาง
ทิศตะวนั ออก 300 เมตร จนถึงสามแยก เลย้ี วไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ 200 เมตรจากนน้ั
เดนิ ไปทางทศิ ตะวนั ตกเฉยี งใต้ 200 เมตร และเดนิ ไปทางทศิ ใต้ 150 เมตร จนถึงโรงเรยี น
จงเขยี นแผนผงั การเดินทางจากบา้ นไปโรงเรยี น (มาตราส่วน 1 ซม. : 100 ม)

14

เฉลยแบบฝึ กหัดท3่ี ให้นักเรียนวาดแผนผงั จากโจทย์ที่กาหนดให้

วชริ วชิ ญเ์ ดินทางออกจากบา้ นไปทางทิศใต้ 500 เมตร เมื่อถึงสี่แยก แลว้ เลย้ี วไปทาง
ทิศตะวนั ออก 300 เมตร จนถงึ สามแยก เลยี้ วไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ 200 เมตรจากนน้ั
เดินไปทางทศิ ตะวันตกเฉียงใต้ 200 เมตร และเดนิ ไปทางทศิ ใต้ 150 เมตร จนถึงโรงเรียน
จงเขยี นแผนผงั การเดนิ ทางจากบา้ นไปโรงเรียน (มาตราสว่ น 1 ซม. : 100 ม)

น

บ้าน

5 ซม.

3 ซม. 2 ซม.

2 ซม.

1.5 ซม.

โรงเรียน
มาตราส่วน 1ซม. : 100ม.

15

เอกสารอ้ างอิ ง

-เน้ือหาเรื่องทิศและแผนผงั

http://www.tutormathphysics.com/index.php/component/content/article/194
-math-p6-1-no6-diraction/1529-math-p6-1-no6-diraction-02.html

16

เสนอ
อาจารยท์ รงศกั ด์ิ สุรโิ ยธิน

จดั ทาโดย
นางสาวนภาพร คาสีดา
รหสั นกั ศึกษา : 6410121250002
มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั พระนคร
วิทยาลยั การฝึกหดั ครู สาขาวชิ าการประถมศึกษา