หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 ภาวะผู้นำทางวิชาการ

หนว่ ยการเรียนร้ทู ี่ 2
ภาวะผู้นาทางวชิ าการ

วิสัยทัศน์และภาวะผนู้ าการเปลีย่ นแปลงทางวชิ าการสู่ความสาเรจ็
1. การกาหนดวิสัยทัศน์
การกาหนดวิสัยทัศน์เป็นการกาหนดภาพแห่งความฝัน ความต้องการในอนาคต สะท้อนความคิด

เชิงรุกและเชื่อม่ันว่าภาพนั้นสามารถเป็นจริงได้ และส่งผลให้เกิดการกระทาอย่างมุ่งม่ัน โดยผสมผสาน
องค์ประกอบของจินตนาการ การกาหนดเป้าหมาย การมองอนาคต การวางแผน วิธีการดาเนินตาม
เป้าหมายน้ัน จนบรรลุความสาเร็จตามภาพทีฝ่ นั ไว้

ความสาคญั ของวิสัยทศั น์
1. ช่วยกาหนดทิศทางที่จะดาเนนิ กิจกรรมขององค์กร โดยมีจดุ หมายปลายทางทีช่ ัดเจน
2. ให้สมาชิกทุกคนรู้ว่า แต่ละคนมีความสาคัญต่อการมุ่งไปสู่จุดหมายปลายทาง และรู้ว่าจะทา
อะไร (What) ทาไมต้องทา (Why) ทาอย่างไร (How) และทาเมื่อใด (When)
3. ช่วยกระตุ้นให้สมาชิกทุกคนมีความรู้สึกน่าสนใจ มีความผูกพัน มุ่งม่ันปฏิบัติตามด้วยความเต็ม
ใจท้าท้าย เกิดความหมายในชีวิตการทางาน มีเป้าหมายด้วยความภูมิใจ และทุ่มเทเพือ่ คุณภาพของผลงาน
ทีป่ ฏิบตั ิ
4. ช่วยกาหนดมาตรฐานของชีวิต องค์กร และสังคมที่แสดงถึงการมีชีวิตที่มีคุณภาพ องค์กรที่มี
คุณภาพ และสงั คมที่เจริญก้าวหน้ามีความเป็นเลิศในทกุ ด้าน

การกาหนดวิสัยทัศน์ด้านวิชาการ หมายถึง การกาหนดภาพความสาเร็จ ความต้องการของการ
บริหารจัดการด้านวิชาการในสถานศึกษาซึ่งส่งผลต่อการพัฒนาผลสัมฤทธิ์ด้านคุณภาพการศึกษาของ
ผู้เรียน โดยการนานโยบายด้านการศึกษาของรัฐบาลกระทรวงศึกษาธิการ และหน่วยงานต้นสังกัดมาเป็น
แนวทางการปฏิบัติงาน

บทบาทของผนู้ าทางวชิ าการ
บทบาทหนา้ ที่ของผนู้ าทางวิชาการอย่างมปี ระสิทธิภาพและเกิดประสิทธิผล มีบทบาท ดงั น้ี
1. ผบู้ ริหารมวี ิสัยทัศน์ ภาวะผู้นา และความคิดริเร่มิ ทีเ่ น้นการพัฒนาผเู้ รียน
2. ผู้บริหารใช้หลักการบริหารแบบมีส่วนร่วมและใช้ข้อมูลผลการประเมินหรือผลการวิจัยเป็นฐาน
คิดทั้งด้านวิชาการและการจดั การ
3. ผบู้ ริหารสามารถบริหารจัดการการศกึ ษาให้บรรลเุ ป้าหมายตามทีก่ าหนดไว้ในแผนปฏิบตั ิการ
4. ผบู้ ริหารส่งเสริมและพัฒนาศกั ยภาพบุคลากรใหพ้ ร้อมรับการกระจายอานาจ
5. นักเรียน ผปู้ กครอง และชมุ ชนพึงพอใจผลการบริหารจัดการการศกึ ษา
6. ผู้บริหารให้คาแนะนา คาปรึกษาทางวิชาการและเอาใจใส่การจัดการศึกษาเต็มศักยภาพและ
เต็มเวลา

การบริหารการเปลี่ยนแปลง (Change Management)
ความเป็นมา
การบริหารสถานศึกษาที่ผ่านมา ผู้บริหารย่อมพบกับการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาไม่ว่าด้านใด
ด้านหนง่ึ หรอื เร่ืองใดเรอ่ื งหน่ึง และเกิดข้ึนเสมอ ประเดน็ สาคัญทีค่ วรพิจารณาก็คือ การเปลี่ยนแปลงนั้นจะ
เกิดขึ้นอย่างมีการเตรียมความพร้อมในการรับมือหรือไม่ มีการบริหารจัดการกับการเปลี่ยนแปลงน้ัน
อย่างไร ที่จะนาไปสู่การก้าวไปข้างหน้าด้วยการเปลี่ยนแปลงตามจุดมุ่งหมายหรือความคาดหวังด้วยความ
ราบร่ืนมากที่สุดเท่าที่จะเปน็ ไปได้ ดังน้ันเม่ือจะดาเนินการการเปลี่ยนแปลงใด ๆ ก็ตาม ในสถานศึกษาหรอื
องค์กร จึงจาเป็นต้องมีการวางแผนอย่างเป็นระบบ ดาเนินการอย่างเป็นข้ันตอน มีตัวชี้วัดความสาเร็จที่
เกิดข้ึนอย่างชดั เจน เพื่อไปให้ถึงเป้าหมายทีต่ งั้ ไว้อย่างสมบรู ณ์

การเปลี่ยนแปลง หมายถึง สิ่งที่แตกต่างจากเดิม อันเป็นผลมาจากกระบวนการเปลี่ยนผ่านที่
กระทาโดยปัจจัยแวดล้อมที่เกี่ยวข้องอย่างต่อเน่ือง จนสิ่งเก่าไม่สามารถคงสภาพเดิมอยู่ได้ ความ
เปลี่ยนแปลง จึงมักได้รับการพดู ถึงในรูปของเหตุการณ์ กระบวนการ กระท่ังหลักการ การเปลี่ยนแปลงจะ
เกิดข้ึนเม่อื

1. มีการเปลีย่ นแปลงของโครงสร้างองค์กร
2. มีการเปลีย่ นแปลงของภารกิจ หรอื บทบาทขององค์กร
3. การมกี ารเปลีย่ นแปลงของผู้บริหารระดบั ต่าง ๆ ขององคก์ ร
4. มีการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี

ผ้ทู ่มี ีบทบาทสาคญั ในการเปลีย่ นแปลง
1. ผู้อุปถัมภ์การเปลี่ยนแปลง (Change Sponsor) หมายถึง ผู้มีอานาจในการอนุมัติให้มีการ
เปลี่ยนแปลงนี้ ซึ่งการเปลี่ยนแปลงจะเกิดขึ้นไม่ได้ หากขาดการสนับสนุนของผู้อุปถัมภ์การเปลี่ยนแปลง
บทบาทของ Change Sponsor คือ

1.1 เข้าใจการเปลี่ยนแปลงที่ตนสนับสนุนว่ามีความสาคัญอย่างไร จะเปลี่ยนแปลงอะไรบ้าง และ
จะมีอะไรที่เปลี่ยนแปลงไปบ้าง

1.2 จดั การและจัดสรรเรอ่ื งทรพั ยากรที่จาเปน็ ต้องใช้ เชน่ งบประมาณ บุคลากร
1.3 ทางานร่วมกับคนที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการเปลี่ยนแปลง สื่อสารและช่วยแก้ปัญหาสาคัญที่
เกิดข้ึน
1.4 เป็นประธานในการเปลี่ยนแปลง มีภาวะผู้นาสูง
2. ผสู้ นบั สนนุ การเปลีย่ นแปลง (Change Advocacy) หมายถึง ผทู้ ีใ่ ห้การสนบั สนนุ การเปลีย่ นแปลง
อย่างเปน็ รูปธรรม ด้วยการสือ่ สารความสาคญั และเนื้อหาของการเปลีย่ นแปลงไปยงั ส่วนตา่ ง ๆ ขององค์กร
เพื่อสร้างความเข้าใจอันดีที่จะช่วยเพิ่มแรงสนับสนุนการเปลี่ยนแปลง คุณลักษณะของ Change Advocacy
คือ
2.1 เข้าใจการเปลีย่ นแปลงน้ัน
2.2 เปน็ ผู้ที่คนในองค์กรรับฟงั น่าเชอ่ื ถือ
2.3 มีความสามารถในการโน้มนา้ วจิตใจคนฟงั
2.4 สามารถทางานรว่ มกบั ผอู้ ืน่ ได้
3. ผู้บริหารการเปลี่ยนแปลง (Change Agent) หมายถึง ผู้ที่วางแผนและทาให้การเปลี่ยนแปลง
เกิดขึ้น และเป็นผู้ที่มีบทบาทในการดาเนินการต่าง ๆ ที่เป็นไปเพื่อการขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงให้เป็น
ผลสาเร็จ รวมถึงการควบคุม ดูแลกิจกรรมต่าง ๆ ของการเปลี่ยนแปลงให้ดาเนินไปได้ด้วยดี คุณลักษณะ
ของ change agent คือ
3.1 เข้าใจการเปลีย่ นแปลงนั้น
3.2 มีความสามารถในการวางแผน บริหารจัดการการเปลี่ยนแปลงในด้านต่าง ๆ เช่น การ
วางแผนงาน การสอื่ สาร การให้รางวลั การให้กาลังใจ เป็นต้น
3.3 ทางานร่วมกับผู้อื่นในการเปลี่ยนแปลงและแก้ไขปัญหา มีความสามารถในการประสานงาน
ทั้งกบั ระดับบนและระดบั ล่าง

4. ผทู้ ีจ่ ะต้องเปลี่ยนแปลง (Change Target) หมายถึง ผทู้ ีต่ อ้ งถกู เปลีย่ นแปลงอะไรบางอย่างในการ
เปลี่ยนแปลง เช่น อาจต้องเปลี่ยนแปลงงาน หน้าที่รับผิดชอบ เปลี่ยนกระบวนการในการทางาน หรือ
เปลี่ยนทัศนคติในการทางานเป็นต้น และเป็นกลุ่มคนที่ยินดีจะเปลี่ยนแปลง หรือต่อต้านการเปลี่ยนแปลง
ซึ่งผบู้ ริหารการเปลี่ยนแปลงต้องบริหารจัดการใหผ้ ทู้ ี่จะต้องเปลี่ยนแปลงมีการเปลีย่ นแปลงตามทีค่ าดหวงั
บุคคลหนึ่ง ๆ ในองค์กร อาจมีสถานะได้หลายอย่างในการเปลี่ยนแปลง เช่น ผู้นาองค์กร อาจจะเป็น
Change Sponsor ในขณะเดียวกันก็อาจจะมาทาหน้าที่เป็น Change Advocacy หรือบางคนลงมาเป็น
Change Agent เสียเองก็มี หรือบางครั้ง Change Advocacy หรือ Change Agent อาจจะได้รับผลการ
เปลี่ยนแปลงต้องมีการเปลี่ยนแปลงหน้าที่หรือตาแหน่ง ซึ่งถือว่าต้องถูกเปลี่ยนแปลงด้วยในการ
เปลี่ยนแปลงคร้ังนี้ หรือเป็น Change Target อย่างไรก็ตามในเบื้องต้นของการเปลีย่ นแปลงต้องทาการมอง
หาบุคคลที่จะทาหน้าที่หลักในแต่ละด้านก่อน เพื่อให้แน่ใจว่าท่านมีแรงสนับสนุนที่มากพอในการขับเคลือ่ น
การเปลีย่ นแปลง

การวางแผนการเปลี่ยนแปลงอย่างเป็นระบบ
หลังจากผู้บริหารได้ตรวจสอบและเตรียมความพร้อมในการเปลี่ยนแปลงแล้ว ในข้ันต่อไปจะเป็น
การวางแผนการเปลีย่ นแปลงอย่างเปน็ ระบบ ซึง่ ประกอบด้วยกระบวนการ 5 ข้ันตอน
1. การสร้างทีมเจา้ ภาพ
2. การพัฒนาวิสยั ทศั นข์ องการเปลีย่ นแปลง
3. การวางแผนและกาหนดตัวชีว้ ัด
4. การพฒั นาโครงสรา้ งทีส่ นับสนุนการเปลีย่ นแปลง
5. ดาเนนิ การและหยั่งรากการเปลี่ยนแปลง

วิธีการที่ผู้บริหารการเปลี่ยนแปลง จะทาให้การเปลี่ยนแปลงน้ันหย่ังรากในองค์กรอย่างถาวร อาจ
ด้วยการออกเป็นนโยบายกาหนดถึงมาตรฐานการทางานที่บังคับให้ทุกคนต้องดาเนินการตามวิธีใหม่
เพื่อให้ทุกคนในกลุ่มงานต้องใส่ใจกับผลการทางานตลอดไป ด้วยวิธีการนี้จะทาให้การเปลี่ยนแปลงนั้นหยงั่
รากในองค์กรอย่างย่ังยืน และกลายเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมองค์กร และมีความพร้อมสาหรับการ
เปลี่ยนแปลงทีจ่ ะมีต่อไปในภายหนา้

ภาวะผู้นาการเปลี่ยนแปลงทางวิชาการ หมายถึง พฤติกรรมของผู้บริหารการศึกษาที่มีอิทธิพลต่อ
กระบวนการเปลีย่ นแปลงในการเพิ่มพูนการเรียนรู้ของนกั เรียน โดยอาศัยกระบวนการเกีย่ วกบั การกาหนด
วิสัยทัศน์ เป้าหมาย พันธกิจ การบริหารจัดการหลักสูตรและการสอน การพัฒนานักเรียน การพัฒนาครู
และบุคลากรทางการศึกษาและการส่งเสริมบรรยากาศ สิ่งแวดล้อมและวฒั นธรรมการเรยี นรู้

การนานโยบ ายสู่ก า รป ฏิบั ติ หมายถึง การนานโยบ ายด้ าน กา ร ศึกษ าข อง รั ฐ บ า ล
กระทรวงศึกษาธิการ และหน่วยงานต้นสังกัดสู่การปฏิบัติที่เป็นรูปธรรม สามารถวัดและประเมินการ
ดาเนินการดังกล่าวได้ และทาให้เกิดการขับเคลื่อนในสถานศึกษา ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงด้านคุณภาพ
การจัดการศึกษา และเกิดการพัฒนาคุณภาพผู้เรียน มีอัตราการเพิ่มของผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ตาม
เจตนารมณข์ องนโยบายนั้น ๆ