หนังสือวรรคทองในวรรณดี

หนังสือวรรคทองใน
วรรณคดี

จัดทำโดย
นางสาวสุนิสา ษมาจิตเลิศ

รหัสนักศึกษา ๖๓๑๘๑๐๑๐๒๑๘
เสนอ

อาจารย์ภัทราภรณ์ คำลือสาย

คำนำ

หนังสือวรรคทองในวรรณคดีเล่มนี้ จัดทำขึ้นเพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับ
วรรณคดีวรรคทองเป็นสื่อการเรียนรู้สำหรับผู้ที่ต้องการศึกษาเกี่ยวกับ
อารมณ์ความรู้สึกของกวีผ่านประพันธ์ในวรรณคดีเรื่องต่าง ๆ โคลง ฉันท์
กาพย์ กลอน ร่าย ทำให้ผู้อ่านเข้าใจและเกิดความซาบซึ้งในวรรณคดีไทยที่มี
คุณค่า

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือวรรคทองในวรรณคดีเล่มนี้จะ
เป็นประโยชน์แก่ผู้อ่านได้ศึกษาต่อไป

นางสาวสุนิสา ษมาจิตเลิศ
สาขาวิชาภาษาไทย

เรื่อง สารบัญ หน้า

คำนำ ก

สารบัญ ข
๑
วรรคทองจากเรื่อง "นมัสการมาตาปิติคุณ" ๒
๓-๔
วรรคทองจากเรื่อง "นมัสการอาจริยคุณ"
๕
วรรคทองจากเรื่อง กาพย์เห่เรือ "เห่ชมเรือ"
๖
วรรคทองจากเรื่อง "มัทนะพาธาคำฉันท์" ๗
๘
วรรคทองจากเรื่อง "นานาประเทศล้วน นับถือ"
วรรคทองจากเรื่อง ตอนขุนช้างถวายฎีกา ๙
วรรคทองจากเรื่อง "พระอภัยมณี" ๑๐

วรรคทองจากเรื่อง กาพย์มหาชาติ สักรบรรพ
วรรคทองจากเรื่อง นิราศภูเขาทอง

๑
วรรคทองจากเรื่อง "นมัสการมาตาปิติคุณ"

ข้าขอนบชนกคุณ ชนนีเป็นเค้ามูล

ผู้กอบนุกูลพูน ผดุงจวบเจริญวัย

ฟูมฟักทะนุถนอม บ บำราศนิราไกล

แสนยากเท่าไหร่ ๆ บ คิดยากลำบากกาย

ตรากทนระคนทุกข์ ถนอมเลี้ยง ฤ รู้วาย

ปกป้องซึ่งอันตราย จนได้รอดเป็นกายา

พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทฉันท์ ครุ
ลหุ

๒
วรรคทองจากเรื่อง "นมัสการอาจริยคุณ"

อนึ่งข้าคำนับน้อม ต่อพระคุณผู้การุญ

โอบเอื้อและเจือจุน อนุสาสน์ทุกสิ่งสรรพ์

ยัง บ ทราบก็ได้ทราบ ทั้งบุญบาปทุกสิ่งอัน

ชี้แจงและแบ่งปัน ขยายอัตถ์ให้ชัดเจน

จิตมากด้วยเมตตา และกรุณา บ เอียงเอน

เหมือนท่านมาแกล้งเกณฑ์ ให้ฉลาดและแหลมคม ครุ
ลหุ
พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทฉันท์

๓
วรรคทองจากเรื่อง กาพย์เห่เรือ "เห่ชมเรือ"

ปางเสด็จประเวศด้าว ชลาลัย
ทรงรัตนพิมานชัย กิ่งแก้ว
พรั่งพร้อมพวกพลไกร แหนแห่
เรือกระบวนต้นแพร้ว เพริศพริ้งพรายทอง

(พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทโคลง เอก
โท

๔
วรรคทองจากเรื่อง กาพย์เห่เรือ "เห่ชมเรือ"

สุวรรณหงส์ทรงพู่ห้อย งามชดช้อยลอยหลังสินธุ์

เพียงหงส์ทรงพรหมินทร์ ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม

เรือชัยไวว่องวิ่ง รวดเร็วจริงยิ่งอย่างลม

เสียงเส้าเร้าระดม ห่มท้ายเยิ่นเดินคู่กัน

คชสีห์ทีผาดเผ่น ดูดังเป็นเห็นขบขัน

ราชสีห์ที่ยืนยัน คั่นสองคู่ดูยิ่งยง

เรือม้าหน้ามุ่งน้ำ แล่นเฉื่อยฉ่ำลำระหง

เพียงม้าอาชาทรง องค์พระพายผายผันผยอง

(พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกาพย์

๕
วรรคทองจากเรื่อง "มัทนะพาธาคำฉันท์"

ความรักเหมือนโรคา บันดาลตาให้มืดมน
ไม่ยินและไม่ยล อุปสรรคใดใด
ความรักเหมือนโคถึก
ก็โลดจากคอกไป กำลังคึกผิขังไว้
ถึงหากจะผูกไว้ บ่ยอมอยู่ ณ ที่ขัง
ยิ่งห้ามก็ยิ่งคลั่ง ก็ดึงไปด้วยกำลัง
บ่หวนคิดถึงเจ็บกาย

(พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จ
พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกาพย์

๖
วรรคทองจากเรื่อง "นานาประเทศล้วน นับถือ"

นานาประเทศล้วน นับถือ
คนที่รู้หนังสือ แต่งได้
ใครเกลียดอักษรคือ คนป่า
ใครเยาะกวีไซร้ แน่แท้คนดง

(พระนลคำหลวง)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกาพย์ เอก
โท

๗
วรรคทองจากเรื่อง "ตอนขุนช้างถวายฎีกา"

ครานั้นจึงโฉมเจ้าวันทอง เศร้าหมองด้วยลูกเป็นหนักหนา

พ่อพลายงามทรามสวาดิของแม่อา แม่โศกาเกือบเจียนจะบรรลัย

ใช่จะอิ่มเอิบอาบด้วยเงินทอง มิใช่ของตัวทำมาแต่ไหน

ทั้งผู้คนช้างม้าแลข้าไท ไม่รักใคร่เหมือนกับพ่อพลายงาม

ทุกวันนี้ใช่แม่จะผาสุก มีแต่ทุกข์ใจเจ็บดังเหน็บหนาม

ต้องจำจนทนกรรมที่ติดตาม จะขืนความคิดไปก็ใช่ที

(ไม่ปรากฏนามผู้แต่ง)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกลอนเสภา

๘
วรรคทองจากเรื่อง "พระอภัยมณี"

อานินทากาเลเหมือนเทน้ำ ไม่ชอกช้ำเหมือนเอามีดมากริดหิน

แค่องค์พระปฏิมายังราคิน คนเดินดินหรือจะสิ้นคนนินทา

(พระอภัยมณี : สุนทรภู่)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกลอน

๙
วรรคทองจากเรื่อง "กาพย์มหาชาติ สักรบรรพ"

โพธิสตฺโต สมเด็จพระบรมโพธิสัตว์ อันสร้างสมดึงส์ปรมัตถ
บารมี เมื่อจะรับวโรรัตนเรืองศรีแปดประการ แด่สำนักนิท้าวมัฆวาน
เทเวศร์ ก็ทูลแก่ท้าวสหัสเนตรฉะนี้

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทร่ายยาว

ร่ายยาว คือ ร่ายที่ไม่กำหนดจำนวนคำในวรรคหนึ่ง ๆ แต่ละวรรคจึงอาจมี
คำน้อยมากแตกต่างกันไป การสัมผัส คำสุดท้ายของวรรคหน้าสัมผัสกับคำหนึ่ง
คำใดในวรรคถัดไป จะแต่งสั้นยาวเท่าไรเมื่อจบนิยมลงท้ายด้วยคำว่า แล้วแล
นั้นแล นี้เถิด โน้นเถิด ฉะนี้ ฉะนั้น ฯลฯ เป็นต้น

๑๐
วรรคทองจากเรื่อง "นิราศภูเขาทอง"

ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต
แม้นผู้ชั่วตัวตายทำลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา

พระสุนทรโวหาร (ภู่)

แผงผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกลอนนิราศ

บรรณานุกรม

นายนรินทรธิเบศร์.วรรณคดีวิจักษ์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔.พิมพ์ครั้งที่สิบเอ็ด ๒๕๖๑.สืบค้น ๒๒
กันยายน ๒๕๖๔, จากหนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ภาษาไทย วรรณคดีวิจักษ์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔

พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร).วรรณคดีวิจักษ์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔.พิมพ์ครั้งที่สิบเอ็ด
๒๕๖๑.สืบค้น ๒๒ กันยายน ๒๕๖๔, จากหนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ภาษาไทย วรรณคดีวิจักษ์
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔

พระสุนทรภู่โวหาร(ภู่).วรรณคดีวิจักษ์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑.พิมพ์ครั้งที่สิบเอ็ด ๒๕๖๑.สืบค้น
๒๒ กันยายน ๒๕๖๔, จากหนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ภาษาไทย วรรณคดีวิจักษ์ ชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ ๑

วรรคทองในวรรณคดี.(๒๕๖๑).หนังสือวรรคทองในวรรณคดี.สืบค้น ๒๒ กันยายน ๒๕๖๔,
จากhttps://www.slideshare.net/kingkarnsomchit/ss-61934713