๓๙
ประเด็นเชิงยทุ ธศาสตร ทค่ี วรใหความสาํ คัญทง้ั ในป]จจุบนั และระยะ ตอไป
ประกอบดRวย
๑) พัฒนาเศรษฐกิจสรRางสรรค1ควบคQูไปกับการพัฒนาเศรษฐกิจฐานความรRู เพื่อนําไปเพ่ิม
คุณคQาใหRกับทุนวัฒนธรรมและภูมิปlญญาที่มีอยQู ดังน้ัน จําเปcนตRองใหRความสําคัญตQอการสรRางองค1
ความรูR การวิจยั และพัฒนา การพฒั นาทรพั ยากรมนษุ ย1ทง้ั การศกึ ษาในระบบ และนอกระบบดวR ย
๒) กําหนดนโยบายเศรษฐกิจสรRางสรรค1ของประเทศและบูรณาการการดําเนินงานของ
หนQวยงาน เน่ืองจากการพัฒนาเศรษฐกิจสรRางสรรค1มีกรอบการดําเนินงานท่ีคQอนขRางกวRางและ
เกยี่ วขRองกับหนQวยงานภาครัฐและเอกชนจาํ นวนมาก
๓) พัฒนาโครงสรRางพ้ืนฐานและสภาพแวดลRอมภายในประเทศไทย เพ่ือใหRเอื้อประโยชน1ตQอ
การพัฒนาเศรษฐกจิ สรRางสรรค1 โดยเฉพาะอยาQ งยงิ่ โครงสราR งพ้นื ฐานดRานการส่ือสารและคมนาคม การ
สQงเสรมิ การลงทนุ ดาR นการวิจัยและพฒั นา การจัดหาแหลงQ เงนิ ทนุ การพฒั นาการศึกษาอยQางเปcนระบบ
และครบวงจรใหRสอดคลอR งกับความตRองการของตลาด การพัฒนาการตลาดสมัยใหมQใหRทันตQอคQูแขQงขัน
และการเปล่ียนแปลงของโลก โดยใหคR วามสําคัญในประเดน็ ตQอไปน้ี
- พัฒนาปlจจัยแวดลRอมท่ีกระตุRนใหRภาคเอกชนลงทุนผลิตสินคRาสรRางสรรค1โดยเพ่ิม มาตรการ
กระตRุนเพ่ือดึงดูดบริษัทขาR มชาตใิ หรR วQ มลงทนุ กับภาคเอกชนและชุมชนไทยใน
การพฒั นาสนิ คาสรางสรรคดวยนวตั กรรมและองคความรูสมัยใหม
- พัฒนาระบบฐานขRอมูล สื่อสาร และคมนาคมท่ีมีประสิทธิภาพ เพื่อรองรับภาคการผลิต
สราR งสรรค1 ตลอดจนสงQ เสริมแหลQงเรียนรูRสาธารณะและพัฒนาพื้นที่สาธารณะรูปแบบตQาง ๆ เพื่อสรRาง
เวทีนกั คดิ และสราR งสรรค1ตQาง ๆ ตลอดจนการสQงเสริมการประยุกต1ใชRใหRเหมาะสมกับบริบทของชุมชน
และวัฒนธรรมทอR งถน่ิ
๔) ใหRคุณคQาตQอทรัพย1สินทางปlญญาจากความคิดสรRางสรรค1 โดยไดRมีกฎหมาย และ
กฎระเบยี บ ท่ีชQวยในการคRมุ ครองทรัพย1สินทางปlญญา และกระบวนการบังคับใชRอยQาง มีประสิทธิภาพ
รวมท้งั สนบั สนนุ ผปูR ระกอบการธุรกิจสรRางสรรค1ไดRรับการคุมR ครองตามกฎหมายและกระบวนการท่ีมีอยูQ
๕) ขับเคลอื่ นและสรRางโอกาสใหกR บั ผRปู ระกอบการ การพัฒนาความสามารถในการแขQงขันของ
ผปูR ระกอบการไทยใหRมคี วามคิดสรRางสรรค1 (Creative Entrepreneurs)
๔๐
๖) ศึกษาวิจัยและพัฒนาเชิงลึกในสาขาเศรษฐกิจสรRางสรรค1และทุนวัฒนธรรม โดย
ทาํ การศกึ ษาใน ๕ ประเภท ไดแR กQ
- มรดกทางวัฒนธรรมและภูมิปญl ญา และความหลากหลายทางชีวภาพ
- เอกลักษณ1ศลิ ปะและวัฒนธรรม
- งานชQางฝมŒ ือและหัตถกรรม
- อุตสาหกรรมส่ือ บนั เทงิ และซอฟตแ1 วร1
- การออกแบบและพัฒนาสินคาR สราR งสรรค1
๗) การติดตามประเมินผลการขับเคลือ่ นการพัฒนาเศรษฐกิจสรRางสรรค1ของไทยโดยใหRมีกลไก
ในการดําเนินการติดตามและประเมินผลการขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจสรRางสรรค1อยQางเปcนระบบ
และตQอเนื่อง ซึ่งจําเปcนตRองมีเคร่ืองมือในการติดตาม ดัชนีช้ีวัดศักยภาพเศรษฐกิจสรRางสรรค1ในราย
สาขา
๘) ปรับโครงสรRางการผลิตและบริการของประเทศอยQางตQอเน่ือง โดยผนวกความคิด
สราR งสรรค1
๙) พัฒนาสถาบันและบูรณาการบทบาทของสถาบันท่ีเกี่ยวขRอง ใหRเชื่อมโยงเปcนเครือขQาย
เพ่อื ใหสR นับสนุนการพัฒนาเศรษฐกจิ สรRางสรรค1
สรุป เศรษฐกิจสรRางสรรค1 คือ แนวคิดใหมQในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจบนพื้นฐานของการใชR
องค1ความรูR การศึกษา การสรRางสรรค1งาน และการใชRทรัพย1สินทางปlญญา ท่ีเชื่อมโยงกับรากฐานทาง
วัฒนธรรม การส่งั สมความรRูของสงั คม และเทคโนโลยีหรอื นวัตกรรมสมัยใหมQ นับเปcนการสรRางมูลคQาที่
เกดิ จากความคิดมนุษย1 ซ่ึง เปcนระบบเศรษฐกิจที่สะทRอนถึงกระบวนการรวมเอาวัฒนธรรม เศรษฐกิจ
และเทคโนโลยีเขRาไวRดRวยกัน และสอดคลRองกับสภาพแวดลRอมปlจจุบัน โดยการทQองเที่ยวเปcน
อุตสาหกรรมสQวนหนึ่งของอุตสาหกรรมสรRางสรรค1 การเจริญเติบโตของการทQองเท่ียวจึงมีผลใหRสินคRา
และบริการสรRางสรรค1มีการพัฒนาและเติบโตไปในทิศทางเดียวกัน ตลอดจนสQงเสริมแหลQงเรียนรRู
สาธารณะและพัฒนาพื้นที่สาธารณะรูปแบบตQาง ๆ เพ่ือสรRาง เวทีนัก คิดและสรRางสรรค1ตQาง ๆ
ตลอดจนการสงQ เสริมการประยุกต1ใชRใหเR หมาะสมกับบริบทของชุมชนและวัฒนธรรมทRองถ่นิ
๔๑
๒.๖ แนวคดิ เกีย่ วกบั การทองเทย่ี ว
ความหมายของการทองเทย่ี ว
ความหมายของการทQองเที่ยวจากท่ีองค1กรสหประชาชาติไดRจัดประชุมวQาดRวยการทQองเท่ียว
แหQงประเทศไทยไดRใหRความหมายของการทQองเที่ยวไวRคือการทQองเท่ียวหมายถึงการเดินทางท่ีมีคํา ๓
คาํ เปcนเงื่อนไขในการทอQ งเที่ยว คอื
๑.๑ การทQองเท่ียวจะตRองมีการเดินทาง หมายถึง การเดินทางจากสถานที่หนึ่ง ไปยังสถานท่ี
หนึง่ โดยใชRยานพาหนะนาไปเปcนระยะทางใกลRหรือไกลก็ไดR
๑.๒ การทอQ งเท่ยี วจะตRองมจี ุดหมายปลายทาง หมายถึงมีสถานท่ีที่เลือก เดินทางไปเยือนและ
ใชRชQวงเวลาหน่ึงอยQู ณ ที่น้ันมักมีสถานท่ีท่ีมีความสวยงามทางทัศนียภาพมาก หรือเปcนสถานท่ีที่มี
รากฐานทางประวัติศาสตร1ท่ี๑.๓ การทQองเที่ยวจะตRองมีจุดมุQงหมาย หมายถึง มีจุดประสงค1ในการใน
การเดินทางไมQใชQเพื่อประกอบอาชีพหรือไปอยูQประจา แตQมีความมQุงหมายในการเดินทางอยQางอ่ืน โดย
ผูเR ดนิ ทางอาจมจี ุดมQุงหมายในการเดนิ ทางมากกวาQ ๑ อยQางก็ไดR
การทQองเที่ยวเปcนการเดินทางที่ทําใหR นักทQองเที่ยวมีความเพลิดเพลินสนุกสนาน โดยที่นัก
เดินทางนั้นคือนักทQองเที่ยว การเดินทางจากที่อยูQอาศัยปกติไปยังท่ีอื่นเปcนการชั่วคราว ดRวยความ
สมคั รใจตามวตั ถุประสงคใ1 ดๆ กไ็ ดR ทีไ่ มQใชQเพ่ือประกอบอาชพี หรอื หารายไดR
การทQองเที่ยว หมายถึง การเดินทางจากท่ีอยQูอาศัยปกติไปยังท่ีอ่ืนเปcนการชั่วคราว เพื่อ
ทําการศึกษาและพักผQอนหยQอนใจหรือกQอใหRเกิดการกระทํา รQวมกันของมนุษย1ทั้งทางธรรมชาติและ
ทางสังคมจนเปนc เหตดุ ึงดดู ใจใหRเดินทางไปศกึ ษาและ ทอQ งเทย่ี วตามแหลQงตาQ ง ๆ
ความสําคัญของการทQองเท่ียว
การทQองเท่ียวในปlจจุบันถือไดRวQาการทQองเที่ยวมีความสําคัญทั้งดRานเศรษฐกิจ สังคม และ
การเมือง มีความรQวมมือระหวQางประเทศในอันที่จะสนับสนุนสQงเสริมอุตสาหกรรมการทQองเท่ียวใหRมี
ความเจรญิ กาR วหนาR ยง่ิ ขน้ึ
๔๒
องคประกอบของการทองเที่ยว
สาระสําคัญของระบบและองค1ประกอบของการทQองเที่ยว เปcนกระบวนการทางสังคมและ
เศรษฐกิจที่มีองค1ประกอบหลัก ๑ ดRาน คือ ๑.ทรัพยากรแหลQงทQองเท่ียว ๒.บริการการทQองเที่ยว ๓.
การตลาดทQองเที่ยว ซ่ึงแยกกลQาวแตQละประเด็น คือ แหลQงทQองเที่ยว บริการทQองเที่ยว ตลาดการ
ทQองเท่ยี ว การใหRบริการแกนQ กั ทQองเทย่ี วทั้งในประเทศไทย โดยการทQองเท่ียวแหQงประเทศไทย ไดRใหRคํา
จาํ กัดความท่เี กีย่ วขRองบางสQวน ดังนี้ สถาบันวจิ ัยวทิ ยาศาสตร1และเทคโนโลยีแหงQ ประเทศไทย (๒๕๔๒)
องคประกอบของอตุ สาหกรรมการทองเท่ียว
องค1ประกอบของอุตสาหกรรมการทQองเที่ยว หมายถึง ธุรกิจและบริการส่ิงอํานวยความ
สะดวกทุกประเภท ที่เก่ียวขRองกับนักทQองเที่ยว ดังนี้ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร1และเทคโนโลยีแหQง
ประเทศไทย (๒๕๔๒)
๑. การคมนาคมขนสQง การทQองเที่ยวจะเกิดขึ้นโดยปราศจากการเดินทางเห็นจะไมQไดR การ
คมนาคมจึงเปcนเครื่องมือทส่ี าํ คญั ทจี่ ะทําใหRการทQองเทีย่ วขยายตวั จนกลายเปcนอุตสาหกรรม
๒. ที่พัก เมื่อมีการเดินทางก็จําเปcนตRองมีการพักแรม ซึ่งถือวQาอุตสาหกรรมท่ีพักเปcน
อตุ สาหกรรมทที่ าํ รายไดเR ปcนอับดบั สองรองจากอตุ สาหกรรมของทีร่ ะลึก
๓. ราR นอาหารภตั ตาคาร กจิ กรรมรวQ มทตี่ อR งเกิดในระหวาQ งท่นี ักทQองเทย่ี วเดินทาง
ยิ่งใหญQหรือเปcนสถานท่ี ท่ีมีวัฒนธรรม ประเพณี กิจกรรม ที่นQาสนใจซึ่ง ณ ท่ีน้ันมีส่ิงอานวยความ
สะดวกและบริการทQองเทยี่ วทเ่ี พียงพอสาหรับสนองความตอR งการและความพอใจแกผQ มRู าเยือน
๔. บริการนําเที่ยวเปcนธุรกิจที่ดําเนินการเก่ียวกับการเดินทาง อํานวยความสะดวกในการ
เดนิ ทางใหRแกนQ กั ทอQ งเที่ยว
๕. สิ่งดึงดูดใจเพ่อื การทอQ งเท่ยี ว ท้ังส่งิ ดงึ ดดู ใจทีเ่ ปนc ธรรมชาติ และทมี่ นุษย1 สราR งข้นึ
๖. รRานขายของท่ีระลึกและสินคRาพื้นเมือง เปcนธุรกิจที่ทํารายไดRสูงสุดเม่ือเปรียบเทียบกับ
ธุรกจิ อ่ืนในอตุ สาหกรรมทอQ งเท่ยี ว
๗. ความปลอดภยั ก็เปนc องค1ประกอบหนึ่งท่ีมีความสําคญั มากเชQนกัน
๔๓
ดาR นส่ิงอาํ นวยความสะดวกทางการทอQ งเที่ยวเปนc สรรพสง่ิ รองรับในการเดนิ ทางทQองเที่ยวของ
นกั ทQองเทยี่ ว เพอ่ื ใหRการเดนิ ทางทอQ งเที่ยวเปนc ไปดRวยความสะดวกสบายปลอดภัย โดยส่ิงอํานวยความ
สะดวกทางการทอQ งเท่ยี ว แบงQ ออกไดR ๒ ประเภท คือ
๑. สิ่งอํานวยความสะดวกทางการทQองเที่ยวโดยตรง เปcนส่ิงอํานวยความสะดวกทางการ
ทQองเท่ียวที่เกิดข้ึนเพ่ือรองรับการเดินทางเขRามาทQองเท่ียวของนักทQองเท่ียวโดยเฉพาะ ไดRแกQ การ
อาํ นวยความสะดวกในการเขRาออกประเทศ การใหRบรกิ ารการทอQ งเทยี่ ว
๒. สิ่งอานวยความสะดวกทางการทQองเท่ียวโดยอRอม เปcนสิ่งอํานวยความสะดวกทางการ
ทอQ งเทย่ี วทม่ี อี ยูใQ นประเทศแลRว แมRจะไมQมีการทQองเท่ียว รัฐบาลก็ตRองมีสิ่งอํานวยความสะดวก เหลQาน้ี
ใหRแกQประชาชนของตน สQวนการใหRบริการแกQนักทQองเท่ียวถือเปcนผลพลอยไดRประกอบดRวย
สาธารณูปโภคและสาธารณปู การ จาํ เปcนตQอการยงั ชพี ของประชาชน สิ่งอํานวยความสะดวกดRานความ
ปลอดภัย เปcนสิ่งอํานวยความสะดวกท่ีรัฐบาลใหRความปลอดภัยท้ังรQางกายทรัพย1สินและการเดินทาง
แกQประชาชนและนักทQองเที่ยว ส่ิงอํานวยความสะดวกดRานอื่น ๆ เปcนสิ่งอํานวย ความสะดวกท่ีเสริม
หรอื สนบั สนนุ เพม่ิ ความสะดวกสบายแกนQ ักทอQ งเทีย่ ว
องคประกอบของแหลงทองเทยี่ ว
เปcนแหลงQ ทอQ งเที่ยวเปcนจุดที่นQาสนใจของนักทQองเท่ียว ซึ่งตRองประกอบดRวยดRวยองค1ประกอบ
หลาย ๆ อยQางผสมผสานกนั ทัง้ สถานที่ บรรยากาศ ภมู ิประเทศ ธรรมชาติและส่ิงแวดลRอมท่ีเหมาะสม
องค1ประกอบของแหลQงทQองเทียวมีความสําคัญในการดึงดูดใจคนใหRชื่นชม สะดวก เดินทางไปมางQาย
ตลอดทั้งปลอดภัยตQอชวี ติ และทรพั ย1สนิ
สรุปแหลQงทQองเท่ียวที่มีศักยภาพองค1ประกอบสําคัญ ๓ ประการ ไดRแกQ ดRานส่ิงดึงดูดใจ ดRาน
สิ่งอํานวยความสะดวก และดRานคมนาคมขนสQงที่สามารถเขRาถึงแหลQงทQองเท่ียวไดR เพ่ือชQวยสนับสนุน
ใหR นักทQองเท่ียวสามารถเดินในเดินทางทQองเท่ียวในแหลQงท่ีทQองเที่ยวอยQางสะดวกสบาย มีความสุข
ปลอดภัยในชวี ติ และทรัพยส1 ิน
๔๔
รูปแบบการทองเทีย่ ว
รูปแบบการทQองเท่ยี วไวR ดงั นี้
๑. การทQองเท่ียวเชิงนิเวศ เปcนการทQองเที่ยวในแหลQงธรรมชาติที่มีเอกลักษณ1เฉพาะถ่ิน และ
วัฒนธรรมท่ีเกี่ยวเน่ืองกับระบบนิเวศ โดยมีกระบวนการเรียนรูRรQวมกันของผRูที่เกี่ยวขRองภายใตR การ
จัดการส่ิงแวดลRอมและการทQองเที่ยวอยQางมีสQวนรQวมของทRองถ่ิน เพื่อมQุงเนRนใหRเกิดจิตสํานึกตQอ การ
รักษาระบบนเิ วศอยาQ งย่งั ยนื
๒. การทอQ งเทย่ี วเชิงเกษตร เปcนการทอQ งเทยี่ วท่มี กี ิจกรรมการเกษตรเปcนทรัพยากร ทQองเที่ยว
หลัก สามารถดึงดูดความสนใจนักทQองเท่ียว มีการจัดระบบการใหRบริการไวRรองรับ นักทQองเที่ยวท่ีไดR
มาตรฐาน และเปcนการสรRางรายไดRใหRแกQเกษตรกร รวมท้ังมีการวางแผนปƒองกัน และแนวทางแกRไข
ปญl หาผลกระทบท่ีเกิดขนึ้ อยาQ งเปนc ระบบ
๓. การทQองเที่ยงเชิงศิลปวัฒนธรรม เปcนการทQองเท่ียวเพื่อการชมหรือสัมผัส ศิลปวัฒนธรรม
แขนงตQาง ๆ รวมท้ังงานเทศกาล ประเพณี ตลอดจนเที่ยวชมมรดกทางประวัติศาสตร1 ท่ีเปcนแหลQง
ประวัติศาสตร1 โบราณสถาน และศาสนสถาน สามารถแบQงไดRเปcนการทQองเท่ียว เชิงศิลปกรรม
ประเพณี และแหลQงประวัตศิ าสตร1
๔. การทQองเที่ยงเชิงชาติพันธ1และวัฒนธรรมพ้ืนถ่ิน เปcนการทQองเที่ยวเพื่อแสวงหาการสัมผัส
โดยตรงกับคนที่มีเช้ือชาติและภูมิหลังทางวัฒนธรรมท่ีแตกตQางไปจากตัวนักทQองเท่ียว ไมQใชQการสัมผัส
ผาQ นสิ่งประดษิ ฐท1 างวัฒนธรรม
๕. การทQองเท่ียงเชิงสุขภาพและกีฬาเปcนการทQองเท่ียวเพื่อบาบัดโรค บํารุงสุขภาพกาย หรือ
สุขภาพจิต การออกกําลังกายหรือการเลQนกีฬาเพื่อรักษาสุขภาพ รวมทั้งการทQองเท่ียว เชิงผจญภัย
ซึ่งเปcนสQวนหน่ึงในกิจกรรมยQอยของการเลQนกีฬาดวR ย
แนวคดิ เก่ยี วกับการจัดการทอQ งเที่ยว
ความหมายของการจัดการการทองเท่ียว ดงั นี้ มนัส สวุ รรณ และคณะ (๒๕๔๑)
การจัดการทQองเท่ียว หมายถึง การกระทําอยQางมี เปƒาหมายที่สอดคลRองกับหลักการ ทฤษฎี
และแนวคิดท่ีเหมาะสม ย่ิงไปกวQาน้ียังตRองคํานึงถึงสภาพ ท่ีแทRจริง รวมท้ังขRอจํากัดตQาง ๆ ของสังคม
๔๕
และสภาพแวดลอR ม การกําหนดแนวทาง มาตรการ และแผนปฏิบัติการท่ีดีตRองคํานึงถึงกรอบความคิด
ท่ีไดRกําหนดไวR มิฉะนน้ั แลRวการจดั การทอQ งเที่ยวจะ ดาํ เนนิ ไปอยาQ งไรRทิศทางและประสบความลRมเหลว
การจัดการทQองเที่ยว หมายถึง การวางแผนกาทQองเท่ียว และดําเนินการใหRเปcนไปตามแผน
โดยมีการจัดองค1การการบริหารงานบุคคล การอํานวยการ และการควบคุมอยQางเหมาะสม เพ่ือใหR
เปcนไปตามแผนที่ไดRวางไวRพรRอมท้งั มีการประเมินผลการ ทQองเท่ียวดวR ย
สรุปการจัดการทQองเที่ยว เปcนกระบวนการในการจัดการการทQองเท่ียวท่ีมี รูปแบบ การ
ดําเนินการที่เหมาะสม ภายใตRสภาพแวดลRอมของพื้นท่ี มีเปƒาหมายท่ีมีความสอดคลRองกับหลักการ
ทฤษฎี และเพือ่ ใหบR รรลวุ ตั ถปุ ระสงค1อยาQ งเดยี วกันอยQางมีประสทิ ธิภาพ
หลักการและแนวทางบริหารจัดการการทQองเท่ียว
การบริหารจัดการทรัพยากรดRานการทQองเที่ยวอยQางมีประสิทธิภาพ ควรจะมีรูปแบบการ
บริหารใน ๒ ระดบั คอื ระดับแนวนอนซงึ่ ประกอบดRวย หนวQ ยงานตQาง ๆ ของรัฐท่ีเกี่ยวขRอง และระดับ
แนวต้ังคือ หนQวยงายของรัฐใน สQวนกลาง สQวนภูมิภาค และสQวนทRองถ่ิน รวมทั้งองค1กรที่ไมQใชQของ
รัฐบาล แตQมีบทบาทสําคัญใน การเปcนตัวแทนปกปƒองผลประโยชน1สQวนรวม และสามารถเขRาถึงขRอมูล
ขQาวสาร แรงงาน ความรRู ตามอํานาจของผRูคนในทRองถ่ินไดR ซึ่งการบริหารงานควรครอบคลุมในเร่ือง
ตาQ ง ๆ
การท่ีการทQองเทย่ี วของไทยมมี าตรฐานและสามารถแขQงไดRในระดับสากล ผูRบริหารจัดการและ
หนQวยงานท่ีเกย่ี วขอR ง ทัง้ ภาครฐั และเอกชนควรตอR งมอง การทQองเท่ียวอยQางเปcนระบบและตระหนักถึง
ความเปนc อันหนง่ึ อนั เดยี วกันของระบบ เพราะทุกสQวนลRวนมีความสําคัญระบบการทQองเท่ียวไมQใชQเปcน
อุตสาหกรรม แตQเปcนระบบเร่ิมตRนจากนักทQองเที่ยวมีความตRองการในการเดินทางทQองเที่ยวดRวย
เหตุผลและแรงกระตุRนแตกตQางกันไปจากนั้นจึงเร่ิมหาขRอมูลเก่ียวกับสถานท่ีทQองเที่ยวตQาง ๆ แลRวจึง
ตัดสินใจเดินทางจากท่ีอยูQเดิม โดยอาศัยการคมนาคมรูปแบบใดรูปแบบหน่ึงไปยังจุดหมาย ปลายทาง
และ ณ จุดหมายปลายทางแหQงน้ันนักทQองเที่ยวเก็บเกี่ยวประสบการณ1จาการเขRารQวม กิจกรรมตQาง ๆ
มากมายการทอQ งเทยี่ วมี ๒ สวQ น คอื
๑. เกย่ี วขอR งกบั การแลกเปลี่ยน โดยนักทQองเทยี่ วซอ้ื บรกิ ารจากภาคเอกชน
๔๖
๒. ไมมQ ีการแลกเปลี่ยน ไมQไดRมีไวRเพื่อขาย แตQหากเปcนสาธารณสมบัติ เชQน ชายหาดที่สวยงาม
คนไทยท่ีมคี วามเอ้ืออาทร วัฒนธรรมไทยที่มีความเปcนเอกลักษณ1 สิ่งเหลQานี้อยQูนอกเหนือ การควบคุม
ของภาคเอกชน และเปcนสQวนที่ตRองแบQงปlนและใชRรQวมกันระหวQางนักทQองเท่ียวและ เจRาของบRาน ซ่ึง
สQวนนี้ทําใหRผลิตภัณฑ1การทQองเท่ียวมีลักษณะแตกตQางจากการขายสินคRาอ่ืน ๆ เพราะจะตRองมีการ
พึ่งพาอาศยั กัน ตRองอาศัยความรวQ มมอื อยQางใกลRชิด การทQองเทีย่ วจงึ จะนําประโยชน1ไปสQทู ุกฝ•าย
๒.๗ ทฤษฎกี ารวเิ คราะหป]จจัยภายในและภายนอกองคกร (SWOT)
การวเิ คราะห
SWOT (Strengths Weaknesses Opportunities and Weaknesses – Analysis) หรือ
การวิเคราะห1จุดแข็ง จุดอQอน โอกาสและขRอจากัด เปcนเคร่ืองมือพื้นฐานท่ีผRูบริหารทุกคนรูRจักในการ
วิเคราะห1องค1กร เน่ืองจากการวิเคราะห1 SWOT เปcนเคร่ืองมือท่ีสามารถใชRงานไดRงQายและรวดเร็วใน
การวิเคราะห1ภาพรวมของสถานการณ1ขององค1กร โดยเนRนวQากลยุทธ1จะตRองกQอใหRเกิดความเหมาะสม
ระหวาQ งความสามารถภายใน (จุดแขง็ กับจดุ อQอน) และสถานการณ1ภายนอก (โอกาสและขRอจํากัด) โดย
ในการวิเคราะห1 SWOT นั้นผRูบริหารจะตRองวิเคราะห1และพิจารณาวQาการเปล่ียนแปลงของสภาวะ
แวดลRอมภายนอก (ท้ังสภาวะแวดลRอมทั่วไป และสภาวะแวดลRอมของอุตสาหกรรมและการแขQงขัน)
กQอใหRเกิดโอกาสและขRอจากัดอยQางไรตQอองค1กรธุรกิจและในขณะเดียวกันก็จะตRองวิเคราะห1ปlจจัยตQาง
ๆ ภายในองคก1 รทั้งดRานบุคลากร ผูRบริหาร กิจกรรม สินคRาและบริการ โครงสรRาง ฯลฯ ปlจจัยประการ
ใดท่เี ปcนจดุ แขง็ และปlจจัยใดทเี่ ปcนจดุ อQอน โดย SWOTมาจากตัวยQอภาษาอังกฤษ ๔ ตัว ไดRแกQ
S = Strength หมายถึง จุดแข็งหรือจุดเดQนภายในองค1กร เปcนขRอดีท่ีเกิดจากสภาพแวดลRอม
ภายในบรษิ ัทที่เปcนตัวผลกั ดันใหRองคก1 รบรรลุเปƒาหมายไดR
W = Weakness หมายถงึ จดุ ดอR ยหรือจุดอQอน ซง่ึ เปcนผลมาจากปlจจัยภายในเปcนปlญหาหรือ
ขRอบกพรQองท่เี กิดจากสภาพแวดลอR มภายในตQาง ๆ ของบริษทั ทถี่ Qวงมใิ หRองค1กรบรรลุเปƒาหมายไดR
O = Opportunity หมายถึง โอกาสจากภายนอกเปcนผลจากการท่ีสภาพแวดลRอมภายนอก
ของบริษทั เออื้ ประโยชนห1 รือสQงเสรมิ การดาเนินงานขององคก1 ร โอกาสแตกตQางจากจุดแข็งตรงที่โอกาส
นั้นเปcนผลมาจากสภาพแวดลRอมภายนอก แตQจุดแข็งนั้นเปcนผลมาจากสภาพแวดลRอมภายในท่ีจะชQวย
ใหRองค1กรบรรลุเปƒาหมายไดR
๔๗
T = Threat หมายถึง อุปสรรคซ่ึงเกิดจากปlจจัยภายนอกเปcนขRอจํากัดท่ีเกิดจาก
สภาพแวดลRอมภายนอกส่ิงกีดขวางภายนอกองค1กร ที่ทําใหRองค1กรไมQสามารถบรรลุเปƒาหมายไดRการ
ตรวจสอบสภาพ แวดลRอมภายในองค1กรธุรกิจทําใหRทราบถึงจุดแข็ง (Strengths) และจุดอQอนของ
องค1กร (Weaknesses) ซ่ึงจะชQวยใหRองค1กรสามารถใชRประโยชน1จากโอกาส(Opportunities) และ
หลบหลีกจากขRอจํากัด (Threats) ซึ่งเกิดจากสภาพแวดลRอมภายนอกไดRการวิเคราะห1จุดแข็งและ
จุดอQอนยังชQวยระบุถึงจุดแข็งที่ถูกซQอนอยQูและจุดอQอนที่ถูกละเลย องค1กรธุรกิจจะตRองสามารถระบุ
ปlจจัยภายในองค1กรท่ีเปcนจุดแข็งและจุดอQอนไดRเนื่องจากจุดแข็งนําไปสูQการไดRเปรียบทางการแขQงขัน
เปcนส่งิ ซ่ึงองค1กรมอี ยQู ทาํ หรือสามารถทํา ซ่ึงดีกวQาคQูแขQงขัน จุดอQอน คือ สิ่งซึ่งองค1กรมีหรือทําหรือไมQมี
เลย ซ่ึงในขณะที่คQูแขQงขันสามารถทําไดRดีกวQา การพิจารณาจุดแข็งและจุดอQอนสามารถเปรียบเทียบไดR
กับปจl จยั ๓ ประการ
๑) ผลการดาํ เนนิ งานทีผ่ Qานมาในอดีตขององค1กร (Past Performance)
๒) คแูQ ขQงขนั ทีส่ ําคญั ขององค1กร (Key Competitors)
๓) อุตสาหกรรมทัง้ หมด - พิจารณาจากคาQ เฉลี่ยของอุตสาหกรรมท้งั หมด
จุดแข็งขององค1กรสามารถพิจารณาไดRจากความสามารถ (Capabilities) ทรัพยากร
(Resources) หรือปlจจัยอื่น ๆ ภายในองค1กรที่องค1กรมีเหนือกวQาคQูแขQงขัน รวมทั้งเปcนส่ิงที่จะชQวยใหR
องค1กรไดเR ปรียบในการแขQงขัน เชQน คุณภาพของสินคRาและบริการที่ดีกวQาคูQแขQงขันการมีช่ือเสียงเปcนท่ี
รRูจัก เทคโนโลยีในดRานการผลติ ท่ีเหนือกวาQ หรือการบริการลกู คาR ทีด่ ี เปcนตRนในขณะท่ีจุดอQอนเปcนปlจจัย
ภายในขององค1กรทีอ่ งค1กรขาดหรือทาํ ไดRแยQกวQาคQูแขQงขัน และกQอใหRเกิดความเสียเปรียบในการแขQงขัน
เชนQ คณุ ภาพของสนิ คาR ที่บกพรอQ ง เทคโนโลยีท่ีลRาหลังคูQแขQงขัน สถานะทางการเงินท่ีไมQดี ชQองทางการ
จัดจําหนQายท่ีไมQเขRมแข็งองค1กร ๆ หนึ่งอาจจะมีจุดแข็ง และจุดอQอนมากมายหลายชนิด โดยที่จุดแข็ง
และจุดอQอนแตQละประการนี้ไมQจําเปcนจะตRองมีความสําคัญเทQาเทียมกันหมด จุดแข็งหรือจุดอQอนบาง
ประการขององค1กรอาจจะมีผลตQอการดําเนินงานและความสามารถในการแขQงขันเหนือกวQาจุดแข็ง
หรือจุดอQอนประการอนื่ กไ็ ดR จุดแขง็ บางประการ เชนQ การมีชQองทางในการจัดจําหนQายที่ดี อาจจะไมQไดR
สQงผลตQอความสามารถในการแขQงขันขององค1กรบางแหQงเทQากับความสามารถในการวิจัย และพัฒนา
ขณะเดียวกันจุดอQอนบางประการ เชQน การขาดแคลนพนักงานขาย อาจจะไมQมีผลตQอการดําเนินงาน
ขององค1กรเหมือนกับการขาดแคลนเงินสดหมุนเวียน ดังนั้นในการกําหนดกลยุทธ1ผRูบริหารจะตRอง
พิจารณาดRวยวQาจุดแข็งหรือจุดอQอนชนิดใดท่ีมีผลตQอการดําเนินงานขององค1กรมากนRอยเพียงใด
นอกจากน้ีผูRบริหารจะตRองกําหนดกลยุทธ1โดยมีพ้ืนฐานมาจากส่ิงที่องค1กรสามารถทําไดRดีหรือมีจุดแข็ง
และหลีกเลี่ยงกลยุทธ1ท่ีเก่ียวขRองกับส่ิงที่องค1กรไมQสามารถทําไดRดีหรือจุดอQอนขององค1กรใน
ขณะเดียวกัน การเปล่ียนแปลงของสภาวะแวดลRอมภายนอกสQงผลตQอองค1กรธุรกิจแตQละแหQงใน
๔๘
ลกั ษณะทแ่ี ตกตQางกัน การเปล่ยี นแปลงที่กอQ ใหเR กดิ โอกาสสําหรับองคก1 รบางแหงQ อาจจะกลายเปcนขRอจา
กัดขององคก1 รอ่นื เชQน ความต่ืนตัวในดRานการรักษาสุขภาพของคนไทย โดยวิธีการกินผักและผลไมRสด
ยอQ มสงQ ผลดีตQอผูRประกอบการดRานสุขภาพ แตQในขณะเดียวกันก็เปcนขRอจํากัดแกQผูRจําหนQายอาหาร และ
สินคRาอื่นที่สQงผลเสียตQอสุขภาพหรือถึงแมRองค1กรธุรกิจหลายแหQงอาจจะไดRรับประโยชน1จากโอกาสท่ี
เกดิ ขนึ้ คลาR ยๆ กนั แตบQ างแหงQ ก็อาจจะไดRรับประโยชนม1 ากกวQาแหQงอ่ืน เน่ืองจากลักษณะท่ีแตกตQางกัน
ขององค1กรธุรกิจ จากตัวอยQางเดิมความต่ืนตัวในดRานสุขภาพของคนไทยกQอใหRเกิดโอกาสกับองค1กร
ธุรกิจหลายชนิด เชQน รRานอาหารเพ่ือสุขภาพ ผRูจัดจําหนQายผักและผลไมR ศูนย1ออกกําลังกาย ทัวร1
สุขภาพ ฯลฯ แตQองค1กรธุรกิจเหลQาน้ีก็จะไดRรับประโยชน1จากโอกาสที่เกิดข้ึนในลักษณะท่ีแตกตQางกัน
ออกไปแลRวแตQลักษณะของธุรกิจ และความสามารถของผูRบริหารในการท่ีจะกําหนดกลยุทธ1ใหRไดRรับ
ประโยชน1จากโอกาสทเ่ี กิดข้ึน
สรุป กระบวนการวิเคราะห1สภาพแวดลRอมภายนอกและภายในขององค1กร ปlจจุบันมีความ
จําเปcนท่ีจะตRองมีการพัฒนาใหRสอดคลRองกับสภาพโดยรวมของสถานการณ1สังคมท่ีมีการเปล่ียนแปลง
อยQางรวดเร็วตลอดจนความเหมาะสมในการหาวิธีการท่ีทําใหRองค1ไดRขับเคลื่อนไปในทิศทางท่ีชัดเจน
และเปcนไปตามวัตถุประสงค1 SWOT ซ่ึงเปcนเคร่ืองมือท่ีชQวยใหRผRูบริหารระดับสูงหรือนักบริหาร
การตลาด สามารถกําหนดจุดแข็งและจุดอQอนจากสภาพแวดลRอมภายใน โอกาส และอุปสรรค1จาก
สภาพแวดลRอมภายนอก ท่ีมีผลตQอการดําเนินธุรกิจขององค1กร เพื่อมากําหนดเปcนกลยุทธ1ทาง
การตลาดที่เหมาะสมตQอไปไดR
๒.๘ แนวทางการพัฒนาดจิ ิทัลเพ่ือสงเสรมิ แหลงทองเท่ียวเชิงสรางสรรค
ระบบดิจิทัลเปcนเชิงเลข ท่ีแสดงเปcนตัวเลข ท่ีทํางานโดยใชRตัวเลข ที่บันทึกภาพหรือเสียงใน
ระบบตัวเลข ในทฤษฎีขRอมูลหรือระบบขRอมูล เปcนวิธีแทนความหมายของขRอมูลหรือช้ินงานตQาง ๆใน
รูปแบบของตัวเลข ซึ่งท่ีเปcนเลขฐานสองที่ไมQตQอเนื่องกันหรือแทนความหมายของขRอมูลโดยการใชR
ฟlงชั่นที่ตQอเน่ือง ดิจิทัล เปcนเชิงเลขดิจิทัลจะไมQตQอเน่ือง สามารถเปcนไดRท้ังไมQตQอเนื่อง เชQน ตัวเลขหรือ
ตัวหนงั สือ หรอื ตอQ เนือ่ ง เชนQ เสียง,ภาพและการวัดอืน่ ๆ
ดิจิทัล หมายถึง น้ิวมือมักจะใชRสําหรับการนับที่ไมQตQอเนื่อง นักคณิตศาสตร1 จอร1จ CStibitz
ของหRองปฏิบัติการโทรศัพท1เบลล1 ใชRคําวQาดิจิทัลในการอRางอิงถึงพัลส1ไฟฟƒาเร็วท่ีปลQอยออกมาจาก
อุปกรณ1ที่ออกแบบเพื่อเล็งและยิงปiนตQอตRานอากาศยานในปŒ ๑๙๔๒ นิยมใชRมากท่ีสุดในการระบบ
๔๙
คํานวณและระบบอิเล็กทรอนกิ ส1 โดยจะถูกแปลงเปนc รูปแบบตัวเลขฐานสอง เชนQ ในเสียงออดิโอดิจิทัล
และการถาQ ยภาพดิจิทัล
ดิจทิ ลั หมายถงึ ตัวเลข หรอื เลขโดด ยQอมาจาก digit จะมีความหมายคลRายกับน้ิวมือที่คนเรา
ใชนR ับจํานวน เมือ่ นําคาํ นมี้ าใชเR ปcนสัญญาณดิจทิ ัล จงึ หมายถึงสัญญาณท่ีมีลักษณะเลขโดดโดยเฉพาะที่
เปcนเลขฐานสองแยกจากกัน คือ ๑ และ ๐ ซึ่งเปcนจังหวะไฟฟƒา เปŽด หรือ ปŽด ที่มีลักษณะเปcนเหลี่ยม
แทนท่ีจะเปcนคล่ืนตQอเนื่องกัน เมื่อมีการสQงสัญญาณ ๑ จังหวะจะเปcนการสQง ๑ บิต หรือภาวะเปŽด ถRา
ไมสQ งQ สญั ญาณจะเปcนการสงQ ๐ บิต หรอื ภาวะปŽด๑๐
ความหมายดจิ ิทลั
ดิจิทัล คือ การพัฒนามาเปcนรูปแบบใหมQท่ีใชRชQองทางดิจิทัลเพื่อส่ือสารกับผRูบริโภคแมRวQาจะ
เปcนสื่อใหมQแตQยังคงใชRหลักการด้ังเดิม เพียงแตQเปล่ียนแปลงชQองทางในการติดตQอสื่อสารและการเก็บ
ขRอมูลชQองทางส่ือสารดิจิทัล สื่อดิจิทัลเปcนสื่อท่ีมีรหัสระบุตัวผRูใชRไดR จึงทําใหRนักการตลาดสามารถ
ส่ือสารแบบสองทาง (Two-way Communication)กับลูกคRาไดRอยQางตQอเนื่องเปcนรายบุคคล ขRอมูลที่
ไดRจากการส่ือสารกับลูกคRาแตQละคนในแตQละครั้งเปcนการเรียนรRูรQวมกัน ซ่ึงอาจจะเปcนประโยชน1กับ
ลูกคRาคนตQอไป ตQอเน่ืองและสอดคลRองกันเหมือนการทํางานของเครือขQายเซลล1ประสาทส่ังการ โดย
อาศยั ชอQ งทางฐานขRอมลู ออนไลน1เพอ่ื เขRาถึงผูRบริโภคในเวลาที่รวดเร็ว มีความสัมพันธ1กับความตRองการ
มีความเปนc สวQ นตวั และใชตR Rนทนุ อยาQ งมีประสิทธภิ าพ
สื่อดิจิทัล หมายถึง ส่ือท่ีมีการนําเอาขRอความ กราฟŽก ภาพเคลื่อนไหว เสียง มาจัดรูปแบบ
โดยอาศยั เทคโนโลยีความเจริญกRาวหนRาทางดRานคอมพิวเตอร1 สื่อสารทางออนไลน1 หรือ ตัวกลางท่ีถูก
สรRางข้ึนโดยอาศัยความกRาวหนRาทางเทคโนโลยีคอมพิวเตอร1ที่นําเอาขRอความ กราฟŽก
ภาพเคล่ือนไหว เสียง และ วิดีโอ มาจัดการตามกระบวนการ และวิธีการผลิตโดยนํามาเชื่อมโยงกัน
เพ่ือใหRเกิดประโยชน1ในการใชRงาน และตรงกับวัตถุประสงค1 หรือ สื่ออิเล็กทรอนิกส1ซึ่งทํางานโดยใชR
รหัสดิจิตอล แยกแยะระหวQาง "๐" กับ "๑" ในการแสดงขอR มลู
ดิจิทัล ๑.๐ ยุคของอินเทอร1เน็ต การกําเนิดของอินเทอร1เน็ต เว็บไซต1 และอีเมล1 ถือเปcน
จดุ เร่มิ ตRนท่ีจะเปลีย่ นผQานจากโลกออฟไลน1 หรืออนาล็อก มาเปcนโลกออนไลน1ในแบบดิจิทัล เชQน การ
๑๐ กิดานัน มลทิ อง, ไอซีทีเพอ่ื การศึกษา, (กรงุ เทพฯ : หRางหุRนสQวนจํากัด อรุณการพมิ พ,1 ๒๕๔๘), หนRา
๕.
๕๐
ใชRอีเมลต1 ิดตQอสอื่ สารกันแทนจดหมาย หรอื การใชRเว็บไซต1สืบคRนขRอมูลมากมายทดแทนการเดินทางไป
หาหนังสือท่ีหRองสมุด ในยุคน้ีองค1กรตQาง ๆ เร่ิมทยอยปรับตัวและจัดสรRางเว็บไซต1เพื่อเปcนส่ือของ
ตนเอง เปรยี บเสมอื นหนาR บาR นในการติดตQอสือ่ สารกบั หนQวยงานภายนอกไดRตลอด ๒๔ ชวั่ โมง
ดิจิทลั ๒.๐ ยุคแหQงโซเชียลมีเดีย คือ การรQวมเพื่อนในสังคมออฟไลน1มาสูQออนไลน1 และขยาย
พฤติกรรมการใชRงานสQูยุคคอนซูเมอร1ใชRโชเยลเน็ตเวิร1คเปcนส่ือหลักในการสื่อสาร จากการที่โซเชียล
มีเดียเขRามาอยQใู นมอื ถือ มีบทบาทสาํ คญั ทดแทนส่อื ออฟไลน1 เชQน สื่อโทรทศั น1 วิทยุ และส่ือสงิ่ พิมพ1
ดิจิทัล ๓.๐ ยุคของบิ๊กดาตRา อนาไลท1ติกส1 คลาวด1คอมพิวต้ิง แอพพลิเคชั่น เปcนยุคท่ีเกิด
การขยายของขRอมูลมหาศาลในแตQละแพลตฟอร1ม ทุกองค1กรตQางเห็นความสําคัญของการนําบิ๊กดาตRา
มาใชRใหRเกิดประโยชนม1 ากท่สี ดุ นําไปสกQู ารขยายผลในรูปแบบตQาง ๆ จําเปcนตRองมีคลาวด1คอมพิวติ้งมา
ชQวยอํานวยความสะดวก สามารถเช่ือมโยงการทํางานตQางแพลตฟอร1มมาใชRงานรQวมกันแบบเรียลไทม1
เกิดบริการ Online Service Omni Channel บริการตQาง ๆ บนมือถือและอ่ืน ๆ รวมโซเชียลมีเดีย
เสิรช1 เอนจ้นิ และแอพพลิเคช่ันตQาง ๆ ลRวนเปcนแพลตฟอร1มท่ีจะรองรับและเช่ือมโยงบ๊ิกดาตRามากมาย
เชQน Facebook ไดRเปŽดตวั บริการส่ังซื้อและชําระเงินสําหรับผRูใชRบริการซื้อสินคRาผQาน Facebook Fan
Page เชอื่ มโยงตลาดการคาR ออนไลนม1 ากข้นึ
ดจิ ทิ ลั ๔.๐ ยุค Machine-๒-Machine เปcนโลกแหQงอนาคตและใชRชีวิต เทคโนโลยี Internet
Of Things (IOT) ที่ความฉลาดของเทคโนโลยีจะทําใหRอุปกรณ1 Device ตQาง ๆ เช่ือมตQอและส่ังการไดR
อัตโนมัติ เชQน ระบบของเครื่องใชRไฟฟƒาท่ีเชื่อมโยงกันกับอินเทอร1เน็ต เราจะเห็นตูRเย็นดิจิทัล ๔.๐ สQง
ขRอมูลอาหารที่แชQไวRในตูRแจRงเตือนการแชQอาหาร และเตือนเม่ืออาหารสดท่ีแชQไวRหมดไปแลRว สามารถ
ส่ังการซื้ออาหารผQานระบบออนไลน1ที่เราตั้งโปรแกรมอัตโนมัติไวR การพัฒนานวัตกรรมเพ่ือตQอยอด
ธรุ กจิ บนการแขQงขนั ทรี่ วดเร็วและรอบดRานโดยเฉพาะสนิ คาR อิเลคทรอนิกส1 ทอ่ี ยอูQ าศยั การเงินธนาคาร
องคประกอบดิจทิ ลั
ประกอบไปดวR ยพื้นฐาน ๕ ชนิด ดังน้ี
๑. ขRอความ (Text)เปcนสQวนที่เกี่ยวกับเนื้อหาของมัลติมีเดีย ใชRแสดงรายละเอียด หรือเนื้อหา
ของเร่ืองที่นําเสนอ ถือวQาเปcนองค1ประกอบพ้ืนฐานที่สําคัญของมัลติมีเดีย ระบบมัลติมีเดียที่นําเสนอ
ผQานจอภาพของเคร่ืองคอมพิวเตอร1 นอกจากจะมีรูปแบบและสีของตัวอักษรใหRเลือกมากมายตาม
ความตRองการแลRวยังสามารถกําหนดลักษณะของการปฏิสัมพันธ1ในระหวQางการนาเสนอไดRอีกดRวย ซึ่ง
ปlจจบุ นั มีหลายรปู แบบ ไดRแกQ
๑.๑ ขRอความท่ีไดRจากการพิมพ1 เปcนขRอความปกติท่ีพบไดRทั่วไป ไดRจากการพิมพ1ดRวย
โปรแกรมประมวลผลงาน (Word Processor) เชQน NotePad, Text Editor, Microsoft Word โดย
ตวั อักษรแตQละตวั เกบ็ ในรหัส เชนQ ASCII
๕๑
๑.๒ ขอR ความจากการสแกน เปcนขอR ความในลกั ษณะภาพ หรือ Image ไดRจากการนํา
เอกสารท่ีพิมพ1มาทําการสแกน ดRวยเครื่องสแกนเนอร1 ซึ่งจะไดRผลออกมาเปcนภาพ ๑ ภาพ ปlจจุบัน
สามารถแปลงขRอความภาพ เปcนขRอความปกติไดR โดยอาศัยโปรแกรม OCR ขRอความอิเล็กทรอนิกส1
เปcนขอR ความท่พี ฒั นาใหอR ยใูQ นรูปของสื่อทใี่ ชRประมวลผลไดR
๑.๓ ขRอความอิเล็กทรอนกิ ส1เปนc ขRอความทีพ่ ฒั นาอยQใู นรปู ของส่ือที่ใชปR ระมวลผลไดR
๑.๔ ขRอความไฮเปอรเ1 ท็กซ1 (Hypertext) เปนc รปู แบบของขRอความ ที่ไดRรับความนิยม
สูงมาก ในปlจจุบัน โดยเฉพาะการเผยแพรQเอกสารในรูปของเอกสารเว็บ เนื่องจากสามารถใชRเทคนิค
การลงิ ค1 หรือเชอ่ื มขอR ความ ไปยังขRอความ หรือจดุ อื่น ๆ ไดR
๒. ภาพนิ่ง (Still Image) เปcนภาพที่ไมQมีการเคลื่อนไหว เชQน ภาพถQาย ภาพวาด และภาพ
ลายเสRน ภาพน่งิ นับวQามีบทบาทตQอระบบงานมลั ติมเี ดยี มากกวQาขRอความหรือตัวอักษร ภาพจะใหRผลใน
เชิงการเรียนรRูหรือรับรRูดRวยการมองเห็นไดRสามารถถQายทอดความหมายไดRลึกซ่ึงมากกวQาขRอความหรือ
ตัวอักษรซ่ึงขRอความหรือตัวอักษรจะมีขRอจํากัดทางดRานความแตกตQางของแตQละภาษา แตQภาพน้ัน
สามารถส่ือความหมายไดRกับทุกชนชาติ ภาพนิ่งมักจะแสดงอยูQบนส่ือชนิดตQาง ๆ เชQน โทรทัศน1
หนังสือพิมพ1หรอื วารสารวิชาการ
๓. ภาพเคล่ือนไหว (Animation) ภาพกราฟŽกท่ีมีการเคลื่อนไหวเพื่อแสดงขั้นตอนหรือ
ปรากฏการณ1ตQาง ๆ ท่ีเกิดขึ้นอยQางตQอเน่ือง เชQน การเคล่ือนที่ของลูกสูบของเครื่องยนต1 เปcนตRน ท้ังน้ี
เพ่ือสรRางสรรค1จินตนาการใหRเกิดแรงจูงใจจากผูRชม การผลิตภาพเคลื่อนไหวจะตRองใชRโปรแกรมที่มี
คุณสมบัติเฉพาะทางซึ่งอาจมีปlญหาเกิดขึ้นอยูQบRางเก่ียวกับขนาดของไฟล1ที่ตRองใชRพ้ืนที่ในการจัดเก็บ
มากกวาQ ภาพนง่ิ หลายเทาQ
๔. เสียง (Audio) ถูกจัดเก็บอยูQในรูปของสัญญาณดิจิตอลซ่ึงสามารถเลQนชRากลับไปกลับมาไดR
โดยใชRโปรแกรมท่ีออกแบบ มาโดยเฉพาะสาหรบั ทางานดRานเสียง หากในงานมัลติมีเดียมีการใชRเสียงท่ี
เรRาใจและสอดคลRองกับเน้ือหาใน การนําเสนอ จะชQวยใหRระบบมัลติมีเดียน้ันเกิดความสมบูรณ1แบบ
มากยิ่งข้ึน นอกจากน้ียังชQวยสรRางความนQาสนใจและนQาติดตามในเร่ืองราวตQาง ๆ ไดRเปcนอยQางดี ทั้งน้ี
เนื่องจากเสียงมีอิทธิพลตQอผRูใชRมากกวQาขRอความหรือภาพน่ิงดังน้ัน เสียงจึงเปcนองค1ประกอบท่ีจําเปcน
สําหรบั มัลตมิ ีเดยี ซง่ึ สามารถนําเขาR เสยี งผาQ นทางไมโครโฟน แผQนซีดีดวี ดี ี เทป และวิทยุ เปนc ตนR
๕. วีดีโอ (Video) เปcนองค1ประกอบของมัลติมีเดียท่ีมีความสําคัญ เนื่องจากวิดีโอในระบบ
ดจิ ิตอล สามารถ นําเสนอขอR ความหรือรูปภาพ ประกอบกับเสียงไดRสมบูรณ1มากกวQาองค1ประกอบชนิด
อนื่ ๆ
ประเภทดิจิทลั
ดจิ ิทัลสัญญาณธรรมชาตทิ ีม่ นุษยส1 ัมผัสไดRเขาR ใจ โดยประเภทของสื่อดจิ ิทัลท่นี ยิ มใชRในปlจจบุ ัน
๕๒
๑. CD Training คือ การสราR ง สอ่ื ดิจิตอลในลักษณะที่เปcน CD ที่ใชRในการสอนการใชRงาน จะ
เปcนการสอนการใชโR ปรแกรมคอมพวิ เตอร1เชQน สอนการใชโR ปรแกรม Microsoft Word
๒. CD Presentation คือ การสรRางเปcนส่ือดิจิตอลในลักษณะที่เปcน CD ที่ใชRสาหรับในการ
นําเสนอในสถานที่ตQาง ๆ เชQน นาเสนอขRอมูลในท่ีประชุม นาเสนอขRอมูลบริษัท ที่เรียกวQา Company
Profile
๓. VCD /DVD คือ การสรRางส่ือดิจิตอลในลักษณะท่ีเปcน CD ภาพยนตร1 ที่มีการตัดตQอ
ภาพยนตร1ตาQ ง ๆ ในลกั ษณะที่เปนc Movie Clip แลRวนามาจดั เรยี งตQอกันเปcนภาพยนตร1 ๑ เรือ่ ง
๔. E-book และ E-document คือ การสรRางส่ือดิจิตอลในลักษณะท่ีเปcน การทําเปcนหนังสือ
อิเล็กทรอนิกส1 ซ่ึงสามารถสรRางโดยการแปลงไฟล1เอกสารตQาง ๆ ใหRเปcน Webpage หรือเปcน PDF
File
ประโยชนดจิ ิทัล
ขอดีของสอื่ ดจิ ทิ ลั
๑. ความคงทน คุณภาพของสิ่งท่ีอยQูใน Digital Media การเสื่อมสภาพจะใชRเวลานานกวQา
เพราะรูปแบบของขRอมูลท่ีจัดเก็บแบบสองระดับ ๐ กับ ๑ เชQน การบันทึกภาพลงในวีดิทัศน1แบบ
อนาลอก กบั การบนั ทึกภาพลงวดี ทิ ศั น1 ในระบบดิจิตอล เม่ือเสRนเทปยืด การอQานขRอมูลกลับมาในแบบ
ดิจิตอล จะทําไดRงQาย และสามารถทําใหRไดRขRอมูลกลับมาไดRเหมือนเดิมสําหรับอนาลอกจะใหRคุณภาพ
ของภาพทล่ี ดลง
๒. รูปแบบของการนําไปใชRงานทําไดRหลากหลายวิธี ขRอมูลที่จัดเก็บในแบบดิจิตอล ถือไดRวQา
เปcนขRอมูลกลาง ท่ีสามารถแปลงไปสQูรูปแบบอื่นไดR เชQน ถQายรูปดRวยกลRองดิจิตอล เมื่อไดRเปcน
ขRอมูลภาพออกมาแลRว สามารพิมพ1ภาพลงบนกระดาษหรือการแสดงภาพบนจอคอมพิวเตอร1 แสดง
ภาพบนจอทีวี
๓. การนําไปผสมผสานกับสื่อรูปแบบอ่ืน เชQน ภาพถQาย นํามารวมกับเสียง มีการแสดงแบบ
Multi-Media
๔. การปรับแตQง เปcนการปรับแตQงส่อื ท่ีเปcนภาพถาQ ย วิดโี อ นํามาปรับแตQงใหRดีข้ึนกวQาเดิม การ
สอดแทรก สงิ่ เหลาQ น้ที าํ ใหRนาQ ดู นาQ ฟlง มากกวาQ ปกติ มีความวจิ ิตรพสิ ดาร
ขอเสียของสือ่ ดจิ ทิ ลั
เปcนสิ่งท่ีงQายตQอการกระทําผิดศิลธรรม การละเมิดในสิทธิของผRูอื่น เชQน การนําเอาภาพของ
บคุ คลหนึง่ มาตัดตอQ กบั ภาพเปลือยกายของอกี คนหนึ่ง หรือ การทําซํ้า (Copy) กับ งานสื่อ ที่มีลิขสิทธิ์
ถูกตอR ง เปcนตนR
๕๓
ถงึ อยQางไรก็ตาม จากขอR ดี ท่ีมีคณุ สมบัตเิ ดนQ มากมายเหลQานี้ ทําใหRแนวโนRมของอุปกรณส1 ื่อใน
อนาคต สามารถพัฒนาขึน้ เปcนสอ่ื ดจิ ิตอล (Digital Media) และมีแนวทางของการพัฒนา ใหมR ีคณุ ภาพ
ดขี นึ้ ทุกขณะ และราคาถูกลงอยาQ งเหลอื เชื่อ
๒.๙ งานวจิ ยั ทเี่ กีย่ วของ
ประภาวี วงษ1บุตรศรี วิจัยเร่ืองการพัฒนาคุณภาพการทQองเท่ียวเชิงประวัติศาสตร1ในภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือ ไดRทําการเก็บรวบรวมขRอมูลจากกลQุมตัวอยQางที่เปcนกลุQมคนในชุมชนท่ีทํางาน
หรือที่อาศัยอยูQหรือทําธุรกิจบริเวณที่ตั้งของแหลQงทQองเท่ียวเชิงประวัติศาสตร1 จํานวน ๖๒ คน และ
กลQุมผRูนําชุมชนในพ้ืนท่ีของแหลQงทQองเที่ยวเชิงประวัติศาสตร1 จํานวน ๑๒ คน โดยแหลQงทQองเที่ยวเชิง
ประวัติศาสตร1ท่ีใชRเปcนสถานท่ีในการศึกษาคือ พระธาตุพนม อําเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม และ
พระธาตุเชิงชุม อําเภอเมือง จังหวัดสกลนคร โดยผลการวิเคราะห1ขRอมูลสามารถสรุปไดR ดังน้ี ๑. ผล
การวิเคราะห1แหลQงทQองเที่ยวเชิงประวัติศาสตร1 จากกลุQมคนในชุมชน ๒. ผลการวิเคราะห1แหลQง
ทQองเท่ียวเชิงประวัติศาสตร1 จากกลQุมผูRนําชุมชน๑๑ การวิจัยเร่ืองน้ีมีวัตถุประสงค1เพื่อ ๑) กําหนด
รูปแบบการพัฒนาคุณภาพดRานการทQองเท่ียวเชิง ประวัติศาสตร1ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือสําหรับ
นักทQองเที่ยวชาวไทย ๒) ศึกษาปlจจัยสQวนบุคคลของ นักทQองเท่ียวที่มีผลตQอความพึงพอใจตQอสQวน
ประสมทางการตลาดและการจัดการโลจิสติกส1ของแหลQง ทQองเที่ยวเชิงประวัติศาสตร1 ๓) ศึกษาปlจจัย
สQวนประสมทางการตลาดและการจัดการโลจสิ ติกสข1 องแหลงQ ทQองเที่ยวเชิงประวัติศาสตร1ท่ีมีผลกระทบ
ตQอการกลบั มาทอQ งเท่ียวของนกั ทQองเที่ยว และ ๔) ศึกษาหาแนวทางในการเพ่ิมศักยภาพในการจัดการ
รองรับนักการทQองเท่ยี วเชงิ ประวัติศาสตร1อยQางมี คุณภาพในชQวงเทศกาล โดยการมีสQวนรวมของชุมชน
ใชRแบบสอบถามในการเก็บขRอมูลจากกลุQมตัวอยQางท่ีเปcนนักทQองเที่ยวเชิงประวัติศาสตร1ในพื้นท่ี
เปƒาหมาย ๒ แหQง คือ พระธาตุพนม และพระธาตุ เชิงชุม จํานวน ๓๓๓ ตัวอยQาง และแบบสัมภาษณ1
ในการเกบ็ ขอR มูลจากกลQุมตัวอยQางท่ีเปcนคนในชุมชน จํานวน ๖๒ ตัวอยQาง และผRูนําชุมชน จํานวน ๑๒
ตัวอยาQ ง ทําการวิเคราะหข1 อR มูลดRวยสถติ ิเชิงพรรณนา โดยการหาคQารอR ยละ คQาเฉลยี่ และสQวนเบ่ียงเบน
๑๑ ประภาวี วงษ1บุตรศรี, การพัฒนาคุณภาพการทองเท่ียวเชิงประวัติศาสตรในภาคตะวันออกเฉียง
เหนอื , (ราชสมี า : มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีสุรนาร,ี ๒๕๕๖), หนาR ๑๓๒.
๕๔
มาตรฐาน ยังใชRสถิติอRางอิง t-Test F-Test Scheffe’s method และ Discriminant Analysis ผล
การศึกษาพบวQา นักทQองเที่ยวมีความพึงพอใจตQอสQวนประสมทางการตลาดและการ จัดการโลจิสติกส1
ของแหลQงทQองเท่ียวเชิงประวัติศาสตร1ในภาพรวมอยูQในระดับมาก ( X = ๓.๕๓) โดยมี ความพึงพอใจ
ในดRานผลิตภัณฑ1ของแหลQงทQองเท่ียวเปcนลําดับแรก ( X = ๓.๙๗) และพบวQานักทQองเท่ียวท่ีมีปlจจัย
สQวนบุคคลดRานอายุ รายไดRเฉล่ียตQอเดือน และระดับการศึกษาแตกตQางกัน มีผลตQอความพึง พอใจตQอ
สวQ นประสมทางการตลาดและการจัดการโลจิสติกส1ของแหลQงทQองเท่ียวเชิงประวัติศาสตร1 แตกตQางกัน
นอกจากนี้ยังพบวQา โดยสQวนใหญQนักทQองเท่ียวมีความตRองการกลับมาทQองเที่ยวอีก โดยปlจจัยดRาน
ผลิตภัณฑ1ของแหลQงทQองเท่ียวมีผลกระทบตQอการกลับมาของนักทQองเที่ยวมากที่สุดมีขนาดของ
ผลกระทบเทQากับ ๓.๖๑๒ ทางดRานแนวทางในการเพ่ิมศักยภาพการรองรับนักการทQองเท่ียวโดย
ภาพรวมแลRวควรมีการพัฒนาและปรับปรุงท้ังดRานการบริการ และการจัดการโลจิสติกส1ในดRานตQาง ๆ
ไดRแกQ การปรับภูมิทัศน1การควบคุมราคาสินคRา การจัดตั้งศูนย1บริการขRอมูล เพ่ิมการประชาสัมพันธ1
ผQานสื่อตQาง ๆ จัดระเบียบพ้ืนที่จอดรถ ดูแลความสะอาดของหRองนํ้า จัดทําปƒายแนะนําขั้นตอนการ
ใหRบริการ ปรับปรุงสภาพถนนรวมท้ังการจราจรในชQวงเทศกาล การเพิ่มปƒายบอกทาง การติดต้ังตRู
ATM บริเวณใกลRแหลQงทQองเท่ียว สนับสนุนใหRคนในชุมชนมีรายไดRจากการขายสินคRาใหRนักทQองเท่ียว
และการสนับสนุนคนในชุมชนใหRเขาR ใจ และรQวมมือรวQ มใจในการสรRางเอกลักษณข1 องทRองถิน่
จักรินรัตน1 นิยมคRา การวิจัยเรื่องการพัฒนาศักยภาพการบริหารจัดการการทQองเท่ียวเชิง
ประวัติศาสตร1ของทRองถิ่น จังหวัดเชียงใหมQ ปŒ ที่ ๓๑๒ ผลการศึกษาคร้ังนี้สามารถทราบแนวทางการ
ยกระดับศักยภาพการบริหารจัดการการทQองเที่ยวโดยชุมชนจังหวัดเชียงใหมQอยQางย่ังยืน โดยอาศัย
แนวคิดการจัดการของนันทิยา หตุ านวุ ัตร และณรงค1 หุตานุวัตร (๒๕๕๕) ที่เนRนการพัฒนาการบริหาร
จดั การ ๔ ดาR น คอื การบริหารจัดกรดาR นการผลิต การบริหารจัดการดRานการตลาด การบริหารจัดการ
ดRานการเงินและบัญชี และการบริหาร จัดการดRานองค1กรการท่ีจะเพ่ิมศักยภาพใหRชุมชนสามารถรักษา
ฐานทรัพยากรการทอQ งเท่ยี วของ ชุมชนไดโR ดยสามารถดงึ เอาฐานทรัพยากรการทQองเที่ยวของชุมชนท่ีมี
อยQมู าใชใR หเR กิดประโยชน1 โดยไมQไดRกอQ ใหRเกิดการทําลายอัตลักษณ1สอดคลRองกับ มหาวิทยาลัยขอนแกQน
(๒๕๕๔) ระบุวาQ การจัดการการทQองเทย่ี วที่ยงยั่งยืน ประกอบไปดRวย มิติการพัฒนาดRานสังคม มิติการ
๑๒ จักรินรัตน1 นิยมคRา, การวิจัยเร่ืองนี้การพัฒนาศักยภาพการบริหารจัดการการทองเที่ยวเชิง
ประวตั ิศาสตรของทองถนิ่ จังหวัดเชียงใหม ปL ที่ 3, (เชียงใหมQ : มหาวทิ ยาลัยราชภฎั เชยี งใหมQ, ๒๕๕๒), หนาR ๙.
๕๕
พัฒนาดRาน เศรษฐกิจ มิติการพัฒนาดRานส่ิงแวดลRอม โดยเนRนการพัฒนาคนและสังคมใหRเชื่อมโยงกับ
การพัฒนาเศรษฐกิจ มีการใชRทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลRอมในขอบเขตท่ีคงไวRซึ่งความ
หลากหลายทาง ชีวภาพและสามารถพลิกพื้นท่ีใหRกลับสูQสภาพใกลRเคียงกับสภาพเดิมใหRมากท่ีสุด
สอดคลRองกับ ปlจจัยพัฒนาการทQองเที่ยวเชิงนิเวศประวัติศาสตร1ท่ีสําคัญ คือ การพัฒนาทรัพยากร
มนุษย1การสรRางองค1 ความรRูทRองถิ่น การสรRางการเรียนรRูและทํางานรQวมกันกับชุมชน โดยใหRชุมชนมี
สวQ นรQวมในการกาํ หนดทิศทางการทอQ งเที่ยว โดยแนวคิดการจัดการการทอQ งเท่ยี วโดยชุมชนอยQางมีสQวน
รQวม ดวงพรอQอนหวานและคณะ(๒๕๕๔) ชุมชนประกอบ ไปดRวยคนหลากหลายทั้งคนในทRองถ่ิน
หนQวยงานทั้งภาครฐั และเอกชนเขาR มามีบทบาทในการรวQ ม การพฒั นาในชุมชน
ศกั ย1ศรน1 มงคลอทิ ธิเวช การวิจัยเร่ืองกระบวนการพัฒนาศักยภาพชุมชนเพ่ือใหRเปcนชุมชนนQา
อยQู :กรณีศึกษาบRานสบยาบ อําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย๑๓ การศึกษาวิจัยเร่ีอง
กระบวนการพัฒนาศักยภาพชุมชนเพื่อใหRเปcนชุมชนนQาอยูQ : กรณีศึกษาบRานสบยาบ อําเภอเชียงแสน
จงั หวัดเชยี งราย ในคร้งั มีวัตถปุ ระสงค1เพอื่ พฒั นาศักยภาพของชมุ ชนบRานสบยาบเปcนชุมชนนQาอยูQ โดย
ใชRการวิจัยเชงิ ปฏิบตั ิการเพ่อื การสรRางชมุ ชนแหQงการเรียนรูRผQานกระบวนการเรียนรูRแบบมีสQวนรQวมของ
ชุมชน โดยศึกษาบริบทของชุมชนท่ีเอื้อใหRชุมชนเข็มแข็งมีศักยภาพ และการดําเนินการพัฒนา
ศักยภาพของชุมชนในการเปcนชุมชนนQาอยQู โดยผQานกิจกรรมท่ีสําคัญ ๓ ประการ คือ ๑) การวิจัย
(Research) ๒) การพัฒนาศักยภาพ (Capacity Building)๓) การปฏิบัติจริง (Practice) มีภาคีท่ี
ทํางานรQวมกัน ๓ ฝ•าย คือ ผูRวิจัย (Researcher) ชุมชนนักปฏิบัติ/ผRูนําชุมชน (Practitioner)
ประกอบดRวย ผูRใหญQบRาน ผูRชQวยผูRใหญQบRาน สมาชิกองค1การบริหารสQวนตําบลประจําหมูQบRาน
อาสาสมัครสาธารณสุขประจําหมูQบRาน ประธานกลุQมแมQบRาน ประธานกลุQมผูRสูงอายุ ประธานกลุQมหนQุม
สาว และกลุQมป¦อกบRาน สQวนตัวแทนภาครัฐท่ีมีบทบาทเปcนท่ีปรึกษา(Consultant) ประกอบดRวย
เจRาหนRาท่ีสาธารณสุขในพ้ืนที่ นายกองค1การบริหารสQวนตําบล ซึ่งมีกระบวนการพัฒนาดังนี้ ๑) การ
มองเปƒาหมายรQวมกัน โดยการจัดประชุมชาวบRาน และจัดกิจกรรมการสรRางวิสัยทัศน1 และเปƒาหมาย
รQวมกัน ๒) การสรRางโครงสรRาง/กลไกพ้ืนฐานเพ่ือการพัฒนาชุมชนแหQงการเรียนรูR โดยกิจกรรมเดิน
สํารวจและกิจกรรมการประชุมเชิงปฏิบัติการ เพื่อคRนหาพื้นฐานในการพัฒนาชุมชนแหQงการเรียนรูR
๑๓ ศกั ยศ1 รน1 มงคลอทิ ธิเวช, การวจิ ยั เร่ืองกระบวนการพัฒนาศักยภาพชมุ ชนเพอื่ ใหเปtนชุมชนนาอยู :
กรณศี ึกษา บานสบยาบ อาํ เภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย, (เชียงใหมQ : มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม,Q ๒๕๕๒), หนRา ๗๙.
๕๖
๓) การทําโครงการรQวมกัน โดยการทําแผนชุมชน และการติดตามประเมินผลการดําเนินงานรQวมกัน
ระหวQางทมี ผRวู ิจัยและตวั แทนภาคประชาชน
ภัทรา แจRงใจเจริญ การวิจัยเรื่องการจัดการการทQองเท่ียวเชิงวัฒนธรรมกรณีศึกษา ชุมชนโอ
หงมิ าจิหมบูQ าR นชิราคาวาQ โก จังหวดั กฝิ ุ ประเทศญ่ีปนุ• ๑๔ ผRูวิจัยมุQงสํารวจผลกระทบท้ังดRานบวกและดRาน
ลบท่ีเกิดขึ้นจากกิจกรรมการ ทQองเที่ยวของชุมชนโอหงิมาจิ โดยไดRรวบรวมขRอมูลจากงานวิจัยที่
เก่ียวขอR งและการสํารวจภาคสนาม สามารถอธิบายผลกระทบและแนวทางการจัดการตQอผลกระทบที่
เกดิ ขน้ึ จากการทอQ งเที่ยวของชุมชน โอหงิมาจิไดRดังตQอไปนี้ ผลกระทบดRานเศรษฐกิจ ดRวยภูมิประเทศ
ท่ีอยQูในหุบเขาลRอมรอบดRวยภูเขาสูงทําใหRชุมชนโอหงิมาจิเปcนพ้ืนท่ีท่ียาก ตQอการพัฒนาอุตสาหกรรม
หลายพื้นท่ีในบริเวณโดยรอบเคยถูกท้ิงรRาง แตQการจัดการการทQองเท่ียว เชิงวัฒนธรรมสQงผลใหRชุมชน
โอหงิมาจิสามารถรักษาถิ่นฐานและนําการพัฒนาในดRานเศรษฐกิจของชุมชน แตQอยQางไรก็ดีชุมชนก็
ไดRรับผลกระทบเชิงลบจากการพัฒนาการทQองเที่ยวเชQนเดียวกัน โดยมี รายละเอียดดังตQอไปน้ี การ
สรRางงานและสรRางรายไดใR หRกับชุมชน จากความสําเร็จในการเพ่ิมจํานวนนักทQองเที่ยวอยQางตQอเน่ืองทํา
ใหRชาวบRานใน ชุมชนหันมาประกอบธุรกิจทQองเที่ยว จํานวนรRานคRาที่ใหRบริการดRานการทQองเที่ยวใน
ชุมชนเพ่ิมมากขึ้นมีเพียงท่ีพักแบบมินชุขุท่ีนRอยลงเนื่องจากไมQสามารถขออนุญาตขึ้นทะเบียนเพิ่มเติม
ไดR จากขRอมูลทางเศรษฐกิจของหมูQบRานชิราคาวQาโก พบวQา โดยรRอยละ ๒๖.๒ ของ การจRางงานใน
หมูQบRานมาจากธุรกิจท่ีพักและรRานอาหาร และรRอยละ ๑๓.๙ ของการจRางงานมาจาก รRานคRาขายปลีก
เปcนตRน กลQาวคือ ประมาณรRอยละ๔๐ ของการจRางงานใน ๑๖ ชุมชนของหมQูบRานชิ ราคาวQาโกเกิดข้ึน
จากกิจกรรมการทอQ งเทย่ี วในชุมชนโอหงมิ าจิโดยตรง อกี ดาR นจากการสาํ รวจภาคสนามของผRูวิจัยพบวQา
ลกั ษณะการประกอบ กจิ กรรมการทQองเท่ียวของชุมชนโอหงิมาจิ ยังขาดความสรRางสรรค1และความนQา
ดึงดดู ใจ และ อุปาทานในการใหบR รกิ ารนกั ทอQ งเท่ียวน้ันยงั ไมQเพยี งพอกลQาว คือ จํานวนนักทQองเที่ยวใน
แตQละวันมี มากกวQาจํานวนประชากรท้ังหมด ๕ เทQา จากการสํารวจในชุมชนและการสัมภาษณ1
นักทQองเท่ียวพบวQา รRานอาหารและรRานของท่ีระลึกในชุมชนขายสินคRาคลRายคลึงกัน เชQน รRานอาหาร
สQวนใหญQจะเปcนรRาน โซบะโดยใชRเสRนโซบะสําเร็จรูป แตQละรRานมีนักทQองเที่ยวจํานวนมากเขRาคิวรอ
รับประทานอาหารแตQ คุณภาพของอาหารยังไมQเปcนที่นQาประทับใจ นักทQองเที่ยวหลายคนไมQทราบวQา
๑๔ ภทั รา แจงR ใจเจริญ, การจัดการการทองเท่ียวเชงิ วัฒนธรรมกรณศี ึกษา ชุมชนโอหงิมาจิหมบู านชิ
ราคาวาโก จังหวดั กฝิ ุ ประเทศญ่ีปนุ• , (กรุงเทพฯ : มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์, ๒๕๕๘), หน้า ๑๑๒.
๕๗
อาหารทRองถิ่นหรือ อาหารข้ึนช่ือของชุมชนคืออะไร (การสัมภาษณ1 เสาวลักษณ1 แจRงใจเจริญ, วสุมล
บุณยเกียรติ, Makiko Kitahara, ๒๐๑๓) และของที่ระลึกที่ขายในชุมชนนั้นสQวนใหญQรับมาจากเมือง
ทาคายามQาและเมือง ใกลRเคียง ทําใหRนักทQองเที่ยวไมQถูกดึงดูดในการเลือกซ้ือ (การสัมภาษณ1 Yufuko
Komatsu, Junko Ito, ๒๐๑๓) แมRชุมชนมีโอกาสทางธุรกิจคือมีนักทQองเที่ยวเดินทางเขRามาในชุมชน
เปcนจํานวนมาก แตQ อัตราการเติบโตรายไดRในหมQูบRานน้ันไมQไดRเติบโตตามในระดับที่เทQาท่ีควร จาก
ขอR มูลจะเหน็ ไดวR าQ ในปŒค.ศ. ๒๐๐๙ มีนักทQองเที่ยวเดินทางเขRามาในหมQูบRานมากขึ้นจากปŒค.ศ. ๑๙๙๖
ถึงรRอยละ ๗๐ แตQรายไดRจากการใหRบริการเพ่ิมขึ้นเพียง รRอยละ ๓๗ และการขายสินคRาตQาง ๆ เพียง
รRอยละ ๑๑ ดัง นั้นเองการทบทวนแนวทางในการพัฒนาผลิตภัณฑ1การทQองเที่ยวอาจชQวยสรRางรายไดR
และเพ่มิ ประสิทธผิ ลทด่ี ีตอQ เศรษฐกิจของชุมชนโอหงิมาจิและหมบูQ RานชิราคาวQาโกไดR
นุชนภางค1 ชุมดี วิจยั เร่ืองการตั้งถน่ิ ฐานและพัฒนาการของชุมชนโบราณในเขตเมืองเชียงแสน
ระหวQางพุทธศตวรรษท่ี ๑๙-๒๔๑๕ เวียงหลักหรือเวียงศูนย1กลางในดRานตQาง ๆ เชQน การปรับปรุง
กําแพงเมืองและจัดการระบบชลประทาน และการปฏิสังขรณ1วัด เปcนตRน ทั้งนี้เปcนไปเพื่อการสรRาง
ความมน่ั คงแข็งแรงใหRกับเมืองเช ยี งแสนในฐานะศูนย1กลางแหQงอํานาจของพมQาจากการศึกษา การตั้ง
ถิ่นฐานและพัฒนาการของชุมชนโบราณในเขตเม อื งเชียงแสน ระหวQางพุทธศตวรรษท่ี ๑๙-๒๔ ไดR
สะทRอนใหRเห็นวQาเมืองเชียงแสนไดRอาศัยศักยภาพท้ังในดRานทําเลที่ตั้ง และความสัมพันธ1ของชุมชน
โบราณตQาง ๆ ๒๑ แหQง ท่ีกระจายอยQูตามลํานํ้าสายตQาง ๆ ในเขตที่ราบลุQมเชียงแสน เพ่ือกQอใหRเกิด
เมืองเชียงแสนที่มีความสําคัญในทางการเมืองการปกครอง และเศรษฐกิจ ในทQามกลางบริบททาง
ประวตั ศิ าสตร1ทเี่ ปล่ยี นแปลง เชนQ อิทธิพลทางเศรษฐกิจ และการเมืองการปกครอง
ผลจากการศึกษา พบวQา กQอนการสรRางเมืองเชียงแสนในพุทธศตวรรษท่ี ๑๙ มีเมืองเกิดข้ึนใน
บรเิ วณท่ีราบลุQมเชยี งแสนแลRว ดRวยปlจจัยท่เี ปcนองค1ประกอบ ๒ ประการ ไดRแกQ (๑) การผสมผสานและ
ความตอQ เนือ่ งทางวัฒนธรรมของกลุQมคนระหวQางกลุQมคนดั้งเดิม และกลุQมท่ีเขRมาอยQูใหมQ (๒) ทําเลท่ีต้ัง
ท่ีเอือ้ อํานวย เชQน การต้ังอยQูริมแมQนํ้าโขงเปcนเสRนทางคมนาคมในการติดตQอแลกเปล่ียนกับชุมชนอื่น ๆ
มีที่ราบกวRางขวางเอ้ือตQอความอุดมสมบูรณ 1ของผล ิตผลทางการเกษตรกรรมในชQวงพุทธศตวรรษที่
๑๙-๒๒ เมอื งเชยี งแสนสราR งขึน้ ภายใตรR าชอํานาจของราชวงศ1มงั ราย โดยอาศยั ฐานอํานาจของชุมชนที่
๑๕ นชุ นภางค1 ชุมดี, การตง้ั ถ่นิ ฐานและพฒั นาการของชุมชนโบราณในเขตเมืองเชียงแสนระหวางพุทธ
ศตวรรษที่ ๑๙-๒๔, (เชียงใหมQ : มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม,Q ๒๕๔๙), หนาR ๘๙.
๕๘
มีอยูQเดิมในบริเวณทรี่ าบลQุมเชยี งแสน ปlจจัยท่สี ําคญั คอื สภาพแวดลอR มทางกายภาพของพ้ืนที่และสภาพ
แวดลRอมทางวัฒนธรรมไมQวQาจะเปcนดRานทางการเมือง และดRานพุทธศาสนา จึงปรากฏวQามีการสรRาง
ชุมชนใหมQเพ่ิมมากขึ้น ซึ่งชุมชนในบริเวณที่ราบลุQมเชียงแสนเหลQานี้มีความสัมพันธ1ท่ีเช่ือมโยงกันแมR
ในชQวงที่เมืองเชียงแสนตกอยูQภายใตRอํานาจการปกครองของพมQาในราวพุทธศตวรรษที่ ๒๒-๒๔ พมQา
อาศยั ยานชุมชนท่ีมีอยูQแตเQ ดิมในเขตเมอื งเชยี งแสนไวR และปรับปรุงเวียงเชียงแสนใหRเปcนเวียงหลักหรือ
เวียงศูนย1กลางในดRานตQาง ๆ เชQน การปรับปรุงกําแพงเมืองและจัดการระบบชลประทาน และ การ
ปฏิสังขรณ1วัด เปcนตRน ท้ังนี้เปcนไปเพ่ือการสรRางความม่ันคงแข็งแรงใหRกับเมืองเชียงแสนในฐานะ
ศูนย1กลางแหQงอํานาจของพมQาจากการศึกษา การตั้งถิ่นฐาน และพัฒนาการของชุมชนโบราณในเขต
เมืองเชียงแสน ระหวQางพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๔ ไดRสะทRอนใหRเห็นวQาเมืองเชียงแสนไดRอาศัยศักยภาพ
ท้ังในดRานทําเลท่ีตั้ง และความสัมพันธ1ของชุมชนโบราณตQาง ทQามกลางบริบททางประวัติศาสตร1ที่
เปลยี่ นแปลง เชQน อิทธิพลทางเศรษฐกจิ และการเมืองการปกครอง
บทท่ี ๓
วธิ ีดําเนนิ การวจิ ยั
ในการศึกษาวิจัย โดยภาพรวมของการกําหนดระเบียบวิธีการวิจัยหรือกระบวนวิธีการวิจัย
(methodology) เพื่อสรRางชุมชนแหQงการเรียนรูR เพ่ือพัฒนาชุมชน อําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
ที่นํามาใชRในการวิจัยเพ่ือเปcนการศึกษาแนวคิดทฤษฎีองค1ประกอบ กระบวนการพัฒนาสังคมหรือ
ประเทศ ผูRวิจัยจึงศึกษาแนวคิด หลักการทางกฎหมาย และกําหนดระเบียบวิธีการวิจัยหรือกระบวน
วิธีการวิจัยคุณภาพมีข้ันตอนการดําเนิน การศึกษาวิจัยตามรายละเอียดผQานกระบวนการเรียนรRูการมี
สQวนรQวมของชุมชนในพื้นท่ี การดําเนินการวิจัยพัฒนาศักยภาพของชุนชนตามบริบทท่ีเอ้ือตQอการ
สQงเสริมความเขRมแข็งชุมชน การเก็บขRอมูลเชิงลึกตามแผนการดําเนินงานเปcนการศึกษาดําเนินงาน
ภาคสนามในพ้ืนที่เปƒาหมายเพื่อศึกษา มีวัตถุประสงค1 ๑) เพื่อจัดทําแผนพัฒนาศิลปวัฒนธรรมเชียง
แสนมรดกลRานนา ๒) เพ่ือพัฒนานวัตกรรมศิลปวัฒนธรรมเชียงแสนดRวยแอพพลิเคชั่น ๓) เพื่อการ
สQงเสริมการทQองเท่ยี ววฒั นธรรมมรดกลาR นนา โดยมีวธิ ีวิจยั ดังน้ี
๓.๑ รปู แบบการวิจยั
รูปแบบการวิจัยครั้งนี้ เปcนการวิจัยแบบผสมผสานของการวิจัย ๔ ประเภท คือ การวิจัยเชิง
เอกสาร (Documentary Research) การวิจัยในเชิงปริมาณ (Quantitative Research) การวิจัยเชิง
คณุ ภาพ (Qualitative Research) และการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีสQวนรQวม (Participatory Action
Research) โดยมีขน้ั ตอนการวิจยั ดงั นี้
๑. การวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) แหลQงขRอมูลที่ใชRในการวิจัยขRอมูลที่
เปนc เอกสารแนวคิดทฤษฎี งานวิจัยทเ่ี กี่ยวขRอง และขอR มูลพื้นฐานของอําเภอเชยี งแสน จังหวัดเชียงราย
๖๐
ในการพัฒนาแอพพลิเคช่ันเพ่ือสQงเสริมแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน สรRางกรอบ
แนวคิดในการวิจัยศึกษาเอกสารขRอมูลพ้ืนฐานเก่ียวกับพื้นท่ีเปƒาหมายดRานสถิติพ้ืนฐาน การจัดเก็บ
ขอR มลู ทีเ่ กย่ี วขRองกบั พ้ืนท่ี บุคคลท่ีเกี่ยวขRอง เชQน ผRูนําชุมชน ประชาชน นักทQองเที่ยว และหนQวยงานท่ี
เก่ียวขRอง เอกสารท่ีเก่ียวขRองกับประวัติศาสตร1ความเปcนมาของอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
โบราณสถาน แหลQงทอQ งเทยี่ วทางวัฒนธรรม นวตั วิถชี ุมชน ดงั น้ี
๑) ประวัติความเปcนมาของ ประวัติศาสตร1โดยไดR พบหลักฐานทาง โบราณคดีประเภท
เคร่ืองมือหินกะเทาะ จัดเปcนเคร่ืองมือยุคหินเกQา ประเภทเคร่ืองขูด สับและสับตัด อันเปcนเคร่ืองมือที่
ใชRในสังคม ลQาสัตว1 ซ่ึงตรงกับการแบQงยุคแบบเดิม คือ เครื่องมือหินสมัยกQอน เครื่องมือกลQุมนี้ เปcนไป
ไดRวQากลุQมคนยุคหินเกQาท่ีต้ังถิ่นฐานอยูQบริเวณดังกลQาว อาจมีความสัมพันธ1ในดRานหนึ่งกับคนยุคหินเกQา
ในประเทศจีน หรือที่รRูจักกันในช่ืองและควรมีอายุอยูQในราวมนุษย1ปlกกิ่งปลายสมัยไพลโตซีนหรือ
ประมาณสองแสนถึงหมื่นปŒ๑๖ อําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย พญาแสนภูแหQงราชวงศ1มังราย พ.ศ.
๑๘๗๑ ไดRมีการเปล่ียนแปลงที่สําคัญของเมืองในการพัฒนาชQวงพุทธศตวรรษท่ี ๑๙-๒๒ ประชาชนไดR
อยูQกันอยQางกระจัดกระจายในพ้ืนท่ีลQุมนํ้าโขงบริเวณท่ีราบลQุมอําเภอเชียงแสนไดRเพ่ิมขึ้นอยQางรวดเร็ว
การขยายตัวของสังคมชุมชนอําเภอเชียงแสนมีสQวนหนึ่งที่ไดRบุกรุกโบราณสถาน การเติบโตของเมือง
การตัง้ ถนิ่ ฐาน และความสัมพันธ1ของชุมชนในพื้นที่อําเภอเชียงแสนจึงกลายเปcนเมืองโบราณสถานท่ีมี
ความสําคัญของอาณาจักรลRานนา เมืองเชียงแสนเปcนเมืองท่ีมีความสําคัญเมืองหนึ่งประวัติศาสตร1ใน
ยุคของตํานานและปรัมปราคติบางตํานานกลQาววQาอาจมีมาแลRวต้ังแตQในสมัยพุทธกาลหรือบางตํานาน
เร่มิ ขึ้นราวพทุ ธศตวรรษท่ี ๑๒ เปcนตRนมาในตํานานตQาง ๆ ของเมืองเชียงแสน กลQาวถึงช่ือเมืองโบราณ
สองเมืองที่เกี่ยวขRองกับเมืองเชียงแสน ไดRแกQ โยนกนครไชยบุรีศรีชRางแสน และหิรัญนครเงินยางเชียง
แสน โดยท่เี มืองแรกน้นั ปรากฏอยQูใน“ตํานานสิงหนวัติกุมารกลQาวถึงการสรRางเมืองโดยเจRาชายสิงหนว
ตกิ ุมาร”พรอR มดวR ยไพรQพลจํานวนแสน ครวั ลงใตมR าตั้งบาR นเมอื งใหมQที่เมืองเชียงแสน ณ ริมฝl•งตะวันตก
๑๖ วีรพันธุ1 มาไลยพันธุ1, เครื่องมือยุคหินเกาท่ีเชียงแสน, (โบราณคดีปŒ ที่๔:ฉบับ๑ ก.ค. ๒๕๑๕), หนRา
๓๘.
๖๑
ของแมQน้ําขรนที (แมQนํ้าโขง) ซึ่งเคยเปcนสQวนหน่ึงของแควRนเมืองสุวรรณโคมคํา๑๗ แตQเดิมน้ันเปcนถิ่น
ของชาวละวาR “ปู•เจาR ลาวจกมี”เปนc หวั หนาR มีอายุตั้งแตQศาสนาพระพุทธกัสสปในภัทรกัสสปในภัรกัปปž๑๘
อายขุ องเมอื งใหมQทพี่ ระเจาR สิงหนวตั ิราชสรRางรวQ มสมัยกับพุทธกาล
เมอื งโยนกนครไชยบรุ ีศรชี RางแสนเจริญรQุงเรืองมาไดRถึงถึงศักราช ๔๖๗ หรือราว พ.ศ. ๑๐๐๓
รชั สมยั ของพระองค1มหาชัยชนะเจRาก็ถึงคราวลQมสลาย เน่ืองจากชาวเมืองไปกินปลาไหลเผือก เกิดแผQ
ยุบน้ําไหลเขRาทQวมเมืองจนกลายเปcนหนองน้ําถูกท้ิงรRางไวRเมืองมีอายุยืนยาวถึง ๑,๑๑๕ ปŒ รวมมี
กษตั ริย1ปกครองท้งั หมด ๔๖ พระองค1๑๙
ในขณะท่ีช่ือเมือง“หิรัญนครเงินยางเชียงแสนปรากฏขึ้น”ภายหลังเมืองโยนกนครไชยบุรีศรี
ชRางแสนของราชวงศ1พระเจRาสิงหนวัติราช ตามที่ตํานานและพงศาวดารเมืองเชียงแสน เชียงราย
พะเยา และเชียงใหมQระบุไวR เปcนเมืองท่ีพระเจRาลาวจักรเทวราชสรRางขึ้นที่ริมฝ•lงแมQน้ําละวRานัทที และ
เปนc ที่เดยี วกับทพ่ี ระพุทธเจาR ไดเR คยทรงแสดงพุทธทํานายไวใR นรัชสมัยชองพระเจาR สงิ หนวตั ริ าช๒๐
ตํานานในชQวงปลายกลQาวไวRไมQชัดเจนเก่ียวกับสถานภาพของเมืองเงินยางเชียงแสนทราบแตQ
เพียงวQากษัตริย1องค1สุดทRายที่ปกครองเมือง คือ ผญาลาวเมง ถึงศักราช ๖๑๓ จากน้ันเจRามังรายผูRเปcน
โอรสทรงยRายไปประทับอยQูเมืองเชียงรายแทน และเปcนพระองค1ที่ทรงรวบรวมเมืองสําคัญ ของเมือง
เหนือเขRาเปcนป™กแผQนภายใตRอาณาจักรลRานนา โดยมีศูนย1กลางอยQูที่เมืองเชียงใหมQ เมืองเชียงแสนยุค
๑๗ กรมศิลปากร, ตํานานสิงหนวติกุมารในประชุมพงศาวดาร ภาคท่ี๖๑ พิมพคร้ังท่ีสาม ในงาน
พระราชทานเพลิง ศพ พลตรี เจาราชบุตร (วงศตวัน ณ เชียงใหม), (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๑๖), หนRา
๕๓.
๑๘ พระยาประชากิจกรจักร1, ภาคท่ี๑ ช่ือสุวรรณโคมคาํ วาดวยขอมสมยั ในพงศาวดารโยนก, พิมพครั้ง
ท่หี า, (กรงุ เทพฯ: คลังวิทยา,๒๕๐๗), หนาR ๑๑๘.
๑๙ กรมศลิ ปากร, ตาํ นานสิงหนวติกุมารในประชุมพงศาวดาร ภาคที่๖๑ พิมพครั้งท่ีสาม, (กรุงเทพฯ :
กรมศิลปากร, ๒๕๑๖), หนาR ๘๙.
๒๐ พระยาประชากิจกรจักร, “ภาคท่ี ๔ ช่ือพิงควงศวาดวยละวะสมัย : บริจเฉทท่ี ๑๑ วาดวยลาวจก
ราชสรางเมอื งเชยี งราว”, และกรมศิลปากร “พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน” ใน ประชุมพงศาวดาร ภาคท่ี
๖๑, (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๑๖), หนRา ๒๒๔.
๖๒
ประวัติศาสตร1แสดงใหRเห็นวQาพระพุทธศาสนาเขRามามีบทบาทอยQางมากในการเขียนตํานานเมือง เห็น
ไดRชัดเจนจากการสรRางบRานเมืองตามพุทธทํานายเพ่ือสรRางความศักด์ิสิทธ์ิ และยิ่งใหญQใหRกับเมือง คือ
ความเกี่ยวเนื่องสอดคลRองกันระหวQางเมือง และศาสนาพุทธ การทํานุบํารุงพระศาสนาหรือการ
ศลี ธรรมของผนูR ําลRวนสQงผลตQอความเจริญและการลQมสลายของเมืองตามปรากฎในตํานาน๒๑ ชื่อเมือง
ตามทีเ่ รียกกันในปจl จบุ ันเชยี งแสนเปนc ชื่อที่เรียกกันมาภายหลัง และมีท่ีมาของช่ือที่แตกตQางกันออกไป
ในขณะท่คี วามของอายสุ มัยหากเทยี บดRานระยะเวลาแลวR เมอื งหริ ัญนครเงินยางของราชวงศ1ลวจักราช
ท่ีเกิดภายหลังเมืองโยนกนครไชยบุรีศรีชRางแสนมีอายุอยูQในรQุนราวคราวเดียวกับเมืองหริภูญชัย การ
เสื่อมอํานาจความเปcนศูนย1กลางการปกครองในระยะเวลาใกลRเคียงกันดRวย คือ พญามังรายเร่ิม
รวบรวมดนิ แดนเมืองเหนือเขRาอยQูภายใตอR าํ นาจการปกครองเดียวอาณาจักรลRานนา ความสัมพันธ1ของ
ทง้ั สองพื้นที่ เชQน เดียวกับงานศิลปกรรมท่ีมีอายุกQอนพุทธศตวรรษท่ี ๑๙ แมRวQาในตํานานการสรRางวัด
วาอาราม พระธาตุเจดีย1จํานวนมากภายในเมืองและบริเวณใกลRเคียงเมืองเชียงแสนภายใตRการ
ปกครองของพมQา(พุทธศตวรรษที่ ๒๒-๒๓) อาณาจักรลRานนาตกอยQูภายใตRการปกครองของพมQา
ราชวงศ1ตองอูของพมQาสามารถยึดอาณาจักรลRานนาไวRภายใตRอํานาจไดR เมืองเชียงแสนตกอยQูในภาวะ
ความวุนQ วายของการชิงอาํ นาจโดยพมาQ เชียงใหมQ ลRานชRาง และกรุงศรีอยุธยาพมQาไดRแตQงต้ังขุนนางมา
ปกครองเมืองเชียงแสนมีตําแหนQงเจRาเมืองเชียงแสน เรียกวQา หวุQน หรือเมี้ยวหวQุน เมืองเชียงแสนถือ
เปcนชัยภูมิท่ีดีในการแผQขยายอํานาจของแตQละแวQนแควRนจึงมีการแยกกันหลายคร้ังงพมQาท้ังเชียงใหมQ
และอยุธยา พมQาจึงโอนใหRเชียงแสนข้ึนตรงตQอกรุงอังวะ เมืองเชียงแสนจึงเปcนท่ีม่ันของพมQาสืบตQอมา
จนถึงสมัยกรุงธนบุรีมีผูRนําสองคนของลRานนา คือ พญาจQาบRาน และเจRากาวิละ รQวมทัพกับกรุงธนบุรี
ตQอตRานอํานาจพมQาในลRานนา สงครามครั้งนี้ ๓๐ ปŒ ลQวงเขRาสมัยยืดเยื้อถึงรัตนโกสินทร1ตอนตRนจึง
ประสบความสําเร็จ ในสQวนที่เกี่ยวขRองกับเมืองเชียงแสนนั้นเมืองกองทัพของเจRากาวิละเขRามาตีเมือง
จนแตกและกวาดตRอนเชลยไปเปcนจํานวนมากเชียงแสนในฐานะเมืองศูนย1กลางของพมQาในสมัย
รัตนโกสินทร1ตอนตRน และการ สิ้นสุดของเมืองเชียงแสน (พุทธศตวรรษท่ี ๒๔) การแผQอํานาจเหนือ
อาณาจักรลRานนาในอดีตระหวQางพมQาและสยามต้ังแตQสมัยกรุงธนบุรี ยืดเยื้อตQอมาจนถึงสมัย
รัตนโกสินทร1ตอนตRน ในชQวงน้ีเมืองเชียงแสนถูกพมQาใชRเปcนฐานที่ทําสงครามกับเชียงใหมQ และเมือง
เหนืออื่น ๆ ตรงกับกรุงเทพฯท่ีข้ึนราชธานีใหมQของสยามผRูนําคนสําคัญของเมืองเหนือ คือ เจRากาวิละ
ซึ่งไดRรับพระราชทานตําแหนQงขุนนางจากพระบาทสมเด็จพระพุทธยอจุฬาโลกฯ เปcน พระยาวชิร
๒๑ พรสวรรค1 อมั รานนท,1 ตาํ นานเชยี งแสน : การศึกษาเชิงวิจารณ, (กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลยั ศลิ ปกรณ1
, ๒๕๒๖), หนาR ๒๔๘.
๖๓
ปราการเจRาเมอื งนครเชยี งใหมQในฐานะเจาR ประเทศราช ไดRรวบรวมไพรQพลจัด ทัพสRูรบกับพมQาอยQูหลาย
ครั้งระหวQาง พ.ศ.๒๓๓๖ จนถึง พ.ศ. ๒๓๔๐๒๒ จนกระทั่งในปŒ พ.ศ. ๒๓๔๗ กองทัพผสมระหวQาง
เชยี งใหมQ นครลาํ ปาง นาQ นและแพรกQ ็สามารถตีเมอื งเชยี งแสนไดR กองทัพเชียงใหมQคร้ังที่สามารถตีเมือง
เชียงแสนแตกและขับไลพQ มาQ ออกไปไดRนําโดยเจRาเจ็ดตนเช่ือวQาสงครามในคร้ังนั้นทําใหRเชียงแสนกลาย
สภาพเปcนเมืองรRาง พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟƒาจุฬาโลกฯ ไดRโปรดใหRเผาเมืองเชียงแสนท้ิง
เน่ืองจากเกรงวQาจะเปcนท่ีม่ันของพมQาอพยพชาวเชียงแสนมาอยQูยังหัวเมืองในภาคเหนือเชียงใหมQ
ลาํ ปาง นQาน และเวียงจันทน1อีก สQวนหนึ่งใหRลงมายังกรุงเทพฯ โปรดใหRต้ังบRานเรือนอยูQที่สระบุรี(บRาน
เสาไห)R และ จงั หวดั ราชบุร(ี บาR นคูบัว)๒๓
สมัยแผQนดินของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลRาเจRาอยูQหัวยังคงปรากฏความพยายามของ
พมQาในการหวนกลับมายึดครองเมืองเชียงแสนอีกคร้ังดRวยการสQงขุนนางมาครองเมืองแตQไมQเปcน
ผลสําเร็จเน่ืองจากทางสยามใชRขRออRางวQาเมืองเชียงแสนอยูQในราชอาณาจักรไทย เมื่อเมืองเชียงแสน
กลายเปcนเมอื งท่ีอยQภู ายใตRการปกครองของสยามในทRายที่สุดแลRวนโยบายใหRต้ังเปcนเมืองข้ึนมาใหมQแตQ
ไมQประสบความสําเร็จมากนักจุดสิ้นสุดความเปcนเมืองแสน คือ ชQวงท่ีมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการ
ปกครองระดับทRองถ่ินโดยยุบเมืองเชียงแสนเขRาเปcนอําเภอเชียงแสนหลวงขึ้นตรงตQออําเภอแมQจัน
ตอQ มาจึงยกระดบั ข้ึนเปนc อาํ เภอเชียงแสนใน ๒๕๐๐
๒) รูปแบบและกระบวนการสรRางสรรค1ผลงานศิลปกรรมเมืองเชียงแสน เชQน การพัฒนา
รูปแบบผลงานทางศิลปะ การสรRางสรรค1ผลงานรQวมสมัย ความสําคัญของเมืองเชียงแสนสามารถ
ศึกษาไดRจากหลักฐานทางโบราณคดีที่เหลืออยูQ ไดRแกQ กําแพงเมือง คูเมือง และที่สําคัญ คือ วัดวา
อารามตQาง ๆ อยูเQ ปนc จํานวนมากซง่ึ พบเทQาท่สี ํารวจ และทาํ บัญชไี วแR ลวR ๑๔๑ มีถงึ วัด ซ่ึงสอดคลRองกับ
ตํานาน และพงศาวดารเมืองเชียงแสน สQวนใหญQจะกลQาวถึงการสรRางวัด ตั้งแตQเร่ิมตRนของการสรRาง
เมืองในสมัยพญาแสนภูไดRใหRมีการสรRางวัดขึ้นแหQงแรก ในเมืองเชียงแสน คือ วัดเชียงม่ัน ตQอมาใหR
สรRางวัดพระหลวง (วัดเจดยี 1หลวง) ปา• สกั เปนc ตนR และในรัชกาลตQอมาก็ไดRใหRมีการสรRางวัดสืบตQอกันมา
ตลอด ไมQวQาเมืองเชียงแสนจะขึ้นอยQูกับเมืองเชียงรายหรือขึ้นอยQูกับพมQาผูRที่มาปกครองเมืองเชียงแสน
๒๒ วินัย พงศ1ศรีเพียร, เมืองเชียงแสนในจดหมายเหตุชาวตะวันตก, โลกประวัติศาสตร ๓, (เมษายน-
มถิ ุนายน ๒๕๔๐), หนRา ๗.
๒๓ พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร รัชกาลท่ี ๑ ฉลับเจาพระยาธิพากรวงศมหาโกษาธิบดี,
(กรุงเทพฯ : อมั รินทร์พริน% ติง% แอนด์พบั ลชิ ช*ิง จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๒), หน้า ๒๐๐.
๖๔
มีพระราชนิยมในการสรRางวัด ซQอมแซมวัดเปcนสําคัญ การสรRางวัดนั้นนQาจะเกิดจากศรัทธาของเจRาผูR
ครองเมืองชาวเมอื งท่รี วมกันสราR งขึ้น เพ่อื อทุ ศิ ใหRแกพQ ระพุทธศาสนา
วัดบางวัดจะมีตํานานท่ีกลQาวถึงการสรRาง และปŒแมRวQาท่ีสรRางไวRแลRว แตQเน่ืองจากเมืองเชียง
แสนมวี ัดอยเQู ปนc จาํ นวนมากประกอบกับวดั ตQาง ๆ ไดRเคยถูกท้ิงรRางมาแลRวทั้งส้ิน จึงนับไดRวQาเปcนปlญหา
อยQางมากตQอการศึกษารูปแบบของเจดีย1เมืองเชียงแสน เก่ียวกับชื่อของวัดที่กลQาวถึงในตํานานวQาตรง
กับทีไ่ ดRมีการกาํ หนดไวใR นปจl จบุ นั บางวัดก็สามารถกําหนดช่ือ และตําแหนQงไดRแนQชัด เชQน วัดป•าสัก วัด
เจดีย1หลวง วัดพระธาตุจอมกิตติ เปcนตRน สมัยที่ ๑ ศิลปกรรมในยุคแรกเร่ิม (พุทธศตวรรษท่ี ๑๙)
หลักฐานทางศิลปกรรมที่แสดงใหRเห็นวQาเปcนงานในระยะแรกที่เกQาสุดของเมืองเชียงแสน (ในพุทธ
ศตวรรษท่ี๑๙) ไดRแกQ การรับอิทธิพลมาจากศิลปะปาละของอินเดียศิลปะพุกาม ของพมQาและศิลปหริ
ภุญชัย ตัวอยQางสําคัญคือเจดีย1ทรงปราสาทหRายอด ไดRแกQ พระธาตุสองพี่นRอง (องค1ทิศใตR) และ วัดป•า
สัก เปcนตRน พระพุทธรูปแบบขัดสมาธิเพ“แบบเชียงแสนสิงห1หนรที่เรียกวQา”ซ่ึง เปcนรูปแบบที่ไดRรับมา
จากศิลปะปาละผQานมาทางศิลปะพุกามทีแ่ สดงใหRเห็นถึงงานศิลปกรรมท่ีเกQาสุด คือ อิทธิพลของศิลปะ
พุกาม ไดRแกQเจดยี ท1 รงปราสาทยอดหรอื ทรงปราสาทหRายอด ทว่ี ดั พระธาตุสองพ่ีนRองป•าสักส่ิงที่แสดงใหR
เห็นถึงอิทธิพลศิลปะพุกาม คือ การท่ีเจดีย1ท่ีมีเรือนธาตุ มีเจดีย1ยอดท่ีไมQมีบัลลังก1 เหนือมีการประดับ
เจดีย1เล็ก ๆ ท่ีมุมทั้งเรียกวQาสถูปŽ ๔ มีงานประดับท่ีสําคัญ คือ รูปแบบของซุRมเรียกวQา ซุRมฝlกเพกา
หรือซRุมปŒกนก ในศิลปะพุกามเรียกวซุRมเคล็ก (Clec) การประดับลายท่ีเสา และผนังของเรือนธาตุ
เรียกวาQ ลายกาบบน กาบลาQ ง หรือลายประจํายามอกซึ่งมีการประดับลวดลาย และลักษณะของลายท่ี
ยังเปcนแรก ๆ ในศลิ ปะลRานนา กําหนดอายุไดRในราวพุทธศตวรรษท่ี ๑๙ ท้ังเทคนิคการทําและรูปแบบ
ปรับปรุงมาจากเจติยวิหารในศิลปะพุกามลักษณะของเจดีย1ทรงปราสาทหRายอดยังมีความสัมพันธ1
ทางดRานรูปแบบกับศิลปะสมัยหริภุญชัยตอนปลายหรือลRานนาตอนตRน เชQน ที่เจดีย1วัดเกาะกลาง
อําเภอปา• ซาง จงั หวัดลําพนู และเจดีย1เชยี งยนั วดั พระธาตหุ รภิ ญุ ชัย เปนc ตนR
งานประติมากรรม ปรากฏหลักฐานอยQางชัดเจนวQามีอิทธิพลของศิลปะปาละท่ีผQานมาทา
พุกาม คือ กลQุมพระพุทธรูปท่ีเรียกวQา“พระพุทธรูปแบบเชียงแสนสิงห1หน่ึง”ไดRแกQ กลQุมพระพุทธรูป
ประทับ นั่งขัดสมาธิเพชร พระพักตร1กลม อมย้ิม ขมวดพระเกศาใหญQ พระรัศมีเปcนดอกบัวตูม พระ
วรกาย อRวน ชายสังฆาฏิสั้นอยูQเหนือพระถัน สมเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชานุภาพไดRพบพระพุทธรูป
ในเปcนครั้งแรกที่เมืองเชียงแสน จึงทรงกําหนดเรียกวQา“ศิลปะสมัยเชียงแสนเปcน”และทรง เรียกวQา
พระพุทธรูปเชียงแสนรQุนแรก ปlจจุบันเรานิยมเรียกศิลปะในภาคเหนือทั้งหมดวQา“ศิลปะลRานนา”แทน
“ศิลปะเชียงแสน”เพราะครอบคลุมมากกวQาในเร่ืองของความเปcนศูนย1กลาง อาณาจักร แตQเรายังคง
๖๕
เรียกแบบพระพุทธรูปวQา“แบบเชียงแสนสิงห1หนึ่ง” พระพุทธรูปที่เรียกวQา“แบบเชียงแสนสิงห1หนึ่ง”
พบทีเ่ มอื งเชยี งแสน และนQาจะเปcนพระพทุ ธรูปในระยะแรก ๆ ในศิลปะลRานนาและของเมืองเชียงแสน
มีการกําหนดอายุใหมQวQาพรRอมกับการสถาปนาเมืองเชียงแสนหรืออาณาจักรลRานนาระยะแรกในราว
พุทธศตวรรษท่ี๑๙
๓) การจดั การทรัพยากรวัฒนธรรมของวัดที่เปนc ตRนแบบพุทธศลิ ปกรรมในลาR นนา เชนQ วัดพระ
ธาตุสองพี่นRองยอดหรือทรงปราสาทหRายอดที่ป•าสักส่ิงท่ีแสดงใหRเห็นถึงอิทธิพลศิลปะพุกาม คือการท่ี
เจดียท1 ีม่ ีเรือนธาตุ มีเจดยี 1ยอดที่ไมมQ บี ลั ลงั ก1 เหนอื มีการประดับเจดยี เ1 ลก็ ๆ ท่ีมุมทั้งเรียกวQา สถูปŽ ๔ วัด
เจดยี 1หลวง เปนc ตนR
๔) รูปแบบการสQงเสริมการเรียนรูRและการอนุรักษ1ศิลปะของวัดและชุมชน เน่ืองจาก
ศิลปวฒั นธรรมอําเภอเชียงแสน การแสดง พื้นบาR น อัตลกั ษณ1ประจาํ จงั หวัดเชียงรายท่ีคนภาคเหนือไดR
สืบทอดมาต้ังแตQสมัยโบราณ เปcนการแสดงฟƒอนเล็บ ตีกลองสะบัดชัย การฟƒอนดาบ การฟƒอนซ่ึงถือ
เปcนการแสดงที่ชาวเหนือลRานนาไดRมีการประยุกต1ทQารําดRวยจิตนาการของตนตามดนตรีเปcนทQาฟƒอนที่
งดงาม ซงึ่ ศิลปะการแสดงทางภาคเหนือ การอนุรักษถ1 าQ ยทอดความรูRโดยครูสอน ผQานความเช่ือและพิธี
กรรมการสบื สานกันมานาน ซง่ึ ศิลปะ วัฒนธรรมเหลาQ น้ขี าดการบนั ทึก เปcนรายลักษณ1อักษร ผูRสืบสาน
ตRองท่ีจะฝก™ หัด สวQ นมากก็จะเปนc คนในครอบครัวหรอื เครือญาติที่รQวมกันอนุรักษ1สืบสานกันมาตามชQวง
อายุ สภาพการณ1ดRานการสQงเสริม และอนุรักษ1ศิลปะการแสดงฟƒอน การตีกลองตQาง ๆ ขององค1กร
ปกครองสQวนทRองถิ่น จังหวัดเชียงราย การจัดสรร งบประมาณเพื่อจัดกิจกรรมและโครงการอนุรักษ1
วัฒนธรรมอาจตRองพิจารณาเร่ืองความสมดุลของงบประมาณท่ีจะตRองยึดหลักการสืบสานของเกQา
โบราณ ใหRประชาชนคนรQุนใหมQมีความเขRาใจและยอมรับคQานิยมแตกตQางกันตQอศิลปะเชิงวัฒนธรรม
ด้ังเดิม ในทางปฏิบัติควรมีความพรRอมในการจัดการเรียนการสอนตามระบบของสถาบันการศึกษาใน
ทRองถิ่น ความจํากัดในเรื่ององค1ความรRู และงบประมาณในการสQงเสริมไมQชัดเจนจึงทําใหRการบรรจุ
หลักสูตรการเรียนการสอนศิลปวัฒนธรรมไมQสามารถบรรลุวัตถุประสงค1ตามความตRองการของคนใน
ทRองถ่ินเทQาท่ีควร อําเภอเชียงแสนจึงเปcนจุดหน่ึงของเปƒาหมายในการท่ีจะเปcนศูนย1กลางการ
แลกเปล่ียนเรียนรRูดRานศิลปวัฒนธรรมชุมชน เพ่ือท่ีจะบริหารจัดการใหRชุมชนไดRมีเขRามามีบทบาทใน
การพัฒนาสQงเสรมิ แหลงQ ทQองเทีย่ ววฒั นธรรมเชงิ สรRางสรรค1 จังหวัดเชียงราย
๕) แนวทางการพัฒนาพ้ืนที่ศิลปะและการพัฒนาเสRนทางการทQองเท่ียวเชิงศิลปะรวมท้ัง
นโยบายและยุทธศาสตรก1 ารพฒั นาเมืองเชิงสรRางสรรค1ในเมอื งเชียงแสน ทีส่ อดคลRองกับการเรียนรูRและ
การพัฒนาทย่ี ง่ั ยืน การศกึ ษาศักยภาพการทอQ งเทยี่ วเชงิ วัฒนธรรมและเพ่อื หา แนวทางการสQงเสริมการ
๖๖
ทQองเท่ียวเชิงวัฒนธรรมชุมชนอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย โดย มีการสุQมตัวอยQางแบบเจาะจงใชR
วิธีการศึกษาเชิงปริมาณ มีเคร่ืองมือท่ีใชRในการ ศึกษา คือ แบบสอบถามนักทQองเท่ียวที่เขRามาในพ้ืนท่ี
ชุมชนทQา และการศึกษาเชิงคุณภาพโดย ใชRเครื่องมือในการศึกษา คือ การสัมภาษณ1แบบเชิงลึกจาก
ผูRนําชุมชนและผูRท่ีมีสQวนที่เกี่ยวขRองพ้ืนท่ีนํามาวิเคราะห1ขRอมูลหาคQาเฉลี่ยและวิเคราะห1ขRอมูลเชิง
คุณภาพ นํามาเปcนพื้นฐานในการวิเคราะห1ขRอมูลแนวทางการสQงเสริมการทQองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม
ชมุ ชน ศกั ยภาพของพนื้ ทีใ่ นการสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิงวัฒนธรรม มีแหลQงทQองเท่ียวทางวัฒนธรรม
ท่ีที่เกQาแกQเปcนเอกลักษณ1 และอัตลักษณ1ที่แตกตQางจากชุมชนอื่น วัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิต ท่ีสืบ
ทอดกนั มาแตโQ บราณ การสงQ เสรมิ การทQองเทย่ี วทีเ่ หมาะสมควรใชRมาตรฐานและตวั ช้วี ัดการสQงเสริมการ
ทQองเที่ยว เพราะชุมชนท่ีมีความพรRอมในการใชRนวัตวัฒนธรรม ประเพณี และสามารถพัฒนากิจกรรม
การทอQ งเท่ยี วศิลปวัฒนธรรมตอQ ไปในอนาคตไดสR ามารถเปcน แหลงQ ทQองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม แตQจะตRองมี
การจัดสรรบุคลากรและตRองหาหนQวยงานในการรับผิดชอบและสQงเสริมในเรื่องตQาง ๆ เชQน การ
บํารุงรักษาสิ่งอํานวยความสะดวกในพื้นที่ชุมชนและการสQงเสริมการประชาสัมพันธ1การทQองเท่ียวเชิง
ศิลปวัฒนธรรมชุมชน
๒. การวิจัยในเชิงปริมาณ (Quantitative Research) มุQงเนRนการสํารวจความคิดเห็นของ
องค1กรปกครองสQวนทRองถิ่น ผูRนํา นักทQองเที่ยว ผูRท่ีเก่ียวขRอง และประชาชนในพื้นที่ในการพัฒนา
สงQ เสรมิ แหลงQ ทQองเทย่ี วเชิงสราR งสรรค1เมอื งเชยี งแสน จังหวัดเชยี งราย เพ่ือทราบถึงรูปแบบการเดินทาง
ความสนใจตQองานศลิ ปะและการสรRางสรรค1 เสRนทางการทQองเท่ียว รวมไปถึงการมีสQวนรQวมในกิจกรรม
การทQองเท่ยี วเชงิ ศิลปะและงานสรRางสรรค1 โดยมีขั้นตอน ดังนี้
๑) การสาํ รวจความคดิ เหน็ ของประชาชนท่ีอาศยั อยูQในพนื้ ท่พี ัฒนา และสรRางสรรค1ศิลปะ
เชิงสราR งสรรค1อาํ เภอเชียงแสน จงั หวดั เชียงราย
๒) การสาํ รวจกลุQมนักทQองเท่ียวท่ีมาเท่ยี วชมในพนื้ ที่สQงเสริมการเรียนรูR การอนุรักษ1 และ
สรRางสรรค1ศลิ ปะเชิงสรRางสรรค1อาํ เภอเชยี งแสน จังหวัดเชยี งราย
๓) ประมวลความคิดเหน็ ในรปู แบบของขอR มลู ทางสถิติ ระบบสารสนเทศ และพัฒนาไปสQู
ประเด็นการพัฒนาเมืองศิลปะเชิงสรRางสรรค1ในเชิงนโยบายขององค1กรปกครองสQวนทRองถ่ิน จังหวัด
เชียงราย
๔) การวิเคราะห1ขRอมูลเพ่ือเปcนฐานการวิจัยและการพัฒนาสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิง
สราR งสรรค1เมอื งเชยี งแสน จังหวัดเชยี งราย
๖๗
๓. การวจิ ยั เชงิ คณุ ภาพ (Qualitative Research) โดยมีขน้ั ตอนดงั นี้
๑) การลงพื้นที่ในอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เพ่ือการสนทนากลQุมยQอย การ
สัมภาษณ1 และรวบรวมขRอมูลจากองค1กรปกครองสQวนทRองถ่ิน ผูRนํา นักทQองเที่ยว ผRูที่เกี่ยวขRอง และ
ประชาชนพื้นที่พัฒนา และสรRางสรรค1ศิลปะเชิงสรRางสรรค1อําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เพื่อใหR
ไดRมาซ่ึงขอR มูลประวตั คิ วามเปนc มาของศลิ ปกรรม ศิลปะพน้ื บRาน และวัฒนธรรมทRองถ่ิน เชQน จิตรกรรม
ประติมากรรม และสถาปlตยกรรมท่ีแสดงความเปcนเอกลักษณ1ของลRานนา รูปแบบและกระบวนการ
สรRางสรรค1ผลงานโบราณสถาน ศิลปะของอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย การจัดการทรัพยากร
วัฒนธรรม และรปู แบบการสงQ เสริมการเรียนรRแู ละการอนุรกั ษ1ศิลปวัฒนธรรมชุมชนในอําเภอเชียงแสน
จังหวัดเชยี งราย
๒) การสัมภาษณ1 สนทนากลQุมกับตัวแทนหนQวยงานภาครัฐ เชQน สํานักงานวัฒนธรรม
จังหวัด สํานักงานทQองเที่ยวและการกีฬาประจําจังหวัดเชียงราย องค1กรปกครองสQวนทRองถิ่น และ
บริษัททQองเท่ียว/ผRูประกอบการท่ี เกี่ยวขRองในพ้ืนท่ีพัฒนาและสรRางสรรค1ศิลปะเชิงสรRางสรรค1 เพื่อ
ทราบถงึ แนวทางการพัฒนาพ้นื ที่แหลQงทQองเทย่ี วชุมชน และการพัฒนาเสRนทางการทQองเท่ียวเชิงศิลปะ
ของอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย การกําหนดนโยบายและยุทธศาสตร1การพัฒนาเมืองเชิง
สรRางสรรค1ในองค1ปกครองสวQ นทอR งถน่ิ ทีส่ อดคลRองกบั การเรยี นรRแู ละการพฒั นาท่ียัง่ ยืน
๓) การสัมภาษณ1เชิงลึกกับปราชญ1ทRองถ่ิน ศิลปŽนพื้นบRาน และกลQุมชาวบRานในพ้ืนท่ี
พฒั นาและสราR งสรรคศ1 ลิ ปะเชิงสรRางสรรค1
๔) การพูดคุยกับกลุQมเยาวชนและกลุQมจิตอาสาที่ทํางานในพื้นที่พัฒนาและสรRางสรรค1
ศิลปะเชิงสรRางสรรค1เพ่ือหาแนวทางการพัฒนาโบราณสถานศิลปะรQวมสมัย รวมทั้งการพัฒนาผลงาน
สราR งสรรค1
๔. การวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) โดยการลงพ้ืนท่ีสํารวจผลงานทาง
โบราณสถาน ศิลปะ วัฒนธรรมในพื้นที่จากอดีตจนถึงปlจจุบันในอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงรายเพ่ือ
หาขRอมูลเกี่ยวกับองค1ความรูRพื้นท่ีแหลQงทQองเที่ยวชุมชนของอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ที่จะ
นํามาสังเคราะห1ใหRไดRขRอมูลที่ชัดเจน แลRวนําไปสรRางเปcนพ้ืนท่ีศิลปะ วัฒนธรรมชุมชนของอําเภอเชียง
แสน จังหวัดเชียงราย โดยเนRนการทํางานวิจัยแบบมีสQวนรQวม (Participatory Action Research-
PAR) มีขั้นตอน ดังนี้
๖๘
ข้ันตอนที่ ๑ การรQวมศึกษาและวิเคราะห1ปlญหาอยQางมีสQวนรQวมของชุมชนเก่ียวกับการศึกษา
ขRอมลู ชุมชนในดาR นประวัติศาสตร1 สังคมและวฒั นธรรม การจดั ลาํ ดับความสาํ คญั และความตRองการใน
การพัฒนาพื้นที่แหลQงทQองเที่ยวชุมชน โดยการกระตRุนใหRประชาชนไดRเรียนรRูสภาพของชุมชน นวัตวิถี
ชุมชน สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลRอมเพ่ือใชRเปcนขRอมูลเบื้องตRนในการจัดทํา และ
ประกอบการพจิ ารณาวางแผนงานวิจยั ในการพฒั นาพื้นที่แหลงQ ทQองเท่ียวชุมชน
ข้ันตอนที่ ๒ การรQวมวางแผน เปนc การวางแผนการพัฒนาหลงั จากไดRขRอมูลเบ้ืองตRนของชุมชน
แลRวนําขRอมูลมาวิเคราะห1พ้ืนที่ชุมชน โดยการนํามาอภิปรายแสดงความคิดเห็นรQวมกันเพื่อกําหนด
นโยบายและวัตถุประสงค1ของโครงการ การกําหนดวิธีการและแนวทางการดําเนินงาน ตลอดจน
กําหนดทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลRอมทจ่ี ะใชเR พ่อื การวจิ ัย
ขั้นตอนท่ี ๓ การรQวมดําเนินการ เปcนการมีสQวนรQวมของประชาชนในชุมชนเพื่อการ
ดําเนินการพัฒนา กําหนดข้ันตอนปฏิบัติการตามแผนการวิจัยท่ีไดRวางไวR ขั้นตอนน้ีเปcนข้ันตอนท่ี
ประชาชนมีสวQ นรวQ มในการสรRางพ้ืนท่ีชมุ ชน โดยการสนับสนุนดRานเงินทุน วัสดุอุปกรณ1 และแรงงาน
รวมทั้งการเขRารQวมในการบริหารงาน การประสานขอความชQวยเหลือจากภายนอกในกรณีท่ีมีความ
จําเปนc ในเรื่องการดาํ เนินการวจิ ยั
ข้ันตอนที่ ๔ การรQวมรับผลประโยชน1 โดยประชาชนตRองมีสQวนรQวมในการกําหนดการ
แจกจาQ ยผลประโยชนจ1 ากกจิ กรรมการวิจยั ในพืน้ ท่ีชมุ ชน
ขัน้ ตอนท่ี ๕ เปนc การมีสQวนรQวมติดตามประเมินผลการดําเนินงานวิจัย และผลของการพัฒนา
จากการดําเนนิ การตามวัตถปุ ระสงค1 มีปlญหาอุปสรรค และขRอจํากัดอยQางไร เพ่ือแกRไขปlญหาตQาง ๆ ที่
เกิดข้ึน และนําขRอผิดพลาดไปปรับปรุงการดําเนินการตQอไป การเปŽดใหRประชาชนท่ีเก่ียวขRองไดRมี
โอกาสเขRารQวมในพ้ืนท่ีชุมชนทั้งในดRานการสรRางสรรค1 และรQวมกันอนุรักษ1 ซ่ึงกQอใหRเกิดรากฐานแหQง
ความย่ังยนื ของการพฒั นาสงQ เสริมทQองเที่ยวเชิงสราR งสรรค1เมืองเชยี งแสน จงั หวัดเชยี งราย
การวิจัยครั้งน้ี มีความมQุงหวังใหRการพัฒนาพ้ืนที่โบราณสาน ศิลปะ วัฒนธรรมในชุมชนของ
อาํ เภอเชียงแสน จังหวัดเชยี งราย มกี ระบวนการคดิ สรRางสรรค1 และประชาชนมีสQวนรQวมในการอนุรักษ1
พ้ืนที่แหลQงทQองเที่ยวชุมชนที่เหมาะสมกับทRองถิ่นน้ัน ๆ เพ่ือพัฒนาใหRเปcนแหลQงทQองเที่ยวชุมชน และ
แหลงQ เรยี นรเูR ชงิ ศิลปวฒั นธรรมของชุมชนท่ีย่ังยืนในรูปแบบท่ีมีเอกลักษณ1ของอําเภอเชียงแสน จังหวัด
เชยี งราย
๖๙
๓.๒ พืน้ ทใ่ี นการศกึ ษาวิจัย
คณะผูRวิจัยไดRกําหนดพ้ืนท่ีการศึกษาการพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพ่ือสQงเสริมแหลQงทQองเที่ยวเชิง
สรRางสรรค1เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย และพื้นท่ีโดยเนRนแหลQงทQองเที่ยวชุมชน และการพัฒนา
ชุมชนศิลปะที่มีศักยภาพและความพรRอมในการพัฒนาเปcนแหลQงทQองเที่ยวชุมชนแหQงใหมQ ท่ีเชื่อมโยง
กบั แหลQงทอQ งเทีย่ วหลัก แหลงQ โบราณสถาน วดั ชุมชน และการพัฒนาชุมชน ดังน้ี
๑. พ้ืนที่สงเสริมการเรียนรู การอนุรักษโบราณ และการสรางสรรคศิลปะ วัฒนธรรมของ
ชมุ ชนในอาํ เภอเชยี งแสน จังหวดั เชยี งราย ประกอบดRวย
๑) โบราณสถาน ไดRแกQ วัดเจดีย1หลวง วัดพระธาตุเงา วัดสองพ่ีนRอง วัดป•าสัก วัด
เชยี งยนื วัดจอมกติ ติ วัดสังฆาแกRวดอนทัน โบราณสถานรอบนอกเวียงเชยี งแสน
๒) ศลิ ปะ ไดแR กQ วัดพระธาตุผาเงา วัดพระเจRาลRานทอง วัดพระธาตุแสนคําฟู วัดพระ
นอน วัดจอมหมอก
๓) วัฒนธรรม ไดRแกQ วัฒนธรรม ๙ ชนเผQา สงกรานต1 แขQงเรือเมืองเชียงแสน หQอผRา
คัมภีรใ1 บลาน การทอตงุ พนื้ บRาน การฟอƒ นเชยี งแสนหรอื ระบําเชยี งแสน ปฏิมากรรม สถาปตl ยกรรม
๒. พื้นที่การพัฒนาแอพพลิเคช่ันเพื่อสงเสริมแหลงทองเท่ียวเชิงสรางสรรคเมืองเชียง
แสน จังหวดั เชียงราย
๑) วัดพระธาตเุ งา บRานสบคาํ อาํ เภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
๒) วดั เจดยี ห1 ลวง บาR นเวียง อาํ เภอเชียงแสน จังหวดั เชยี งราย
๓) วัดวัดพระธาตุแสนคาํ ฟู บRานสันตRนเปา อาํ เภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
๔) วดั วดั สองพนี่ Rอง บาR นเชียงแสนนRอย ตําบลเวียง อาํ เภอเชียงแสน จงั หวัดเชยี งราย
๕) วัดจอมกติ ติ ยอดดอยนอR ย อําเภอเชียงแสน จงั หวดั เชยี งราย
๖) วดั สังฆาแกRวดอนทัน ตาํ บลเวียง อําเภอเชียงแสน จังหวัดเชยี งราย
๗) วัดป•าสัก ตาํ บลเวยี ง อําเภอเชยี งแสน จังหวดั เชยี งราย
๘) วัดจอมหมอกหรือวัดจอมสวรรค1 ตําบลเวียง อําเภอเชยี งแสน จงั หวดั เชยี งราย
๗๐
๙) วัดพระนอน
๓. พน้ื ทพ่ี ฒั นาสนิ คาศิลปะเชิงสรางสรรคในลานนา
๑) พพิ ธิ ภัณฑ1ผาR ทอลาR นนาเชียงแสน ตําบลเวียง อําเภอเชยี งแสน จังหวัดเชียงราย
๒) กลุQมทอผRาพ้ืนเมืองลายเชียงแสน วัดพระธาตุผาเงา บRานสบคํา ตําบลเวียง
อําเภอเชียงแสน จังหวดั เชียงราย
๓) กลQมุ ผลิตภณั ฑผ1 าR ทอไทลื้อบRานวังลาว อาํ เภอเชยี งแสน จงั หวดั เชียงราย
๔) กลQุมวิสาหกิจชุมชนทอผRาพ้ืนเมืองลายเชียงแสน ตําบลเวียง อําเภอเชียงแสน
จังหวัดเชยี งราย
๔. กลุQมเครือขQายศลิ ปะเชงิ สราR งสรรคแ1 ละการทQองเทย่ี วเมืองเชยี งแสน จังหวัดเชียงราย
๑) พิพิธภณั ฑ1ผาR ทอลRานนาเชียงแสน ตําบลเวียง อาํ เภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
๒) หอศิลปžศรีดอนมูล ตําบลศรดี อนมูล อาํ เภอเชียงแสน จังหวดั เชยี งราย
๓.๓ ประชากร กลุมตัวอยาง และผูใหขอมูล
การศึกษาการพัฒนาแอพพลิเคช่ันเพื่อสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน
จงั หวดั เชียงราย ครั้งน้ี คณะผRูวจิ ัยไดกR ําหนด ประชากร กลQมุ ตวั อยQาง และผRใู หขR Rอมลู ดงั น้ี
๑. การวิจัยในเชิงปริมาณ (Quantitative Research) ประชากรและกลุQมตัวอยQาง
ประกอบดวR ย
๑) กลQุมประชาชนท่ีอาศัยอยูQในพ้ืนที่การพัฒนาแอพพลิเคช่ันเพ่ือสQงเสริมแหลQง
ทอQ งเที่ยวเชงิ สราR งสรรคเ1 มอื งเชยี งแสน จงั หวัดเชียงราย โดยการสQุมกลุQมตวั อยาQ ง จํานวน ๓๐ คน
๒) กลุQมนักทQองเที่ยว ท่ีมาเที่ยวชมในพื้นท่ีสQงเสริมการเรียนรูR การอนุรักษ1 และการ
สราR งสรรค1ศิลปะ วฒั นธรรมชุมชนในอาํ เภอเชยี งแสน จังหวัดเชยี งราย โดยการสุQมกลุQมตัวอยQางจํานวน
๓๐ คน
๒. การวิจัยเชิงคณุ ภาพ (Qualitative Research) ผRูใหขR อR มูล ประกอบดRวย
๑) ผูRนําทRองถ่ิน ผRูนําชุมชนในพ้ืนที่การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพ่ือสQงเสริมแหลQง
ทQองเทย่ี วเชิงสรRางสรรคเ1 มอื งเชียงแสน จงั หวัดเชยี งราย จํานวน ๖ คน
๗๑
๒) ตัวแทนหนQวยงานภาครัฐ เชQน สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด สํานักงานทQองเท่ียว
และการกีฬาประจําจังหวัดเชียงราย องค1กรปกครองสQวนทRองถ่ิน และบริษัททQองเที่ยว/
ผูRประกอบการที่ เก่ียวขRองในพื้นที่การพัฒนาแอพพลิเคช่ันเพื่อสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิง
สราR งสรรค1เมืองเชยี งแสน จงั หวัดเชียงราย จาํ นวน ๒ คน
๓) ปราชญ1ทRองถิ่น ผRูอาวุโส และกลQุมชาวบRานในพ้ืนที่การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพื่อ
สงQ เสรมิ แหลQงทอQ งเท่ียวเชิงสรRางสรรคเ1 มืองเชยี งแสน จังหวดั เชยี งราย จํานวน ๒ คน
๓. การวิจัยเชงิ ปฏบิ ตั ิการ (Action Research) ผRใู หRขอR มูล ประกอบดวR ย
๑) กลุQมศิลปŽนท่ีทํางานในพื้นที่การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพ่ือสQงเสริมแหลQงทQองเที่ยว
เชงิ สราR งสรรค1เมืองเชยี งแสน จงั หวัดเชยี งราย จาํ นวน ๓ คน
๒) กลQุมเยาวชนและกลQุมจิตอาสาท่ีทํางานในพ้ืนที่การพัฒนาแอพพลิเคช่ันเพ่ือ
สQงเสริมแหลQงทอQ งเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เพ่ือรQวมเรียนรRูในการพัฒนา
ศลิ ปะชมุ ชนและการพฒั นาสงั คม จาํ นวน ๑๕ คน
๓) กลุQมวิสาหกิจชุมชนและประชาชนผRูสรRางสรRางสินคRาศิลปะพ้ืนบRานในพ้ืนท่ี รวม
จํานวน ๑๒ คน
รวมประชากร กลQุมตัวอยQาง และผRูใหRขRอมูล วิจัยเร่ือง “การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพ่ือสQงเสริม
แหลQงทอQ งเทย่ี วเชงิ สราR งสรรค1เมอื งเชียงแสน จังหวดั เชยี งราย” จาํ นวน ๑๐๐ คน
๓.๔ เครือ่ งมือที่ใชในการวิจยั
เนอ่ื งจากการวิจัยครงั้ นเี้ ปcนการวิจัยผสมผสานเนนR การวิจัยเชงิ ปฏิบัติการ (Action Research)
โดยการลงพ้ืนที่สํารวจผลงานทางศิลปะ วัฒนธรรมในแตQละพ้ืนท่ีจากอดีตจนถึงปlจจุบัน เพื่อหาขRอมูล
เกีย่ วกับองคค1 วามรRูพื้นที่ศิลปะในชุมชนของอําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ที่จะนํามาสังเคราะห1ใหR
ไดRขRอมูลที่ชัดเจน แลRวนําไปสรRางเปcนพื้นท่ีแหลQงทQองเท่ียวชุมชน เพื่อใหRเปcนสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียว
เชิงสราR งสรรคเ1 มอื งเชยี งแสน จังหวดั เชียงราย และการสราR งแหลQงเรียนรRูศิลปวัฒนธรรม ในรูปแบบท่ีมี
เอกลักษณ1ของเมอื งเชยี งแสน จงั หวดั เชยี งราย เคร่ืองมือในการวจิ ัยประกอบดวR ย
๗๒
๑. แบบสอบถาม (Questionnaires) สําหรับการพัฒนาแอพพลิเคช่ันเพ่ือสQงเสริมแหลQง
ทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย จัดทําข้ึนเพื่อสํารวจความคิดเห็นของกลQุม
ประชาชนท่ีอาศัยอยQูในพื้นที่การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพื่อสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมือง
เชียงแสน จังหวัดเชียงราย โดยเปcนการสQุมกลQุมตัวอยQางจํานวน ๑๐๐ ราย เน้ือหาของแบบสอบถาม
ประกอบดวR ย
๑) ขRอมลู สQวนบคุ คล ไดแR กQ เพศ อายุ ระดับศึกษา อาชีพ รายไดR
๒) ขRอมูลความคดิ เหน็ เกย่ี วกับกิจกรรมการเรียนรูR การอนุรักษ1 และการพัฒนาแหลQง
ทQองเท่ียวชุมชน การพัฒนารูปแบบผลงานทางศิลปวัฒนธรรม การสรRางสรรค1ผลงานรQวมสมัย การ
จัดการทรัพยากรวัฒนธรรม การจดั การแหลงQ เรยี นรRูชุมชน เปcนตRน
๓) ปญl หา อปุ สรรค และแนวทางการจัดการและการพฒั นาแอพพลเิ คช่ันเพ่ือสQงเสริม
แหลงQ ทQองเท่ยี วเชงิ สราR งสรรคเ1 มืองเชยี งแสน จังหวดั เชียงราย
๒. แบบสอบถาม (Questionnaires) สําหรบั นกั ทองเทย่ี ว
เปcนแบบสอบถามเพ่ือสํารวจความคิดเห็นของนักทQองเท่ียวท่ีมาเท่ียวชมในพ้ืนที่สQงเสริมการ
เรียนรูR การอนุรักษ1 และการพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพื่อสQงเสริมแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียง
แสน จงั หวดั เชียงราย จํานวน ๑๐๐ คน เนือ้ หาของแบบสอบถามประกอบดวR ย
๑) ขRอมูลสQวนบุคคล ไดRแกQ เพศ อายุ ระดับศึกษา อาชีพ รายไดR การเรียนรRู การ
อนรุ กั ษ1 และการพฒั นาแอพพลิเคชั่นเพ่ือสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน จังหวัด
เชยี งราย ความถีใ่ นการทQองเทยี่ ว
๒) ขRอมูลความคิดเห็นเกี่ยวกับการทQองเที่ยว ความสนใจดRานศิลปวัฒนธรรม
กิจกรรมการเรียนรูR การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพ่ือสQงเสริมแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน
เสRนทางการทQองเที่ยวใหมQ ความพึงพอใจตQอการเดินทางทQองเที่ยว และการจัดการทรัพยากร
วัฒนธรรมชมุ ชน เปcนตนR
๓) ความคิดเห็นเกี่ยวกับรูปแบบการทQองเท่ียว การเดินทาง คQาใชRจQาย การซื้อสินคRา
ธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอR มชมุ ชน การมีสวQ นรQวมในกิจกรรมของชุมชน เปนc ตRน
๔) ปญl หา อุปสรรค และแนวทางการพฒั นาแอพพลิเคช่ันเพอื่ สQงเสริมแหลQงทQองเท่ียว
เชงิ สรRางสรรค1เมอื งเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
๒. แบบสัมภาษณ (Interview) มQุงเนRนการสัมภาษณ1องค1กรปกครองสQวนทRองถิ่น ผูRนํา
ทRองถ่นิ และประชาชนในพ้ืนที่พัฒนาและสรRางสรรค1แหลQงทQองเท่ียวเมืองเชียงแสน ตัวแทนหนQวยงาน
๗๓
ภาครัฐ เชQน สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด สํานักงานทQองเท่ียวและการกีฬาประจําจังหวัด องค1กร
ปกครองสQวนทRองถิ่น กลQุมชาวบRาน และกลุQมเยาวชนและกลQุมจิตอาสาท่ีทํางานในพื้นท่ีการพัฒนา
แอพพลิเคช่นั เพอื่ สQงเสริมแหลงQ ทอQ งเท่ยี วเชิงสรRางสรรค1เมืองเชยี งแสน จงั หวดั เชยี งราย ดังน้ี
๑) ประวตั ิความเปcนมาและการสงQ เสรมิ แหลงQ ทQองเท่ียวเชงิ สราR งสรรคเ1 มอื งเชียงแสน
๒) กระบวนการสรRางสรรค1แหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน เชQน การ
พฒั นารูปแบบการทQองเทยี่ ว ผลิตภัณฑท1 อR งถน่ิ
๓) การจัดการทรัพยากรวัฒนธรรมชุมชนตRนแบบในการบริหารจัดการของชุมชนใน
พ้ืนที่
๔) รูปแบบการสQงเสริมการเรียนรRูและการอนุรักษ1ศิลปวัฒนธรรมชุมชน ที่สอดคลRอง
กับการเรยี นรแRู ละการพัฒนาทีย่ ั่งยืน
๓. การสนทนากลุม (Focus Group) กับผRูใหRขRอมูลคนสําคัญ (key informant) ในพื้นที่
อําเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ไดRแกQ องค1กรปกครองสQวนทRองถ่ิน ผูRนําชุมชน นักทQองเที่ยว และ
ประชาชนในพื้นที่การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพ่ือสQงเสริมแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน
จังหวัดเชียงราย ตัวแทนหนQวยงานภาครัฐ เชQน สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด สํานักงานทQองเที่ยวและ
การกฬี าประจําจังหวัดเชียงราย องค1กรปกครองสวQ นทอR งถิ่น และกลุQมชาวบาR นที่พัฒนาแหลQงทQองเที่ยว
เชิงสราR งสรรค1เมืองเชยี งแสน ดงั น้ี
๑) ประวตั ิความเปนc มาและการสQงเสรมิ แหลงQ ทอQ งเท่ียวเชิงสรRางสรรคเ1 มอื งเชียงแสน
๒) กระบวนการสรRางสรรค1แหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน เชQน การ
พัฒนารูปแบบการทQองเท่ียวชุมชน เพื่อสรุปและสังเคราะห1องค1ความรRูพ้ืนที่แหลQงทQองเท่ียวเชิง
สรRางสรรค1เมอื งเชียงแสน ในดาR นตQาง ๆ
๓) การจัดการทรัพยากรวัฒนธรรมชุมชนตRนแบบในการบริหารจัดการของชุมชนใน
พื้นที่
๔) รูปแบบการสQงเสริมการเรียนรูRและการอนุรักษ1ศิลปวัฒนธรรมชุมชน ท่ีสอดคลRอง
กบั การเรียนรูแR ละการพฒั นาทย่ี ่งั ยืน
๕) แนวทางการพัฒนาพื้นท่ีศิลปวัฒนธรรม เชQน จิตรกรรม ประติมากรรม
สถาปlตยกรรม ท่มี คี วามเหมาะสมและสอดคลอR งกบั วัฒนธรรมทอR งถ่นิ
๖) การพัฒนาเสนR ทางการทQองเทีย่ วเชงิ สรRางสรรค1เมืองเชยี งแสน
๗๔
๗) การพัฒนานโยบาย และยุทธศาสตร1การพัฒนาเมืองเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน
ทส่ี อดคลอR งกบั การเรียนรแูR ละการพัฒนาท่ยี ง่ั ยนื
๔. การจัดประชุมสัมมนาทางวิชาการ เปcนการประชุมสัมมนาในระดับอําเภอ และผูRที่เกี่ยวขRอง
จํานวน ๓๐ คน จากตัวแทนองค1กรปกครองสQวนทRองถ่ิน ผRูนําทRองถิ่น และประชาชนในพ้ืนท่ีการ
พัฒนาแอพพลเิ คชัน่ เพ่ือสงQ เสริมแหลQงทQองเทย่ี วเชงิ สรRางสรรค1เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ตัวแทน
หนQวยงานภาครัฐ เชQน สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัด สํานักงานทQองเท่ียวและการกีฬาประจําจังหวัด
เชียงราย องค1กรปกครองสQวนทRองถ่ิน ศิลปŽน กลQุมปราชญ1ชาวบRาน ในพ้ืนท่ีพัฒนาแหลQงทQองเที่ยวเชิง
สรRางสรรค1เมืองเชียงแสน นักวิชาการจากสถาบันการศึกษา โดยมุQงเนRนการสรRางเครือขQายการพัฒนา
แหลงQ ทอQ งเท่ียวเชงิ สรRางสรรคเ1 มืองเชียงแสน ประเดน็ หลกั ในการสมั มนาประกอบดวR ย
๑) การนําเสนอแหลQงทQองเทยี่ วเชิงสราR งสรรคเ1 มืองเชียงแสน
๒) การจดั การแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสนมรดกทางศิลปวัฒนธรรม
เชิงสรRางสรรค1
๓) การพัฒนาเสRนทางแหลQงทQองเที่ยวเชงิ สราR งสรรค1เมืองเชียงแสน
๔) รปู แบบการสงQ เสรมิ การเรียนรูแR ละการอนุรักษ1แหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมือง
เชยี งแสน
๕) การพัฒนานโยบาย และยุทธศาสตร1การพฒั นาแหลงQ ทQองเทย่ี วเชิงสรRางสรรค1เมือง
เชียงแสน
๕. ชุดปฏิบัติการทางศิลปะ (Art Workshop) เปcนการชุดกิจกรรมเพ่ือการพัฒนาองค1ความรRูและ
การพัฒนาพนื้ ที่ศิลปวัฒนธรรมเชิงสรRางสรรค1ในอําเภอเชยี งแสน จังหวดั เชียงราย ดงั น้ี
๑) ชุดความรู เชQน ประวัติศาสตร1ศิลปะ วัฒนธรรม ท่ีแสดงถึงประวัติความเปcนมาของเมือง
เชยี งแสน อตั ลกั ษณ1 เชงิ ประจักษ1 และการสรRางสรรค1
๒) ชุดปฏบิ ัตกิ ารทางศิลปะเชิงสรางสรรค มีขัน้ ตอน ดงั น้ี
ขั้นตอนท่ี ๑ การศึกษาวิเคราะห1ขRอมูลชุมชนในดRานประวัติศาสตร1 เมืองเชียงแสน จังหวัด
เชยี งราย และวฒั นธรรมเพ่ือประกอบการพิจารณาวางแผนงานวิจัยในการพัฒนาพ้ืนที่แหลQงทQองเท่ียว
เชิงสราR งสรรคเ1 มืองเชียงแสน
ขั้นตอนที่ ๒ การวางแผนโดยนําขRอมูลมาวิเคราะห1พ้ืนท่ีแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมือง
เชียงแสน
๗๕
ข้ันตอนท่ี ๓ การออกแบบแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสนและออกแบบสินคRา
ชุมชน
ขั้นตอนท่ี ๔ การดําเนินการแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน และการพัฒนา
ชมุ ชน
ขั้นตอนที่ ๕ การสQงเสริมผลประโยชน1ของชุมชนจากการกิจกรรมการพัฒนาแหลQงทQองเท่ียว
เชงิ สราR งสรรค1เมอื งเชยี งแสน และการสราR งสรรค1ศลิ ปะ วฒั นธรรมในชุมชน
ข้นั ตอนที่ ๖ การติดตามประเมินผลการดาํ เนนิ งาน
- ขัน้ ตอนที่ ๗ การยกระดับแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสนเชิง
สราR งสรรคแ1 ละสนิ คาR สQูการตลาดสากล
๓) การจัดทําระบบฐานขอมูลและเว็บไซต เพ่ือรองรับขRอมูลของโครงการ การ
พฒั นากจิ กรรม และการสราR งเครอื ขาQ ยการพฒั นาสงQ เสริมแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน
จงั หวดั เชียงราย รวมทงั้ การสงQ เสริมการตลาดสินคาR ชมุ ชนทร่ี Qวมโครงการ
๖. แบบประเมินผลงานและกิจกรรมสรางสรรควัฒนธรรมทองถ่ิน แบบประเมินผลงานและ
กิจกรรมสรRางสรรค1วัฒนธรรมทRองถ่ินจัดทําข้ึนเพ่ือประเมินความรูR ทัศนคติ และกระบวนการของ
ผRูเขRารQวมกิจกรรมการพัฒนาวัฒนธรรมทRองถิ่นเปcนแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน
จังหวัดเชียงราย โดยประเมินกQอน-หลัง (Pre-test-Post-test) การเขRารQวมกิจกรรม เน้ือหา
ประกอบดRวย
๑) ความรูRเก่ียวกับประวัติศาสตร1ศิลปะ วัฒนธรรมและการสรRางสรรค1ชุมชน อําเภอ
เชยี งแสน จังหวัดเชยี งราย
๒) ทัศนคติตQอการพัฒนาการสรRางสรรค1ศิลปะ วัฒนธรรมในชุมชน อําเภอเชียงแสน
จังหวัดเชียงราย
๓) กระบวนการมีสQวนรQวมในการกิจกรรมสรRางสรรค1ศิลปะ วัฒนธรรมอําเภอเชียง
แสน จงั หวัดเชียงราย
๔) ทักษะและความเขRาใจตQอการพัฒนาศิลปะ วัฒนธรรมเชิงสรRางสรรค1 อําเภอเชียง
แสน จงั หวดั เชยี งราย
๗๖
การสรางเครอ่ื งมือการวิจยั
๑) ศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เก่ียวขRองเพ่ือกําหนดกรอบแนวคิดในการสรRาง
เคร่ืองมือที่เก่ียวขRองท้ัง แบบสอบถาม (Questionnaires) แบบสัมภาษณ1 (Interview) การสนทนา
กลุมQ (Focus Group) ชุดปฏบิ ัติการวจิ ยั และแบบประเมนิ โครงการ
๒) รQางเครื่องมือการพัฒนาสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน
จังหวัดเชียงราย ไดRแกQ แบบสอบถาม (Questionnaires) แบบสัมภาษณ1 (Interview) การสนทนา
กลQุม (Focus Group) ชุดปฏิบัติการวิจัย และแบบประเมินโครงการ เพื่อใหRเปcนตRนแบบการรวบรวม
ขอR มลู ในพน้ื ที่อาํ เภอเชยี งแสน จังหวดั เชียงราย
๓) นําเสนอผูRเช่ียวชาญ จํานวน ๓ คน เพ่ือทดสอบความตรงเชิงเนื้อหา (Content
Validity) โดยใหRผRเู ช่ยี วชาญตรวจสอบความสอดคลRองตามวัตถุประสงค1และเผRาหมายของการวิจัยการ
พัฒนาสQงเสริมแหลQงทอQ งเทยี่ วเชงิ สราR งสรรคเ1 มอื งเชียงแสน จงั หวดั เชียงราย
๔) นําผลการตรวจสอบมาคํานวณหาคQาความสอดคลRองระหวQางขRอคําถามกับ
วัตถุประสงค1หรือนิยาม (IOC: Item Objective Congruence Index) เกณฑ1การพิจารณาคัดเลือก
ตามวัตถุประสงค1ท่ีมีคะแนนเฉลี่ยตั้งแตQ ๐.๕๐ ถึง ๑.๐๐ ซ่ึงแสดงวQาจุดประสงค1นั้นวัดไดRครอบคลุม
เน้ือหา หรือขRอสอบนั้นวัดไดRตรงตามวัตถุประสงค1 และถRาขRอใดไดRคะแนนเฉล่ียตํ่ากวQา ๐.๕๐ ตRอง
นําไปปรับปรุงแกRไข เพราะวQามีความสอดคลRองกันต่ํา และปรับปรุงเคร่ืองมือการวิจัยการพัฒนา
สQงเสรมิ แหลงQ ทอQ งเที่ยวเชิงสราR งสรรค1เมอื งเชยี งแสน จังหวัดเชียงรายตามขRอเสนอแนะของผRูเช่ียวชาญ
เพ่ือจัดทําแบบสอบถาม (Questionnaires) แบบสัมภาษณ1 (Interview) การสนทนากลุQม (Focus
Group) ชุดปฏิบัตกิ ารวจิ ยั และแบบประเมินโครงการ ใหRมีความสมบูรณ1
๕) จัดทําเครื่องมือการวิจัยการพัฒนาสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมือง
เชียงแสน จังหวัดเชยี งรายฉบับสมบูรณ1และนาํ ไปใชRในการวจิ ัยกลุQมเปาƒ หมาย
๓.๕ การเกบ็ รวบรวมขอมลู และการปฏบิ ตั ิการวิจัย
การเก็บรวบรวมขRอมูล และการปฏิบัติการวิจัยการพัฒนาสQงเสริมแหลQงทQองเที่ยวเชิง
สรRางสรรค1เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เพ่ือใหRไดRขRอมูลตามวัตถุประสงค1ท่ีต้ังไวR ผูRวิจัยไดRแบQงการ
เกบ็ รวบรวมขอR มูลวจิ ัยออกเปนc ๖ ระยะ มขี น้ั ตอนการดาํ เนนิ การวิจยั ดงั น้ี
๗๗
๑) ระยะท่ี ๑ การจดั ประชุมทีมวจิ ยั การพัฒนาสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1
เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เพื่อช้ีแจงความรRูความเขRาใจและจัดสรRางการจัดสรRางเคร่ืองมือ
ประกอบการวิจัย ไดRแกQ แบบสอบถาม (Questionnaires) แบบสัมภาษณ1เชิงลึก (In-depth
Interview) และการสนทนากลุQม (Focus Group) การใชRเครื่องมืออุปกรณ1ประกอบการวิจัยการ
พัฒนาสQงเสริมแหลQงทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ไดRแกQ เครื่องบันทึกภาพ
และเสียง และความพรRอมของอุปกรณ1เครื่องมือการทํางานทางศิลปะ วัฒนธรรมสําหรับการสQงเสริม
แหลงQ ทQองเที่ยวเชิงสราR งสรรค1เมอื งเชยี งแสน
๒) ระยะที่ ๒ การลงสํารวจขRอมูลภาคสนาม (Field Study) โดยการคัดเลือกชุมชน
เปƒาหมายแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เพ่ือรวบรวมขRอมูลในเชิงกายภาพของพื้นท่ีอําเภอ
เชียงแสน จังหวัดเชียงราย โดยการทําจดหมายและประสานงานติดตQอเพื่อขออนุญาตทําวิจัยกับกลQุม
ประชากรเปาƒ หมาย โดยใชแR บบสัมภาษณ1เชิงลึก (In-depth Interview) และการสนทนากลุQม (Focus
Group) เพื่อตอบวัตถุประสงค1ขRอที่ ๑ เพ่ือจัดทําแผนพัฒนาศิลปวัฒนธรรมเชียงแสนมรดกลRานนา
รQวมกับการศึกษาคRนควRาจากเอกสารทางประวัติศาสตร1และขRอมูลทางโบราณคดีเมืองเชียงแสนจาก
อดตี ถงึ ปlจจุบันทัง้ ทข่ี ึ้นทะเบียน และยังไมไดRข้ึนทะเบียน เพ่ือสรRางองค1ความรูRพ้ืนที่แหลQงทQองเท่ียวเชิง
สรRางสรรค1เมืองเชียงแสน โดยการสํารวจขRอมูลและคัดเลือกชุมชนเปƒาหมายแบบเจาะจง (Purposive
Sampling) เพ่ือรวบรวมขRอมูลในเชิงกายภาพของพ้ืนที่ โดยมีหลกั เกณฑใ1 นการคดั เลือก ดังน้ี
๑) สถานที่ในการลงพื้นที่สํารวจตRองเปcนสถานท่ีโบราณสถาน ศิลปะ วัฒนธรรมท่ีมี
ศักยภาพในการพัฒนาเปcนแหลQงทQองเที่ยวแหQงใหมQ เชQน มีแหลQงทQองเที่ยวทางโบราณสถาน ศิลปะ
วัฒนธรรม โบราณวัตถุ มีเสRนทางเดินทางเขRาถึงไดRงQาย และสิ่งอํานวยความสะดวกขั้นพื้นฐาน ส่ิง
อุปโภค และบริโภคเพียงพอสําหรบั นักทอQ งเทย่ี ว
๒) สถานทใี่ นการลงพนื้ ทสี่ ํารวจ ตRองมอี งค1กรชมุ ชน ผูRนาํ และประชาชนอนุญาตและ
ใหRความรQวมมือในพัฒนาองคค1 วามรูทR างศิลปะ วัฒนธรรมในอดีตจนถึงปจl จบุ นั ไดR
๓) สถานท่ีในการลงพื้นที่สํารวจมีปราญช1หรือกลุQมเรียนรูRเพื่อการรักษางานศิลปะ
วฒั นธรรม และใหขR อR มลู ที่เปcนประโยชนใ1 นการนํามาสังเคราะหอ1 งค1ความรRู
ผวูR จิ ยั ไดRดาํ เนินการสาํ รวจสถานท่ีในการลงพืน้ ที่ตาQ ง ๆ เบอ้ื งตนR ดังนี้
๗๘
การสนทนากลุQมยQอย กลมQุ ประมงแมQน้ําโขง วัฒนธรรม อาํ เภอเชยี งแสน จงั หวดั เชียงราย
สํารวจพื้นที่ประเพณีไหลเรือไฟ ๑๒ ราศี บRานสบคาํ ตําบลเวยี ง อาํ เภอเชียงแสน จงั หวดั เชียงราย
๗๙
สํารวจพน้ื ทศ่ี กึ ษาดูงานประเพณีไหลเรือไฟ ๑๒ ราศี บาR นสบคํา อําเภอเชียงแสน จงั หวดั เชยี งราย
สาํ รวจพ้นื ท่ีศกึ ษาดูงานแหลQงโบราณคดที างประวตั ิศาสตร1 รอบนอกเวียงเชยี งแสน
อําเภอเชยี งแสน จงั หวัดเชียงราย
๘๐
สาํ รวจพน้ื ทศ่ี กึ ษาดงู านแหลงQ โบราณคดีทางประวตั ศิ าสตร1 ในเวียงเชยี งแสน
อาํ เภอเชยี งแสน จังหวดั เชียงราย
สํารวจพ้นื ท่ศี ึกษาดงู านแหลงQ โบราณคดที างประวัตศิ าสตร1 สมยั กรงุ สุโขทัย
อําเภอเชยี งแสน จงั หวดั เชยี งราย
๓) ระยะที่ ๓ ปฏิบัติการพัฒนาศิลปะเชิงสรRางสรรค1ในพื้นที่ ๙ แหQง และการพัฒนา
สนิ คRาทางศิลปะในลRานนาทกี่ ําหนดไวRในพน้ื ที่การศึกษาวิจัย เพื่อใหRไดRผลงานศิลปะเชิงสรRางสรรค1 การ
พัฒนาสินคาR ทางศิลปะ และการพัฒนาเครอื ขาQ ยเมอื งศลิ ปะเชิงสราR งสรรค1
๔) ระยะที่ ๔ การจดั พิมพเ1 อกสารรายงานความกRาวหนRางานวิจยั เพื่อนําเสนอรายงาน
ความกRาวหนRาแกQแหลQงทุนสถาบันวิจัยพุทธศาสตร1 เพื่อพัฒนาและปรับปรุงรายงานความกRาวหนRา
งานวิจัยและนําเคร่ืองมือการวิจัยไปทดสอบความตรงเชิงเน้ือหา (Content Validity) และทดสอบ
ความเชื่อมน่ั (Reliability) ในการจัดทําฉบบั สมบูรณ1
๘๑
๕) ระยะท่ี ๕ การสรุปองค1ความรRูศิลปกรรมลRานนา แลRวนําขRอมูลไปสูQการจัดทําเวที
ประชาคมในชุมชนหรือพ้ืนที่ โดยการจัดกิจกรรมถQายทอดความรูRแกQชุมชนหรือผRูมีสQวนเกี่ยวขRอง และ
จัดทําประชาพิจารณ1ในชุมชนหรือพ้ืนที่ โดยการจัดกิจกรรมถQายทอดความรูRแกQชุมชนหรือผูRมีสQวน
เกี่ยวขอR ง และจัดทําประชาพจิ ารณ1 หลังจากนั้น จงึ ดาํ เนินการลงมอื ปฏิบตั กิ ารวิจยั เพ่ือสรRางศิลปกรรม
ในพ้นื ทีศ่ ลิ ปะแบบมสี QวนรQวม
๖) ระยะที่ ๖ การจัดประชุมเสวนาทางวิชาการ และกิจกรรมเชิงปฏิบัติการทาง
ศิลปะ (Art Workshop) เพ่อื การเรียนรRูองค1ความรRูพื้นที่ศิลปะในเมืองและชุมชน และการพัฒนาพ้ืนที่
ศิลปะในเมืองและชมุ ชนของกลมQุ จังหวัดลาR นนาท่ีมีกระบวนการสรRางสรรค1และการอนุรักษ1ที่เหมาะสม
เพ่ือสราR งเปcนตนR แบบในการพฒั นาแกQชมุ ชนอืน่ ๆ โดยการประเมนิ ผลจากการสอบถามทัศนคติของคน
ในพื้นที่ เพื่อตอบวัตถุประสงค1ขRอท่ี ๓ การพัฒนาพื้นท่ีในเมืองและชุมชนท่ีมีกระบวนการสรRางสรรค1
และการอนุรักษ1ท่ีเหมาะสม
๗) ระยะที่ ๗ การจัดทําส่ือสิ่งพิมพ1 วีดีโอ ผลงานวิจัย วีดิทัศน1นําเสนอ และ
นวัตกรรมเพอ่ื เผยแพรQความรูRสูQสาธารณชน รวมท้ังการจัดทําแผQนพับ หนังสือสรุปองค1ความรRู เว็บไซต1
จํานวน ๑๐๐ เลQม และการเผยแพรQสูQส่ือสารมวลชน สื่อสารสนเทศ วารสารทQองเท่ียวและวัฒนธรรม
และการจัดพมิ พ1เอกสารรายงานวิจัยฉบบั สมบรู ณ1
โดยมตี ารางการเกบ็ รวบรวมขRอมลู และการปฏิบัติการวิจัย ดงั น้ี
ที่ กจิ กรรมการวจิ ัย การเกบ็ ระยะเวลา ๗ เดือน
รวบรวมขอมลู
๑๒๓๔ ๕ ๖ ๗
๑ การจัดประชุมทีมวจิ ยั เพื่อชี้แจง
ความรูRความเขRาใจและจดั สราR ง
การจดั สราR งเคร่ืองมือ
ประกอบการวิจยั
๒ การลงสาํ รวจขRอมูลภาคสนาม
(Field Study) โดยการคัดเลือก
ชุมชนเปƒาหมายแบบเจาะจง พ้ืนท่ี
เปƒาหมาย
๘๒
๓ การปฏิบัติการพัฒนาศิลปะเชงิ
สรRางสรรคใ1 นพ้ืนท่ีและการพัฒนา
สนิ คาR
๔ การรายงานความกRาวหนาR
งานวิจยั เพื่อนําเสนอรายงาน
ความกาR วหนาR แกQสถาบนั วจิ ัยพทุ ธ
ศาสตร1
๕ การสรปุ องคค1 วามรRศู ิลปกรรม
ลRานนาและการถQายทอดความรRสู ูQ
ชุมชน
๖ การจัดประชุมเสวนาทางวชิ าการ
และกจิ กรรมเชิงปฏิบตั กิ ารทาง
วัฒนธรรม ประวัตศิ าสตร1
๗ การจดั ทาํ สื่อสง่ิ พมิ พผ1 ลงานวิจัย
วดี ิทศั นน1 ําเสนอ และนวตั กรรม
เพ่อื เผยแพรQความรสูR Qสู าธารณชน
๘ การจัดรายงานฉบบั สมบรู ณ1
๙ การจัดทําบทความเผยแพรQใน
ระดับชาติ
๓.๖ การวเิ คราะหขอมลู
การศกึ ษาวิจยั คร้ังน้ี เปนc การวเิ คราะห1ขอR มูลทั้งในเชงิ ปริมาณและเชงิ คณุ ภาพ ดงั น้ี
๑. การวิเคราะห1ขRอมูลเชิงปริมาณ เนRนการศึกษาวิเคราะห1ขRอมูลจากแบบสอบถามที่ไดRเก็บ
รวบรวมจากกลQุมประชาชนในพ้ืนท่ีสรRางสรรค1ในเชียงแสน จํานวน ๙๐ ราย และนักทQองเท่ียวท่ีมา
เทย่ี วชมพุทธศิลปกรรมในเชยี งแสน จํานวน ๑๐ ราย โดยมีข้ันตอนการศึกษาวิเคราะห1ขRอมลู ดังนี้
๘๓
๑) เลือกแบบสอบถามที่มีความสมบูรณ1ในการตอบไปวิเคราะห1ขRอมูล โดยใชR
โปรแกรมคอมพวิ เตอรส1 าํ เรจ็ รูป SPSS/PC (Statistical Package for the Social Science)
๒) แบบสอบถามตอนที่ ๑ ซึ่งเปcนแบบสอบถามเกี่ยวกับปlจจัยพื้นฐานของกลุQม
ตวั อยQาง ความสนใจและกิจกรรมการทQองเท่ียว โดยทําการวิเคราะห1โดยใชRวิธีหา คQารRอยละ แลRวนํามา
เสนอในรปู ตารางประกอบคาํ บรรยาย
๒) แบบสอบถามตอนที่ ๒ ซ่งึ เปcนขRอมูลความคิดเห็นของประชาชนและนักทQองเท่ียว
เก่ียวกับการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรม การจัดการและการสQงเสริมการเรียนรRูของแหลQงทQองเที่ยว
ภายในวัด โดยทําการวิเคราะห1โดยคํานวณหา คะแนนเฉลี่ย (X) คQาความเบ่ียงเบนมาตรฐาน (S.D.)
เปนc รายขอR และรายดRาน และเฉลย่ี รวมทกุ ดRาน โดยมเี กณฑ1ในการพิจารณาคQาเฉล่ียของคะแนน เพ่ือใหR
เห็นระดับของการกจิ กรรมการทอQ งเที่ยวและการเรยี นรRูในแตQละดาR น จากกลุมQ ตัวอยาQ ง ดงั นี้
คQาเฉล่ีย ๑.๐๐–๑.๕๐ = มคี วามคดิ เหน็ ในระดับนRอยมาก
คQาเฉลย่ี ๑.๕๑- ๒.๕๐ = มีความคิดเหน็ ในระดับนอR ย
คQาเฉลี่ย ๒.๕๑- ๓.๕๐ = มคี วามคิดเห็นในระดับปานกลาง
คาQ เฉล่ยี ๓.๕๑- ๔.๕๐ = มคี วามคิดเห็นในระดับมาก
คQาเฉลีย่ ๔.๕๑- ๕.๐๐ = มคี วามคิดเห็นในระดบั มากทสี่ ดุ
๔) แบบสอบถามสQวนท่ี ๓ ซง่ึ เปcนขRอมูลดRานผลลัพธ1จากการปฏิบัติในการเรียนรูRดRาน
ศิลปกรรมตามแนวพระพุทธศาสนา เปcนตRน โดยทําการวิเคราะห1โดยคํานวณหาคQาคะแนนเฉล่ีย (X)
คQาความเบ่ียงเบนมาตรฐาน (S.D.) เปcนรายขRอและรายดRาน และเฉล่ียรวมทุกดRาน โดยมีเกณฑ1ในการ
พิจารณาคQาเฉลี่ยของคะแนน เพื่อใหRเห็นระดับของกิจกรรมการพัฒนาเมืองศิลปะเชิงสรRางสรรค1 การ
ทอQ งเท่ียวและการเรยี นรูใR นแตลQ ะดาR น
๕) นําขRอมูลมาวิเคราะห1ทางสถิติเพ่ือศึกษาคQาเปcนกลางทางสถิติ และเพ่ือการ
วิเคราะห1ปlจจัยขRอมูลพื้นฐานสQวนบุคคลกับความคิดเห็นท่ีมีตQอแหลQงเรียนรูRเชิงสรRางสรรค1 การ
ทอQ งเทย่ี วและการเรียนรูRท่เี กดิ ข้ึนจากการพฒั นาเชงิ สรRางสรรค1
๖) การวิเคราะหป1 lญหา อปุ สรรค จากแบบสอบถามในเชิงสถติ แิ ละพรรณนา
๗) การวิเคราะห1 สังเคราะห1ขRอมูลโดยการเชื่อมโยงแนวคิดทฤษฎีท่ีไดRกลQาวแลRว
เพ่ือใหเR หน็ ชุดความรูR กระบวนการ และแนวทางการสงQ เสรมิ กิจกรรมการทอQ งเท่ียวของวดั
๒. การวิเคราะห1ขRอมูลเชิงคุณภาพ โดยผRูวิจัยดําเนินการวิเคราะห1ขRอมูลตามเนื้อหา (Content
analysis) แลRวสรุปตามวัตถุประสงค1ที่ตั้งไวR โดยการวิเคราะห1 สังเคราะห1ขRอมูลจากการเก็บรวบรวม
๘๔
ขRอมูล โดยผRูวิจัยจะนําขRอมูลจากการวิเคราะห1จากเอกสาร ประกอบกับขRอมูลท่ีไดRจากแบบสัมภาษณ1
เชิงลึก (In-depth Interview) และการสนทนากลQุม (Focus Group) หลังจากนั้น ผูRวิจัยยืนยันความ
นาQ เชื่อถอื ไดRของขอR มูลดRวยการใหRบคุ คลทอี่ ยQใู นปรากฏการณ1ท่ีศึกษาและบุคคลท่ีมีความรูRเกี่ยวกับเรื่อง
ท่ีทําการศึกษาตรวจสอบและรับรองความถูกตRอง โดยการแปลขRอมูลพรRอมใหRขRอคิดเห็นเพิ่มเติม
ทกั ทRวงหรือยอมรับขอR มูลทน่ี ําเสนอ ซงึ่ การตรวจสอบความนาQ เชือ่ ถอื ไดRของขRอมูลดRวยวิธีนี้ ผูRวิจัยใชRกับ
ขRอมูลเบ้ืองตRนและขRอมูลท่ีเปcนสQวนท่ีผRูวิจัยไดRตีความแลRวนําขRอมูลจากการสัมภาษณ1โดยผูRใหRขRอมูล
สําคัญ (Key Information) นํามาวิเคราะห1เชิงพรรณนาและการนําเสนอภาพกิจกรรมและชุดองค1
ความรRู (หนังสือสรุปองค1ความรูR) และวีดีทัศน1บรรยากาศการสังเคราะห1ขRอมูลในพ้ืนท่ีสาธารณะของ
ชมุ ชนใหไR ดผR ลเปcนเชิงประจักษ1 และนาํ ผลไปใชปR ระโยชนไ1 ดRจริงในวงกวาR ง โดยมQุงเนนR การวิเคราะห1โดย
การสรปุ ตามสาระสําคัญดาR นเนื้อหาทีก่ าํ หนดไวR โดยวเิ คราะห1เนื้อหา ดงั น้ี
๑) ประวตั ิความเปนc มาของศลิ ปกรรม ศิลปะพื้นบRานและพุทธศิลปกรรมในเชียงแสน
เชนQ จติ รกรรม ประตมิ ากรรม และสถาปตl ยกรรมที่แสดงความเปcนเอกลักษณ1ของเมืองเชียงแสน เชQน
ขRอมูลทางประวัติศาสตร1 โบราณคดี สังคม และวัฒนธรรม การออกแบบงานศิลปกรรมในพื้นที่ศิลปะ
ชุมชนทส่ี อดคลอR งกบั สังคมและวัฒนธรรม
๒) รปู แบบและกระบวนการสราR งสรรคผ1 ลงานศิลปะของกลQุมศิลปŽนในเชียงแสน เชQน
การพฒั นารปู แบบผลงานทางศิลปะ การสราR งสรรค1ผลงานรวQ มสมยั เปcนตRน
๓) การจัดการทรัพยากรวัฒนธรรมของวัดที่เปcนตRนแบบพุทธศิลปกรรมในเชียงแสน
เชนQ วดั เจดีย1หลวง เปนc ตนR
๔) รปู แบบการสQงเสรมิ การเรยี นรRแู ละการอนรุ กั ษศ1 ิลปะของวัดและชมุ ชน
๕) การศึกษาการมีสQวนรQวมของวัดและหนQวยงานท่ีเก่ียวขRองกับวัดท่ีเปcนกรณีศึกษา
ในมิติของการจัดการเรียนรRู กระบวนการสื่อสารคุณคQา การพัฒนาจิตใจ และการเสริมสรRาง
กระบวนการเครือขQายการเรียนรRูในมติ ิตาQ งๆ รQวมกัน
๖) แนวทางการพฒั นาพน้ื ทศี่ ิลปะและการพฒั นาเสRนทางการทQองเท่ียว นโยบายและ
ยทุ ธศาสตร1การพัฒนาเมืองเชิงสรRางสรรค1 ทส่ี อดคลอR งกบั การเรยี นรRแู ละการพฒั นาท่ยี งั่ ยนื
๗) การศึกษาสภาพปlญหา อุปสรรค ของการจัดกิจกรรมการเรียนรRู การพัฒนาการ
ทQองเท่ียวเชิงสรRางสรรค1 การสQงเสริมการทQองเที่ยว รวมท้ังแนวทางการพัฒนาการทQองเท่ียวเชิงการ
เรียนรRทู มี่ ีความเหมาะสมกบั การพฒั นาเมอื งศลิ ปะเชงิ สราR งสรรค1
๘๕
๓.๗ การวเิ คราะหขอมูลและสถิตทิ ใี่ ชในการวเิ คราะหขอมลู
๑. การใชRคาQ เฉล่ีย คาQ รRอยละ และคาQ S.D. ในการอธบิ ายขอR มูลทัว่ ไป
๒. การใชRสถิติ เชQน t-test และ f-test ในการหาคQาความสัมพันธ1ของปlจจัยท่ีเกี่ยวขRองกับ
แนวทางการสQงเสรมิ กิจกรรมการเรยี นรRูทางการพัฒนาศิลปะเชิงสรRางสรรค1 และการเชื่อมโยงเครือขQาย
การเรียนรRูในแหลQงทQองเท่ียว เชQน การทดสอบความสัมพันธ1ระหวQางปlจจัยพ้ืนฐานของประชาชนและ
นกั ทอQ งเทย่ี วกับผลลัพธข1 องการเรียนรRูและการพัฒนาเชิงสราR งสรรค1 เปcนตนR
๓. การวิเคราะห1 สังเคราะห1ขRอมูลจากทุกฝ•ายดังกลQาว โดยการเช่ือมโยงแนวคิด ทฤษฎีที่ไดR
กลQาวแลRว เพื่อใหRเห็นชุดความรRู กระบวนการ และแนวทางการสQงเสริมกิจกรรมการเรียนรูRในแหลQง
ทQองเทยี่ ว
๓.๘ การนําเสนอผลการศึกษาวิจยั
การวจิ ัยครงั้ น้ี มQงุ เนRนการวิเคราะห1ขRอมูลท่ีไดRจากการศึกษาเอกสาร การเก็บขRอมูลภาคสนาม
ดRวยวิธีการสัมภาษณ1เชิงลึก การสังเกต การพัฒนากิจกรรมดRานศิลปะ และการสนทนากลQุมเฉพาะ
นํามาทําการวิเคราะห1 สรุป และอภิปรายผล โดยจับประเด็นหลักของเรื่อง (Traits) และจําแนก
เหตุการณ1หลักๆ ดRวยการแยกเปcนประเด็น ตามวัตถุประสงค1ของการวิจัย หลังจากน้ัน คณะผูRวิจัยจะ
นําเสนอรายงานแบบพรรณนาเชิงวิเคราะห1 (Analytical Description) พรRอมอRางอิงคําพูดผูRใหRขRอมูล
สําคัญและนําเสนอรูปภาพประกอบเหตุการณ1ของเรื่องเพ่ือยืนยันประเด็นท่ีพรรณนาวิเคราะห1ตาม
ความเหมาะสม โดยเปcนการนําเสนอผลการวิจัยชุดองค1ความรRูในการสังเคราะห1ขRอมูลเชิงคุณภาพ
ประกอบการบรรยายตามวัตถุประสงค1การวิจัย โดยการพรรณนาความ (Descriptive Presentation)
ประกอบภาพถQายพรRอมการบรรยาย จากผลการลงพื้นที่สํารวจผลงานทางศิลปวัฒธรรมในพื้นที่จาก
อดีตจนถึงปlจจุบัน เพื่อหาขRอมูลที่จะนํามาสังเคราะห1ใหRไดRขRอมูลที่ชัดเจน แลRวนําไปสูQการสรุปองค1
ความรRูศิลปกรรมลRานนา แลRวนําขRอมูลไปสQูการจัดทําเวทีประชาคมในชุมชนหรือพื้นท่ี โดยการจัด
กิจกรรมถQายทอดความรRูแกQชุมชนหรือผRูมีสQวนเกี่ยวขRอง และจัดทําประชาพิจารณ1 ในชุมชนหรือพื้นที่
โดยการจดั กจิ กรรมถาQ ยทอดความรูRแกQชุมชนหรือผูRมีสQวนเก่ียวขRอง และจัดทําประชาพิจารณ1 หลังจาก
น้ัน จึงดําเนินการลงมือปฏิบัติการวิจัย การจัดประชุมเสวนาทางวิชาการ และกิจกรรมเชิงปฏิบัติการ
เพื่อการเรยี นรูRองค1ความรูRพื้นท่ีกับชาวบRานในชุมชน และการพัฒนาพ้ืนท่ีในเมืองและชุมชนของกลุQมที่
๘๖
มีกระบวนการสราR งสรรค1และการอนรุ ักษ1ทเ่ี หมาะสม เพื่อสรRางเปcนตRนแบบในการพัฒนาแกQชุมชน โดย
การประเมินผลจากการสอบถามทัศนคติของคนในพ้ืนท่ี เพื่อจัดทําส่ือสิ่งพิมพ1 ผลงานวิจัย วีดิทัศน1
นําเสนอ และนวัตกรรมเพ่ือเผยแพรQความรูRสูQสาธารณชน รวมทั้งการจัดทําแผQนพับ หนังสือสรุปองค1
ความรูR และการเผยแพรQสูQสื่อสารมวลชน สื่อสารสนเทศ วารสารทQองเที่ยวและวัฒนธรรม และการ
จดั พิมพเ1 อกสารรายงานวิจัยฉบับสมบูรณ1
๓.๙ สรปุ กิจกรรมและขั้นตอนการวจิ ยั
ในการพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพื่อสQงเสริมแหลQงทQองเที่ยวเชิงสรRางสรรค1เมืองเชียงแสน จังหวัด
เชียงราย การใชRหลักการประมวลภาพผูRวิจัยไดRคRนควRาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวขRอง ดิจิทัลในการ
พัฒนาสังคมในการมุงQ ไปสกูQ ารผใูR ชเR ทคโนโลยที ที่ ันสมยั อุปกรณส1 ือ่ สารท่ีทันสมัย สื่อหรือ ขRอมูลในการมี
ปฏิสัมพันธ1และใชRประโยชน1กับสารสนเทศ และมีความรับผิดชอบสภาพแวดลRอมในการเรียนรูRท่ี
เปล่ียนไป ทักษะการรRูดิจิทัลเปcนทักษะหลักท่ีมีความสําคัญตQอการศึกษา และการดํารงชีวิตในสังคม
ปlจจุบนั แนวทางในการพัฒนาทักษะการรRดู ิจิทัลในการสQงเสริม พัฒนา และใหRความรูRใหRเปcนประโยชน1
ท้ังตอQ ตนเองและสQวนรวม โดยมรี ายละเอียดทีก่ ําหนดเปนc ลาํ ดบั ดังน้ี
แนวคดิ เกยี่ วกบั เทคโนโลยดี ิจิทลั
การใชRเทคโนโลยีดิจิทัลเปcนทักษะที่เก่ียวกับเทคโนโลยี คอมพิวเตอร1เบื้องตRนท้ังเรื่องของ
ฮาร1ดแวร1 ซอฟต1แวร1 สQวนติดตQอผูRใชR และโปรแกรมคอมพิวเตอร1 เชQน การใชRโปรแกรมคอมพิวเตอร1
พื้นฐาน การใชRอปุ กรณต1 อQ พวQ งคอมพิวเตอร1 เทคโนโลยดี จิ ทิ ลั ท่มี ีประสิทธิภาพควรประกอบดRวย ทักษะ
ในการใชRความหลากหลายของการใชงR านเทคโนโลยีไมวQ QาจะเปcนทักษะดRานการทํางานของเทคโนโลยีท่ี
ตRองรRูเก่ียวกับการใชRเทคโนโลยีดิจิทัลอยQางมีประสิทธิภาพ ทักษะการคิดเชิงวิเคราะห1และประเมิน
สารสนเทศดจิ ิทัล ทกั ษะการทาํ งานรวQ มกันทางออนไลน1
ดิจิทัลเปcนทักษะในการคRนหา การประเมินผล การใชRรQวมกัน และการสรRางเน้ือหาโดยใชR
เทคโนโลยสี ารสนเทศและอินเทอรเ1 น็ต ความสามารถดิจทิ ลั สามารถแบงQ เปcน ๓ สวQ น ไดแR กQ
๑. การใชR (Use) หมายถึง ทักษะในการใชRคอมพิวเตอร1ท่ีหลากหลายตั้งแตQพ้ืนฐาน เชQน การ
ใชRโปรแกรมคอมพิวเตอร1เบื้องตRน ไปถึงเทคนิคขั้นสูงสําหรับการเขRาถึงและใชRความรRู เชQน การใชR
โปรแกรมคRนหา (search engine)
๘๗
๒. การเขRาใจ (Understand) หมายถึง ทักษะที่ชQวยใหRเกิดการคิด วิเคราะห1 ประเมิน
สังเคราะห1 ส่ือ การพัฒนาทักษะการจัดการสารสนเทศและความรับผิดชอบตQอสิทธิความเปcนเจRาของ
การมีสQวนรวQ มในสังคมดิจิทลั
๓. การสรRางสรรค1 (Create) หมายถึง ทักษะในการผลิตหรือสรRางเน้ือหาผQานเทคโนโลยีท่ี
หลากหลายอยาQ งถูกตอR งและสรRางสรรค1 การส่อื สารโดยใชRความหลากหลาย
คูมือการใชโปรแกรม
ซอฟตแ1 วรส1 าํ หรับสรRางการพัฒนาแอพพลเิ คช่นั เพือ่ สQงเสริมแหลงQ ทอQ งเท่ยี วเชิงสรRางสรรค1เมือง
เชียงแสน จังหวัดเชียงราย โดยการใชRโปรแกรมประยุกต1หลักการประมวลผลภาพเปcนซอฟต1แวร1ท่ีไดR
นําระบบภาพมาประยุกต1ใชRงานรQวมกับการออกกําลังกายเพื่อการพัฒนารูปแบบใหRสะดวกและงQายใน
การนาํ ไปปฏบิ ัติในพ้ืนทท่ี ุกสภาพ
๑. ข้ันตอนการทํางานของระบบแอพพลิเคช่ันการพัฒนาแอพพลิเคช่ันเพ่ือสQงเสริมแหลQง
ทQองเท่ยี วเชิงสราR งสรรคเ1 มอื งเชียงแสน จงั หวดั เชยี งราย
Start ๘๘
Total= 0, A = 0, B=0, Total = ผลรวม
Total = A + B + C + D A = โบราณสถาน
B = วดั ในกําแพง
I=I+1 เมือง
C = วัดนอก
กาํ แพงเมือง
D = วดั รา# ง
I = ตัวนับ
AB CD
N
Total =
G
Y
Stop
ภาพท่ี ๑ ผังความคดิ การออกแบบโปรแกรม
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Home
Explore
การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพื่อส่งเสริมแหล่งท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย3
View in Fullscreen
การพัฒนาแอพพลิเคชั่นเพื่อส่งเสริมแหล่งท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์เมืองเชียงแสน จังหวัดเชียงราย3
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search