טבת תשע"ט בס״ד • נומער #2 אבאל״י"פיתיווחסזגממןולָרעאדאבבלהבדייימי-ייישמל'געגהולנלערטויעעאנטאכצלגפ"2ויטךעטיעם#״גצטו
א גייסטרייכע פעדער פאר׳ן עם הספר
הייבלירגיווע איןאשטורגקעלםאעוזולע א
די געשיכטע אונטער די הונדערטער אויסשליסליכער תורה-שמועס
מכתבי קודש אין 'אוסף מכתבים' סעריע מיט בארימטן פוסק פון געיטסהעד
| אינהאלטסרייכער שמועס מיט מקורב הגאון הגדול רבי פסח
לבית גדולים וצדיקים הרב אלטר אליהו פ ַאלק איבער די חששות
שמואל סטעפאנסקי ,ארויסגעבער זיך צו באניצן שבת מיט די נייע
פון די פראמינענטע חיבורים פון הגאון סארט קאווע שטויב פון לאנדאן
הצדיק רבי יעקב מאיר שעכטער
איבעיא להו
הפורלממחו"סל
פארוואס זענען מיר געמישט
דאס שטורמישע לעבן צווישן די אומות העולם?
פון בארימטן בעל מקובל | הרב עזריאל טויבער
הגה"ק רבי משה חיים
לוצאטו ,בעל מסילת וויאזוי קען איך איבערקומען די
ישרים ,און די נאכאנאנדע קווענקלענישן
העפטיגע שערורי׳ ביי יעדער החלטה?
ארום זיינע חיבורים | הרב אהרן פריעדמאן
רבדימנ'עכוםןס ווער האט צעטיילט די קאפיטלען
און פסוקים פון תנ"ך לויט'ן
הרב יואל פוקס ,ראש המכון "למען היינטיגן סדר?
דעת" ,איבער די ספרים פון תולדות- | הרב מרדכי גנוט
אהרן רבי׳ן און די כתבי קודש וואס
זענען געראטעוועט געווארן פון נייע סעריע :דאס פינטעלע איד | הרב עזריאל טויבער
פייער באלד 30יאר צוריק כשרות אין קעז פאבריק און שאלות ביים פעסטוריזירן
בעל מנחת חינוך נקודה :וויאזוי איז מעגליך צו זיין בשמחה?
2 ׳טער טייל :ספרים און דרוקעריי
א חסידישער גדול פון גאליציע ,א פארפאסער פון א
לעגענדארן לומד'ישן חיבור ,א שוואגער מיט א וועלטס- ציטאטן :תנן התם אויפ׳ן ספרים מארק
רבי און זעלבסט אן איידעם ביי א חסידישע רבי ,א רב
אין פינף שטעט און פון די גרעסטע לוחמים קעגן השכלה
א | אפקלאנגען |
פארמישט צו לייגן דעם נאמען חנה אויך אויף דער וויאזוי האט די מאמע געהייסן? Address:
מאמע פון די זיבן קינדער .ואם קבלה היא נקבל. 543 Bedford Ave. #207
נס לשושנים ,לבלר 1# Brooklyn NY 11211
אלנפאלס ווייסן מיר דאך אז ספר יוסיפון איז Telephone:
נישט דער קראנסטער מקור ,וויבאלד עס איז היינט איך האב זייער הנאה געהאט פונעם נייעם 718.928.3347
קלאר אז דער ספר איז פארפאסט געווארן עטוואס ׳לבלר׳ ביילאגע ,הויפטזעכליך פון דעם ארטיקל Fax:
מער פון טויזנט יאר צוריק ,און איז נאר באזירט איבער חנה ושבעת בניה ,א מעשה און היסטאריע 718.928.3348
אויף פריערדיגע היסטאריע ביכער ,איבערהויפט וואס איז אונז וואויל באקאנט ,אבער דעטאלן און Email:
די ביכער פון יוסף בן מתתיהו הכהן ,און דערפאר [email protected]
קען זיין אז ער האט זיך ערגעצוואו טועה געווען מיט פרטי הדברים איז עטוואס אומבאקאנט.
זעענדיג אז מען האט אויסגעשמועס די ______
דער אידענטיטעט פון דער מאמע. קאפיטלען היסטאריע פון כמעט אלע אספעקטן ,און
דער שרייבער פונעם ארטיקל האט אין קורצן געהאט General Inquiris:
טעם און סיפוק אין עבודת ה' דערמאנט איבער דעם נאמען פון די העלדישע פרוי – [email protected]
חנה צי מרים ,וואלט איך געקענט באשטיין אויב איר
איבעיא להו /לבלר 1# וואלט געקענט עטוואס מער ווארפן א ליכט איבער 39Store Distribution:
ARTEX (347) 352-2231
איך האב זייער הנאה געהאט פון די צוויי גאר די צוויי נעמען און וועלכע עס איז די ריכטיגע.
קלארע תשובות ,פון הרב רבי עזריאל טויבער און מ.ש. Lavlor
פון הרב רבי אהרן פריעדמאן .די צוויי תשובות Journal
האט מיר קודם געקלונגען ווי א שטיקל סתירה, ענטפער פון הרב זילבער: Phone:
אבער נאכ'ן אריינטראכטן איז מיר אויפגעקומען א 7E1x8t..9#2180.73347
קלארקייט און איך האב געזען ווי עס שטימט דוקא די מעשה פון חנה ושבעת בניה ווערט אראפגעברענגט Email:
אין עטליכע מדרשים ,אבער אין גמרא און אין תנא [email protected]
זייער שיין און גוט. דבי אליהו (פ"ל) און אפילו אין ספר חשמונאים
רבי עזריאל האט ארויסגעברענגט אז עס איז (ח"ב פ"ז) ,ווערט נישט אראפגעברענגט דעם נאמען ______
זייער חשוב און וויכטיג אז א מענטש זאל שפירן א פון דער מאמע .ווידער אין איכה רבה (פ"א סנ"ג)
טעם און סיפוק אין עבודת השם .און אויב שפירט שטייט ,אז די מעשה האט פאסירט מיט "מרים בת ©Moment Magazine.
ער נישט גארנישט דאן איז בכלל נישט קיין בדיעבד נחתום" און אירע זיבן זין ,און ענליך צו דעם שטייט Published by Moment Magazine Inc.
זיין עבודה ,וויבאלד מיר לערנען פון די ספה"ק אז אין פסיקתא רבתי (פרשה מ"ד פ"ד)" :מרים בת All rights reserved. Reproduction in
עבודה ָאן א טעם איז גאר א לכתחילה און ווי עס whole or in part in any form without
האט זיך אפגעשפילט ביים הייליגן בעל שם טוב ,אז תנחום". prior written permission from the
ווען די תקיעות זענען נישט אריבער מיט ערפאלג אבער מיר האבן אלע געוויס געהערט די מעשה publisher is prohibited.
האט ער דאן געזאגט אז מען זאל בלאזן מיט איין מיט "חנה" און אירע זיבן זין ,אלזא פון וואנעט נעמט The publisher reserves all right to
כוונה פשוטה ,וואס דאס איז "רחמנא אמר תקעו", זיך דער נאמען חנה? דער ענטפער איז אז דער edit all articles for clarity, space and
אפילו איך ווייס נישט וואס איך טו און איך שפיר גאנצער מקור דערצו איז פונעם ספר יוסיפון וואס editorial sensitivities. Submissions
דערין נישט קיין טעם ,מיט דעם אלעם איז דאס נישט דערציילט אז די מעשה האט פאסירט מיט א פרוי cannot be returned to sender.
Moment Magazine is not responsible for
קיין אפהאלט נאר גאר א לכתחילה. וואס האט געהייסן חנה ,מיט אירע זיבן זין. the kashrus of any advertised product
ווידער ,הרב אהרן פריעדמאן האט זינט דאן האבן אנדערע אויך געברענגט דעם or service that appears in these pages.
ארויסגעברענגט אויף דער פראגע פארוואס עס נאמען "חנה" אלס מאמע פון די זיבן קינדער ,א Moment Magazine assumes no
זענען פארהאן אזויפיל וואס באקלאגן זיך אז זיי שטייגער ווי דער רמב"ם אין זיין "מאמר קידוש responsibility for the content of articles
שפירן נישט קיין סיפוק אין דעם וואס זיי טוען ,אז השם" (אגרות הרמב"ם ,ירושלים תש"כ ,עמ' נ"ז). or advertisements in this publication,
די סיבה און לעזונג דערצו איז א פשוט'ע ,וויבאלד אזוי אויך האבן די ספרד'ישע אידן געהאט די מעשה nor for the content of books that are
ווען א מענטש וויל הנאה האבן פון זיין עבודה אדער צווישן די קינות לתשעה באב ,און דארטן ווערט אויך referred to or excerpted herein.
פשוט'ע באשעפטיגונג אינעם טאג טעגליכן שטייגער, אראפגעברענגט דער נאמען "חנה" אלס מאמע פון
מוז ער דערין שפירן א טעם ,און כדי ער זאל שפירן
א טעם אין דעם וואס ער טוט ,ברויך ער אין יענע די זיבן קינדער.
פעולה שפירן א מחסור ,אזוי ווי א הונגעריגער וואס פון וואנעט נעמט זיך דער נאמען חנה ווען די
עסט זיך צו זעטיגן ,און ווי פארשטענדליך אז דער מדרשים שרייבן קלאר אז עס האט פאסירט מיט
וואס עסט אויף א פולן מאגן האט קיין הנאה נישט מרים? עס איז דא א השערה פון חוקרים (ספר יוסיפון
פון זיין ארבעט וואס ער טוט און עס איז אוממעגליך בהוצאת דוד פלוסר ,ירושלים תשל"ט ,עמ' ,)70אז
דאס נעמט זיך וויבאלד אין פסיקתא רבתי ווערט די
אז ער זאל שפירן דערין א סיפוק ,הנאה און טעם. מעשה אראפגעברענגט אויפן לשון הפסוק (תהלים
הצלחה אין אייער הייליגער אונטערנעמונג. קיג ,ט)" :מושיבי עקרת הבית" ,און גלייך דערנעבן
דרשנ'ט מען אויפ'ן זעלבן פסוק עפעס בנוגע חנה די
ה.ב.ש .ברוקלין מוטער פון שמואל הנביא ,און דערפאר האט מען זיך
אינהאלט
| לבלר | 2#טבת תשע״ט |
כותבים ומשתתפים: 8 | קולמוס |04
הרב עזריאל טויבער
הרב סיני מלוביצקי 14 כבוד התורה
הרב אהרן פריעדמאן | איבעיא להו | 20 הרב שבתי הורוויץ
הרב מרדכי גנוט
הרב שלמה אשר טויבער הרב עזריאל טויבער | א נקודה |06
הרב שבתי הורוויץ הרב אהרן פריעדמאן
הרב שמעון שלמה זילבער הרב מרדכי גנוט גדפיערפאמרגעעער!גסטטעע
הרב משה יודלזאהן הרב שלמה אשר טויבער
הרב ברוך לאבין ספרים שאפע
הרב אלימלך פריעדמאן | גדול מרבן שמו |50
| רבינ׳ס מכון |26 בחיענולךמנחת
להתקשר עם המערכת: | ספרים/דרוקעריי |30 הרב שמעון שלמה זילבער
718.928.3347 Ext. # 107 | כשרות |43
[email protected] הרב סיני מלוביצקי אין קעז פאבריק
לבלר איז א | פולמוס הרמח״ל |32 הרב אלימלך םריעדמאן
חודש׳ליכע הרב שמעון שלמה זילבער
תורה-העפט | ספרים מארק |38 | ּפינטעלע איד |46
בייגעלייגט
צום ׳מ ָאמענט׳. מהותו של יהודי
הרב עזריאל טויבער
״לבלר | אפקלאנגען |02
- 3שבט״ | תנן התם |05
וועט אי״ה
ערשיינען פר׳
יתרו הבעל״ט.
הרב שבתי הורוויץ | קולמוס |
כבוד התורה
רה"ק ר"ר מרדכי הארנסטייפלער'ס רביצין ,די טאכטערה
די שפראך אידיש איז נתקדש געווארן בעשר קדושות ,די תורה הקדושה
קען זייער גוט די שפראך ,שוין הונדערטער יארן וואס רבותינו הקדושים פון הרה"ק מצאנז זי"ע ,האט זיך אמאל צוריקגעקערט
האבן גערעדט און געלערנט אויף דער שפראך ,מצוקי ארץ האבן געלערנט צו דער שטאט צאנז נאכ'ן וויילן ביי איר שווער הרה"ק
תורה הקדושה בטהרה אויף די שפראך ,דער בעש"ט האט אוועקגעשטעלט מטשערקאס זי"ע ,וואס די שטאט טשערקאס געפינט זיך
תורת החסידות אויף דעם לשון ,דער חתם סופר האט געגעבן זיינע הייליגע טיף אריין אינעם קאלטן רוסלאנד ,און אריינקומענדיג צו
דרשות אויף דער שפראך ,עס איז א שפראך וואס איז מיוחד און מיוחס איר גרויסן טאטן דער צאנזער רב לבן של ישראל ,האט ער
פאר ערליכע אידן ,עס איז די שפראך פון אונזערע זיידעס מיט וואס מיר
שטאלצירן ,מיט וואס מיר זענען אפגעשיידט פון דער שמוציגער גאס .א איר אנגעפרעגט איבער דעם מצב פון אידן אין ווייטן רוסלאנד.
איד קען אפילו אין א טונקעלן מצב שטאלצירן מיט זיין פשוט'ע אידישקייט, עס איז געווען דאן א ביטערע צייט פאר אידן אין רוסלאנד ,די עניות
און דחקות איז געווען אין לשער ,די בארבארישע גויים האבן כסדר געמאכט
מייט זיין מאמע לשון און מיט זיין ערליכע קליידונג. ביטערע פאגראמען .די בת מלך וואס האט שטארק מיצר געוען בצרתן של
מיר אידן האבן א תורה ,מיר זענען אן עם ה' דורך די תורה הקדושה .כלל ישראל האט פון גרויס צער אויסגעשריגן "טאטע ,דער מצב פון אידן אין
ישראל האט בכלליות זוכה געווען צו די שעשועים פונעם הייליגן באשעפער, רוסלאנד איז אסאך ערגער פון דעם מצב וואס די אידן זענען געווען אין
די חמדה גנוזה ,די כלי אומן פון וועלט באשאף ,אזוי אויך בפרטיות ליגן מצרים!" דער הייליגער צאנזער רב האט אויפגעהויבן זיינע דערבארעמדיגע
מיר נישט אייביג אין א פערזענליכן גלות מצרים ,מיר זענען זוכה צו לערנען אויגן און געזאגט "טייערע טאכטער ,הער גוט צו ,אידן אין מצרים האבן
און פארשטיין די הייליגע תורה ,איז זעלבסט פארשטענדליך אז מיר זוכן נישט געהאט קיין תורה ,מיר האבן די תורה ,עס קען קיינמאל נישט זיין
צו אפגעבן די גרעסטע כבוד פאר די תוה"ק ,מיר ווילן ארויסווייזן אונזער
אהבה און שמחה מיט די תורה ,און א ריכטיגע פאסיגע כבוד התורה איז איר ערגער ווי די אידן אין מצרים".
צו באצירן מיט אונזער סאמע שטאלץ ,מיט אונזער שם לשון ומלבוש ,מיט דער תולדות יעקב יוסף (שמיני פ"ח ע"א ,בעש"ט עה"ת שמות ד),
ברענגט פונעם הייליגן בעל שם טוב אז גלות מצרים און גאולת מצרים
דער אידישער שפראך אונזער טייערן אוצר. גייט אן ביי יעדן איינציגן איד בפרטיות אזוי ווי עס איז אריבער אויף כלל
ישראל בכלליות ,און צום ערשט דארף א איד בעטן דעם אויבערשטן אויף
זיין אייגענער גאולה פון זיין אייגענעם מצרים ,איידער די תפלות פאר דער
פארלאפענעם חודש איז פון אונזער קולמוס געפלאסן טינט פון גאולה פון כלל ישראל.
האפענונג און טרוים ,עס האט זיך געשריבן איבער א וויזיע פון א הויכע די ווערטער פון הייליגן בעש"ט לערנען אונז אז מיר קענען לערנען פון
קאליבער תורה'דיגע און תוכנ'פולע ביילאגע צום ״מ ָאמענט״ ,וואס סיפור יציאת מצרים א געוואלדיגער לקח און דרך פאר אונזער פריוואטע
זקנים עם נערים זאלן זיך קענען אנזעטיגן פון איר רייכן קוואל .יעצט גאולה פון אונזערע שוועריגקייטן און מצרים .מיר טרעפן זיך צומאל אין א
שטייענדיג א חודש שפעטער ,האבנדיג נהנה געווען פון די זאפטיגע פרי און מצב פון הסתר פנים ,מיר שפירן נישט אז מיר האבן מיט אונז די תורה וואס
צוריקהערנדיג די פאזיטיווע גרוסן ,פאסט זיך צו דאנקען און לויבן הקב"ה זאל אונז באגלייטן ,מיר דערזעען זיך פלוצלינג אין א מצב פון עבדי פרעה,
אויף א תורה מפוארה בכלי מפואר ,א טרוים פארווירקליכט ,אריגינעלקייט פארזינקען אין חומר ולבנים ,זאגט אונז דער הייליגער בעש"ט :געב נאר א
און אייגנארטיגקייט אויפ'ן אלטן תורה'דיגן דרך ,אויף דער אידישער
בליק אויף די אידן אין מצרים.
שפראך. די אידן אין מצרים זענען געווען אין א מצב פון ואת ערום ועריה ,זיי
די ״לבלר״ העפט מיט איר תורה'דיגן אינהאלט ,קאלירפולע נושאים פון האבן נישט געהאט די תורה ,עס איז געווען א קוצר רוח און אן עבודה קשה,
תורה ומדע און אינטערעסאנטע אידישע היסטאריע ,איז א פאסיגע כבוד פארזינקען אין מ"ט שערי טומאה ,איין טירל אוועק פון אייביגע כליון ,דאך
פאר די תורה .מיט'ן אהערשטעלן אזא תוכנ'דיגע קוואל פון תורה אויף האט פרעה מיט זיינע אלע גזירות נישט מצליח געווען זיי אונטערצוברעכן,
דער אידישער שפראך ,טוט ״לבלר״ אנהאלטן אונזער אידישע שטאלץ און זיי האבן זיך געהאלטן שטארק און שטאלץ ,זיי האבן פארמאגט אן אוצר,
באצירן די תורה מיט איר .לבלר שטרעקט אויך אויס א האנט פאר בני תורה א האפענונג ,שם לשון ומלבוש ,זיי זענען געווען אפגעזונדערט פון דער
מצרישער גאס ,זיי האבן שטאלצירט מיט זייער ירושה ,מיט דער שפראך
און איז גרייט צו פארעפנטליכן זייערע געשריבענע תורה'דיגע מאמרים. און טראגע פון זייערע זיידעס אברהם יצחק ויעקב ,זיי זענען געווען שטאלץ
אין די קאלטע טונקעלע ווינטער נעכט איז לבלר דא צו דערווארעמען מיט וואס זיי האבן פארמאגט ,און טראץ זיי האבן נישט געהאט קיין תורה
און באלייכטן ,ביז מיר וועלן מיט דעם כוח התורה זוכה זיין צו די גאולה האבן זיי זוכה געווען צו א גאולה און עווענטועל צום מעמד הנשגב פון
פרטית און די גאולה כללית במהרה. קבלת התורה.
תנו לבלר לתורה ,תנו כבוד לתורה .
טבת תשע״ט 4
הרב ברוך לאבין | תנן התם |
פארשידענע אקטיוויטעטן 'אין ליכט פון די לעצטערע שם משה מתורגם מלשון מצרים בלשון הקודש ,ושמו
פארמערטע אינצידענטן' איז גוט צו זען אזא ציפעדיגע שטיקל בלשון מצרים היה מוניוס.
פון ארי הקדוש (שער הפסוקים) אונז אריינצושטעלן אין
פערספעקטיוו פון וואס עס מיינט אננעמען דעם עול גלות ,א דער אבן עזרא (פרשת שמות) ברענגט א דעה אז בת פרעה
בליק פון די פריערדיגע אין קעגנזאץ צו די היינטיגע "כאפצעם" האט געגעבן פאר משה רבינו אן עגיפטישן נאמען 'מוניוס' ,וואס
איז אין לשון הקודש'דיגער איבערזעצונג 'משה' ,שרייבנדיג
מענטאליטעט. אז אזוי ווערט משה רבינו אנגערופן אין ביכער וואס זענען
איבערגעזעצט פון עגיפטיש צו אראביש ווי אויך אין גריכישע
כשיהודי נמצא בעולם הרי הוא מביא קדושה ,וכשנעדר ביכער .דער אבן עזרא זאגט אז עס קען זיין אז זי האט געקענט
היהודי ישנו חסרון של קדושה בעולם וצריך למלא את לשון קודש אדער אז זי האט אנגעפרעגט ביי די אידן וויאזוי
החסרון ,ולכן אומרים יתגדל ויתקדש שמיה רבא. מען זאגט ארויסשלעפן פון וואסער אין לשון הקודש.
א חסידישער בליק אויף קדיש יתום אין א שילדערונג אין הרה"ג מהר"י מוואלאזין היה קורא לבני הישיבה שלו ערב
ספר בנסוע הארון וויאזוי דער גערער רבי דער פני מנחם זצ"ל רב ואמר שהוא כמו ...ערב שבת וערב יו"ט ...יהיו בקרוב
האט פאר זיין פטירה דערציילט וואס זיין ברודער דער בית
ישראל זצ"ל האט אים געזאגט נאך דער פטירה פון זייער טאטן רבנים לכן נאה עתה לקרותם בשם ערב רב.
דער אמרי אמת זצ"ל איבער קדיש יתום ,אזוי אויך האט אים
דער בית ישראל געזאגט ער זאל מאכן אן אייגענע מנין אז 'ערב רב' איז דער שיינער טיטל וואס רבי איצעלע
וואלאזשינער זצ"ל האט געגעבן פאר זיינע תלמידים אין
ס'זאל נתרבה ווערן קדושה און אמנים. וואלאזין (מאמר שיחת חולין של ת"ח) .נאר אזעלכע 'ערב רב'
זאל זיך מערן.
והבחורים שאומרים כי חרפה להם ללמוד בישיבה פרשה סגולה לכויה .לכל כויה בין באש בין ברותחים תכף ומיד
חומש עם רש"י וקפיטול בנביאים וכתובים ,לו חכמו יאמר בכוונה גדולה יברכך ה' וישמרך שלש פעמים ,יאר
ישכילו היו לומדים זה ראשונה מכל...ואם שגם אני אין לי ה' פניו אליך ויחנך שלש פעמים ,ישא ה' פניו אליך וישם
ידיעה מרובה בזה אנוס אני כי לא היה לי שום מלמד על
זה ואין מעורר אותי ,גם לא היו לי הספרים הצריכים לזה, לך שלום שלש פעמים ,בדוק ומנוסה.
ובחמלת ה' עלי נתעוררתי מעצמי ולמדתי קצת... דער חיד"א אין ספר כף אחת ברענגט א הפלא'דיגע סגולה
פאר בריען ,מ'דארף נאר האבן דעם קאפ אויפן פלאץ ווען מען
דער הייליגער פרי מגדים אין הקדמה צו שו"ע או"ח איז כאפט א ברי ווייל עס ברויך זיין דורך דעם מענטש אליין און
מעורר אויף לימוד חומש רש"י ,ווייטער שרייבט ער אז ביז די תכף ומיד .ווידעראום אין פלא יועץ אות כויה טרעפן מיר אז
די סגולה קען זיין אביסל לייכטער" :לומר הנכוה או אחר יאמר
צען יאר אלט זאל מען נאר לערנען מקרא ,און ביז די פופצן נאר
עליו ברכת כהנים ג' פעמים בכוונה ויועיל ,והוא בדוק ומנוסה".
משנית און אזוי ווייטער.
תקנת רבותינו לענג את השבת בחמין ,וכל מי שאינו יתן למכהו לחי ישבע בחרפה (איכה ג ,ל) ,ירצה ,כי
אוכל חמין ,צריך בדיקה אחריו אם הוא מין ,ואם מת בראות א' מן אומות העולם הבא להכות את ישראל על
יתעסקו בו עממין ,ולהזמין לבשל ולהטמין ,ולענג את לחייו ,והישראל נותן לו לחי ומזמינו לקבל ההכאה ,אז
ישבע הגוי בחרפה ההיא שנחרף הישראל וימנע להכותו,
השבת ולהשמין ,הוא המאמין ,וזוכה לקץ הימין.
ועצה טובה השמיענו בגלותינו.
דער הייליגער רבינו זרחיה דער בעל המאור ,מגדולי
הראשונים ,איבער דעם גרויסן שכר פון עסן די הייליגע אידישע ווען די קעפלעך פון די צייטונגען שרייען איבער
מאכל 'טשאלנט' און דעם עונש פון נישט עסן דעם ווארעמען
שבת'דיגן מאכל.
טבת תשע״ט 5
| א נקודה |
דעם קנעפל (אומגעדריקט ,פארשטייט זיך). גפדיערפמארגעעער!גסטטעע
אויב וועלן מיר פרעגן א מענטש :וואס ין לויף פון די יארן האט מירא
איז דאס שמחה? איז דאס א 'דבר מעשי' ,א פרובירן בס"ד צו לערנען וועלכע פון די אלע
פאקטישע פעולה? איז שמחה עפעס וואס איך אויסדרוקן באדייט "שמחה". דער אויבערשטער געשאנקען
דארף דאס טון ,אדער שמחה איז א זאך וואס דעם זכות צו רעדן מיט פיל
איך דארף 'שפירן'? איך דארף שפירן פרייליך, מיר אלע האבן א רצון און שאיפה צו זיין מענטשן פון וועלכע איך האב
און אנדעם האב איך נישט יוצא געווען די מצוה בשמחה (אויסער דעם וואס עס איז א מצוה) געהערט פיל פראגעס און
וויבאלד עס איז אסאך מער פשוט און געשמאק געלערנט פון זיי אסאך .אבער
פון שמחה. ("פ ָאן" בלע"ז) צו זיין פרייליך פון צו זיין איין פראגע איז געווען וואס איך האב געהערט
רוב מענטשן וועמען איך האב געפרעגט די טרויעריג .אבער וואס איז דאס שמחה זעלבסט? פון כמעט יעדן ,און איך האב געברויכט טיף
פראגע האבן מיר געענטפערט ,אז שמחה איז ווי אזוי עררייכט מען דאס? און אויב פארמאג און גרינטליך דורכלערנען פאר מיר די טיפע
נישט קיין 'דבר מעשי' ,נאר דאס איז א געפיל ,א איך שוין א מאמענטאלע שמחה דאן ווי אזוי סוגיא כדי איך זאל דאס קענען איבערגעבן פאר
הרגש ,עס איז עפעס אינעווייניג אינעם מענטש, האלט מען דאס אן אין די שווערע צייטן אז אויך אנדערע .די פראגע איז :ווי אזוי איז מעגליך
צו זיין בשמחה? זיין גליקליך און צופרידן ,גיין
אז מען שפירט שמחה אינעווייניג אין הארץ. דעמאלט זאלן מיר זיין פרייליך? פאראויס אין לעבן ווען פון אלע זייטן לאקערן
דער פראבלעם דערמיט איז ,אויב אזוי, איך האב אמאל געהערט פון מיין פאטער אויף מיר פיינט און שוועריגקייטן וועלכע זענען
וויאזוי איז מעגליך צו באפעלן א מענטש אז לרפו"ש (הרב עזריאל בן רויזא לרפו"ש) ,אז אויב
יעצט זאלסטו אזוי שפירן? באפעלן א מענטש ער וועט מען אמאל געבן פאר איינעם א "סטאפ גרייט מיר אוועקצולייגן?
זאל 'עפעס טון' איז שייך ,ווייל א מענטש האט וואטש" ,אז עס איז פארהאן א קנעפל אויף א און ווי מ'זאגט אין אמעריקע :דאס איז די
א בחירה אויף זיינע מעשים ,אבער אויף מיינע זייגער וואס ווען עס גייט אויף דיר אריבער א מיליאן דאלארדיגע פראגע ...ווייל מיר שווענדן
הרגשים? ...ווער האט דען א קאנטראל אויף גליקליכער זמן ,דאן האסטו די מעגליכקייט צו שווערע געלטער כדי צו זיין בשמחה און דאס
זיינע געפילן? אויב וויל איך לייגן א שמייכל געבן א דריק אויפן קנעפל ,און פון דער מינוט ווירקט נישט ,אן ערפאלג .מען שפירט כאילו די
אויף מיין פנים דאן קען איך דאס טון ,נישט קיין און ווייטער וועט דיין גאנץ לעבן זיין אזוי ווי נושא איז נישט שייך פאר מיר ,שמחה איז נאר
חילוק ווי אזוי איך שפיר אינעווייניג ,אבער אויב יענער מינוט אין וועלכן דו האסט געדריקט
באפעלסטו מיר אז איך זאל אויך 'שפירן' דאס אויפן קנעפל אין דער גליקליכסטער מינוט! געווען אקטועל ביי ר"ר זושא'ן...
שמייכל אין הארצן? איך קען פשוט נישט .דאס וועסט שפירן צופרידן און גליקליך פונקט ווי אין חז"ל געפינען מיר עטליכע לשונות אויף
דו האסט געשפירט אין יענער מינוט! אבער די "פרייליכקייט" .פארהאן שמחה ,ששון ,גילה,
איז אוממעגליך. מעגליכקייט האסטו נאר איינמאל אין דיין לעבן. רינה ,דיצה ,חדוה אא"וו .און עס איז פארהאן
נאר דער ענין איז ,עס איז פארהאן 'ששון' א גרויסער צווישנשייד צווישן די אלע לשונות.
אן איינמאליגע סעקונדע! מיר וועלן פרובירן אויסצוקלארן די צוויי
און עס איז פארהאן 'שמחה'. זאג מיר מיט אן אויפריכטיגקייט ,ווען לשונות וועלכע זענען די מערסט וויכטיג און
'ששון' איז א זאך וואס קומט אינסטינקטיוו, אקטועל אין אונזער לעבן ,און דאס זענען :ששון
פון זיך אליין ,און אויך לאזט דאס אפ דעם מענטש וואלסטו געדריקט אויפ'ן קנעפל? און שמחה .פארהאן אויף דעם א וואונדערליכער
פון זיך אליין ,אן פרעגן דעם מענטש זעלבסט. איך קלער ,אז 99%מענטשן וועלן קיינמאל ביאור אין ספה"ק בני יששכר ,אבער מיר וועלן
ווען דו ביסט פארנומען מיט א געשמאקע זאך דריקן דעם קנעפל ...ווייל מעגליך מארגן וועט דערפון ארויסנעמען וואס מיר קענען לערנען
וואס ברענגט דיר הנאה ,דו שפירסט דעמאלט זיין בעסער פון יעצט! און די ראי' דערצו איז,
גוט ,דאן פארמאגסטו 'ששון' – די פא"ן ,און ווייל פארגאנגענע וואך האב איך געהאט א אויף הלכה למעשה.
דאס גייט פון וואו עס קומט ...עס בלייבט נישט גוטע מינוט און איך האב כמעט געדריקט אויפן אין דער אידישער שפראך זענען אויך
קנעפל ,און ב"ה נאך איין מזל אז איך האב פארהאן עטליכע לשונות אויף שמחה .עס איז
איבער קיין שום זכר דערפון. דעמאלט נישט געדריקט ,ווייל יעצט איז מיר דא פרייליך ,לוסטיג ,אויפגעלייגט ,צופרידן,
צום ביישפיל ,איך בין געווען ביי א מסיבה, אסאך בעסער ,אסאך בעסער פון יענע מינוטן... רואיג ,געשמאקע צייטן אא"וו .מיר וועלן
און דארט האט געשפילט געשמאקע מוזיק, אין קורצן ,מ'וועט גיין אין קבר אריין מיט אט
סאלידע ניגונים און לעבעדיגע ניגונים ,איך
האב געטאנצן ביז פארטאגס .בשעת מעשה
האסטו געהאט אסאך "ששון" ,לוסטיגקייט,
אבער צומארגנס ,די איינציגסטע זאך וואס איז
דיר איבערגעבליבן פון דער מסיבה איז ,די פיס
ווייטאג...
ווייל 'ששון' איז א זאך וואס איז כולו הרגש,
לויטער געפיל ,און דאס קומט און גייט .אזוי
שנעל ווי עס איז געקומען ,אזוי שנעל גייט עס.
'שמחה' איז עפעס אנדערש אינגאנצן .דאס
איז נישט א זאך וואס קומט אליינס ווען דו
טבת תשע״ט 6
הרב שלמה אשר טויבער
גרויסן הויז ,האט א גרויסן חסרון ,ווייל יעצט אלעס וואס די וועלט פארקויפט אונז אז געפינסט זיך אין א געוויסע מצב ,שמחה איז
וויל ער קויפן נאך א קאר ,נישט סתם א קאר, אויב וועלן מיר קויפן דאס און דאס ,מיר וועלן א זאך וואס מען ברויך דאס לערנען און אויך
נאר א גרויסן קאדילאק אדער מערצעדעס ,און גיין אין יענעם האטעל ,פארן דארטן און דארט ארבעטן דערויף ,מען דארף דאס משיג זיין,
ער האט נישט דערצו קיין פלאץ אין גאראדזש. אויף וואקאציע ,דעמאלט וועלן מיר זיין בשמחה. און ווען דו וועסט דאס עררייכן דאן וועט דאס
דערפאר דארף ער זוכן יעדע נאכט פארקינג דאס ארבעט נישט! פארוואס? ווייל דאס אלעס איבערבלייבן מיט דיר אפילו ווען דער מצב וועט
אויף דער זעלבער גאס וואו זיין קאדילאק איז
פארקירט .און דאס נעמט צייט .וואספארא האט נישט קיין שייכות צו דער נשמה. זיך טוישן ,כולן שוין לטובה.
די נקודה וואס מיר דארפן שטענדיג די אותיות פון 'שמח' זענען ש"ם מ"ח,
שרעקליכע פראבלעם!... געדענקען איז אז שמחה איז א זאך וואס איז 'צולייגן קאפ' .מען דארף זיך באניצן מיט'ן מח
וואס איז דער צווישנשייד צווישן די צוויי? שייך פאר'ן גוף און נישט פאר דער נשמה. כדי משיג צו זיין שמחה ,ווייל שמחה איז נישט
ווייל ביי איינעם ,הגם ער פארמאגט טאקע עלף זאלסט קיינמאל נישט ערווארטן צו זיין בשמחה קיין דבר הרגשי .שמחה איז א זאך וואס רוט
צימערן אא"וו ,אבער יעצט האט ער נישט קיין אויב קומט דאס אין בארירונג מיט'ן גוף .און
פארקינג נעבן זיין קאדילאק .און דאס איז פאר וויפיל מיר וועלן ארבעטן מער מיט מח און אינעם מוח פונעם מענטש.
אים א גרויסער "חסרון" .און ביים צווייטן מיט נשמה ,אריינטראכטן און זיך פארטיפן ,דעמאלט עס זענען פארהאן צוויי פלעצער וואו דער
די דירה פון צוויי צימערן ,ער איז צופרידן ,ער מהר"ל אין איינצלנע ווערטער לערנט אונז וואס
וועלן מיר עררייכן מער אמת'ע שמחה. דאס מיינט שמחה עפ"י תורה ,און דאס איז שייך
פארמאגט אלעס ,ער האט שלימות. מהר"ל ב (נתיב התורה פ"ד)" :כי כל שמחה
ווי אזוי קענען מיר צוקומען צו א מציאות הוא ,כאשר הוא שלם ,ואין לו שום חסרון ,ומפני פאר אלעמען ,אין יעדן מצב.
פון שפירן "שלימות" אין יעדן מצב? פארהאן מהר"ל א (נצח ישראל פכ"ג)" :כי האדם הזה
דערפאר א פשוט'ע עצה :צולייגן מח" ,שם מח"... השלימות נמצא השמחה". אשר הוא חמרי גשמי ,אין ראוי אליו השמחה ,כי
צולייגן קאפ אויף וואס מיר פארמאגן ,און נישט קומט אויס ,אז שמחה איז מצד די שלימות,
גאנצקייט .און א מענטש וואס האט מער שלימות השמחה שייכת רק אל הנפש הנבדלת הנשמה"!
זיך פארטיפן אויף וואס מיר פארמאגן נישט. דער מהר"ל זאגט ,אז שמחה איז א דבר
הגם דאס קוקט אויס זייער פשוט ,בשעת איז מער פרייליך. רוחני ,שמחה איז א זאך וואס נאר ווער עס האט
מעשה איז דאס אבער נישט אזוי פשוט .אבער ווען עס איז דא א הרגש פון שלימות דאן איז
דאס איז אמת לאמיתו ,און אויב קען מען זיך דא שמחה ,דאקעגן ווען עס איז דא א הרגשה פון א נשמה קען משיג זיין דברים רוחניים.
צוגעוואוינען אזוי צו לעבן דאן טוישט דאס דעם שמחה האט נישט קיין שייכות מיט'ן גוף.
חסרון איז נישטא קיין שמחה. נישטא קיין שום זאך אינעם גוף פונעם מענטש
גאנצן מענטש לטובה. שלימות און חסרון זענען נישט קיין זאכן וואס וועט אים ברענגען שמחה .ווייל "פאן"
ווען אימער די קינדער פון מיין באבע ע"ה וואס זענען תלוי אין מציאות ,ווייל יעדער (ששון) און אלע אנדערע זאכן באלאנגען פאר'ן
(אמו של אבי שליט"א בת הצדיק ר' עמרם איינער האט עפעס אנדערש וואס ביי אים ווערט גוף ,און א גוף האט נישט קיין שמחה! א גוי
געשטעטנער זצ"ל) האבן זיך באקלאגט אויף דאס אנגערופן שלימות אינדערצייט וואס ביים אדער בהמות און חיות ,ביי זיי איז נישט שייך
עפעס ,ווען עס האט זיי עפעס געפעלט ,איז איר קיין אמת'ע 'שמחה' ,הגם זיי פארמאגן הרגשים,
באמערקונג געווען" :פריי דיך אז דו 'לעבסט'"... צווייטן ווערט דאס אנגערופן חסרון. זיי קענען וויינען ,לאכן ,זיין רואיג ,ביי זיי איז
דאס אז מיר לעבן איז די גרעסטע מתנה וואס מיט מיינע אייגענע אויגן האבן איך געזען שייך פא"ן ,אבער נישט קיין שמחה! שמחה איז
דער אויבערשטער געט אונז ,און מער פונדעם פאמיליעס וועלכע וואוינען אין א דירה פון נאר שייך אויב מען באניצט די נשמה און מוח.
צוויי צימערן מיט צוועלף קינדער בליעה"ר און ווען דו האסט געהאט א גוטן טאג ברוחניות,
קומט אונז גארנישט. זיי זענען באמת בשמחה ,גליקליך און צופרידן, שפירט מען דערנאך א שמחה .יעדער זאל
מיר דארפן זיך צוגעוואוינען צו טראכטן זיי זענען נאך קיינמאל נישט געווען אין קיין טראכטן ביי זיך ווי אזוי ער שפירט סוף יום כיפור
אז נישט אלעס קומט אונז ,און ווען דער "שלעכטע געמיט" .זיי זענען באמת צופרידענע ביי תפלת נעילה ,בשמחה גדולה! פארוואס?
אויבערשטער געט אונז מתנות יעדע רגע ,איז מיר האבן דאך געפאסט? מיר האבן זיך דאך
דאס דער מציאות ,און אויב מיין מח טראכט פרייליכע מענטשן. געפייניגט? א גאנצן טאג געשטאנען אויף דער
אלעמאל אז אויב פארמאג איך עפעס נישט דאן און מיט מיינע אייגענע אויגן האב איך געזען ערד אנע שיך? דער גוף איז בכלל נישט אין
פעלט מיר גארנישט ,און אפילו אויב גייט עפעס מענטשן וועלכע וואוינען אין געביידעס פון דריי א מצב פון פא"ן ,אבער מיר זענען בשמחה!
נישט אקוראט ווי איך האב געוואלט דאן האט שטאקן ,א גאראדזש פאר'ן אויטא ,פינף שלאף- פארוואס? ווייל א גאנצן טאג זענען מיר געווען
גארנישט פאסירט ,און ווי דער מהר"ל ערקלערט צימערן ,מיט צוויי קינדער ,מיט א "ליוו-אין
אז אויב געוואוינט מען זיך צו אזוי צו לעבן, העלפערקע" ,און זיי זענען אלעמאל נערוועז און פארנומען מיט דער נשמה ,מיט העכערס.
דאן צינדט דאס אן אין אונז א טיפע און אמת'ע און כדי צו עררייכן אמת'ע שמחה איז זייער
שמחה .און דאס איז א שמחה וואס בלייבט מיט אנגעצויגן ,און א שלעכטע גוסטע. שווער ,דאס איז אן עבודה קשה שבמקדש.
פארוואס? ווייל איינער וואס וואוינט אין א וויבאלד די גאנצע וועלט ארבעט אויף אונז,
אונז אלעמאל ,יעדן טאג און יעדע שעה. קליינע דירה האט ער אלעס וואס מען ברויך ,ער יעדער פרובירט אריינצולייגן אין אונזער קאפ
זאלן מיר אלע זוכה זיין צו אמת'ע שמחה ,א האט א דאך איבער'ן קאפ ,חסדי השם אז ווען עס אז אויב וועלן מיר פארמאגן דאס און דאס דאן
גליקליך און צופרידן לעבן ,חיים שימלא ה' כל רעגנט ,רעגנט נישט אריין אין הויז ...חסדי השם וועלן מיר זיין די מערסטע פרייליך ,דאן וועלן
אז ער פארמאגט א קישן און קאלדרע פאר יעדן מיר זיין באמת בשמחה .און דאס איז שקר וכזב.
משאלות לבינו .
קינד ,ער האט אלעס וואס ער דארף.
און דער צווייטער וועלכער וואוינט אין א
טבת תשע״ט 7
צענדליגער בלעטער ,אין וועלכן דער גאון נעמט אדורך אן ענין פון ער נאמען פונעם בארימטן גאון און פוסק רבי פסח אליהוד
יעדן ווינקל און פון יעדן פרט ופרט .נישט בלויז ווארפט ער צוזאם ש"ס
ופוסקים ,צענעמענדיג גרינטליך יעדן מראה מקום ,נאר גלייכצייטיג טוט פ ַאלק שליט"א ,ר"מ בישיבת געיטסהעד ובעל מחבר ספרים
ער דורך דעם מציאות הדברים מיט א געוואלדיגער גרינטליכקייט ,נישט רבים ,איז ברייט באקאנט אינעם עולם התורה .הרב פאלק
איז בארימט פאר זיינע פילע לומדי'שע ספרים וועלכע זענען
איבערלאזנדיג א שטיינדל אויפ'ן וועג. באקאנט אין דער גאנצער וועלט ,צווישן זיי :ספר עוז והדר
וויבאלד די תשובות פון הרב פאלק באהאנדלען אפטמאל קאמפליצירטע לבושה אויף הלכות צניעות ,ספר זכור ושמור על הלכות
שאלות ,ווי טעכנאלאגישע כלים ,ניי ערצייגטע מאכלים ,שאלות איבער שבת ,און איבער אלעם איז זיין מאנומענטאלער חיבור ,שאלות ותשובות
ווערים ,הלכות איבער צניעות וואס זענען נוגע אין היינטיגן דור ,דארף
ער זיך אפט מלכלך זיין די הענט בשפיר ושליא ,דורכטוענדיג פארשידענע מחזה אליהו וועלכע ציילט זיך אין חלקים.
סארטן ענינים כדרכה של תורה ,אבער נישט קיין חילוק איבער וואס עס הרב פאלק איז באקאנט ביים המון עם צוליב זיינע נוצליכע ספרים אויף
האנדלט זיך – צי איז עס ווערעם אין די פיש ,עפענען א פרידזשידער אום ענינים וואס אנדערע האבן כמעט נישט בארירט ,אבער אין דער לומדישער
שבת ,אדער די פארלאנגטע לענג פון א צניעות'דיג בגד – יעדע זאך ווערט וועלט איז ער אנערקענט אלס א גאון מופלג ,א געוואלדיגער בקי אין
הלכה ,און א שטארקער מחמיר וועלכער שרייבט לענגערע תשובות אויף
דורכגעטון מיט דער זעלבער ערנסקייט און קלארקייט.
פארשידענע פארצווייגטע נושאים.
די תשובות פון הרב פאלק קענען זיך טיילמאל אויסשפרייטן אויף
טבת תשע״ט 8
א שאיןטאוגקרלעאעוזםולע
א נייע סארט קאווע וואס איז אפירגעקומען אין לאנדאן –
און גרייט זיך אויך צו מאכן איר וועג קיין אמעריקע – האט
אויפגעברענגט פרישע חששות אויב דאס איז מותר צו ניצן
אום שבת | א שמועס מיט'ן בארימטן פוסק הגאון רבי
פסח אליהו פ ַאלק שליט"א און א גרינטליכע איבערזיכט
איבער די הלכות פון מאכן א הייסע קאווע אום שב"ק
הרב שבתי הורוויץ
מסיבה אין שאטן פונעם זיידן. אין דער לעצטער שטיק צייט איז אנטשטאנען א שטיקל שערוריה אין
הרב פאלק האט נישט קיין איבריג צייט ,יעדע מינוט פון דעם גאון לאנדאן איבער א געוויסע נייע סארט קאווע ,וואס לויט טייל פוסקים איז דא
איז פארנומען אויף תורה ועבודה ,שרייבן תשובות ,דורכטון פארצווייגטע אן ערנסטע חשש פון איסור בישול אויב מען נוצט די קאווע אום שבת .הרב
הלכה׳דיגע ענינים און מזכה זיין דעם רבים מיט זיינע חיבורים ,האט ער פאלק איז פון די ראשי האוסרים ,האבנדיג אפגעשריבן א תשובה א שטיק
אנגעזאגט פון פאראויס די גענויע מינוט ווען מען זאל אים רופן ווייל
צייט צוריק איבער דער נושא ,אין וועלכן ער איז שטארק נוטה לאיסור.
דעמאלט וועט ער קענען רעדן. אין א פארזוך קלארצושטעלן במה דברים אמורים ,האט "לבלר" זיך
הרב פאלק האט באלד אויפגעהויבן דעם טעלעפאן ,אן קיין חשבונות פארבינדן מיט הרב פאלק און געבעטן צו הערן אביסל וועגן דער נושא.
צי ס׳פאסט יא אדער נישט ,און ער האט זיך תיכף אריינגעלאזט אין דעם הרב פאלק איז עוסק בתורה ועבודה ,זייענדיג פארנומען מיט צרכי ציבור א
הלכה׳דיגן שמועס וואס אנבאלאנגט קאווע און הלכות בישול בשבת .דער גאנצן טאג ,און בנדיבת ליבו האט ער געשאנקען עטליכע מינוט צו ערקלערן
גאון האט גערעדט פליסיג און שנעל ,און דערביי געווארפן פינקטליכע
מראה מקומות ווי פון א קאמפיוטער ארויס .מיר האבן עטליכע מאל געמוזט פאר אונזערע ליינער די פרישע שאלה אויף די קאווע.
איבערפרעגן כדי צו פארשטיין פינקטליך פון וואס מען רעדט ,אבער צו מזל ווען מיר האבן אנגערופן ביי הרב פאלק אין שטוב איז שוין געווען דארט
זענען מיר געווען קיין גענצליכער עם הארץ אין דעם ענין וויבאלד מיר שפעט אין אוונט .עס איז געווען א חנוכה נאכט ,און הרב פאלק האט שוין
האבן שוין פון פריער דורכגעלערנט בעיון די תשובה פון הרב פאלק אויף אוודאי געצינדן מנורה .פון דער הינטערגרונט האט זיך געהערט קולות פון
די קינדער און אייניקלעך וועלכע זענען הפנים געקומען פראווען א חנוכה
טבת תשע״ט 9
צוליב דעם שיטת היראים זענען טייל אידן קאלט ,און קאלטע קוגל – זאגן עקספערטן – דער נושא.
מקפיד נישט אריינצולייגן די זופ מאנדלען אין די פארמאגט נישט דעם בעסטן טעם .ער וויל יעצט אזוי ווי מיר ערווארטן נישט פון די ליינער צו
זופ טעלערס ביז עס ווערט אפגעקילט ,וויבאלד קענען און געדענקען אויף אויסנווייניג די גאנצע
די מאנדלען זענען שוין טאקע געווארן געבאקן איבערווארעמען דעם קוגל. סוגיא ,וועלן מיר פארלייגן א קורצע הקדמה צו
(אדער געפרעגלט) ,אבער געקאכט האט מען זיי דאס ווערט גערופן ׳בישול אחר בישול׳. ערקלערן די שאלות אויפ׳ן שפיץ גאפל .ווערט
נאכנישט ,און דעריבער איז דאס א שאלה פון ער האט שוין איינמאל אפגעקאכט דעם מאכל נישט דערשראקן פון די הלכה׳דיגע טערמינען,
און ער וויל עס יעצט איבערקאכן .בפשטות ס׳וועט נישט נעמען לאנג צו ערקלערן .און
בישול אחר אפייה (עי' רמ"א שי"ח ס"ה). נעמען מיר אן אז ׳אין בישול אחר בישול׳ ,עס איבעריג צו זאגן ,אז דאס איז אוודאי נישט
איז נישטא קיין שום איסור צו איבערקאכן געמאכט ארויסצונעמען דערפון קיין הלכה
סממנים א מאכל וואס איז שוין געווען אפגעקאכט .די למעשה ,בלויז להגדיל תורה ולהאדירה,
אחרונים זענען מסביר אז איינמאל א מאכל איז ותן לחכם ויחכם עוד( .הארות און מיינונגען
מיר האבן פריער דערמאנט אז די מלאכה אפגעקאכט האט מען שוין געטון די עיקר פעולה איבער דער הלכה'דיגער דעבאטע וועלן גערן
פון בישול לערנט מען ארויס פונעם משכן ,וואו פון בישול .ווען מען ווארעמט עס איבער האט
מען האט אפגעקאכט די געווירצן וואס האבן מען עס נישט איבערגעקאכט; מען האט עס אנגענומען ווערן אין דער רעדאקציע).
ארויסגעגעבן די הערליכע קאלירן מיט וועלכן בלויז איבערגעווארעמט ,דערפאר איז עס נישט
מען האט באצירט דעם באשעפער׳ס הויז. אסור אום שבת (ועי' חזו"א או"ח סי' נ' ס"ק ט). מלאכת בישול
מען פלעגט אריינלייגן די געווירצן אין א טאפ אבער ווארט א רגע! דאס מיינט נאכנישט
וואסער ,און געשטעלט קאכן .דערנאך האט מען אז איר קענט יעצט ארויפלייגן א טאפ טשאלנט דער איסור פון קאכן אום שבת איז אן אב
אריינגעטאן אינעם טאפ דאס וואל ,און מען האט אויפ׳ן בלעך אינמיטן שבת .אין שולחן ערוך מלאכה ,אבער עס ווערט נישט דערמאנט אין
געמישט דעם טאפ ביז די פארב איז איינגעזאפט סימן שי״ח (סעיף ד') איז דא א גאנצער דיון דער משנה! מלאכת מבשל ווערט אנגערופן
מיט אלע פרטי פרטים ,ווען עס איז יא מותר צו ׳מלאכת האופה׳ (שבת פ"ז מ"א) .די סיבה
געווארן אינעם וואל. איבערווארעמען א מאכל און ווען נישט ,ווייל פארוואס עס ווערט אנגערופן מלאכת אופה און
קאכן געווירצן איז אסור אום שבת ,און עס דער כלל פון ׳אין בישול אחר בישול׳ איז נישט נישט מבשל איז וויבאלד די ל״ט מלאכות גייען
שטייט אין גמרא און אין די פוסקים אז דאס איז שטענדיג פעליג :עס מוז זיין דווקא א דבר יבש, אויפ׳ן סדר פון צוגרייטן ברויט צום עסן .מען
נאך הארבער ווי קאכן א מאכל ,וויבאלד ביים א טריקענע מאכל ,נישט קיין פליסיגע זאך ווי זייט אן (זורע) ,מען אקערט (חורש) ,שניידט
קאכן געווירצן ,וואס דארטן איז דער עיקר ציל טשאלנט .אזוי אויך טאר מען עס נישט לייגן די ווייץ (קוצר) ,און אזוי ווייטער ביז׳ן באקן
צו קאכן די סממנים כדי די פארב זאל ארויס ,איז דירעקט אויפ׳ן פלאם .דעריבער דארף מען
מען אייביג עובר אויף איסור בישול ,אפילו די פרעגן א שאלה פון א דיין אדער אריינקוקן אין (אופה).
געווירצן זענען שוין איינמאל געקאכט געווארן. אין גמרא שטייט אז די מלאכה פון מבשל
עס קימערט אונז נישט אז די געווירצן זענען שוין די ספרי הפוסקים איידער מען טוט למעשה. לערנט מען ארויס ,פונקט ווי אנדערע מלאכות,
געקאכט; ווי לאנג די געווירצן געבן ארויס פארב פון דער משכן .ביים צוגרייטן דעם משכן האט
מעג מען אפילו נישט מישן דעם טאפ ,וויבאלד בישול אחר אפייה מען געמוזט אפקאכן אלע סארטן געווירצן כדי
צו אנטוויקלען די אלע רייכע קאלירן פאר דעם
דאס העלפט ארויסגעבן דעם פארב. ר׳ יששכר פארשטייט שוין אז אנווארעמען משכן ,און דערפון לערנט מען ארויס אז קאכן
איצט אז מיר זענען שוין אביסל אויסגעקאכט קוגל בעצם יום השבת איז פראבלעמאטיש ,און
אין דער סוגיא פון בישול קענען מיר צוטרעטן די קומענדיגע וואך האט ער שוין זיכער געמאכט אום שבת איז אסור.
צו לאזן דעם קוגל אויפ׳ן פלאם .אבער יעצט אין ירושלמי איז אבער מבואר אז דער איסור
צו דער נושא. רופט ער אן דעם דיין מיט א צווייטער שאלה. פון בישול און אפייה שטייט גאנץ קלאר ארויס
ר׳ יששכר גלייכט ווען עס געפינען זיך שטיקער אין דער תורה .אין פרשת בשלח זאגט השי"ת
קאווע באנדלעך חלה אין דער זופ .ער וויל אריינלייגן אינעם פאר די אידישע קינדער :״ ַ ׁש ָ ּבתֹון ַ ׁש ַבּת קֹ ֶדׁש
הייסן טאפ זופ אביסל חלה און דערנאך סערווירן ַלד׳ ָמ ָחרֵ ,את ֲא ֶ ׁשר תֹּאפּו ֵאפּו ְו ֵאת ֲא ֶ ׁשר ְ ּת ַב ְ ּׁשלּו
ווען איר קומט אריין צופרי אין בית המדרש ַ ּב ֵ ּׁשלּו...״ עס קומט מארגן א גרויסער טאג שבת
און איר גרייט זיך צו מאכן א קאווע ,נעמט איר צוזאמען מיט די זופ .מעג מען דאס טון? קודש ,און ווער עס וויל באקן אדער קאכן זאל
אפיר א גלעזל ,איר שאקלט אריין דאס פלעשל אסאך ראשונים פסק׳ען אז אין אזא פאל זיך צויאגן ווייל דער זמן דערנענטערט זיך שוין.
קאווע אינעם גלעזל ,אריינשפריצנדיג א צאל וואס מען האט שוין אפגעבאקן די חלה מעג
ברעקעלעך וועלכע פארברוינליכן דעם שניי מען עס פריש אפקאכן אין די זופ ,אבער רבינו בישול אחר בישול
אליעזר ממיץ ,בעל היראים ,וואלט געענטפערט
ווייסן גלעזל. אז ניין .כאטש וואס געווענליך איז דער כלל אז אזוי צי אזוי ,איז זיכער אז אפקאכן א מאכל
באלד דערנאך שטעלט מען דאס גלעזל איינמאל א מאכל איז געקאכט קען מען דאס אום שבת קודש איז אסור מדאורייתא .יעצט
אונטער די הייס וואסער ,מען דריקט אראפ דאס נישט איבערקאכן ,זאגט ר׳ אליעזר ממיץ אז אויב וואס טוט זיך אויב איינער א איד – לאמיר אים
קנעפל און עס שטראמט ארויס א מאכטפולע מען ׳באקט׳ א מאכל און נאכדעם וויל מען עס רופן ר׳ יששכר – האט אויסגעפאלגט דעם ציווי
שטראם פון בריענדיגע וואסער וועלכע לאנדעט ׳קאכן׳ ,איז דאס אסור ,ווייל מען וויל יעצט טון א ה׳ ,ער האט אפגעקאכט א פיינעם געשמאקן
דירעקט אויף די ברעקעלעך ,פארוואנדלענדיג פרישע פעולה .די חלה איז שוין טאקע געבאקן, קוגל פון ערב שבת און עס אריינגעלייגט אין
זיי בליץ שנעל אין א געדעכטע ,שווארצע אבער יעצט וויל מען עס גיין קאכן ,און דאס איז פרידזשידער לכבוד שבת .עס קומט צו די
פליסיגקייט ,אזש קיינער קען ניטאמאל סעודה שבת מיטאג ,וויל ער אפירנעמען דעם
באמערקן אז אין דעם גלעזל הייסע געדעכט- א נייע פעולה וואס מען טאר נישט טון. קוגל .איז אבער א פראבלעם :דער קוגל איז פיין
שווארצע וואסער איז אמאל געלעגן א הויפן
קאווע שטויב.
טבת תשע״ט 10
די ביינער אין א ווינטערדיגן שבת צופרי נאכ׳ן גאלד בלענד קאווע די סיבה פארוואס די קאווע שטויב ווערט
מקוה. אזוי שנעל אפגעקאכט און צעגאנגען איז וויבאלד
רויע קאווע בונדלעך עס ליגט נישט דערין קיין קאווע באנדלעך .די
די קאווע שטויב וואס איר זעט אין דעם געבראטענע קאווע באנדלעך – וואס איר קענט
פלעשל איז דעריבער נישט בלויז געבראטן ,נאר איז אן איבערבלייבעניש פון דעם געמויזעכץ. אפטמאל זען בילדער דערפון אויף די קאווע
אויך שוין אפגעקאכט .אין אזא פאל קען מען מען טריקנט אויס די קאווע שטויב און מען
רואיג זאגן אז די אפגעקאכטע און אפגעבראטענע לייגט עס אריין אין פלעשלעך ,אדער מאכט מען פלעשער – ווערט ניטאמאל גענוצט.
קאווע שטויב ווערט נישט אפגעקאכט פון פריש, דערפון קודם אזעלכע קליינע שטיקער וואס קאווע באנדלעך זענען אייגנטליך אינגאנצן
און דעריבער מעג מען זיך אנגיסן א הייס גלעזל נישט קיין באנדלעך ,נאר די זומען פון א
זעען אויס ענליך צו קאווע באנדלעך. קליינליכן רויטליכן פרוכט ,וועלכע מען רופט
קאווע אום שבת. דערפאר איז פארשטענדליך אז ווען איר ׳טשעריס׳ וויבאלד זיי ענדלען אין קארשן.
גיסט ארויף שבת צופרי דאס הייס וואסער אויף די 'טשעריס' פון די קאווע באנדלעך וואקסן
קאווע אום שבת די קאווע שטויבלעך ,קאכט איר נישט אפ פון אויף קליינע ביימלעך און פלאנצונגען ,און
פריש קאווע באנדלעך ,נאר בסך הכל גיסט בערך טויזנט יאר צוריק האט מען ערפינדן אין
אמאליגע צייטן האט מען געמאכט קאווע איר ארויף הייס וואסער אויף פארטריקנטע אפריקע אז ווען מען מאכט א געטראנק פון די
דורכ'ן אפבראטן די קאווע באנדלעך און זיי קאווע-וואסער ,וועלכע ווערט באלד צעלאזט קאווע באנדלעך קומט ארויס א קרעפטיגער
צעשטויסן .אין אזא פאל ,וואס מען האט דאס און אויסגעמישט אין דעם גאנצן גלעזל ,און געטראנק וואס געט כח און ענערגיע ,ווי אלע
נישט געקאכט בעפאר שבת ,איז אנטשאנען ווען איר גיסט צו אביסל מילך האט איר גרייט
אן ערנסטע שאלה אויב מען מעג אפקאכן א א געשמאקע הייסע קאווע זיך צו דערפרישן קאווע טרינקער ווייסן.
קאווע אום שבת קודש ,וויבאלד מען האט א לעגענדע דערציילט אז דער כח פון
שוין אפגעבראטן די באנדלעך און יעצט וויל קאווע איז אנטדעקט געווארן ווען א גרופע ציגן
מען דאס קאכן .דער באר היטב (סי' שי"ח ס"ק וועלכע האבן זיך געפאשעט אין געגנט פון די
י"ד) ברענגט פון שו"ת גינת ורדים (כלל ג) אז קאווע ביימער זענען מיטאמאל געווארן שטארק
איינער וואס שטעלט אריין געבראטענע קאווע ווילד ,און זענען ארומגעלאפן אן קאנטראל .ווען
באנדלעך אין הייס וואסער וועט מוזן ברענגען דער פאסטוך האט זיך געוואונדערט פארוואס
א "חטאת שמנה" ווען דער בית המקדש ווערט זיי זענען מיטאמאל געווארן אויפגעהייטערט,
אויפגעבויט; אבער נישט אלע האבן מסכים איז ער דערגאנגען אז זיי האבן אנגעהויבן עסן
די מאדנע רויטע פרוכטלעך פון די קאווע
געווען מיט אים. ביימעלעך ,און דעריבער זענען זיי פלוצים
דער הייליגער חתם סופר איז געווארן
אנגעפרעגט פון א תלמיד וועלכער האט געווארן פול מיט ענערגיע.
געוואוינט אין האמבורג איבער דער פאלגנדער היינטיגע צייטן קומען די פרוכט בכלל נישט
פראגע :אין האמבורג פלעגט מען אנגרייטן אן צום פאבריק .די ארבעטער אויפ'ן פעלד רייסן
קאווע סענץ פון בעפאר שבת ,דהיינו ,מען האט אראפ די פרוכט ,און ווען מען עפנט אויף דעם
ארויפגעגאסן הייס וואסער אויף קאווע שטויב ׳טשערי׳ און מען שיילט אראפ די פלייש פון די
און דערפון האט מען גענוצט במשך דעם שבת. פרוכט ,ווערט אנטפלעקט דער קאווע ׳באנדל׳.
טאמער איז אמאל אויסגעגאנגען די סענץ ,האט די ארבעטער אויף די פעלדער רייסן אראפ
מען ארויפגעגאסן פרישע הייס וואסער אינמיטן טויזנטער פון די ׳טשעריס׳ ,און זיי נעמען ארויס
שבת .דער חתם סופר איז געווארן אנגעפרעגט די זומען (וואס מיר רופן דער קערל) ,און מען
אויב דאס איז מותר ,און ער וויקלט אויף זיינע הויפנט דאס אן אין גרויסע קעסטלעך און מען
זכרונות מיט איבער זעכציג יאר פריער: שיקט דאס אפ צו דער פירמע.
"איך געדענק אז מיט זעכציג יאר צוריק, די קאווע באנדלעך ווערן קודם אפגעבראטן,
ווען איך בין געווען א קינד אין מיין געבורטס אבער די געבראטענע באנדלעך קומען נישט אן
ארט ,פראנקפורט ,האט מען מלעיז געווען אויף צו אייך אינדערהיים (אויסער אויב איר קויפט
די דארטיגע עשירים אז זיי פירן זיך אזוי ,אבער ספעציעלע זעקלעך גאנצע קאווע באנדלעך
איך האב דעמאלט נישט געוואוסט דעם שורש פאר אייער קאווע מאשין) .מען קאכט אויף
הדברים און וואס מיינע רביים האבן גע'פסק'נט. די באנדלעך אין א גרויסן טאפ וואסער ,און
עס זעט אבער אויס אז איינער האט זיי אזוי די גאנצע וואסער ווערט פארברוינט פון די
גע'פסק'נט ,והנח להם לישראל אם אינם נביאים באנדלעך און זאפט איין אין זיך דעם ״טעם
בני נביאים הם ,ווייל דעמאלט איז נאכנישט
געווען א דור פרוץ ח"ו ,און דאס וואלט זיך נישט כעיקר״ פון די באנדלעך.
דערנאך ווארפט מען ארויס די באנדלעך און
פארשפרייט אן א הוראה פון א תלמיד חכם". מען קאכט אויף דאס וואסער גאר הייס ,ביז דאס
דער חתם סופר (או"ח סי' עד) ברענגט דעם רוב וואסער ווערט פארוואנדלט אין פארע ,און
גינת ורדים וואס האלט אז טראץ דעם וואס די עס פארבלייבט בלויז די געדעכטע שטויב ,וואס
קאווע באנדלעך זענען שוין געווארן געבראטן,
טבת תשע״ט 11
און עס האט נישט קיין דין פון 'קלי בישול' די בונדלעך ביים טריקענען האט עס נישט קיין דין פון בישול אחר אפיה,
(עי' פרמ"ג סי' רנ"ג א"א ס"ק מ"א) ,אבער דער וויבאלד עס איז אזוי ווי געווירצן ,די סממנים
חתם סופר (שם) און דער מהר"ם שיק (או"ח אריין א געוויסע פראצענט פון די רויע קאווע פונעם משכן ,וואס נישט קיין חילוק ווי לאנג מען
סי' קל"ב) האלטן אז ביי א טיי ,וויבאלד מ'איז באנדלעך ",האט הרב פאלק ממשיך געווען" ,און האט עס געקאכט האט מען אלץ עובר געווען
נאר אינטערעסירט אין דעם 'טעם' דערפון ,און דאס שאפט אן ערנסטע פראבלעם אויב מען מעג אויף בישול ,אזוי לאנג ווי די פארב קומט נאך
נישט אין די עצם בלעטלעך ,האט עס א דין ווי ארויפגיסן הייס וואסער אויף די קאווע שטויב ארויס .די זעלבע איז מיט קאווע באנדלעך ,האט
געווירצן און מען טאר דאס נישט קאכן אפילו וואס איז בלויז געבראטן געווארן און איז נאך דער גינת ורדים גע'טענה'ט ,ס'איז ווי א געווירץ
אין א כלי שלישי (עי' משנה ברורה ס"ק ל"ט ,ועי' קיינמאל נישט געקאכט געווארן ,און בשעת מען וואס געט אריין איר טעם אין דעם וואסער ,און
גיסט ארויף הייס וואסער ווערט עס אפגעקאכט אזוי לאנג ווי די באנדלעך זענען גענוג קרעפטיג
ערוה"ש סעיף כ"ה). ארויסצוגעבן דעם טעם ,טאר מען נישט
הרב פאלק איז ממשיך מיט זיין סברא אז צום ערשטן מאל בעצם יום השבת קודש.
אין אונזער פאל ביי די "גראונד קאפי" האט דאס "עס דארף זיין לכל הפחות כלי שלישי ,ווייל ארויפגיסן דערויף הייס וואסער.
לכאורה די זעלבע דין ווי טיי ,וויבאלד דאס דער מחבר פסק'נט (סי' שי"ח ס"ה) אז יש בישול דער חתם סופר האלט אבער אז דער כלל פון
מציאות איז אז קיינער איז נישט אינטערעסירט אחר אפייה אין א כלי שני .דא איז עס טאקע שוין סממנים איז נאר געזאגט געווארן ביי געווירצן
אין דעם קאווע באנדל; דער גאנצער תכלית געווארן געבאקן ,אבער ווען מען לייגט עס אריין וואס זענען נישט ראוי לאכילה און מען נוצט זיי
פון דאס ביסל צעמאלענע ,רויע קאווע וואס די אין א כלי שני ,קאכט מען עס אפ ",ערקלערט בלויז אויף פארב ,דערפאר איז דער עיקר איסור
פירמע לייגט אריין איז כדי עס זאל אריינגעבן אויף דעם וואס דער פארב קומט ארויס .אבער
דעם טעם אין די קאווע ,דהיינו ,מען וויל האבן הרב פאלק. ביי געבראטענע קאווע באנדלעך ,וואס זיי זענען
די פליטת הטעם דערפון ,און דערפאר האט עס ראוי לאכילה פאר זיך ,האט יעדע ווייטערדיגע
א דין ווי געווירצן וואס זענען 'קלי בישול ביותר' קלי בישול? בישול א דין ווי בישול אחר אפייה ,וויבאלד
לויט'ן חתם סופר ,פונקט ווי טיי ,ממילא קען מ'האט עס שוין געבראטן .און כאטש בישול אחר
מען נישט נוצן די קאווע אום שבת ,נאר אויב דער פוסק האט ערקלערט אז ביי קאווע איז אפייה איז דער מחבר מחמיר לאיסור ,האט מען
מען לייגט עס אריין אין הייס וואסער פון ערב פיל הארבער וויבאלד ס'איז דא א באזונדערע דאך שוין ארויפגעגאסן דערויף הייס וואסער
שאלה צוליב "קלי בישול" .אין אלגעמיין איז די פון בעפאר שבת ,ממילא אין אזא פאל קען מען
שבת און מען מאכט דערפון סענץ. הלכה אז א כלי שני קען נישט קאכן .אויב מען
הרב פאלק פירט אויס: גיסט איבער הייס וואסער פון פלאם אין א כלי זיכער זאגן 'אין בישול אחר בישול'.
שני ,קען דאס מער נישט קאכן .אבער עס איז דאס איז אבער אלץ ווען מען גיסט ארויף
"די שאלה איז נאר ביי די 'גראונד קאפי', פארהאן אן אויסנאם .די הלכה איז אז עס זענען הייס וואסער בעפאר שבת ,אזוי ארום איז עס
וואס מען דארף נזהר זיין נישט צו נוצן אום שבת, דא זאכן וואס ווערן גרינג געקאכט ,ווי זאלץ און שוין געווארן אפגעקאכט .אבער ווען איינער
אויסער אויב מען האט שוין אריינגעגאסן די הייס אנדערע געווירצן ,און מען טאר דאס נישט קאכן זאל נעמען געבראטענע קאווע באנדלעך און
וואסער בעפאר שבת .ביי אונז אין ענגלאנד איז אפילו אין א כלי שלישי .עס זענען אויך דא זאכן ארויפגיסן דערויף הייס וואסער אום שבת ,איז
געשריבן אויף די 'דזשאר' [פלאש] אז דאס איז וואס זענען 'קלי בישול ביותר' ,וואס זיי זענען
'גראונד קאפי' ,און דאס קומט פון די קאמפאני נאך הארבער (ועי' שו"ע שם שבדבר אפוי נקרא פארהאן אן ערנסטע שאלה פון בישול.
",Nescafeהאט הרב פאלק אויסגעפירט דעם
מציאות הדברים ,כדי אידן זאלן וויסן נזהר צו קלי בישול). צעמאלענע קאווע
הרב פאלק ערקלערט אז דאס איז תלוי
זיין. אין א מחלוקת האחרונים לגבי טיי .דער פרי די איצטיגע שאלה איבער מאכן א קאווע
מגדים האלט אז טיי הייסט נישט קיין סממנים אום שבת איז צושטאנד געקומען בלויז אין
לאנדאן ,וויבאלד עס איז פארהאן דארט א נייע
סארט קאווע וואס ווערט גערופן "גראונד קאפי"
אזוי ווי דער שמועס איז געווארן ( ,)Ground Coffeeוואס באדייט "צעמאלענע
אפגעהאלטן אום חנוכה ,האב איך געפרעגט קאווע" .ביים שמועס מיט הרב פאלק האט דער
הרב פאלק צי ער קען אונז איבערזאגן עפעס א חשוב'ער דיין ערקלערט אז ,ווי דערמאנט אויבן,
חידוש .ער האט זיך פארענטפערט אז ער קען קומט אונזער קאווע שטויב בלויז פון דעם
נישט אזוי על רגל אחת ,און איך האב געקלערט וואסער וואס דערין קאכט מען אויף די עכטע
צו זיך אז אין ענגלאנד האלט מען שוין מסתמא
לאנג נאכ'ן שיעור פון עד שתכלה רגל מן השוק. קאווע באנדלעך.
איך האב אנגעוואונטשן דעם רב א ברכת הדיוט "געווענליכע קאווע איז נישט קיין שום
אז ער זאל ווייטער זוכה זיין צו מרביץ תורה זיין פראבלעם ",האט הרב פאלק מסביר געווען בטוב
און פארשפרייטן זיינע חיבורים ביי כלל ישראל, טעם ודעת" ,וויבאלד עס איז געווארן געבאקן
אויספירנדיג" :אייערע תשובות האבן א ווייטע און געקאכט ,און ס'איז דעריבער נישטא קיין
שום שאלה ,וויבאלד זיי נוצן אינגאנצן נישט די
השפעה". באנדלעך ,בלויז דאס וואסער ,און די שטויב פון
"ברוך ה' ,ברוך ה' ,ברוך ה' ",האט דער פוסק דעם וואסער וואס בלייבט איבער איז די קאווע
איבערגע'חזר'ט עטליכע מאל" .ס'איז א סייעתא
שטויב".
דשמיא ". "אבער אין די 'צעמאלענע קאווע' לייגט מען
טבת תשע״ט 12
מזל טוב צו אייער שמחה
איארוגיייבטנזיאצןן!
ממאאכיטעזיסכעטרעצטויזיישן.
גלויבער'ס שמחה פעקעדש
ספעציעלע דיסקאונט
פאר'ן חתן
מחותנים
בר מצוה בחור
און די גאנצע משפחה
!Williamsburg 113 Spencer St. 718.514.7993 | Monroe 252 Acres Rd. 845.205.9990 | BORO PARK COMING SOON
הייליגע
וויאזוי א בארא פארקער בעל הבית האט גענומען אויף זיך צו
איינזאמלען און פארעפנטליכן די הונדערטער פייערדיגע בריוו פון חד 14
מגדולי צדיקי דורינו ,חסידא ופרישא נהורא נפישא רבי יעקב מאיר
שעכטער שליט"א ,גדול המשפיעים והעובדים בזמנינו | אויסשליסליכער
און ערשטמאליגער אינטערוויו מיט החסיד הנגיד ר׳ אלטר שמואל
סטעפאנסקי שליט"א ,דער מוציא לאור און זאמלער פון "אוסף
מכתבים" ,וועלכער שענקט א נאנטן אריינבליק אין דעם דמות הוד וואס
באלייכט עיניהם ולבם פון כלל ישראל פאר צענדליגער יארן
הרב שבתי הורוויץ
טבת תשע״ט
ווידעראמאל א שהחיינו ,אבער איך ברענג אלץ ארהאן הייליגע און הארציגע בריוון .בריוון וועלכע זענען געשריבן געווארןפ
אויך א פרי אדער א נייע בעקיטשע.
דורך הייליגע הענט ,בריוון וועלכע האבן אויפגעשאקלט דעם יהדות
די אלע בריוו פונעם מקובל וואס איר געט החרדית און געווארפן ליכטיגע שטראלן אינעם עולם הרוחני ,וואס כמים
ארויס אין "אוסף מכתבים" ,וואו זענען זיי קרים על נפש עייפה פונעם שפרודלדיגן באר מים חים שטילט דאס עטוואס
געווען באהאלטן די אלע יארן און וויאזוי זענען די דארשט פון אידישע קינדער ארום דער וועלט וועלכע לעכצן נאך
זיי אפירגעקומען? ליכטיגקייט און תורה ועבודה.
די בריוו זענען געשריבן געווארן במשך פילע ווער איז דער איניציאטאר פון אט דעם מאסיוון אייגנארטיגן פראיעקט? מיר
יארן ,און א גרויסער פראצענט פון זיי זענען פארקירעווען אונזערע טריט צום שטוב פון ידידו של אותו צדיק ,ביתו פתוח לרוחה כפתחו
געשריבן געווארן במשך פופציג און זעכציג יאר של אולם ,הרב אלטר שמואל סטעפאנסקי שליט"א וועלכער האט גענומען אויף זיך דעם
צוריק ,וויבאלד עס זענען אלעמאל געווען אידן משימת הקודש ,די הייליגע אויפגאבע פון שטיין בראש פונעם גרויסן מפעל און תורה-
וואס האבן פארשטאנען אז ער איז דער בעסטער וחיזוק אפאראט פון וואו עס גייט ארויס תורה ,עבודה וחסידות לישראל בכל מקומות
אדרעס פאר חיזוק ועצה ותושיה .רבי יעקב
מאיר זאגט אליין אז דער אויבערשטער האט מושבותיהם.
אים געגעבן אזויפיל צרות אז ער זאל קענען יעדן
פארשטיין .ער זאגט אלעמאל אז אמאל האט ער בריוו
געהאט כח צו רעדן צו מענטשן און זיי מחזק זיין, וואס איז דער שייכות און קשר פון רבי
"היינט אז איך האב נישט דעם כח צון זיצן מיט און זינט דעמאלט האבן מיר שוין ארויסגעגעבן אלטר שמואל סטעפאנסקי פון בארא פארק מיט
מענטשן און מחזק זיין ווייס איך אז זיי לערנען העכער 15ספרים אין די "אוסף מכתבים" סעריע דעם וועלט-בארימטן מקובל פון ארץ ישראל
די בריוון און זיי טוען אויף". איינגעטיילט לויט די מועדי השנה וכדו'. הגה"צ רבי יעקב מאיר שעכטער שליט"א?
אינטערעסאנט צו אנמערקן אז אסאך פון ווען דער ערשטער ספר איז ארויסגעקומען פאר עטליכע און דרייסיג יאר צוריק האב
די בריוון זענען געשריבן געווארן צו בחורים האט זיך רבי יעקב מאיר אויפגעשטעלט און איך געהאט די זכי' צו ווערן מקושר מיט רבי
און יונגעלייט פון דער סאטמארער ישיבה אין געמאכט א ברכת שהחיינו בשם ומלכות .כ'בין יעקב מאיר – א קשר וואס איז אלץ געווארן
סענס סטריט וועלכע זענען נאנט געווארן צו געגאנגען ווייטער אויף דעם גאנג און עווענטועל נאנטער און שטערקער .אין תשס"ה ,מיט פערצן
ברסלב דורך רבי הערשל וואסילסקי זצ"ל פון ארויסגעגעבן דעם "אוסף אמרים" אויף חנוכה יאר צוריק ,האט דער רבי געבעטן איך זאל
וויליאמסבורג ,וועלכער איז געווען זייער נאנט און פורים ,אמונה ,תפלות ,מדות ,תורה ,א באנד אנפאנגען ארויסגעבן די ספרים .איך האב מיך
מיט רבי יעקב מאיר און אזוי האבן זיי אנגעהויבן אויף ימים נוראים וימי אלול .זינט דעמאלט גענומען צו דער מלאכה מיט'ן גאנצן אייפער
ווען עס קומט ארויס א נייער ספר מאכט ער
שרייבן בריוון הין און צוריק.
רבי יעקב מאיר האט אמאל איבערגעגעבן
דעם זכות פאר א קרוב משפחה צו דרוקן די
בריוון ,למעשה האב איך אים אויסגעקויפט
ווי רבי יעקב מאיר שרייבט אליין אז איך האב
באצאלט דערפאר "דמים תרתי משמע".
אז מ'ליינט די בריוון ווערט מען ווי באגאסן
מיט חיזוק אויף אלערליי שוועריגקייטן .לויט
אייער הבנה ,וואס איז דער געוואלדיגער כח
ההתחזקות וואס ליגט באהאלטן צווישן די
שורות פון רבי יעקב מאיר?
ווען א מענטש ליינט א זאך פון א היינטיגן
מענטש וואס לעבט אין אונזער וועלט און וואס
האט אליין מיטגעמאכט די אלע ביטערע און
שווערע צרות און פונדעסטוועגן האט ער זיך
געהאלטן מיט א מורא'דיגער אמונה ,האט עס
גאר אן אנדערן באדייט.
און דאס איז עפעס וואס איך האלט מיט טאג
טעגליך .פאריגע וואך איז צוגעקומען צו מיר א
חשוב'ער איד ,א רבי'שער אייניקל א בעל יסורים,
זאגט ער מיר" ,כ'האב געהאט אזא שווערע יאר
אז ָאן [אוסף מכתבים] חלק שלישי וואלט איך
נישט געהאט קיין קיום .כ'האב געלערנט יעדן
טאג צוויי בריוו בחברותא מיט מיין אידענע און
נאר דאס האט אונז דערהאלטן".
טבת תשע״ט 15
לעבן? בפועל ממש. רבי יעקב מאיר האט מיר אמאל אליין
מיט א שטיק צייט צוריק בין איך געזעסן כ'וועל אייך געבן איין ביישפיל ,ווי רבי יעקב דערציילט ,אז ווען אין שטוב איז געווען דער
ביי די גרויסארטיגע כשר'ע "פוד שוי" – כ'האב מאיר אדרעסירט אין די בריוון די טעמע פון מצב עטוואס אנגעצויגן ...איז ער געשטאנען
דאך א קאמפאני "דגים פיש" – קומט צו מיר א פרומקייט .ער רעדט דערפון כמה וכמה פעמים אין ווינקל און גערעדט צום אויבערשטן" :רבונו
יונגערמאן אז ער וויל טון מיט מיר "ביזנעס". און רבי נחמן האט אויך גערעדט דערפון און של עולם ,לאמיר נישט ווערן ברוגז .רבונו של
זאג איך אים ,טו א מצוה ,כ'האב געצאלט א רבי יעקב מאיר צענעמט דעם גאנצן ענין מיט עולם ,לאמיר נישט ווערן ברוגז ",איינמאל און
הון תועפות פאר מיין דיספלעי דא ביי דער א שארפקייט ,ווי א בחור'ל נעמט זיך צומאל נאכאמאל און א דריטע מאל און א צענטע מאל
פארשטעלונג ,מ'דארף דאך עפעס אויפטון ,רוף איבעריגע פרומקייטן און דאס איז דער יצר הרע וכבן המתחטא לפני אביו ,ווייל ווען רבי יעקב
מיך אין פינף וואכן ארום וועלן מיר קענען רעדן אליין .רבי יעקב מאיר שרייבט אין א בריוו אז מאיר זאגט די ווערטער "אבי וצור ישועתי" איז
צומאל איז א בחור פארנומען מיט "גוף נקי" ביז דאס נישט קיין שפיל נאר ווי א קינד רעדט צו
ביזנעס. ער ווערט אינגאנצן בבחינת יצא מכלל דעת און
זאגט מיר דער יונגערמאן אז ער וויל רעדן זיין טאטן.
אנדערע סארט ביזנעס .ער איז א סאטמארער, ער לייגט נישט קיין תפילין. בלעטערנדיג אין די בריוו זעט מען ווי רבי
דערציילט ער מיר ,אבער ראש השנה איז ער רבי יעקב מאיר נעמט ארום די טעמע מיט יעקב מאיר האט דעם כח זיך אריינצולייגן
געפארן קיין אומאן ,ער האט זייער שטארק א געוואלדיגער ברייטקייט און סענסיטיווקייט, אין יענעמ'ס מצב און אדרעסירן אלע סארטן
הנאה געהאט אבער מאיזה סיבה שהוא איז אים ווייל ער פארשטייט פון ערפארונג וואס עס אידן און אלע סארטן פראבלעמען אויף
מיינט א פרומטשיקער בחור וואס אנשטאט פארשידנערליי גוונים .פון וואו נעמט זיך דער
"ברלסב גארנישט מחייב". דאווענען און לערנען טוט ער עקסטערע זאכן
הערנדיג וואס ער זאגט האב איך כח?
איבערגעלאזט דעם גאנצן שוי ,יעצט מוז איך וואס זענען בכלל נישט נוגע צו אידישקייט. קודם איז וויכטיג צו וויסן אז רבי יעקב
שוין רעדן מיט אים .זאג איך אים ,איך בין אויך דאס איז דער אונטערליגנדער געפיל וואס מאיר האט נישט געשריבן די בריוון פון ארבל
נישט קיין ברסלבער ,איך בין א סקולענער חסיד, דער קורא ולומד באקומט ביים לערנען אין די ארויס נאר מיט די גרעסטע מאס ישוב הדעת
אבער רבי יעקב מאיר איז מיר שוין איינמאל בריוו ,ווי זיי זענען כל כולו נשמה און גראד און קאנצענטראציע אוועקגעבנדיג שעות שעות
אריין צו יענעמ'ס הארץ אן קיין לבושים .א צומאל פאר איין בריוו ,זעענדיג דערין ממש ווי
מחייב. מענטש פרעגט אים וועגן שלום בית און אויף אן עבודת הקודש וואס ער האט אנגענומען אויף
האב איך אים דאן פארציילט וואס הגאון רבי יעדע נקודה ונקודה האט ער א קלארן ענטפער. זיך מיט'ן גאנצן עול מלכות שמים ללמד לבני
אלי' פישער שליט"א ,ראה"כ אין גור ,האט אמאל מ'זעט בחוש ווי די ווערטער וואס זענען
ביי א שמועס אין קארלין נאכגעזאגט א שטיקל יוצאים מן הלב זענען נכנסים ללב .כ'האב אים ישראל קשת אמת ואמונה.
ליקוטי מוהר"ן און דערביי האט ער מגיב געווען: געזאגט פאריגע וואך וואס עס שטייט אין חז"ל בכלל וואלט איך געצויגן א פאראלעל צווישן
"איך בין נישט קיין ברסלבער אבער כ'האב נישט אויף צדיקים אז "שפתותיו דובבות בקבר" ,אבער די בריוו פון רבי יעקב מאיר ביז דער עבודה פון
קיין פראבלעם מיט ברסלב אויך נישט .ווער האט ווער זאגט אז ס'קען נישט זיין שפתותיו דובבות שרייבן בריוו פון רבי נתן [מברסלב] זי"ע ,וואס
געהאט א פראבלעם מיט ברסלב? דער שפאלער הגם רבי נתן איז געווען א גרויסער מענטש וואס
זיידע! און וואס האט ער געזאגט? אז ס'איז נישט ווען מ'לעבט. כגובה ארזים גבהו ,א בעל מדריגה מלא תורה
קיין דרך אויף יעצט נאר אויף 250יאר ארום ,נו, וויפיל בריוו זענען שוין געדרוקט געווארן והתמדה ותפלה ,זעט מען אבער אין די ליקוטי
און צי האט מען א חשבון וויפיל בריוו זענען מכתבים א מורא'דיגע בחינה פון וירד ממשה מן
מ'האלט דאך שוין דארט"... ההר אל העם ווי רבי נתן זאל זיך אראפלאזן ביז
עד כאן דברי רבי אלי' פישער .זאג איך פאר נאכנישט געדרוקט? צום הארץ און מח פונעם שואל און אריינקריכן
דעם יונגערמאן ,איך בין נישט קיין ברסלבער דערווייל האב איך שוין געדרוקט א סך אין זיין מצב און אויפקומען מיט די ריכטיגע
אבער רבי יעקב מאיר איז מיך שוין איינמאל הכל פון 284בריוו ,אבער די וואך אליין בין ווערטער יענעם צו טרייסטן און שטארקן .און
מחייב ,למשל ,ווען מ'גייט אויף דער גאס און איך אנגעקומען צו א געוואלד מיט מקורות פון דאס איז א פרט וואס רבי יעקב מאיר אליין
מ'זעט עפעס וואס מ'טאר נישט זען און מ'קוקט מענטשן וואס האבן בריוון פון יארן צוריק און איז שטארק מגדיש אויף רבי נתן און מ'זעט
אוועק איז דעמאלט די בעסטע צייט צו ממליך כ'האב קיינמאל נישט געוואוסט דערפון .רבי
זיין דעם אויבערשטן און בעטן דערביי לדבר יעקב מאיר אליין זאגט מיר מיט וואונדער" ,ווען באשיינפערליך ווי ער גייט אויף דעם וועג.
ישועה אין דעם געוואלדיגן זכות .וואס הייסט האב איך געשריבן אזויפיל בריוון? "...פון די ניי בכלל איז וויכטיג צום באטאנען אז ס'איז דא
ברסלב איז דיך נישט מחייב? כ'האב אים געפינענע בריוון גלויב איך וועט מען קענען א בחינה פון אין חכם כבר נסיון און דאס איז
נאכגעזאגט א ווארט וואס איז ממש אן אבן יסוד עפעס וואס מ'קען נישט קויפן פאר קיין געלט.
ביי רבי יעקב מאיר און ער חזר'ט עס כסדר אזש מאכן א חלק חמישי. רבי יעקב מאיר איז ,ווי באוואוסט ,ליידער
מ'קען זאגן ס'איז א טייל פון זיין מציאות :וואס רבי יעקב מאיר בעט פערזענליך אז ווער עס נתנסה געווארן בעשר נסיונות און האט שוין
איז דער חילוק צווישן אמונה ,השתדלות און האט א בריוו זאל עס ארויסגעבן און מ'וועט עס מיטגעמאכט כמעט יעדע סארט מוטשעניש אויף
בטחון? אמונה איז אויף נעכטן ,השתדלות איז דרוקן למען זיכוי הרבים ,און יענער דארף נישט דער וועלט ,איז ווען א איד קומט זיך אויסרעדן
מורא האבן ווייל אויף זיין פארלאנג וועט מען צו אים אדער שרייבט אים א בריוו איבער זיין
אויף היינט און בטחון איז אויף מארגן. עס דרוקן פריוואט .מען מוז אויך נישט געבן די ווייטאג – אוי ווי ער בלוטיגט מיט ,און וויבאלד
מיט דעם יסוד קען מען דורכבויען א געוואלד ער איז אליין דורך די מצבים דארף ער נישט
מיט תורות פון רבי יעקב מאיר .ער לעבט מיט אריגינעלע נאר א קאפי איז פונקט אזוי גוט. צופיל "ארבעטן" אויף מיטצושפירן יענעמ'ס
דעם .ס'איז געווען א נעכטן און איך גלייב אלעס דער פאקט אז איר זענט דער מוציא לאור צער נאר ער האט דאך עס אליין שוין געשפירט
איז געווען גוט ,ס'איז דא א השתדלות און דער פון אזעלכע פאפולערע און חשוב'ע ספרים טוט
אמאל אינטערווענירן אין אייער פערזענליכן
טבת תשע״ט 16
געטראפן ביי א חתונה און דער טשערנאבלער ביסט אין ירושלים קומסטו צו מיר? גיי צו רבי אויבערשטער גייט מיר העלפן ,און וואס עס גייט
רבי גיט אים א פרעג" :מיר זענען טשערנאבלער יעקב מאיר!" יענע צייטן איז געווען שווער זיין מארגן איז בטחון .רבי יעקב מאיר נעמט
אייניקלעך און א בחור וואס דארף חיזוק שיקט אריינצוגיין צו רבי יעקב מאיר אבער דער דאס כעבדא קמי' מרא אויף אן אומגלויבליכן
רחמיסטריקווער רבי האט זיך אריינגעלייגט
מען קיין ברסלב?" אין די לענג און די ברייט און ערלעדיגט אז דער פארנעם.
"מאכטס אייך נאריש ",האט אים דער אגב ,ווען כ'האב געהערט דעם געדאנק וועגן
רחמיסטריווקער רבי געענטפערט" ,א בחור בחור זאל באקומען אן אוידיענץ. דעם שפאלער זיידע פון רבי אלי' פישער האב
וואס דארף חיזוק שיקט מען דארט וואו מ'גיט דער בחור קומט צוריק שפעטער צום איך מיך נישט געקענט איינהאלטן און גערופן
טשערנאבלער רבי און דערציילט אים די מעשה דעם רבי'ן איבערזאגן .זאגט מיר רבי יעקב
חיזוק". ווי דער רחמיסטריקווער רבי האט אים געשיקט מאיר ,כ'האב עס שוין הונדערט מאל געטראכט
ס'איז געווען צו א גוטע געשיכטע ,האב איך צו רבי יעקב מאיר .פאר'ן טשערנאבלער רבין און אלץ געוואלט זאגן אבער למעשה קיינמאל
עס ביי א געלעגנהייט איבערדערציילט פאר רבי איז עס געווען א פלא" .טאקע?" האט ער אים נישט געזאגט ,איך פריי מיך אז איינער האט דאס
יעקב מאיר וועלכער האט מיר באשטעטיגט איבערגעפרעגט אפאר מאל און ביי דעם האט
די מעשה און דאן צוגעלייגט א תוספות נופך למעשה געזאגט...
אז דער רחמיסטריווקער רבי האט דעמאלט זיך די מעשה געענדיגט. ווען די רעדע איז פון ברסלב זענען געווען
געזאגט" :אונזערע זיידעס האבן דען געהאט א א צייט שפעטער האבן זיך די פארשידענע צדיקים ושבטי קה בישראל
רחמיסטריקווער און טשערנאבלער רביים וואס האבן געהאט אנדערע דרכים אין עבודת
יפו גאס?!" ה' ,אבער ווען עס קומט צו רבי יעקב מאיר
זעט מען ווי ער און אפילו תורתו זענען נערץ
אין עולם החסידות איז באקאנט די ספרים ונקדש אין אלע שיכטן פון כלל ישראל אויף אן
"לקט אמרים" און "ונכתב בספר" פון רבי יעקב
מאיר'ן .מיט וואס איז אנדערש אייער אויפלאגע אויסערגעווענליכן פארנעם.
ס'איז גענוי אזוי ווי איר זאגט ,און מ'זעט
ווי די צוויי דערמאנטע בענדער? בחוש ווי זיין אור האמונה והחיזוק איז א כלל
לקט אמרים און ונכתב בספר זענען צוויי ישראל זאך און האט נישט דוקא מיט ברסלב.
געוואלדיגע ספרים וואס האבן שוין מחזק פונקט שפרינגט מיר יעצט אויף אין זכרון איין
געווען טויזנטער אידן .ביי יענע ספרים האט עפיזאד ווי זיין השפעה ווערט געזוכט אפילו
מען גענומען די דרשות פון רבי יעקב מאיר,
אויסגעוועלט די גוטע און זאפטיגע שטיקלעך צווישן אנדערע חצרות הקודש.
און דאס באארבעט אויף גאר א פראפעסיאנאלן ווען איך האב ארויסגעגעבן דעם אוסף אויף
פארנעם און דאס אזוי ארויסגעגעבן אויף דער חנוכה האט מיך אנגעקלונגען הגה"צ רבי חיים
גאס ,ווי די צוויי ספרים זענען טאקע באוואוסט פייוול שנעעבאלג שליט"א פון מאנסי וועלכער
פלעגט האבן א פריערדיגן נאנטן שייכות מיט
אלס העכסט קלאסישע און געלונגענע ספרים. רבי יעקב מאיר וואוינענדיג אין ארץ ישראל.
קודם האט ער זיך באדאנקט פאר די שיינע
ארבעט ,דערנאך בעט ער מיר א טובה ,אז
קומענדיגע מאל איך רעד מיט רבי יעקב מאיר
זאל איך איבערגעבן אז זיין גאנצע שבת שובה
דרשה איז געווען באזירט היי יאר מער ווייניגער
אויף תורתו של רבי יעקב מאיר וואס ער האט
געזען אין די ספרים...
הכלל ,פאר'ן אראפלייגן זאגט ער מיר אז
לאות הוקרה גייט ער מיר דערציילן א מעשה.
מעשה שהיה כך היה :אין ארץ ישראל איז
געווען א בחור וואס האט געלערנט אין ישיבת
טשערנאביל און ער האט נעבעך געדארפט
גרויס חיזוק אין אידישקייט .דער בחור האט זיך
געוואנדן צום טשערנאבלער רבי'ן שליט"א און
דער רבי האט אים געשיקט צום רחמיסטריווקער
רבי'ן זצ"ל פון ירושלים.
דער בחור כאפט דעם אויטא באס קיין
ירושלים און גייט אריין צום רחמיסטריווקער
רבי'ן מיט א קוויטל.
דער רחמיסיטריווקע רבי הערט אויס דעם
בחור'ס געשיכטע ,און זאגט אים באלד "אז דו
טבת תשע״ט 17
געהאט א פראבלעם און זיך געמוטשעט מיט אן געווען איין זאך ,די גרעסטע זיכוי הרבים וואס ווידעראום איך אלס חסיד פון רבי יעקב
ענין. איז שייך און ער זעט אז ווער נאר עס קומט מאיר האב געהאלטן אז מקום הניחו לי להתגדר
אריין זאגט אז דער נייער ספר איז געשמאקער. און מענטשן וואלטן מער הנאה געהאט ווען
געווען אמאל ערב שבת נאכמיטאג צוויי איינמאל מ'האט געהערט פון אלע זייטן אז מ'גיט ארויס די ספרים אין זיין אריגינעלער
שעה פאר'ן זמן און איך האב גערופן זיך מזכיר מענטשן האבן הנאה פון אונזער מהלך איז מען שפראך ,לויט ווי אזוי די זאכן זענען געזאגט
זיין ,זאגט מיר רבי יעקב מאיר" :אלטר ,וואס
מיינסטו טו איך יעצט ,איך זיץ מיט פסוקי בטחון געפארן דערמיט ווייטער. געווארן בשעתו.
און איך חזר פסוקי בטחון ,איז פארוואס זאגסטו דערציילט אונז א פערזענליכע ערפארונג רבי יעקב מאיר איז געבענטשט מיט א לשון
וויאזוי איר זענט געהאלפן געווארן ביי רבי לימודים און אייגנארטיגער ווארעמהארציגער
נישט?"... שפראך און די מענטשן וואס האבן א קשר און
דארף מען דען מער פון דעם? א איד יעקב מאיר? קענען אים אויף א פערזענליכן פארנעם ווילן,
וואס גלייבט אין אויבערשטן און לעבט מיט'ן די גרעסטע ישועה איז די רואיגקייט וואס לדעתי" ,הערן" דעם בעל השמועה דורך די
אויבערשטן און ווי איך רעד מיט דיר ,אזוי רעדט איך באקום ווען איך זע דעם איד – אזא ריינע
מנוחת הנפש ,אזא אמונה ,א מענטש וואס ספרים כאילו ער איז ממש עומד לפניהם.
ער מיט'ן אויבערשטן .דאס איז זיין תפלה. לעבט מיט אמונה .מיט יארן צוריק בין איך האמת ניתן להגיד אז רבי יעקב מאיר האט
און אפילו דו רעדסט נישט מיט אים ,דו דורכגעגאנגען געוויסע שוועריקייטן אין לעבן מתחילה נישט געהאלטן אזוי שטארק פון דעם
קוקסט אים נאר נאך פאר פינף מינוט זעסטו און אין יענער תקופה האט אויך רבי יעקב מאיר פלאן .ברוב ענוותנותו האט ער יא געוואלט זען
אז ער לעבט אנדערש ,כ'ווייס נישט פאר וויפיל זיינע מאמרים און בריוון איבערגעארבעט אז
אלעס זאל זיין געשריבן מער אין קורצן .ער האט
געהאלטן אז הא תינח בבית מדרשו אבער ווען
מ'גיט ארויס עפעס פאר דער גאס דארף מען עס
באארבעטן עס זאל זיין גוט און פראפעסיאנאל
רעדאגירט ,עבודה מפוארה בכלי מפואר.
איך האב מיך ממש געדארפט איינבעטן אז
ער זאל מיר געבן רשות צו גיין אויף מיין וועג
און איך האב למעשה באקומען ערלויבעניש פאר
איין ספר אלס א פראבע ,בתנאי קודם למעשה אז
טאמער עס ארבעט זיך נישט אויס און מ'זעט אז
די פריערדיגע מהלך איז געווען א בעסערע נעם
איך זיך אונטער איבערצודרוקן דעם זעלבן ספר
אין אן איבערגעארבעטן מהדורה.
וואס האט אייך איבערצייגט צו נעמען דעם
נאטירליכן סטיל ביים ערשטן ספר און וויאזוי
איז געווען דער אפקלאנג?
ווי געזאגט ,איך בין געווען איבערצייגט אז
דער עולם האט ליב דעם רבינ'ס שפראך און
וועלן פון דעם נתעורר ווערן פיל שטערקער.
מוסר ספרים און שיין מסודר'דיגע ליקוטים
זענען דא אסאך אבער ביי די מבקשים האב איך
געשפירט א געוויסע דארשט ווי רצונינו לראות
את מלכינו ,מיר ווילן הערן דעם רבי'ן רעדן.
רבי יעקב מאיר פאר זיך איז א מורא'דיגער
עניו און האלט פון זיך ממש גארנישט ,ממילא
האט ער נישט געוואלט אפקויפן אלץ וואס איך
זאג אויס מורא אז איך זאג עס נאר אלס חסיד
אבער די וועלט וועט יא הנאה האבן פון מער אן
אויסגעארבעטע זאך און די מאמרים זאלן זייט
גוט און צום פונקט.
כ'האב ארויסגעגעבן דעם ספר און נאך א
פאר וואכן האט מיך דער רבי גערופן אויפ'ן
טעלעפאן און געזאגט ווי שטארק ער האט הנאה
פון דער ארבעט ,ווייל ער זעט אז ס'האט א
מאסיוון אפקלאנג .רבי יעקב מאיר'ס מטרה איז
טבת תשע״ט 18
חרם קעגן די פראנקיסטן אז זיי זענען נישט און געהארעוועט אין "ונכתב בספר" און "לקט דורות צוריק מען האט אזוי געלעבט ,א מענטש
קיין חלק פון כלל ישראל האט דער בעל שם אמרים" און "דאס האט מיך געבויעט". וואס איז תמיד אין א מצב פון אמונה.
מתחילה נישט געוואלט .דער בעש"ט האט דאן
נאכגעזאגט וואס ווערט גע'פסקנ'ט אין שלחן צום שלוס ,אויב קענט איר ,אין א בחינה פון דער קאסובער רבי שליט"א האט מיר
ערוך יו"ד אז אפילו אן אבר המדולדלת וואס תורה על רגל אחת ,ערקלערן די יחידיות און אמאל געזאגט בצחות לשונו אז ביי רבי יעקב
שטעקט זיך ארויס נאך דער שחיטה איז נאך אייגנארטיגקייט און עיקר קוועטש פון תורתו מאיר איז אמונה ווי "דייעט קאוק" .כ'האב עס
אלץ כשר ,ממילא אפילו די פראנקיסטן זענען ודרכו בעבודת ה' פון מרן רבי יעקב מאיר דאן איבערגעזאגט פאר'ן רבי'ן ,האט ער מיך
טאקע ווי דעם אבר המדולדלת זענען זיי דאך געפרעגט וואס איז דאס דייעט קאוק ,האב איך
נאך אנגעבינדן עטוואס אין כלל ישראל ,ממילא שליט"א? געזאגט אז ס'איז א געטראנק .זאגט ער מיר" :ער
וויל ער זיי נישט מחרים זיין .דער סוף פון דער געוויס קען מען דאס מסביר זיין אויף מיינט אזוי ,אמונה קומט אן מיט אסאך שווערע
מעשה איז געווען אז רבי חיים הכהן האט זיך פארשידענע וועגן והרבה דרכים למקום ,און
איינגע'עקשנ'ט און באוויזן צו איבערצייגן דעם ווי פארשטענדליך איז אלץ לויט מיין פשוטע ארבעט".
בעל שם אז ס'איז א צורך השעה אפצוראטעווען השגה און הבנה אין גברא רבה דכוותיה .כ'וועל אלס דער זעלטענער אוהב את הבריות
אייך דערציילן א מעשה וואס כ'האב אליין ומקרבן לתורה ,וויאזוי וואלט איר דערקלערט
דעם דור. באשטעטיגט אלס אויטענטיש וואס זאגט אסאך. די געוואלדיגע צוציאונגס קראפט וואס דער
"דאס איז די הקדמה און אריינפיר צו תורת מיט עטליכע און דרייסיג יאר צוריק איז
הקבלה ",האט רבי יעקב מאיר אויסגעפירט. געקומען קיין ארץ הקודש אויף א באזוך דער איד האט צו אידן פון אלע עקן וועלט?
אז בעפאר מ'לערנט קבלה דארף מען וויסן גרויסער תלמיד חכם הגאון הגדול רבי חיים רבי יעקב מאיר איז א זעלטענער מקבל
די חשיבות פון א איד ,די אהבה פון א איד ,די קרייזווירטה זצ"ל .דער רבי חיים איז געווען בסבר פנים יפות און נעמט אויף יעדן אידן מיט
שעצונג פון א איד ,ליב האבן יעדן איד ,און זייער נאנט מיט יבלחט"א הגאון רבי מיכל א שמייכל און ווארעמקייט ,וואס מאכט אים
האלטן פאר די אויגן אז טון פאר א איד ,צי פאר זילבער ,דער באקאנטער מגיד שיעור אויף ש"ס, אלס א מאגנעט פאר מענטשן פון נאנט און ווייט.
און ר' מיכל האט דאן געהאט א חברותא ,הגאון מ'דארף זיך אבער מאכן א כלי צו מקבל זיין.
זיין רוחניות ,איז די גרעסטע זאך. רבי משה לוריא שליט"א ,א גרויסער מקובל און ס'איז דא אידן וואס פונקט ווי זיי פארן קיין מירון
דאס איז רבי יעקב מאיר אין איין ווארט .זיין תלמיד חכם וועלכער האט געדרוקט אזויפיל ווי און להבדיל צום רעסטוראנט מוזן זיי אויך 'מאכן
אהבת ישראל ווייסט נישט קיין גבול ,ממש אין זעכציג ספרים אויף תורת הנסתר מיט'ן נאמען א באזוך ביי רבי יעקב מאיר' .מ'זאגט אפילו א
א בחינה פון הדבק במדותיו ,א מעין פון בצרתם
לו צר ,ער איז זיך מצער מיט דער צרה פון א "בבית גנזי". ווערטל ,אז אן אמעריקאנער איד זאגט ,איך גיי
צווייטן איד ביז דכדוכה של נפש און דאס זעלבע די צוויי געהויבענע תלמידי חכמים האבן צו רבי צבי אלימלך מארגנשעכטער ...ער מיינט
פארקערט ,מדה טובה מרובה ,ווי ער פרייט געלערנט אינאיינעם בחברותא אין ישיבת שערי די פיר גדולי המשפיעים אין ארץ הקודש רבי
זיך בפועל ממש ווען יענעם גייט גוט אדער ער שמים .דורכאויס דעם באזוך האט רבי חיים צבי מאיר זילבערבערג ,רבי אלימלך בידערמאן,
געפרעגט רבי מיכל'ען ווער ס'איז זיין רבי אין רבי איטשע מאיר מארגנשטערן און רבי יעקב
הערט א בשורה טובה. קבלה האט ער געענטפערט אז דאס איז רבי מאיר שעכטער ...דאס איז אלץ גוט פאר א וויץ,
כ'בין געווען דעם זומער מיט מיינע קינדער יעקב מאיר ,שילדערנדיג ווי פונקט א פאר וואכן אבער אז א מענטש וויל מקבל זיין איז דא א שפע
און זיך שטארק געבעטן ער זאל רעדן צו מיינע פריער זענען זיי אריינגעפאלן אין א שווערן און מ'זעט אפילו גרויסע אידן קאכן זיך בתורתו
קינדער און זיי געבן דברי הדרכה פריוואט .האט פלאנטער אין קבלה און רבי יעקב מאיר האט של רבי יעקב מאיר .רבי אלימלך בידערמאן,
ער דאן געזאגט ס'איז בעצם זייער שווער אז א זיי צוגעוויזן א שטיקל אין אוצרות חיים וואס ווען ער זאגט נאך א ווארט פון רבי יעקב
בחור אין ישיבה זאל א טובה טון פאר א צווייטן, זיי האבן געזאלט לערנען איידער דער סוגיא און מאיר איז עס מיט אן אש קודש .כ'האב אמאל
ווייל עס קומט כמעט נישט אויס ,איז וואס קען געהערט פערזענליך פון רבי מיילעך ,אז אלס
מען יא טון ,פריי דיך מיט יענעם! אז דו זעסט דאס האט זיי ממש מאיר עיניים געווען. בחור איז ער געזעסן אין פאנאוועזשער ישיבה
א בחור איז מצליח אין לערנען ,פריי דיך מיט, הערנדיג דאס ,איז רבי חיים באלד
און ווייז ארויס אז דו האסט הנאה פון יענעמ'ס אריבערגעגאנגען צו רבי יעקב מאיר אין שטוב,
ער האט דאן געברענגט א סכום הגון פאר צרכי
הצלחה. הבית זאגנדיג אז אין חז"ל טרעפט מען אן ענין
בינו לבינו האט ער דעמאלט געזאגט א פון "וקנה" לך חבר ,קויף דיך א גוטן חבר אפילו
מורא'דיגע זאך" ,אלטר שמואל ,דער רבונו של פאר גוט געלט און האט געבעטן פון רבי יעקב
מאיר אז ער וויל מקבל זיין לקח מפיו און ער זאל
עולם האט מיר געגעבן א מורא'דיגע מתנה".
"וואס איז די מתנה?" פרעג איך. זיין זיין רבי אין קבלה.
איז רבי יעקב מאיר צוגעגאנגען צו דער
"למעשה איז היינט מיין פרנסה פון בענטשן שאפע און ארויסגענומען אן אלטן קאמארנא
אידן ",ענטפערט דער רבי" ,און וואס זאל חומש'ל און אויפגעמישט צו אנהויב פר' דברים
איך זאגן ,כ'האב אזוי הנאה ווען א איד ווערט (אין דער נייער אויפלאגע איז עס כמדומה ביי
געהאלפן ,ווען ער האט קינדער ,ער האט חתונה במדבר) וואס ווערט גערופן "חבל נחלתו" ,וואס
און טרעפט א גוטן שידוך .דער אויבערשטער דארט ווערט דערציילט אז ווען הגה"ק רבי חיים
האט מיר געגעבן די מתנה! כ'האב ליב אידן און הכהן ראפאפארט האט געבעטן פון הייליגן בעל
איך וויל העלפן אידן!" דאס איז ער .א מענטש שם הקדוש אז ער זאל אונטער'חתמ'ען אויפ'ן
וואס האט ליב א צווייטן איד .
טבת תשע״ט 19
| איבעיא להו |
מ׳קען אריינשיקן פראגעס פאר דעם ״איבעיא להו״ ּפאנעל
וואס וועט בס"ד געענטפערט ווערן דורך די לבלר משיבים
דאס געלט ...אבער וואס קען מען טון ,ער איז דאך דער איינציגסטער וואס | השקפה |
ווייסט וואו דאס געלט ליגט באהאלטן און אז דער חבר וועט זען אז עס
פעלט וועט ער דאך זיכער וויסן אז איך האב אים בא'גנב'עט ,און גיין זאגן
פאר א צווייטן אז יענער זאל דאס נעמען פאר מיר טאר איך אויך נישט הרב עזריאל טויבער
וויבאלד איך האב דאך אים באשוואוירן אז איך וועל קיינעם נישט זאגן מחבר ספרי פרקי מחשבה
איבער דעם געלט.
איז אים בייגעפאלן א געניאלן געדאנק .ער האט גענומען א ראלעכל
פון שטריק ,ארומגעגאנגען צו איטליכער בוים און זיי ארומגענומען מיט'ן
זעלבן קאליר בענדל .עובר געווען אויף דער שבועה האט ער נישט ,ווארום
ער האט דאך פאר קיינעם נישט געזאגט וואו דאס געלט ליגט .ווידעראום פראגע :פארוואס האט דער אויבערשטער באשאפן די
טרעפן דאס געלט וועט זיין חבר אויך נישט קענען .אזוי וועט אין דער גויים אויף דער וועלט?
נאנטער צוקונפט אריינפליסן דאס געלט אין זיין קעשענע ,און קיין 'ליגנער' ח.י.י.
וועט ער נישט זיין.
ממחשבה למעשה ,ער האט ארומגענומען אלע ביימער מיט'ן זעלבן ארוואס דער אויבערשטער האט באשאפן די גויים אוןפ
קאליר בענדל ,און יעצט ...גיי ווייס אויף וועלכן בוים עס ליגט דאס בייטל
פארוואס זיי פעלן אויס אויף דער בריאה וועלן מיר עטוואס
מיט געלט. פארשטיין מיט א משל .געווען זענען אמאל צוויי גוטע פריינט
מוצאי שבת ,ווען דער ערשטער חבר האט זיך געוואלט ארויסלאזן אין וועלכע זענען געגאנגען אין א שיינעם פרייטאג שפאצירן אין
וועג אריין איז ער געגאנגען צום וואלד צו אפירנעמען דאס בייטל ,אבער ווי וואלד .שפאצירנדיג איז די נאכט צוגעפאלן און דער שב"ק
גאר ערשטוינט איז ער געווארן זעענדיג אז אלע ביימער זענען ארומגעבינדן האט שוין כמעט אויסגעשפרייט אירע פליגלען אויפן האריזאנט.
מיט דעם זעלבן בענדל .יעצט גיי זיך נעמען זוכן אויף אלע צענדליגער
ביימער אינעם געדיכטן וואלד?!... איינע פון די צוויי האט געהאלטן ביי זיך א זעקל מיט פיל געלט ,און
כלל ישראל איז א פאלק ,גאר א קליינע פראצענט צווישן די אנדערע
וויבאלד דער שבת איז צוגעפאלן האט ער געמוזט טרעפן א פאסיגן ארט פעלקער ,ממש גארנישט .פארוואס טאקע איז דאס אזוי? פארוואס זענען
וואו אהינצולייגן ס'זעקל געלט ביז נאך שבת .ער
מיר געמישט צווישן די אלע אומות העולם וועלכע
האט געטראכט א מינוט און עס איז אים בייגעפאלן
לאקערן אויף אונז און זענען גרייט צו פארציקן
אז ער וועט אויפהענגען דאס זעקל אויף איינס פון די
און פארלענדן? עס איז אונז שווער צו גלייבן אז די
הויכע ביימער אינעם געדיכטן וואלד ,און כדי ער זאל
גויים זענען באשאפן געווארן נאר פאר אונז! דער פארוואס נאך שבת דערקענען דעם באשטימטן בוים האט ער
אויבערשטער וויל אונז געבן די ריכטיגע בחירה, טאקע איז געקלערט אז ער וועט ארומבינדן דעם שטאם פונעם
מיר זאלן באמת קענען בוחר זיין און אויסדריקן
דאס אזוי? בוים מיט א דיקן זעבארן בענדל ,און מוצאי שבת וועט
נאמנות פאר'ן אויבערשטן .מיר האבן א בחירה ,מיר ער גיין אין וואלד אריין ,צוגיין צו יענעם אנגעצייכנטן
קענען בוחר זיין וואס צו טון און ווען צו טון לויט
בוים און נעמען דאס געלט .וואספארא פלאן.
אונזער רצון ,דער אויבערשטער האט אראפגעשיקט
אומר ועושה ,ער איז ארויפגעקראכן הויך
די טויזנטער גויים אויף דער וועלט ,דאס זענען די
אויפ'ן בוים ,אהינגעלייגט דאס זעקל געלט ,גענומען
בענדלעך וואס פארמישן אונז .שה אחד בין שבעים
ס'בענדל מיט א רוישיגן קאליר ,דאס ארומגעבינדן דעם בוים און געגאנגען זאבים ,מיר זענען איין פעסטן שטאם ,אבער צווישן צענדליגער שטאמען
מקבל שבת זיין.
ארומגענומען מיט'ן זעלבן קאליר בענדל.
דער בעה"ב פון די געלט האט דאך געוואוסט אז עס איז פארהאן
מיר דארפן זיין ווי אברהם אבינו ,אחד היה אברהם ,וואס האט פון צווישן
נאך איינער וועלכער ווייסט גענוי וואו דאס געלט געפינט זיך ,דער חבר די טויזנטער גויים אויף דער וועלט ,די אומות העולם ,מכיר געווען אז עס
זייניגער ,האט ער אים געבעטן אז ער זאל מאכן מיט אים א תקיעת כף איז פארהאן א בעל הבירה ,פארהאן איינער וועלכער פירט די וועלט און מיר
און אים באשווערן אז ער וועט פאר קיינעם נישט זאגן פון דעם געלט און דארפן אים ממליך זיין .און ערשט ווען מיר זענען דא אינעם עולם הגשמי
וואו דאס געפינט זיך .דער חבר האט אים געגעבן די האנט ,געשוואוירן א והחומרי ,צווישן די שפלים ונבזים ,און מיר זענען ממליך דעם אויבערשטן
שבועה.
פון אונזער אייגענער הכרה פונקט ווי אברהם אבינו ,ערשט דאס הייסט א
עס גייט אריבער עטליכע מינוט ,און דער צווייטער חבר וועלכער האט המלכה ,ממליך געווען אויף אונז דעם רבוש"ע.
נארוואס געגעבן די שבועה האט באקומען פויגלען אין קאפ .עס האבן
יכירו וידעו כל באי עולם כי אתה הוא האלקים לבדך עליון לכל ממלכות
אנגעהויבן שוועבן ביי אים אין מח מחשבות זרות ,ער האט שטארק געדארפט הארץ!
טבת תשע״ט 20
אייגנארטיגער שאלות ותשובות ּפאנעל אין השקפה ,מחשבה ,תורה ומדע
לערנען ,וואס צו טון – זענען מיר נישט מצליח צו מאכן החלטות ,דאן איז | מחשבה |
דאס שטארק מטריד ,סיי פאר דעם מענטש זעלבסט וואס מוטשעט זיך און
סיי פאר זיינע ארומיגע.
טראכט פון די מענטשן וועלכע שטייען ביים פאליצע אין געשעפט פאר הרב אהרן פריעדמאן
א לענגערע וויילע און צווייפלען וועלכע באטל וויין אדער צוקער צו קויפן, מחבר ספרי גם אתה יכול
און עס איז זיי שווער מחליט צו זיין .ערגער פון דעם ,בדרך כלל ,אויך נאך
וואס זיי זענען שוין געקומען צו א החלטה ,זענען זיי נישט צופרידן און
רואיג מיט דאס וואס זיי האבן אויסגעוועלט ,און זיי קווענקלען נאך אויב
זיי וואלט נישט געדארפט אנדערש מחליט זיין ,און זיי טרעפן זיך אין א
געראנגל וואס נעמט זיי ארום וואו זיי גייען און וואו זיי שטייען.
די מעגליכקייט צו בוחר זיין און באשליסן ,איז אונזער מעגליכקייט פראגע :ביי יעדע זאך וואס איך דארף באשליסן קווענקל
צו מאכן א החלטה וואס עס איז ענדערש ,וואס מיר זאלן אננעמען און איך און איך בין פארצווייפלט א לענגערע וויילע .ווען איך
וואס מיר זאלן מוותר זיין ,און צו זיין רואיג און צופרידן מיט'ן פרייז וואס באשליס שוין יא ,האב איך חרטה און איך טראכט אז איך
מיר האבן באצאלט כדי צו באקומען דאס וואס מיר האבן באקומען .צו האב נישט גוט באשלאסן ,איך האב געמאכט א טעות .דאס
קויפן אינעם דערנעבנדיגן גראסערי וואס איז נענטער אבער טייער ,אדער מאכט מיך צעדולדעט .עס נערווירט אלע מיינע ארומיגע
ענדערש גיין צום ווייטן אנגעשטאפטן פארנומענעם סופערמארקעט אבער און בעיקר מיך זעלבסט .איך האב זיך שוין מייעץ געווען
איז מער ביליג ,און אזוי ווייטער אויף דעם שטייגער ביי יעדע החלטה וואס מיט עטליכע מענטשן און איך וויל אויך הערן פון אייך ,וואס
מיר מאכן אין לעבן .אלץ איז די רעדע פון א פראגע פון פארדינסט קעגן
שאדנס ,פון טויש אין פרייז אא"וו .און כדי צו מחליט זיין דארפן מיר זיין וואלט איר געזאגט איך זאל טון?
גרייט מוותר צו זיין אויף עפעס כדי צו באקומען עפעס אנדערש אנשטאט,
י.מ.ש ,.ב״פ
און זיין צופרידן מיט'ן פרייז וואס מיר האבן באצאלט אויף אונזער אויסוואל
און החלטה. לס א איד אין כלל ישראל ,איז מיין ערשטער ענטפער :דוא
ווילסט הערן נאך א דעה פון מיר וואס צו טון? ווי אזוי
זאלסט מחליט זיין וואס צו טון בפועל ,נאך וואס דו האסט
דער עיקר פראבלעם איז מער טרעפליך ביי די וואס זענען גרייט צו שוין עטליכע קאלירפולע ענטפערס און עצות וואס דו האסט
משקיע זיין און באצאלן סיי וועלכן פרייז ,אבער זיי ווילן זיכער מאכן אז שוין געהערט? בסך הכל וועסטו ארויסגיין מיט נאך אן עצה
זיי האבן געטון די בעסטע בחירה וואס נאר מעגליך און זיי האבן גארנישט
פארפאסט .כדי ממחיש צו זיין דעם רעיון ,לאמיר נעמען צוויי מענטשן,
ראובן און שמעון ,וועלכע גייען צו א געשעפט איינצוהאנדלען א פאר אין דיין זעקל...
ביי אונז אלע פאסירט צומאל אז מיר דערזעען זיך אין א דילעמע און עס פשוט'ע שיך.
ראובן גייט אריין אין געשעפט און מעסט אן אפאר שיך .ער טרעט איז שווער מחליט צו זיין וואס צו טון ,דער צוקונפט איז דאך נישט קלאר,
דערמיט עטליכע טריט און ער שפירט און ווען די רעדע איז פון אן ערנסטן
אז עס איז צום זאך ,און ער באשליסט ענין און עס איז אונז שווער צו זען
דאס צו קויפן .דאקעגן שמעון ,ער דעם עתיד צוליב די וואלקנס וועלכע
טראכט :נישט יעדן טאג קויף איך דאך טראכט פון די מענטשן שוועבן העכער אונז ,קווענקלען מיר
שיך ,איז לאמיר פרובירן נאך עטליכע וועלכע שטייען ביים פאליצע שטארק און עס איז שווער מחליט
קאמפאניס און איך וועל קודם גיין אין צו זיין .ווען דאס פאסירט פאר'ן
עטליכע אנדערע געשעפטן .מעגליך אין געשעפט פאר א לענגערע קויפן א דירה ,אריבערגייין צו א נייע
וועל איך טרעפן ,א בעסערע ,שענערע, וויילע און צווייפלען... פאזיציע אין דער ארבעט ,אדער א
שידוך פאר אונזערע קינדער ,איז
ביליגערע פאר שיך.
אזוי גייט שמעון ארום אין עטליכע דאס פארשטענדליך און באקאנט ביי
געשעפטן ,ער זאמלט אינפארמאציע אלעמען .אבער דער פראבלעם איז
און ער פרעגט זיינע באקאנטע וואו זיי ווען דאס פאנגט אן צו שטערן און
באקריוודען אונזער טאג טעגליכן לענבסשטייגער .אויב ביי די טעגליכע האבן געקויפט און וואו זיי זענען געווען צופרידן .די פילע אינפארמאציע
סארט החלטות – ווען צו גיין איינקויפן ,מיט וועם צו לערנען ,וואס צו האט אים נאר געמאכט מער צעמישט .א געוויסע מאדעל איז באקוועמער
טבת תשע״ט 21
| איבעיא להו |
און שטערקער ,אבער גראדע ביי יענעם האט זיך דאס נישט צו לאנג טוט ער דעם שידוך .פון זיין זייט איז די פראגע אלעמאל :איז פארהאן אן
געהאלטן .ביים צווייטן האט זיך דאס יא געהאלטן פאר א לענגערע וויילע ,אורזאך פארוואס 'נישט' צו טון דעם שידוך? דאס איז גאר אנדערש פון די
אבער אלמוני טענה'ט אז פאר אים איז דאס נישט געווען אזוי באקוועם .און וואס פרעגן אלעמאל :פארוואס יא? אפשר קען מען טרעפן עפעס בעסער?
און זיי זוכן און זוכן אן קיין ענדע און עס איז זיי שווער צו מאכן דעם אזוי וויייטער און ווייטער.
אזעלכע סארט קלויבעדיגע און צווייפלדיגע מענטשן ,אויך נאך וואס ענדגילטיגן באשלוס.
די ווערטער זענען מער באדייטפול אינעם רוחניות'דיגן תחום ,ווען זיי זענען געווען געצוואונגען מחליט צו זיין און אויסוועלן ,וועלן אבער
מענטשן לעבן אין א שטענדיגן געפיל אין רוב פעלער ווייטער בוזשעווען
אז זיי 'וואלטן ווען געקענט מער' ,און די ספיקות ביי זיי אין מח .די
די טיפע פראגע צייכן טוט זיי באנק קווענקלענישן געפינען זיך בעיקר ביי
אן אויפהער אז מעגליך פארפאסן זיי מענטשן וועלכע לעבן שטענדיג מיט א
עפעס עטוואס בעסער .עס איז קיין עס איז קיין ספק אז די רעדע חשש אז מעגליך האבן סיי פארפאסט
ספק אז די רעדע איז פון מעשי היצר, איז פון מעשי היצר ,וואס רבים אדער פארזען עפעס בעסערס ,און עס
וואס רבים וגם טובים פאלן ביי זיך און וגם טובים פאלן ביי זיך און עגבערט זיי און ציטערן מעגליך האבן
ווערן צעבראכן צוליב דעם וואס זיי זיי פארפאסט און נישט אויסגעוועלט
זענען נישט מצליח צו שפירן בעסער ווערן צעבראכן צוליב דעם א בעסערע זאך .און די רעזולטאטן
און הנאה האבן פון וואס זיי טוען. וואס זיי זענען נישט מצליח צו פון די ספיקות און אומזיכערקייט איז
שפירן בעסער און הנאה האבן א קייט אינעם רינגעלע פון ענדלאזע
כדי צו פארגרינגערן דאס בוחר לחץ און פרעשור און ציטערנישן ,און
זיין און מחליט זיין ,וועט אונז אסאך
צוהעלפן דאס אז מיר וועלן צולייגן פון וואס זיי טוען. עס איז בכלל נישט קיין וואונדער
קאפ צום מציאות און פאקט ,אז די פארוואס די ארומיגע וואס ווילן
עצם זאך אז מיר האבן קווענקלענישן מחליט זיין און גיין ווייטער ווערן
צווישן צוויי מעגליכקייטן און עס איז משוגע און נערווירט.
אונז שווער צו באשליסן וועלכע איז
בעסער ,ווייזט אז בעצם איז נישט דא קיין קלארע אורזאך פארוואס איין זאך
אויפ'ן פסוק (בראשית א ,לא) 'וירא אלקים את כל אשר עשה והנה טוב איז מער און ענדערש פונעם צווייטן ,ווייל ווען עס האנדלט זיך צווישן טוב
מאד' זאגט דער מדרש (ילקוט שמעוני רמז טז) 'והנה טוב זה מלאך חיים ,און רע ,ביליג און טייער (אויפ'ן זעלבן אביעקט) ,וועט קיין מענטש נישט
מאד זה מלאך המות' .האב איך אמאל געהערט א וואונדערליכן רעיון אויף צווייפלען וועלכע צו אויסוועלן.
כללו של דבר :אין דער פאזע ווען מיר זענען נאך שוקל און טראכטן די ווערטער אז דא ליגט א רמז ,ווי פאלגנד :דאס זוכן דעם "טוב מאוד"
קען צומאל זיין דער אנהויב פון א חורבן חלילה ,און דוקא דאס זיך באגנוגן וועלכע וועג צו גיין ,לאמיר טראכטן און מבחין זיין אלע מעגליכקייטן און
מקדיש זיין צייט כראוי ,געוואנדן לויט'ן חשיבות הענין .אבער אין דער רגע מיט'ן "טוב" איז דער מלאך החיים!
עס האט מיר אמאל דערציילט א קלוגער מענטש אז ווען מען טראגט וואס מיר זענען אנגעקומען צו א מסקנה און מחליט געווען וואס צו טון,
אים אן שידוכים פאר איינס פון זיינע קינדער ,אויב איז דאס נושא חן אין טאר מען נישט קוקן אויף צוריק .אזוי וועלן מיר בעזרת ה' קענען רואיגער
זיינע אויגן און ער האט נישט קיין ספעציפישע סיבה דאס אפצושטופן ,דאן מאכן גוטע החלטות אין לעבן .
איר קענט אריינשיקן פראגעס אין השקפה ,מחשבה ,חכמה ומדע ,פאר דעם ״איבעיא להו״ ּפאנעל,
און עס וועט בס"ד געענטפערט ווערן דורך די משיבים החשובים שליט״א
Mail: 543 bedford Ave. #207 Brooklyn NY 11211 | Fax: 718.928.3348 | Email: [email protected]
טבת תשע״ט 22
אייגנארטיגער שאלות ותשובות ּפאנעל אין השקפה ,מחשבה ,תורה ומדע
ס"ק לב) האבן זיך מתנגד געווען דערצו" ,לפי שאיננו בקיאים בסימון סופי | תורה ומדע |
פסוקים" (עי' קידושין ל.).
הרב מרדכי גנוט
אן אנדערע חלוקה וואס איז פארהאן איז צעטיילט לויט 'סדרים' – א מחבר לוח דבר בעתו ועוד
צעטיילונג וואס אין מדרש געפינען מיר דאס אין געוויסע ערטער ,און
ווערט טיילמאל גערופן 'סימן'' ,רמז' ,אדער אין אראמיש 'פרשתא' ,אדער פראגע :ווער האט מסדר געווען און צעטיילט די ספרי תורה
איז דאס סתם אנגעצייכנט מיט אן אות לויט'ן סדר .אין טייל פון די אלטע נביאים וכתובים און ווער האט מסדר געווען די פרשיות און
כתבי יד פון תנ"ך (צווישן זיי "כתר ארם צובא") איז די חלוקה אנגעצייכנט
מיט'ן אות ס' .די חלוקה ווערט גערופן "נוסח ארץ ישראל" ,און דאס פלעגט פסוקים?
דינען פאר די בני ארץ ישראל ווען מען פלעגט עולה זיין יעדן שבת .יעדן
שבת האט מען געליינט איין סדר .אויף דעם אופן פלעגט מען ענדיגן די ש.י.וו ,.מאנסי
תורה יעדע דריי יאר .מען האט זיך נאך באנוצט מיט דער חלוקה ביז די
שמחה לאיש במענה פיו ,ודבר בעתו מה טוב" (משלי טו כג) עוסק״
צייטן פון די ראשונים.
די חלוקה פון סדרים איז אין רוב פעלער לויט'ן ענין ,אבער אין חומש צו זיין דעם חודש איבער דער פראגע ווער עס האט געשריבן און
דברים איז דאס אנדערש צעטיילט ,נישט לויט'ן ענין ,אז אנהויב סדרה מסדר געווען די ספרי התנ"ך וועלכע ליגן פאר אונז ,ווער האט
הייבט זיך אן א נייעם קאפיטל ,אנדערש ווי עס איז געווענליך צעטיילט אין צעטיילט די קאפיטלען און פסוקים .וויבאלד צווישן די 'רשימת
די תורה .אין די ספרי תנ"ך זענען די קאפיטלען אויך נישט צעטיילט לויט'ן התעניות' (פארהאן וועלכע רופן דעם טאג ח' טבת 'תעניות
צדיקים' ,וואס איז מתוקן געווארן וויבאלד אין די טעג זענען אומגעקומען
ענין ,אבער זיי זענען יא אייניג צעטיילט לויט די צאל פסוקים. צדיקי ישראל ,אדער ווייל צדיקים און אנשי סגולה פלעגן פאסטן אין
נאך א חלוקה ,בלויז אין 'תורה' (נישט נ"ך) ,איז געווען לויט'ן סדר די טעג) וואס ווערט געברענגט אין "מאמר האחרון" (דער דרייצנטער
קריאת התורה אין בבל ,וואס איז היינט אנגענומען בכל תפוצות ישראל, קאפיטל) פון "מגילת תענית" (די צוגעקומענע ברייתא צו מסכת תענית),
און דאס איז די היינט באקאנטע צעטיילונג פון "פרשיות השבוע" (בראשית, געפאלט אויס יום ח' טבת ,וואס איז "בו נכתבה התורה יוונית בימי תלמי
נח ,לך ,וירא אא"וו) .יעדע פרשה איז צעטיילט אויף זיבן חלקים וואס ווערן המלך ,והיה חשך בעולם שלשה ימים" ,און דעמאלט האט מען געשריבן
גערופן "עליות" ,און ביי יעדע חלק איז איינער פון די מתפללים עולה ביי
דעם "תרגום השבעים".
קריאת התורה. לויט די נוצרי'שע חלוקה זענען פארהאן 929קאפיטלען אין תנ"ך ,וואס
דאס צעטיילן דעם תנ"ך לויט קאפיטלען און צאל פסוקים ,זענען צום דאס איז די אלגעמיינע חלוקה וואס איז היינט צעשפרייט אויך צווישן אידן.
ערשט מיוחס צום נוצרי'שן פארשער סטיבן (סטעפאן) לנגטון ,וואס האט לויט די אידישע מסורה'דיגע חלוקה זענען פארהאן אין תנ"ך 447פרקים,
דאס געטון אין יאר ד'תתקס"ה ( .)1205פאר דעם זענען די ספרי המקרא וואס ווערן גערופן "סדרים" (ווי מיר וועלן שפעטער מסביר זיין) .אבער די
געווען צעטיילט לויט סדרים ,פסוקים און פרשיות .אבער זיי זענען נישט אריגינעלע און מסורת'דיגע חלוקה לויט ווי עס איז איבערגעגעבן געווארן
געווען נומערירט .די חלוקה ,וואס איז במקורה אינעם ביבליה ()Biblia פאר משה רבינו ע"ה איז צעטיילט אין פרשיות ,פרשה פתוחה/סתומה.
[=אינעם לאטיינישן וואלגטה אויפלאגע ,וואס אנטהאלט די נוצר'ישע "ברית פרשה סתומה הייבט זיך אן אין די זעלבע שורה און באדייט א קורצע
החדשה" (זע מער איבער די ספרים אין אונזער פאריגן מאמר אינעם ערשטן הפסקה ,און א פרשה פתוחה הייבט זיך אן אין א נייע שורה און באדייט א
'לבלר')] ,האט אסאך צוגעהאלפן צו די טעכנישע אריענטירונג אין די ספרי גרעסערע הפסקה (עי' לשון רש"י [ויקרא א ,א; ומהספרי שם] "ליתן רווח
התנ"ך .אבער ,אליה וקוץ בה! אסאך נוצרי'שע און מיסיאנערישע ווערק איז
איינגעפלאנצט אין אט די חלוקה .טראצדעם וואס ביסודה איז דאס נוצרי'ש למשה להתבונן בין פרשה לפרשה").
איז דאס אבער געדרוקט געווארן אין די ערשטע אויפלאגעס פון תנ"ך וואס אויך אין די היינטיגע חומשים איז מען מקפיד דאס צו פארצייכענען .א
איז געדריקט געווארן אין ווענעציע אין יאר ה'רע"ו ( )1516אינעם בית פרשה סתומה איז אנגעצייכנט מיט'ן אות ס' און א פרשה פתוחה מיט'ן אות
הדפוס פון דניאל בומבערג ,און זינט דאן איז דאס אזוי צעטיילט אין אלע
פ'( .די נושא פארלאנגט א מאמר פאר זיך).
מהדורות. יעדע פרשה אנטהאלט אן אומבאשטימטע צאל פסוקים .די חלוקת
דער אמת איז ,דאס אז דער מקור פון דער צעטיילונג און אויסלייג הפסוקים איז לויטן ענין און איז געגעבן געווארן פאר משה רבינו אינאיינעם
שטאמט פון דערמאנטן נוצרישן פארשער ,איז א נוצרי'שע מסורה ,אבער מיט די תורה (עי' נדרים לז .):אן אלטע ארץ ישראל'דיגע מסורה איז געווען
דאס איז בכלל נישט אזוי זיכער .עס זעט אויס אז דער ערשטער וואס האט צו צעטיילן לאנגע פסוקים אויף חלקים (מיר געפינען א פסוק וואס איז
אריינגעברעגט דאס נומערירן די נוצרי'שע סדר פון קאפיטלען אין די צעטיילט געווארן אין דריי חלקים ,קידושין ל .).געווען אויך אזעלכע וואס
אידישע ספרים איז געווען רבי שלמה בן ישמעאל (בערך אין יאר ה'צ.)1330/ האבן אנגעוויזן אז אין די תורה זעלבסט זאל מען לאזן ריווח צווישן איין
ער האט אראפגעשטעלט די נומערן אויפן אונטערשטן חלק פון די עמודים פסוק און דעם אנדערן ביים שרייבן ספרים ,תפילין ,מזוזות ,אדער נ"ך אויף
אינעם אידישן תנ"ך (וואס איז דעמאלט געווען נאר אין כתבי יד) ,כדי צו קלף (זע רמ"א שו"ע או"ח סי' לב ,לב; ש"ך יו"ד סי' עד"ר סק"ו .ועי' שו"ת
פארגרינגערן נאכצוגיין נאך די שטיקלעך און פסקאות ביי די פולמוס'ער און ריב"ש סי' רפ"ו) ,אבער די אחרונים (ובראשם המג"א והגר"א .ר' שם במ"ב
פאלעמיקס צווישן די אידן און נוצרים ,און ווי עס לויטעט זיין "התנצלות"
אדער ערקלערונג" :אלו הן פרקי הגוים ,הנקראים 'קפיטולש' [קאפיטלען],
של ארבעה ועשרים ספרים ושמות כל ספר וספר בלשונם ,והעתקתים
מהספר שלהם ,שיוכל אדם להשיב להם תשובה מהרה על שאלותיהם שהם
טבת תשע״ט 23
| איבעיא להו |
שואלים אותנו בכל יום על עניין אמונתנו ותורתנו הקדושה ומביאים ראיות צוגעפירט אז אין לויף פון הונדערטער יארן האט מען זיך באנוצט און שלומי
מפסוקי התורה ,הן מנביאים או מספרים אחרים ואומרים לנו' :ראה וקרא אמוני ישראל באניצן זיך נאכאלץ מיט דעם צעטיילונג (און ספעציעל איז
בפסוק פלוני שהוא בספר פלוני ,בכך וכך קפיטולש מהספרים ,ואין אנו א וואונדער אויפ'ן לויטערן און ריינעם חדר פון די תלמידי מורנו הבעש"ט
יודעים מהו הקפיטולש ולהשיב להם מהרה תשובה ,לכן העתקתים פה ספר הק' וממשיכי דרכו זי"ע ,וואס זיי זענען געווען געווארנט פון יעדן נדנוד פון
בראשית ,נקרא בלשונם ֶגינישי (="דזשענעסיס" ,ספר בראשית) ,פרק ראשון אן אפנייגונג פונעם דרך הישרה און פון יעדע מינדעסטע אבק עבירה) אן
מוחה זיין אויף דעם און זיך דערווייטערן פון דעם צעטיילונג ,און כאטש 'בראשית ברא' ,שני 'וי ֻכלו השמים' וגו'."...
דער ערשטער וואס האט עורך געווען די טעקסט וואס איז געדרוקט נישט לערנען אין ספרים וואס זיי זענען געדרוקט און מסודר לויט דעם
געווארן ביז יאר ה'רע"ז ,האט זיך געהאלטן צום נוסח המסורה ,און ער האט חלוקה און סדר .פארקערט ,מיר געפינען נאך צו די חכמי הדורות און צדיקי
צעטיילט די טעקסט צו חלקים אן צוצייכענען אינדערזייט די קאפיטלען אמת וואס במשנתם הטהורה האבן זיי דערמאנט רמזים לויט דעם חלוקה,
פון די נוצרים .פיליקס פראנסיס ,איז געווען דער ערשטער וואס האט וקצר המצע מהשתרע.
אבער ,אינ'אמת'ן אריין קען מען ממליץ זיין דערויף און זאגן אז מאת ה' געשטעלט אין די זייטן (שוליים) די נוצרי'שע קאפיטלען און אותיות עבריות
אין לויף פון זיין עריכה אינעם תנ"ך וואס איז געדרוקט געווארן דורך דניאל היתה זאת נישט מקפח צו זיין שכרו של גוי ,וואס טראצדעם וואס א גרויס
טייל פון מסדר זיין די ספרים און זייערע בומבערג ,אבער ער האט געהיטן אויף די
קאפיטלען איז געטון געווארן דורך גויים מסורה'דיגע חלוקה פונעם טעקסט .און
(ווייל פון אונזער ארבעט לויט אונזער דאס האט פארגעזעצט אין די תנכי"ם
מסורה איז פארגעסן און פארלוירן אויב וועלן מיר זיך נאכמער וואס זענען געדרוקט געווארן פון
געווארן און עס איז נישט איבערגעדרוקט דעמאלט און ווייטער.
געווארן ביז די לעצטערע יארן) ,וויבאלד פארטיפן ,וועלן מיר זען אז כדי צו פאראייניגן די אידישע
די מחשבה פונעם ערשטן דורקער וואס חקר אלוק פשר דבר ,און טעקסט צו די פסוקים פונעם יווני'שן און
האט דאס אריינגעלייגט אין די כתבי באצבע אלקים היתה זאת, לאטיינישן טעקסט אין אייניגע קאלומען,
קודש ,איז דאך געווען מיט'ן רצון אונז ווייל לויט'ן אורך הגלות זענען די נוצרי'שע עורכים וואס האבן
און מיעוט העסק בתורה
גרינגער צו מאכן און שיין מסדר זיין די צוליב די שוועריגקייטן און דאס געדרוקט אויף עטליכע שפראכן
פרקי תנ"ך ,כדי לשוב חורפינו דבר. פרנסה און שווערע צייטן (צווישן די יארן ה'רע"ד-רע"ז) געווען
וואס זענען אריבער אויף די ערשטע צו נאכלאזן פון די אידישע
אויב וועלן מיר זיך נאכמער כלל ישראל ,חשב הקב"ה מסורת'דיגע חלוקה אינעם געדרוקטן
פארטיפן ,וועלן מיר זען אז חקר אלוק את הקץ ,אז די בני ארץ תנ"ך און האבן אנגענומען בלויז די
פשר דבר ,און באצבע אלקים היתה
זאת ,ווייל לויט'ן אורך הגלות און מיעוט נוצרישע פרקים.
העסק בתורה צוליב די שוועריגקייטן און דער עורך און מדפיס אריאס
פרנסה און שווערע צייטן וואס זענען מונטאנוס ,איז געווען דער ערשטער
אריבער אויף כלל ישראל ,חשב הקב"ה וועלכער האט 'צעבראכן' דעם עברי'שן
את הקץ ,אז די בני ארץ ישראל זאלן ישראל זאלן ענדיגן די טעקסט צו שטיקער ,און האט זיי
ענדיגן די תורה אין דריי יאר (קידושין תורה אין דריי יאר אריינגעשטעלט מיט אידישע נומערן ווען
ל ).לויט ווי עס איז געווען אמאל מסודר ער האט ארויסגעגעבן דעם תנ"ך מיט א
לפי הסדרים ,און קען זיין אז וויבאלד מיר לאטיינישע טייטש ,וואס איז געדרוקט
זענען געווען שוואך אין רוחניות האט געווארן אין אנטווערפן אין יאר ה'של"א.
דער אויבערשטער צוגעפירט אז מען זאל פון דעמאלט און ווייטער איז דאס
חזר'ן אפטער די גאנצע תורה ,כדי מען געווארן מער אנגענומען אין די הוצאות
זאל געדענקען בעסער און קלארער די מצוות .און דאס וואס איז גוט געווען לאור פון תנכי"ם אין לשוה"ק.
המדפיס המפורסם "החבר" ר' בנימין וולף היידנהיים (החת"ס זצ"ל אין די פריערדיגע תקופות איז שוין נישט שייך היינט" .המצבה שהיתה
בשו"ת חו"מ סי' פט מעריכו מאד) ,שעריכתו נדפסה ברעדלהיים (תקע"ח -אהובה בימי האבות" ,די ריזן ,די לייבן ,איז שוין נישט אזוי אקטועל אין
פ"א) ,האט מגנה געווען דעם מנהג פון צוזאמשמעלצן די נומערן פון די אונזערע צייטן אין די יארן פון "בנים אתם לה' אלקיכם" ,די צייטן פון ירידת
פרקים לויט ווי אזוי עס איז צעטיילט געווארן לויט אונזער מסורה ,כערבוב הדורות (זעע רש"י דברים טז ,כב) .און זיכער אויב איז זייער כוונה געווען
בין חול וקודש ,וזו לשונו..." :לכן ,מה שאמר כאן' ,ופרקיו ,'50שהרצון בו לשם שמים דאן אפילו די מעשים זענען נישט אזוי רצויים ,וויבאלד אבער
על מספרי הקאפיטולי ,איננו בשום דפוס קדמון גם לא במקראות כתבי יד ,זייער כוונה איז געווען א גוטע עס זאל זיין מער ניצליך און מיר זאלן קענען
כי החלוקה הזאת בלתי מקובלת אצלנו ,ולא יפה עשו המדפיסים האחרונים מער עוסק זיין אין תורה"ק ,דעריבער איז דאס לכאורה קיין פראבלעם.
צו זען מער דער סדר פונעם צעטיילונג פון ספר תהלים ,וואס עס גייט של חומש 'מאיר עיניים' להכניס חולין בקדש".
ווען מיר רעדן איבער ווער עס האט מסדר געווען די תנ"ך און אירע אריין בגדר תורה און נביאים און כתובים ,די גרייזן אלס נוצרי'שע שטיצונג
קאפיטלען און פסוקים ,וועלן טייל ליינער זיכער זיך וואונדערן ,און מיט צום אותו האיש ימ"ש ,זע אין באזונדערן מאמר וואס וועט בעז״ה ערשיינען
רעכט ,איככה עשה ה' כזאת ,ווי אזוי און פארוואס האט דער אויבערשטער אין קומענדיגן ׳לבלר׳ לחודש שבט הבעל״ט בס"ד .
טבת תשע״ט 24
סשפארפיעם
א ברייטערן אריינבליק אין דעם איד׳ס ספרים שאפע
ספעציעלער אפטיילונג
32 26
עט סופר מהיר דעם רבינ׳ס מכון
38 30
ספרים מארק ספרים און דרוקעריי
אן אריינבליק אינעם מאסיווןדרעבםינ׳ס
תורה אפאראט פון דעם מכון מכון
למען דעת להוצאת ספרי
הגה"ק אדמו"ר מתולדות אהרן
שליט"א | ראש המכון הרב
יואל פוקס שליט"א ,פון די
חשוב'ע משפיעים אין ק"ק
תולדות אהרן ירושלים עיה"ק,
איבער די עבודת הקודש
אויף רחוב מאה שערים אין
הויף פון ביהמ"ד הגדול
ספרים שאפע טבת תשע״ט 26
עבודת קדושת השבת קודש ,אונטערן נאמען "לך יט געציילטע וואכן צוריק ,דרייענדיג זיך אין די בארא פארקערמ
והודיעם" .דער דאזיגער גאר אויפגעכאפטער
ספר אנטהאלט צענדליגער מאמרים איבער גאסן אין די שפעטע אוונט שטונדן ,האבן מיר זיך אנגעטראפן
מיט ידידינו הרב יואל פוקס הי"ו ,מחשובי חסידי תו"א בקרתא
קדושת השבת און אלעס ארום. דשופריא .רעדנדיג געציילטע מינוטן מיט רבי יואל וואס איז
געווען דאהי מיט'ן רבי'ן אינאיינעם לשמחת החתונה בחצר
שאלו שרופה באש - הקודש ,האבן מיר אומווילנדיג קענענגעלערנט זיין עבודת הקודש ,זיין מאסיווע
כל כתבי הקודש תורה-אפאראט אין מאה שערים אויף רחוב שבטי ישראל ,וואו עס זיצן צענדליגער
מצילין אותן יונגעלייט און זענען עוסק מיט יגיעה לברר וללבר משנתו של מרן ,און פון יענעם
מן הדליקה בנין ,משם יוצא תורה ישראל ,די שטענדיגע קונטרסים 'הדעה והדיבור' וועלכע זענען
שוין ערשינען אין די הונדערטער אין לויף פון די פארגאנגענע יארן וועלכע אנטהאלט
די אלע טייערע חיבורים פון רבי'ן שליט"א דא"ח פונעם רבי'ן ,און בעיקר די פילע צענדליגער חיבורים ,וואס רובא דמינכרא האט
פארוויקלען אין זיך היסטארישע קאפיטלען דער רבי זעלבסט געשריבן במו ידיו הקדושות – ספרים אויף חסידות ,עבודה ויראה,
וואס האבן זיך אפגעשפילט מיט יארן צוריק, תפלה ,אמונה און בטחון ,קדושת השבת ודביקות הצדיקים ,תורת הנגלה און סוגיות
נאך בעפאר דער רבי איז מוכתר געווארן בכתר הש"ס ,און נאך פארשידענע מקצועות התורה וואס איז עומד באמצע העריכה און וועט
האדמורו"ת. בס"ד אין דער נאנטער צוקונפט ערשיינען לאור עולם ,לשמחת לב מבקשי ה'.
רבי יואל שילדערט:
די מעשה האט פאסירט בביתו נאוה קודש שליט"א און נאך פארשידענע הערליכע מאמרים דער רבי איז באקאנט מיט זיין גאלדענעם
אין מאנסי ,פסח אויפדערנאכט שנת תש''נ .מען און דברות קודש. פעדער ,ווי ער האט שוין מחבר געווען גאר אסאך
האט געהאלטן אינמיטן שטילע שמו"ע פון תפלת חיבורים במשך די יארן ,אויך ווערן געשריבן
מנחה ,ווען אינמיטן קומט אראפ איינע פון דעם יעצט שטייט אין דער רייע עטליכע שטארקע דורכ'ן רבי'ן זעלבסט מיט זיין געהויבענעם
רבינ'ס שטוב מיט געוואלדעס ''אוי ,עס ברענט חיבורים פון רבי'ן שליט"א מכתב יד קדשו ,וואס פעדער פיל מאמרים און ספרים ,א שטייגער ווי
אויבן!!!' .הרב ר' יודל איינהארן שליט''א וואס ווערט באארבעט דורך די חשוב'ע מערכת מיט ספר 'חסד נעוריך' וואס דער רבי זעלבסט האט
האט שוין פונקט געהאט געדאוונט מנחה פון אפגעשריבן מאמרים נפלאים אין די פריערדיגע
פריער איז ארויפגעלאפן מיט איין אטעם קוקן ביאורים אויף א העכסט מסודר'דיגן אופן.
וואס עס גייט פאר ,און ער האט געזען א פייער דער ערשטער ספר וואס האט שוין לעצטנס יארן.
אויסברוך דורך די עלעקטראנישע דראטן. ערשינען לאור עולם ,איז א פראכטיגן ספר אויף אפגערעדט פון די בריוו אין די טויזנטער
שנעל און גיך האט ער געארבעט צו וואס דער רבי שרייבט יאר יערליך פאר די בני
ארויסטרייבן אלע פונעם בנין ,די מתפללים הקהילה בפרט און פאר מענטשן פון איבער
וועלכע האבן געדאוונט אינטן אין ביהמ"ד און דער וועלט בכלל וואס פרעגן אן את המעשה
די פאמיליע פונעם רבי'ן. אשר יעשון בעניני תורה ועבודה און אין אלע
וויבאלד עס איז געווען אן עלעקטריק פייער
האט די ''פייער דעפארטמענט'' נישט געלאזט הינזיכטן.
גיסן קיין שום וואסער און דעריבער האבן די באזונדער איז דא א שטענדיגע
ווילדע פייער צונגען זיך צעשפרייט ווייטער און אומאויפהערליכע ארבעט צו מוציא זיין לאור
ווייטער ,פארניכטנדיג די גאנצע דירה פונעם די דברי אלקים חיים וואס ווערט נאכאנאנד
רבי'ן שליט''א נישט איבער לאזנדיג כמעט קיין געהערט פון דעם באר מים חיים ,יעדן שבת
און יום טוב ,ביי פארשידענע געלעגנהייטן און
שפור און זכר. מעמדים מיט שיחות קודש ,וואס דער תולדות
גאר שווער איז דעמאלט געווען צו אהרן רבי שליט"א איז באוואוסט איבער דער
ראטעווען אלע פאמילע מיטגלידער ,וויבאלד וועלט אלס א מעיין המתגבר וואס קאכט און
דער מאסיווער עלעקטריק פייער האט ברענט אין תורה ועבודה און זאגט כסדר טיפע
ארויסגעגעבן שווערע רויך וואלקנס און אלעס תורות און מאמרים וואס לאזט איבער א טיפן
איז פארטונקלט געווארן ,אבער בחסדי השי"ת
האט מען אלעמען געראטעוועט .די שריפה האט רושם אויף די תלמידים ולכלל לב השומעים.
די ארבעט מדי שבוע בשבוע ווערט געטון
נאר געברענגט שווערע געלט שאדנס. דורך צענדליגער ענערגישע יונגעלייט ,וועלכע
די 'גרויסע שריפה' אין אזא צייט ווי לייגן אריין קאפ און מח עס זאל ערשיינען
פסח ביינאכט איז אריין די היסטאריע פון וועכנטליך דעם פאפולערן קונטרס "הדעה
שטאט מאנסי און ק"ק תולדות אהרן .אבער והדיבור" וועלכע אנטהאלט די דא"ח פון רבי'ן
אינטערעסאנט צו באמערקן ,אז טראצדעם וואס
דעם רבינ'ס דירה אויבן איז גענצליך אפגעברענט
טבת תשע״ט 27 ספרים שאפע
פונעם ספרים שאפע ,האט דער רבי גענומען אן איבערבלייבניש פונעם רבינ'ס כתבי ידות .מערקט די וואסער פלעקן.
די אלע כתבים ,זיי צוזאמגעבינדן אין איין זעקל
און דאס באהאלטן אין איינס פון די אויבערשטע אין וועלכע ער האט אריינגעלייגט פיל יגיעה געווארן ,איז דער ביהמ"ד געבליבן גאנץ ,עס איז
פאליצעס אינעם קיך ,וואס יענע שאפעס זענען און הארעוואניע ,געשריבן חידו"ת בהלכה נאר אריין שטארקע רויך אבער עס האט נישט
פארשפארט ביז נאך פסח ,און ער האט דארט ובאגדה על התורה והעבודה והיראה ,תפלה און אפגעברענט .דער רבי האט דעמאלט געזאגט ,אז
באהאלטן אלעס וואס ער האט פארקויפט פאר'ן אמונה ובטחון און אויף קדושת השבתות און אין די זכות פון דעם וואס מען איז מקפיד אין
פארשידענע אנדערע הייליגע זמנים ,און יעצט בית מדרש צו זיין נזהר אויף מורא מקדש איז
גוי. איז אלעס געוויס פארניכטעט געווארן דורך די
ווי דערמאנט ,דער פלאץ וואו דער פייער דער ביהמ"ד ניצול געווארן פון די שריפה.
האט אויסגעבראכן איז געווען אין קיך ,פון ווילדע פייער צונגען. מען האט אבער געזען אז דער צדיק איז זיך
די דארטיגע עלעקטראנישע דראטן ,און דער עס איז געווען א קליין קעסטל פאר די מצטער און עפעס עגבערט אים אין הארצן .נישט
דאך האט זיך צעפיצלט און דער גאנצער פריוואטע חפצים פונעם רבי'ן אינעם ספרים קיין הפסד גשמי טוט אים באנג וויבאלד דאס
אויבערשטער שטאק איז געעפנט געווארן לעין שראנק ,אין דעם קליינעם קעסטל האט דער רבי וואלט נישט מפריע געווען די עבודת הקודש,
השמש און עס איז נישט פארבליבן קיין שריד געלייגט די געשריבענע ביכער וואס ער האט זיך נאר וואס יא? וואס געט נישט קיין מנוחה פאר'ן
ופליט פונעם קיך .מען האט נישט געגלייבט פארצייכנט ,און דאס איז אים געווען טייער ווי
אפילו פאר א ספק אז פון די אלע העפטן וואס אלצדינג .ער האט אויף דעם געהיטן ווי אויף זיין רבי'ן און לאזט אים נישט צורו?
עס האט זיך געפונען אין די קיך שאפעס קען נאך פילע הפצרות האט דער רבי מגלה
שווארץ-אפל. געווען אז עס ארט אים די פארלוסט פון די
איבערבלייבן אפילו א זכר. ווען עס איז געקומען דער ערב פסח סעזאן כתבי קודש וואס זענען געלעגן אוועקגעלייגט
אין די חוה"מ טעג ,ווען די פייער-באאמטע און מען האט בודק געווען די אלע פאליצעס אין א ספעציעלן קעסטל ביי אים אינדערהיים,
האבן נאכנישט באשטעטיגט אריינצוגיין אין בית
המדרש און אינעם הויז ,האט מען אבער נישט
געקענט צוקוקן צו די גרויס צער פון דעם רבי'ן
שליט"א אויף די שריפת כתבי קודש ,איינער פון
די מתפללים האט זיך איינגעבראכן אינעם שטוב
צו זען אויב מעגליך זענען נאך פארבליבן עפעס
בלעטער פון די כתבי הקודש.
ווען ער איז אנגעקומען צום קעסטל
וועלכע איז געלעגן אין קיך ,איז דער מצב
דארט געווען פאררויכערט און פאר'אש'ט,
איבערבלייבענישן פונעם העלישן שריפה ,און
ער האט אנגעהויבן זוכן און נישטערן ,פרובירן
טאפן כדי צו דערשנאפן עפעס שפורן פון די
כתבים .פלוצלינג האט זיך פאר אים אנטפלעקט
די גרויסע פלא ,ווען ער האט געזען א זעקל אין
וועלכע איז געווען באהאלטן די כתבי הקודש.
ער האט געשטוינט זעענדיג אז די כתבים זענען
איבערגעבליבן בשלימותם און דער פייער האט
זיך אין זיי נישט אנגעכאפט .עטליכע פלעקן פון
די עמערס וואסער וואס איז געגאסן געווארן
אין די אומגעגנט האט מען טאקע דערקענט,
אבער די כתבים זעלבסט זענען געבליבן גאנץ
און ליינבאר! זיי זענען גארנישט צוגעברענט
געווארן ,כאטש דער גאנצער ארום איז געווען
פארלענדעט פון די ווילדע פייערן.
גלייך איז מען געלאפן מבשר זיין דעם
בשורה טובה ,און ווען דער רבי האט דאס
געהערט איז ער געווארן גאר בשמחה ווי אזוי
מען האט פון הימל געראטעוועט די כתבי
הקודש מפני הדליקה.
אין זאת אלא כי מן השמים שמרו על כתבי
קודש אלו ,אז דער פייער זאל זיך אין זיי נישט
אנכאפן ,למען יעמדו לימים רבים ,און עס
ספרים שאפע טבת תשע״ט 28
דער המדות ,ספעציעל איבער מדת הסבלנות און וועט קומען א טאג וואס די כתבים וועלן
איינציגער וותרנות; ספר 'טל ילדותך'; צווייטער טייל פארעפנטליכט ווערן לאור עולם ,און די
פונעם אויבנדערמאנטן וועלט בארימטן ספר תלמידים אלוועלטליך וועלן זיך מחזק זיין
אדרעס 'חסד נעוריך'; סוגיות הש"ס ,דרושים ארוכים
וואס א בדרך פלפול וסברא בהרבה מסוגיות הש"ס, בתורה ועבודה.
מחבר בפרט בסוגיות הקשות שבש"ס וחומר בקודש;
דארף ספר 'שערי טוהר – מחניך קדוש' אויף עניני ּו ְב ִכ ְת ֵבי ַהּקֹו ֶדׁש
וויסן. קדושה וצניעות און עניני מחשבה טהורה; ספר ֶנ ֱא ַמר...
'הכתב והמכתב' ,חלק ג' וחלק ד' ,סעריע פון
עריכת הספר מהחל ועד כלה וועלט בארימטע ספרים וועלכע אנטהאלטן אין לויף פון אונזער שמועס מיט ר' יואל'ן,
בריוון וואס דער רבי שליט"א האט במו ידיו ערלויבט ער זיך מגלה צו זיין אביסל און
718.873.5058 געשריבן צו די תלמידים; ספר מארי דחושבנא, מכסה זיין טפחיים ,אויסרעכענענדיג מיט די
טויזנטער קורצע בריוון ,קולעים אל יסודות צען פינגער ספרי קודש וועלכע זענען עומד
113 Rutledge St. Brooklyn NY 11249 ההדרכה וואס דער רבי האט געענטפערט פאר לצאת לאור עולם ,וואס רובא דמינכרא פון די
F: 718.514.9498 בחורי חמד און טייערע יונגעלייט אין לויף פון ספרים זענען פון כתבי יד קודש וואס דער רבי
די יארן ,וועלכע אנטהאלטן שטארקע יסודות זעלבסט האט געשריבן אין די פריערדיגע יארן.
E: [email protected]
אין עניני עבודת השי"ת. ואלו הן:
דאס אלעס איז אויסער די פילע ספרים פון ספר תכון תפלתי .א ספר איבער עבודת
די שיחות קודש און דא"ח פון יאר תשנ"ז און התפלה וואס דער רבי שליט"א האט משקיע
ווייטער ,און אויך פון די פריערדיגע יארן וואס געווען יארן הארעוואניע ,און וועט אי"ה
דער רבי האט משפיע געווען זייענדיג מרביץ ערשיינען בקרוב; ספר אויף עניני אמונה
תורה און משפיע אין עיה"ת מאנסי יצ"ו ,וואס ובטחון ,וואס דער ספר פארמאגט א ספעציעלע
לעצטנס האט דער רבי געגעבן דעם נאמען חשיבות צוליב וואס דער רבי זצוק"ל איז דאס
שוין איבערגעגאנגען בעיניו הבדולחות און
פונעם ספר 'דרך עדותיך'. האט גע'חתמ'ט זיין הייליג נאמען דערויף
צווישן די הונדערטער נייע כתבים וועלכע בחתי"ק אלס א הסכמה צום ספר; ספר 'תואר
זענען געהיטן געווארן עפ"י פקודת הקודש – כלה' וואס אנטהאלט לענגערע דרושים און
טאקע נאך דער דעמאלטיגער שריפה – אין מאמרים על פרשיות התורה; ספר ארוך ונכבד
לויף פון די פארגאנגענע יארן דורך הרה"ג רבי 'על המועדים' ,מיט לענגערע דרושים אויף
יצחק יעקב כ"ץ שליט"א ,וועלכער האט פאר א די זמני ומועדי השנה ,אויפ'ן זעלבן גאנג און
לענגערע וויילע געלערנט מיט'ן רבי'ן שליט"א שניט ווי דער ספר על פרשיות התורה; 'ספר
אינאיינעם בחברותא נאך אין דער שטאט המצוות' ,ווי באוואוסט איז דער רבי משקיע
מאנסי (און ,אגב ,זיך שטארק איבערגעגעבן אין לויף פון די יארן צווישן די חסידים און
פאר'ן רבינ'ס ספרים) ,האבן די חברי המערכת תלמידים זיי זאלן לערנען די תרי"ג מצוות,
געפונען איין בלאט וואס דער רבי שליט"א מנחת חינוך און שא"ס ,און אויך אין די
האט זיך פארצייכנט א קורצע סדר און מפתח פריערדיגע יארן האט ער מייסד געווען א
אויף אלע ספרים וואס ער האט געהאט אין מסגרת 'מצותיך שעשועי' ,וואס דאס איז דעם
פלאן צו שרייבן ,און אויך די הויפט נעמען פון רבינ'ס שאיפה ,און ער האט אריינגעלייגט מי
די קאפיטלען וואס ער האט אנגעצייכנט אויף און פלאג און געשריבן די יסודות המצוות,
די אלע ספרים וועלכע דער רבי האט אין פלאן און בעיקר אויף די פנימיות פון יעדע מצוה,
ספעציעל אויף די טאג טעגליכע מצוות עבודה
צו שרייבן. שבלב ,כדרכו פונעם אלטן רבי'ן זיע"א אין
ווי ר' יואל געט איבער ,זענען די ספרים זיינע הייליגע ספרים שלחן הטהור און מאמר
"לך והודיעם" און "מעשיהם של צדיקים", עבודה שבלב ועוד ,און כדרכו פונעם ספה"ק
וועלכע איז אנגעקומען קיין אמעריקע מיט 'דרך מצותיך' להרה"ק הצמח צדק זיע"א און
א צייט צוריק ,גאר שנעל אויספארקויפט ספה"ק 'דרך פיקודיך' להרה"ק בעל בני יששכר
געווארן דורך פילע חסידים ואנשי מעשה ,און זיע"א; ספר 'זכות אבות' ,לענגערע דרושים
זענען לעת עתה נישטא צו באקומען ,אבער ער אויף פרקי אבות ,משולב מיט יסודות גדולות
איז פריידיג צו מעלדן אז די ספרים געפינען ונאמנות אין עבודת המדות ,ביאורי יסודות
זיך שוין צום דריטן מאל על מכבש הדפוס און הדת ודרך החסידות .ספר 'עבודת המדות'
וועט בס"ד אין דער נאנטער צוקונפט זיין צו וואס איז מלא וגדוש מיט אלע עניני עבודת
באקומען אין אמעריקע.
ישמח לב מבקשי השם .
ספרים שאפע
ספרים
און דרוקעריי
פון ספרים ,זענען פארהאן צענדליגער שטרענגע אז דער תשב”ץ האט געהאט א ספּעציעלע []2
דינים וועגן פּראדוצירן ספרים .עס זענען פארהאן זיידענע פאטשיילע מיט א זילבערן הענט ,און
דינים וועגן וועלכע סארטן ּפארמעטן זענען כשר יעדן טאג האט ער דערמיט אּפגעווישט און א “גוטער קלויז” האט זיך קיינמאל נישט
פאר וועלכע סארטן ספרים ,וואס עס איז כשר אּפגעשטויבט יעדן אייציגן פון זיינע ספרים. געשאצט לויט ווי באקוועם און גראם די טישן
אלס טינט און וואס נישט ,זעהר שווערע און בשכר־זה ווערט קיינמאל נישט קיין איינער און בענק זענען געווען ,שטענדיג נאר לויט
קאמפּליצירטע דינים גענוי ווי יעדער אות דארף פונעם תשב”ץ'ס מערערע ספרים קאליע, וויפיל ספרים עס האט פארמאגט .עד היום
אויסזען ,ווי מען דארף אנצייכענען און שרייבן פארברענט ,פארפלייצט ,פארשימלט אדער פארנעמט די ספרים־שאפע דעם “אויבן־אן” אין
אויף גלייכע שורות ,און וויפיל אפּגערוקט פון א אידישע שטוב ,נישט דער טשיינע־קלאזעט.
איין שורה צו דער צווייטער .וואו געוויסע מילביג! געווען אידן ,און גראדע גאנץ הארעפּאשנע,
פרשיות – “ּפאראגראפן” – דארפן זיך אנפאנגען וואס האבן אּפגעשפּארט דעם ביסן פון מויל צו
אויף די שורה און וואו זיי דארפן זיך אויסלאזן, קענען צוקומען צו א לייטישן ש”ס .אידן וואס
ווי גרויס די גליונות – די "מארדזשינס” – דארפן בשעת א שריפה זענען זיי געלאפן ראטעווען די
זיין ,וויפיל עס דארף זיין ליידיג אפּגערוקט פון און פּונקט ווי א אידישער ספר איז א חשוב ספרים גיכער ווי די קישענעס און קאלדרעס .אט
איין בלאט צום צווייטן ,וויפיל פון איין ספר און הייליג ארטיקל ,איז דאס ארויסגעבן ספרים אזוי האבן מיר געהיטן און געשעצט אונזערע
צום אנדערן ,וויפיל שורות אויף א בלאט און ווי
ברייט די שורות .מיט וואס מען מעג פארנייען א הייליגע פאך. ספרים.
די ספרים ,פון וואס זייערע בענדלעך מעגן זיין, דער דין איז אז די וועלכע שרייבן תפילין, דער תשב”ץ ,רבינו שמשון בן ר' צמח דוראן
ווער עס מעג שרייבן און ווער נישט ,און אזוי מזוזות – און אזוי אויך אלע סוחרים וועלכע זכרונו־לברכה ,איז געווען פון די גדולי חכמי
אויף טריט און שריט .פארשטייט זיך אז דאס האנדלען מיט די און ענליכע מלאכת־שמים – און ספרד אינעם דור פארן גירוש .ער איז געווען
זענען דינים וועלכע גילטן ביי ספרי־תורה, זיי טוען עס נישט פאר הוילע פארדינסט ,זענען פונעם בית־דין ביים ריב”ש – רבינו יצחק ב”ר
פונדעסטוועגן ווייזט עס ווי מיר שעצן און גיבן פטור פון קריאת־שמע ,פון דאווענען און אפילו ששת – ז”ל ,און זיין ממלא־מקום אלס הויפּט־רב
פון לייגן תפילין ,אויב די מצוות וועלן זיי שטערן אין אלדזשיר .דערציילט מען ביי חסידים בשם
אכטונג אויף אונזער געשריבענע תורה. פון זייערע הייליגע פליכטן .דער פּרינציפּ איז: דעם רבי מהר”ש פון ליובאוויטש ז”ל א מסורה
די גמרא דערציילט אז דער תנא רבי "העוסק במצוה ,פטור מן המצוה” .סיידן מקיים
ישמעאל האט געפרעגט רבי מאיר'ן :קינד מיינס, זיין די צווייטע מצוה שטערט אים נישט פון די
מלאכת־שמים.
פּונקט ווי עס זענען פארהאן דינים פארן כבוד
ספרים שאפע טבת תשע״ט 30
הרב סיני מלוביצקי
כלפי דער אלגעמיינער ,איז געוויס אז די צאל צווישן אט די צוויי. וואס איז דיין פאך? האט רבי מאיר געענטפערט:
געדרוקטע אידישע ספרים איז מולטי־מולטי לבלר אני .כ'בין א שרייבער ,א סופר .האט אים
פאכיג גרעסער אין פּראפּארץ צו די גוי'אישע. די היסטאריע פון אידישן דרוק אין אלגעמיין, רבי ישמעאל אנגעזאגט :קינד מיינס ,זיי זייער
איז זייער א רייכע און פארצווייגטע. פארזיכטיג מיט דיין שרייבעריי ,דיין פאך איז
לאמיר עס צעלייגן אויף קליינגעלט. אידן האבן געדרוקט פיל פיל מער א מלאכת־שמים! דו טוסט “הימל־ארבעט”!
למשל :לאמיר אננעמען אז אין א געוויסער ספרים ווי גוים זייערע ביכער .קען גאר זיין טאמער שרייבסטו אן איבריגן אות אדער דו
מדינה אין אייראפּע ,איז אין א געוויסן יאר ,געווען אז די צאל אידישע ספרים וואס מען האט פארפעלסט אן איינצלנעם אות מאכסטו חרוב
די אלגעמיינע באפעלקערונג א מיליאן מענטשן אּפגעדרוקט ביז מיט לערך א צוויי הונדערט
און מען האט דארט יענעם יאר אּפגעדרוקט יאר צוריק איז איבערגעשטיגן דעם סך־הכל צאל וועלטן גאנצע!
טויזנט ביכער .יעצט לאמיר אננעמען אז די צאל אלגעמיינע ביכער .דאס איז בלויז אן השערה, די גמרא דערציילט אז אט דער זעלבער תנא
אידן יענעם יאר אין יענער מדינה איז באשטאנען א מעגליכקייט ,נישט קיין קראנטער פאקט. רבי מאיר איז אמאל געווען אין דער פרעמד
פון א פערטל מיליאן אידן ,און מען האט דאן מיר ווייסן נישט – אפילו נישט קיין אומגעפערן צוליב עיבור־שנה .עס איז געווען פאר פורים
אּפגעדרוקט דארטן פינף הונדערט ספרים ,קומט נומער – די צאל געדרוקטע ספרים אין פארגלייך און רבי מאיר האט זיך דערזען אן א מגילת־
אויס אז דער פּראצענט ספרים איז געווען דאפּ מיט וועלטליכע ביכער .גאנץ מעגליך אז אויב אסתר ,האט ער זיך אפּגעשריבן א מגילה פונעם
לט ווי ,להבדיל ,ביכער .טראץ וואס דער צאל מען זאל צונויפרעכענען די צוויי ,וועט זיך זכרון אויס .פרעגט די גמרא :מען טאר דאך
ביכער איז טאקע צוויי מאל אזויפיל ווי ספרים, פאקטיש ארויסשטעלן אז די צאל גוי'אישע נישט שרייבן קיין איין אות פון אויסנווייניג;
איז אבער דערפאר די צאל גוים פיר מאל אזויפיל ביכער איז גרעסער ווי די אידישע ספרים, מען מעג נאר איבערשרייבן פון א געשריבענעם
ווי אידן .און ועל־כולם ,ווי געזאגט ,קען אפילו פונדעסטוועגן איז נאך אלץ ריכטיג צו זאגן אז ספר ארויס? ענטפערט די גמרא :רבי מאיר
זיין אז למעשה איז דער אבסאלוטער ציפער – אידן האבן געדרוקט פיל מער ווי גוים .נעמענדיג איז אן אויסנאם! ביי אים איז עס געווען אזוי
נישט בלויז דער פּראצענט זאץ – געדרוקטע אין באטראכט דעם קליינעם פּראצענט וואס איינגע'חזר'ט כאילו ער וואלט עס געזען מיט
די אידישע באפעלקערונג האט אויסגעמאכט די אויגן! אין תלמוד ירושלמי און אין מדרש איז
ספרים העכער ווי דער ציפער ביכער. פארהאן נאך א תירוץ :רבי מאיר האט קודם א
פארוואס זשע טאקע? די ספרים-שריפה אין הויף פון די ישיבת חכמי לובלין פּגעשריבן איין מגילה פון אויסנווייניג .דערנאך
צוליב מערערע סיבות. האט ער פון אט דער מגילה איבערגעשריבן א
די שריפה פארנט פון די ישיבה אין ביאלאסטאק צווייטע ,א כשר'ע צום ליינען דערין מקרא־
ערשטנס ,ווייל מיר אידן זענען דער "עם־ מגילה .און די ערשטע איז טאקע געווען פסול
הספר" .כמדומני – בכל אופן אזוי ליגט מיר אין און ער האט עס תיכף גונז געווען ...דאס זענען
זכרון – אז אזוי האט אונז באטיטלט מוכאמעד,
די ישמעאלים'ס "נביא" וועלכער האט נישט געווען אונזערע סופרים.
געקענט נישט ליינען און נישט שרייבן ,און זיין פון די שענסטע מיוחס'דיגסטע משפחות
גאנצע "תורת־לאקשן" דעם קוראן ,האט אים אפּ האבן זיך אפּגעגעבן מיט דרוקן ספרים .צווישן
זיי די טריוויש'ס – פון רש”י'ס אייניקלעך ,פון
געשריבן זיין אידישער סעקרעטאר. די הויפּט־רבנים איבער גאנץ מדינת פראנקן;
וואס עפּעס האט מען אונז געקרוינט – רבי יעקב פון עמדין דער יעב”ץ ,זון פונעם
אדער ,האבן מיר זיך אליין געקרוינט .ס'איז א חכם־צבי זכרונו־לברכה; די ראפּאפּארטס ,און
קנאפּע נפקא־מינה .פאקט בלייבט פאקט – מיט אנדערע .אלע באשעפטיגטע אין א פארלאג
אזא חשוב'ן טיטל? מיט וועלכן רעכט פאדינען פאר ארויסגעבן ספרים ,אנגעהויבן פון די
מחברים ביז צו די זעצער ,מגיהים ,מדפיסים,
מיר זיך אזא "קרעדיט"? איינבינדער וכדומה האבן זיך – און אנדערע
הערט זשע ,וועט איר אלע מודה זיין אז מיר האבן זיי – באטיטלט אלס “העוסק־במלאכת־
און אונזערע ציכטיגע ,ליכטיגע ,און וויכטיגע הקודש” .ס'איז נישט געווען סתם אזוי נאך א
וואכנדיגע פרנסה – אפילו א בכבוד'יגע ,ווי
ספרים האבן זיך עס כשר פארדינט. א גאלדשמידט ,א דאקטער וכדומה -שוין
דער גאר סאמע עלטסטער ספר וואס ווערט אּפגערעדט פון די ביליגערע פאכן ווי א שוסטער
גענוצט במשך אזויפיל טויזנטער יארן ,איז די אדער א קאוואלטשיק .א אידישער דרוקער האט
הייליגע אידישע תורה .נישט פארהאן ביי קיין זיך גערעכנט אלס אן “אפיציעלער קהל'ישער
שום אומה ולשון אין דער גארער וועלט נאך שיינער־איד” ,אין ראנג מיטן שוחט ,סופר ,מוהל,
עּפעס א בוך אדער א גאנצער דאקומענט וואס
ווערט פאקטיש גענוצט אזוי לאנג ,יאר איין יאר חזן ,באלד אונטערן רב און דיין.
אויס אן אויפהער ,ווי אונזער תורה וועלכע מיר הוא הדבר אשר דברנו ,אידן מיט זייערע
ספרים איז איינס ,מען קען נישט פונאנדערשיידן
לערנען שוין אזוי לאנג אין איין המשך.
אויסער דער פאקט וואס עס איז דער
עלטסטער נוצליכער ספר ,איז עס גלייכצייטיג
פארזעצונג אויף זייט >>> 37
טבת תשע״ט 31 ספרים שאפע
| עט סופר מהיר |
געבורט :תס"ז ,איטאליע די ספרים פונעם
הסתלקות :תק"ו ,ארץ ישראל
זיינע ספרים :מסילת ישרים, הגחבהיא"ירקימםרטןבלביועלצממאקושבטהול
דרך ה' ,דרך חכמה ,דרך עץ חיים,
דרך תבונות ,דעת תבונות ,ספר זצוק"ל
הכללים ,קל"ח פתחי חכמה ,חוקר
ומקובל ,מאמר העיקרים ,צווישן
נאך אומצאליגע ספרים
האבן אנגעהויבן אויפצושטורעמען די וועלט ומבקשי ה' ,פאר וועם ער האט אנטפלעקט 1
קעגן אים .צוליב דעם איז דער רמח"ל געווען געוואלדיגע סודות התורה .עווענטועל איז זיין
געצווינגען אויפצוהערן פארשפרייטן ווייטער נאמען געווארן גאר באקאנט אין דער גאס, דאס לעבן און שאפן
די געוואלדיגע סודות התורה (זע דערוועגן אין און מאסן מענטשן האבן אנגעהויבן שטראמען פונעם הייליגן רמח"ל
צו אים ,צו הערן דברי אלקים חיים פון דעם
צווייטן קאפיטל). וואונדערליכן יונגן בעל מקובל ,אזש די שול אונטער פערציג יאר האט ער געלעבט
עווענטועל האט זיך דער רמח"ל איז געווארן איבערגעפילט און עס איז שוין אויף דער וועלט ,אבער זיין שטורמיש לעבן איז
אריבערגעצויגן קיין אמסטערדאם ,און ניטאמאל געווען קיין פלאץ אריינצונעמען אין געווען רייכער ווי א מענטש וואס לעבט ביז די
טראצדעם וואס ער האט זיך פרובירט מפרנס
צו זיין דורך שלייפן דיאמאנטן ,איז ער אבער זיך דעם פלוס פון מענטשן. הונדערט-און-צוואנציג יאר.
שנעל אויפגענומען געווארן צו שטיין אין שפיץ דער רמח"ל זעלבסט שרייבט אין א בריוו ,ג' דער הייליגער רמח"ל איז געבוירן אין יאר
פון דער ארטיגער ישיבה ,און ער איז אויך דארט דחנוכה שנת ת"צ ,איבער א מגיד וואס האט אים תס"ז אין דער בארימטער איטאליענער שטאט
געזאגט סודות פון הימל ,ווי פאלגנד" :נרדמתי, פאדאווא ,צו זיין פאטער רבי יעקב חי לוצאטו.
ובהקיצי שמעתי קול אומר' :לגלאה נחיתנא רזין ער האט געלערנט תורה ביי זיין גרויסן רבי'ן,
טמירין דמלכא קדישא' ...ואני לא רואה אותו, דער בארימטער גדול בדורו הגאון רבי ישעי'
באסאן זצ"ל ,וואס האט שוין געשריבן אויף אים
אלא שומע קולו מדבר מתוך פי". געוואלדיגע טיטלען אין זיין יונגן עלטער פון
גלייכצייטיג האט ער אויך געלערנט די פערצן יאר! צווישן אנדערן דרוקט ער זיך אויס:
שבע חכמות ,און איז געווען אויסגעקאכט אין "אהבת עולם אהבתיהו ולא היה גדול בביתי
פיזיק ,מאטעמאטיק ,באטאניק ,דקדוק ,שירה ממנו ...וכל טובי בידו כי אין נסתר מחמדו".
און פיוט ,און ער האט זיך אויך אויסגעלערנט די אזוי אויך האט ער געלערנט ביים שווער פונעם
שפראכן פון גריכיש ,איטאליעניש ,פראנצויזיש,
און נאך .דער רמח"ל איז ווירקליך געווען אן מהר"י באסאן ,הגאון רבי בנימין הכהן.
אומגלויבליכער עילוי וואס האט גוט געקענט זיין גדלות בתורה איז שטענדיג געקומען
ש"ס מיט די ד' חלקי שו"ע ,זוה"ק מיט ספרי באגלייט מיט אן אומגלויבליכן גדלות אין תורת
המקובלים ,צוזאמען מיט אלערליי וועלטליכע הנסתר .ווי זיין תלמיד רבי יקותיאל גארדאן
זצ"ל שרייבט ,אז נאך זייענדיג פערצן יאר אלט
חכמות. האט ער שוין געקענט גאנץ ש"ס און אלע כתבי
האריז"ל בעל פה! און אין יונגן עלטער פון
צוואנציג יאר אלט ,האט ער שוין זוכה געווען צו
הערן תורה פון "מגידי אמת" פון יענער וועלט,
אדאנק אט דעם תלמיד רבי יקותיאל וואס האבן אים אנטפלעקט סודות התורה .ער
גארדאן ,וואס האט אריגינעל געשטאמט פון האט אפילו זוכה געווען צו גילוי אליהו און צום
ווילנא ,וואס האט ארויסגעשיקט בריוון צו
זיינע באקאנטע איבערן גרויסן אור וואס שיינט גילוי המלאך מט"ט שר הפנים.
אין פאדאווא ,איז אויסגעקומען אז עטליכע אינעם זעלבן יאר האט ער שוין אנגעהויבן
גדולי ישראל האבן אנגעהויבן חושד זיין דעם צו פירן א דערהויבענע חבורה פון מקובלים
רמח"ל אלס נייער גלגול פון א "שבתי צבי" ,און
ספרים שאפע טבת תשע״ט 32
הרב שמעון שלמה זילבער
נחמי' חייא חיון ,א שבתי צבי'ניק וואס איז 2 געווען דער חכם הכולל וואס פלעגט האלטן
אויך געווען א גרויסער בעל מקובל און אפילו בליציגע דרשות און האט גענאסן גרויס כבוד פון
א סגפן ,האט באוויזן אנצודרייען א סאמאטוכע דער "זוהר תנינא" דער ארטיגער אידישער געמיינדע .דארט האט
אין אמסטערדאם וואס וואלט נישט פארשעמט און דער נייער "ספר ער אויך פארפאסט זיין לעגענדארן מוסר ספר,
גרויסע וועלטס-געשעענישן .ער איז אנגעקומען תהילים" -א נייער
אין שטאט נאכן ארומוואנדערן איבער אייראפע, דער "מסילת ישרים".
פון וואו מ'האט אים געהאלטן אין איין פארשיקן משיח שקר?! אין יאר תק"ג האט דער רמח"ל זיך
פון שטאט צו שטאט .אבער אנקומענדיג אין ארויסגעלאזט קיין ארץ ישראל ,וואו ער האט
אמסטערדאם האט די פארטוגעזישע קהילה די עפאכע פונעם הייליגן רמח"ל איז געווען געגלוסט זיך צו באזעצן פון זיין פריסטן יוגנט.
אין שפיץ פונעם רב הגאון רבי שלמה אאיליון זייער א שטורמישע תקופה אין אידישער ער האט זיך דארט באזעצט אין שטאט עכו,
זצ"ל זיך צאמגעזעצט אדורכצוטון זיינע ספרים היסטאריע .אין יענע אומגעפער יארהונדערט, אבער האט ליידער נישט זוכה געווען נהנה צו
און זען אויב ער איז אויסגעהאלטן אדער נישט. זענען ערשינען פילע משיחי שקר און שבתאי'שע זיין גענוג לאנג פונעם הייליגן לאנד ,און ער איז
דער הייליגער חכם צבי זצ"ל איז דאן געווען דער מגידים און נביאי שקר ,וואס האבן אנגעזייט דארט נסתלק געווארן דריי יאר שפעטער ,אום
אשכנזישער רב אין אמסטערדאם ,און ער האט כ"ו אייר תק"ו ,אין א מגיפה וואס האט דארט
שוין געקענט דעם חיון פון זיינע יונגע יארן ,און שרעקליכע חורבנות ביי כלל ישראל. געבוזשעוועט ,אין יונגן עלטער פון ניין און
דערפאר האט ער ארויסגעגעבן אן אייגענעם א קורצע בליק איבער יענער טרויעריגער דרייסיג יאר אלט .אין יענער מגיפה איז אויך
כרוז אז חיון האט א דין כופר און מ'דארף תקופה ,אנטפלעקט פאר אונז אזעלכע נעמען ווי נסתלק געווארן זיין בן יחיד ,וועלכער האט
שבתי צבי ,נתן העזתי ,אברהם מיכאל קארדאזא,
פארברענען זיינע ספרים. מרדכי פון אייזנשטאט ,יעקב קורידי ,חיים ליידער נישט איבערגעלאזט קיין דורות.
וויבאלד די פארטוגעזישע קהילה האט מלאך ,נחמי' חייא חיון ,לייבעלע פרוסטיץ ,און זיין רבי דער מהר"י באסאן האט אים
פארמאגט די אויסשליסליכע מאכט ביי די נאך .יעדער פאר זיך איז געווען א צרה-לייט באקלאגט אז ער האט געהאט די זעלבע בחינה
שטאטישע אינסטאנצן ,האבן זיי באוויזן וואס האט אפטמאל געקענט אפפירן הערליכע פון משה רבינו ,וואס האט נישט זוכה געווען
צוצוברענגען אז דער חכם צבי האט געמוזט אידישע קהילות פון וועג ,אזש די רבנים האבן להתקיים בארץ ישראל .אזוי אויך האבן די
אנטלויפן פון שטאט .ער איז אבער נישט געווען אנגעהויבן נאכצוקוקן יעדן מעגליכן נייעם אמסטערדאמער רבנים אויף אים ממליץ געווען
דער איינציגסטער צו ליידן פארן ארויסקומען "משיח שקר" מיט שבע בדיקות ,צו פארזיכערן "ממשה ועד משה לא קם כמשה" ,מיינענדיג
קעגן דעם חיון :אין יענע צייטן האט דארט אויך אז דא וואקסט נישט ארויס א פרישער פורה צו זאגן אז זינט דעם הייליגן רמב"ם האט כלל
געוויילט דער בארימטער ארץ ישראל'דיגער ישראל נישט זוכה געווען צו א גדול בישראל
ראש ולענה. וואס זאל זיין אזוי אויסגעצייכנט אין אלע
חכמות פון דער וועלט ,מיט אזא בליציגן פעדער
און כח החידוש.
ער האט אבער איבערגעלאזט אן
אומשאצבארן אוצר :אומגעפער אכציג ספרים,
וואס זענען אפגעשריבן אין אזא קורצער לעבן
צייט-אפשניט! פון דעם זענען פארבליבן ביזן
היינטיגן טאג ארום פערציג געוואלדיגע ספרים,
וואס צענדליגער טויזנטער אידן לערנען דערפון
מדי יום ביומו ,פונעם מסילת ישרים ביזן דעת
תבונות ,און פונעם מאמר העיקרים ביזן קל"ח
פתחי חכמה.
צווישן זיינע גרויסע תלמידים וידידים ציילן
זיך די פאלגנדע גדולי ישראל :הגה"ק המקובל
רבי משה דוד וואלי זי"ע (וואס טראצדעם וואס
ער איז געווען עלטער פונעם רמח"ל באצייכנט
ער זיך אלס זיין תלמיד) ,הגה"ק רבי שמשון
נחמני זי"ע ,בעל זרע שמשון (וואס איז אויך
געווען א יאר עלטער פונעם רמח"ל) ,הגה"ק
יעקב חזק זי"ע ,מו"צ פאדאווא (וואס דער חיד"א
רעדט גאר גרויס איבער אים) ,הגה"ק רבי ישראל
חזקיה טריוויס זי"ע ,און נאך פילע בארימטע
מקובלים.
טבת תשע״ט 33 ספרים שאפע
| עט סופר מהיר |
דערפון האט ער שנעל ארויסגעשיקט א בריוו תפ"ט ארויסגעשיקט בריוון מלא התפעלות און שד"ר ,הגה"ק רבי משה חגיז זי"ע ,בעל "לקט
צו די רבנים פון ווענעציא ,אז מ'דארף רייסן שבחים איבער זיין גרויסן רבי'ן .איין בריוו איז הקמח" און נאך פילע ספרים ,און אויך ער האט
קריעה איבער זיינע חיבורים ,און די וואס זענען אנגעקומען צום ווילנער רב הגאון רבי יהושע דאן געדארפט נעמען דעם וואנדער-שטעקן און
"קרובים אל החלל" דארפן דאס חוקר ודורש זיין העשיל ,און איין בריוו איז אנגעקומען צום
און אויסרייסן די שלעכטע חבורה איידער עס גביר און תלמיד חכם רבי מרדכי יפה פון וויען. אנטלויפן פון אמסטערדאם.
פארשפרייט זיך ווייטער ,און מ'דארף דן זיין די אין די בריוו דערציילט ער ,צווישן אנדערן, ווער איז געווען דער רבי משה חגיז?
אז דער רמח"ל איז א קדוש אלקים צו וועמען זיין היסטאריע איז אייגנטליך פארבינדן מיט
חבורה ווי "רודפים את ישראל". עס אנטפלעקן זיך מגידים פון הימל ,און די זיין טאטנ'ס היסטאריע :זיין פאטער ,הגה"ק רבי
די ווענעציאנער רבנים האבן גאר שטארק אבות הקדושים און משה רבינו דערציילן אים ישראל יעקב חגיז זי"ע איז געווען א רב און ראש
מיטגעשטימט מיט דעם בריוו ,וויבאלד זיי האבן וואונדערליכע סודות התורה ,און ער שרייבט פון ישיבה אין ירושלים און איידעם ביי הגה"ק רבי
שוין געהאט א פריערדיגן חשבון .אין ווענעציא משה גאלאנטי זי"ע ,און ער איז אממערסטנס
האט געדינט אלס רב ,באלד הונדערט יאר זייער מויל ספרי קבלה און דער "זוהר תנינא". באקאנט מיט זיין בארימטן "שו"ת הלכות
פריער ,הגאון רבי יהודה אריה די מודינא ,וואס דער ספר זוהר תניינא איז א וואונדערליכער קטנות" .רבי ישראל יעקב חגיז איז געשטאנען
ער איז געווען שארף אויסגעשפראכן קעגן תורת יצירה פונעם רמח"ל ,ווי ער האט אנגעהויבן אין שפיץ פון די ארץ ישראל'דיגע רבנים
הקבלה ,האלטנדיג אז עס גרעניצט זיך מיט צו שרייבן א פירוש על התורה ,געשריבן אויף אנטקעגן דעם משיח שקר שבתי צבי זעלבסט,
ע"ז – א טענה וואס געוויסע פריערדיגע גדולים אראמיש אינעם סטיל פונעם זוהר הקדוש ,און און זיין זון רבי משה האט דאס צוגעזען פון
האבן חושש געווען דערצו (צוליב'ן געבן טיטלען ער האט עס טאקע א נאמען געגעבן "זוהר יונגווייז אן ,און האט אויך געפירט א שטארקע
פאר קוב"ה ושכינתיה) ,אבער איז אפגעוואנדן תנינא" .ער האט נישט עספיעט צו פארענדיגן מלחמה קעגן די שבתאים אין זיינע צייטן.
געווארן דורך אנדערע גדולי ישראל וואס האבן זיין חיבור (זע שפעטער) ,אבער ביז פרשת מקץ זייענדיג אין אמסטערדאם האט ער זיך אויך
ערקלערט די טיפע באדייט פון די טערמינען. אליינס האט ער שוין געהאט אפגעשריבן זעקס אנגעשלאסן אין דער מערכה פונעם חכם צבי
אלנפאלס ,הרב די-מודינא האט פארפאסט א הונדערט בלעטער חידושים על פי קבלה! איין קעגן חיון ,און דערפאר האט ער אויך געמוזט
גאנצע ספר "ארי נוהם" מיט טענות אויף תורת בלאט פונעם ספר זוהר תנינא האט רבי יקותיאל
מיטגעשיקט מיטן בריוו ,כדי מ'זאל זיך קענען מאכן פליטה פון שטאט.
הקבלה. איבערצייגן אין דער גרויסקייט פון זיין הייליגן א דריטער גדול בישראל און זעלבסט א
דער רמח"ל איז דאך געווען א גרויסער בעל בארימטער מקובל ,הגה"ק רבי יוסף אירגאס
מקובל ,און ער האט אפגעשריבן א גאנצן ספר רבי'ן. זי"ע ,בעל שומר אמונים הקדמון ,איז אויך
מיטן נאמען "חוקר ומקובל" צו פארענטפערן די אזוי אויך האט דער רמח"ל שוין געהאט ארויסגעקומען גאר שארף קעגן דעם חיון
טענות פון הרב די-מודינא ,און צומאל דרוקט אפגעשריבן א חיבור פון הונדערט-און-פופציג און האט געשיקט א ספר דערוועגן קיין
ער זיך אויס אביסל שארף אויפן "ארי נוהם". מזמורים ,אויפן שטייגער פון ספר תהלים וואס אמסטערדאם ,אבער זיי האבן עס נישט געוואלט
דאס האבן די ווענעציאנער רבנים אנגענומען ווי באשטייט אויך פון 150מזמורים .דאס האט ער דרוקן .עס איז געדרוקט געווארן אין לאנדאן,
א פגיעה אינעם כבוד פון זייערס א רב ,און האבן שוין אייגנטליך אפגעשריבן אין קנאפע אכט אונטערן נאמען "תוכחת מגולה" און "הצד נחש".
זעלבסט ארומגעשיקט בריוון צו די איטאליענער חדשים ,און איז שוין געווען פארענדיגט דריי עווענטועל האבן זיי טאקע באוויזן
און דייטשער רבנים ,מיט שארפע ווערטער יאר פארן ארויסשיקן דעם בריוו .דאס האט סוקסעספול אונטערצוברענגען דעם חיון ,אזש
קעגן דעם רמח"ל וואס האט זיך דערוואגט אויך געקענט אויסזען ווי עפעס א מהלך פון קיינער ווייסט נישט ווען ער איז געשטארבן און
ארויסצוטרעטן אזוי שארף קעגן זייערס א גדול אויפטוישן דעם ספר תהלים מיט א נייעם ספר
מזמורים ,א זאך וואס האט אנגעצינדן א רויט וואו זיין געביין איז אהינגעקומען.
בישראל.
אצינד ווען זיי האבן ערהאלטן דעם שארפן לעמפל.
ענטפער פון הרב חגיז ,האבן זיי ארויסגעשיקט דער אלטער לוחם מלחמת ה' קעגן די
א בריוו צו די רבי'ס פונעם רמח"ל ,רבי ישעי' שבתאים ,רבי משה חגיז ,איז דאן געווען רב אין קנאפע פופצן יאר שפעטער ,איז א פרישע
באסאן און זיין שווער רבי בנימין הכהן ,אז זיי שטאט אלטונא ,דייטשלאנד ,און זייענדיג היפש פאלעמיק אנטשטאנען אין דער אידישער וועלט.
זאלן אויספארשן דעם רמח"ל איבער זיינע נאנט קיין וויען איז אים דערגאנגען די שמועה אצינד ,איז עס געווען די ספרים פונעם הייליגן
טעטיגקייטן .זיי האבן טאקע אזוי געטון ,און איבער א "נייעם" פערזאן וואס הערט שמועות רמח"ל .די לוחמים זענען געווען די זעלבע,
זיי האבן בודק געווען אלע זיינע ספרים און און חזיונות פון הימל ,איינער וואס וויל באשאפן אויסער דעם חכם צבי וואס איז שוין אינצווישן
כתבים און זענען צוגעקומען צו א באשלוס אז א נייעם ספר הזוהר ,און טראגט אלע סימנים פון נסתלק געווארן און זיין זון דער יעב"ץ זצ"ל האט
ס'איז נישטא קיין שום פראבלעם מיט סיי וואס אן אויפקומענדן שבתאי ,אדער אפילו ערגער – א איבערגענומען זיין מלחמה קעגן די פארבליבענע
ער האט געשריבן .זיי האבן פארט מייעץ געווען שבתאים .אט די דריי גדולי ישראל ,אין שפיץ פון
דעם רמח"ל אז ער זאל שרייבן א בריוו צו רבי נייע משיח שקר ממש. רבי משה חגיז ,זענען ארויסגעקומען קעגן דעם
משה חגיז ,זיך צו פארענטפערן און ערקלערן אז רבי משה חגיז האט נאך גוט געדענקט
די צרות וואס מ'איז אויסגעשטאנען קנאפע רמח"ל.
ער האט ח"ו נישט קיין שום שלעכטע כוונות. פופצן יאר פריער פונעם שבתי צבי'ניק ,נחמי' איראניש האט זיך אלעס אנגעהויבן אדאנק
דער רמח"ל האט אזוי געטון ,און ער שרייבט חייא חיון ,און נישט וועלנדיג קיין איבערשפיל דעם נענטסטן תלמיד פונעם רמח"ל ,רבי
יקותיאל גארדאן ,וואס האט אין חודש אלול
ספרים שאפע טבת תשע״ט 34
הרב שמעון שלמה זילבער
גאון רבי יהודה אריה די-מודינא ,א זאך וואס 3 אז ס'איז אים א וואונדער אז רבי משה חגיז איז
האט פון פריש אויפגעפלאקערט דעם אלטן ארויסגעקומען אזוי שארף קעגן אים און זיין
מחלוקת .די ווענעציאנער רבנים האבן שטענדיג הבערה ללהב יצאת: חבורה ,איידערן נאכפארשן און געוואויר ווערן
געהאלטן אן אפן אויג אויפן רמח"ל ,און אצינד עס קומט ארויס וויאזוי זיי פירן זיך טאקע אויף .ער שרייבט אז
האבן זיי אנגעהויבן פארפירן אז ער האט עובר א חרם ער מאכט נישט קיין אותות ומופתים ,און ער
געווען אויף זיין שבועה ,טראצדעם וואס אין איז נאר אריינגעטון אין עבודת הבורא .אבער
אמת'ן אריין איז דער רמח"ל געווען בארעכטיגט פאר די קומענדיגע דריי יאר איז געווען הרב חגיז איז שוין געווען זאט פון אזעלכע
שטיל ,און דער רמח"ל האט אנגעהויבן צו עוסק מענטשן וואס האבן זיך געשוואוירן אז זיי זענען
ארויסצוגעבן זיינע ספרים אויף לשון הקודש. זיין אין מסחר ,און גלייכצייטיג האט ער געשריבן ריין פון סיי וואספארא שלעכטע כוונות ,ווען
זיי האבן אויך געשיקט דריי רבנים חיבורים איבער אלערליי סארטן מקצועות ,ווי פאקטיש זענען זיי געווען באהאלטענע כופרים
נאכצוקוקן דעם רמח"ל אין באהעלטעניש ,און דער ספר "אדיר במרום" וואס איז א פירוש אויפן און שבתאים ,און ער האט צוריקגעשיקט א
זיי זענען ארויסגעקומען מיט ערציילונגען אז אדרא רבא" ,קל"ח פתחי חכמה"" ,דעת תבונות", בריוו צום רמח"ל זאגנדיג אז ער זאל אויפהערן
ער באנוצט זיך מיט כוחות הכישוף און ספרי פירושים אויף מדרש רבה ,אויף אגדות הש"ס, זיין שלעכטע וועג ,און ער זאל אויפהערן צו
השבעות פאר שדים ,און נאך אנדערע שרעקליכע אויף תיקוני זוהר ,און נאך .דער רמח"ל זעלבסט לערנען קבלה מיט מענטשן ,און געוויס ווען ער
"אנטדעקונגען" .איינער פון זיי האט אפילו איז מעיד אויף זיך ,אז פונעם יאר ת"צ ביז אנהייב איז נאך אומפארהייראט .צוזאמען מיט אים איז
צוגעלייגט אין נאמען פונעם אויבנדערמאנטן מיטגעקומען א בריוו פונעם מו"צ פון אלטונא,
תלמיד הרמח"ל ,רבי יקותיאל גארדאן ,אז זיין יאר תצ"ה האט ער פארפאסט פערציג ספרים! הגאון רבי יחזקאל קאצינעלנבויגן זצ"ל ,וואו ער
רבי האט אים געזאגט אז לעתיד לבוא וועט זיין אומגעפער אין יאר תצ"א ,איז דער רמח"ל שרייבט צו די רבנים פון פאדאווא אז זיי זאלן
אויבנדערמאנטן "תהלים" פארנעמען דאס פלאץ אריבערגעפארן דער שטאט מאנטאווע ,וואו
ער האט חתונה געהאט מיט הרבנית צפורה ,די אויסרייסן די דערנער פונעם כרם בית ישראל.
פונעם תהלים פון דוד המלך. טאכטער פונעם ארטיגן רב הגאון רבי דוד פינצו די דאזיגע קאפיטל געשיכטע האט זיך
מער פון דעם האט נישט אויסגעפעלט, אפגעשפילט דורכאויס יאר ת"צ ,מיט פילע
און עס האט אויסגעבראכן א שרעקליכע קייט זצ"ל. בריוון אהין-און-צוריק ,ווען געוויסע רבנים
פון רדיפות און חרמות אויפן רמח"ל .אין אין יאר תצ"ד האט ער ארויסגעגעבן איינע פון נעמען זיך אן פארן רמח"ל און געוויסע טרעטן
יאר תצ"ה זענען אסאך גרויסע גדולי ישראל זיינע ספרים ,מיטן נאמען "ויכוח השכל והנשמה", ארויס קעגן אים ,און עווענטועל איז געבליבן אז
ארויסגעקומען מיט א חרם אויף זיינע ספרים, וואו ער האט ווידעראמאל ארויסגעטרעטן קעגן א משלחת פון ווענעציאנער רבנים צוזאמען מיטן
אז זיי האבן א דין פון ספרי מינים ואפיקורסים דעם אויבנדערמאנטן ספר "ארי נוהם" פונעם רבי'ן פונעם רמח"ל ,דער מהר"י באסאן ,וועלן
וואס מ'דארף פארברענען ,און יעדער וואס אינאיינעם מחליט זיין וואס צו טון דערוועגן.
פארמאגט זיינס א ספר דארף עס ברענגען אין אדאנק זייער אינטערווענץ איז מען צוגעקומען
די קומענדיגע פופצן טעג צו די רבנים פון זייער
שטאט צום פארברענען ,און ווער עס וועט נישט צו דריי הויפט החלטות:
א' .דער רמח"ל האט געשוואוירן אז ער
וועט נישט מאכן קיין יחודים אין חכמת הקבלה,
און ער וועט נישט פארפאסן קיין שום ספר אין
נאמען פון מגידים אדער נשמות פון צדיקים,
ווילאנג ער וועט וואוינען אין חוץ לארץ.
ב' .דער רמח"ל איז פארבליבן מיט א
מעגליכקייט צו פארפאסן ספרים אויף לשון
הקודש ,ווילאנג זיי ווערן נישט געשריבן אין
נאמען פון מגידים אדער נשמות פון הימל.
ג' .דער רמח"ל האט איבערגעגעבן אלע
זיינע חיבורים צו זיין רבי'ן ,דער מהר"י באסאן,
און מ'האט זיי פארשלאסן אין א ספעציעלן
קאסטן ,און זיין רבי האט געהאט איין שליסל
דערצו און די ווענעציאנער רבנים האבן געקריגן
איין שליסל דערצו.
אזוי ארום איז געווארן שלום ושלוה ,און די
ווענעציאנער רבנים האבן גאר צוגעגעבן א כתב
"סמיכה" לרבנות פארן רמח"ל – טראצדעם וואס
ער איז נאך דאן געווען א בחור.
טבת תשע״ט 35 ספרים שאפע
| עט סופר מהיר |
רבי אלעזר רוקח מבראד ,אבד"ק אמסטערדאם; הועתק והוכנס לאינטרנט פאלגן וועט זיין מוחרם בכל הנידויים והשמתות
הגה"ק רבי יוסף אירגאס ,דער בעל "שומר www.hebrewbooks.org וחרמים א.א.וו.
אמונים קדמון" ,וואס האט אויך שוין געפירט די
מערכה קעגן חיון (ער איז נסתלק געווארן אין ע״י חיים תשס״ט עס האט נישט לאנג געדויערט ,און עס איז
יאר ת"צ ,ווען עס האט זיך נאך געקאכט דאס אויפגעוויזן געווארן אז די "עדות'שאפט" פון די
כי יש אלהים שופטיכם בארץ.J דריי ווענעציאנער שליחים איז דורכאויס פאלש,
ערשטע מאל איבערן רמח"ל) ,און נאך. און זיי האבן פשוט אויפגעמאכט א בלבול אויפן
^היהעיד כמש קדמוני זה• לנימ ישראל • .בילזן ממאיר״ יקיז מכאיב״ יובל מגינזתםהשאמיתולא רמח"ל .איינער פון די דריי רבנים האט אויך
4 ־איתס• יידעו את ה׳ אלקי אכותם« קול אומר קרא בגלזן אל תמשוב דגל כי זי־היא עת לדבר דכר זעלבסט אפגעוואנדן די ווערטער פון די אנדערע
צוויי ,און ער האט דערציילט אז מ'האט געשריבן
בקרב קדושים דכורשל קדש שהוכרז משרי עם קדש ״ הקהלה המפורסמת • שבעדת הגולה • היא ק״ק פ"פ דמיין אין זיין נאמען ווערטער וואס ער האט קיינמאל
תתהלל :רמח"ל נישט געזאגט .דער אלטער גדול בישראל און
ווערט נתקבל בכל יייהי״״ה• עיימלאהשל חכמים וסופרים • אשר עיניהם פקימית • להסיר המכשולות מדין הרכים» כמ1 רבי פונעם רמח"ל ,דער מהר"י באסאן ,האט
תפוצות ישראל פארשאלטן די פאלשע עדים ,און ווי ער דרוקט
^ציתה התירה כעשיית המעקה לגגיכו• פן יפיל הנופל ממנו• וק״ו כן כנושל ק׳יו• התמב המועללשמירת הנפשות' זיך אויס אויף איינעם פון זיי" :יוצק בפיו עופרת
געציילטע יארן נאך זיין פטירה אין בליענדן רותחת עד שיהיו מעיו נחמרין" .עווענטועל איז
עלטער פון ט"ל שנים ,האבן די גרעסטע און ^הרמיקס ען הסככה :פן בעבור התרשלות ראשי עם קדש במעשיהם או בדכייהם* תאבד נפש אחתמישראל ״ אויך אויפגעוויזן געווארן ,אז זיי זענען געווען
אנערקענטסטע גדולי ישראל זיך אויסגעדריקט פשוט'ע ליגנערס און פאפערס ,וואס זענען
גאר גרויס איבערן רמח"ל בכלל ,און אויף >גס דחי יהיה כדרש• מאת כל איש ישראל שנידו להציל • ונתעלם מלהצילו י אי לזאת כחכם'הרואין את הנולד געכאפט געווארן מיט אנדערע פראבלעמאטישע
געוויסע פון זיינע ספרים בפרט .עס איז גאר
אינטערעסאנט ,אז סיי די גרעסטע חסידישע • ה׳ההגאקהכ׳הג שבעדה קדושה• אבןהראשה• אכיר יעקב יהיה בעזח״ בצימף פרנסי הדור״ ורבנן' טעטיגקייטן.
גדולים און סיי די גרעסטע מתנגדישע גדולים דאס האט אבער נישט געהאלפן קיין סאך
– אנגעהויבן ביים הייליגן גר"א זעלבסט ,האבן קדיש׳כי דינא רכא* שתי בתי אבית דינים רבנים מפורסמים שכקיק פ*פ הכז״ל״ הכריזו והודיעו לרבים• דאין פארן רמח"ל ,ווייל ס'זענען שוין געפלויגן בריוון
זיך גאר שטארק אויסגעדריקט בשבחו פונעם און חרמות אהין-און-צוריק גאר שארף ,און
רמח"ל ,וואס אזוי ארום איז די אלטע התנגדות דויון תיי^נ״ ,להתין על דנריו ״ ופיתויו• וכזביו» של מקולל המוחרם ימנודה הזה נ ח מי א די ווענעציאנער רבנים האבן כסדר פון פריש
קעגן אים אדער זיינע ספרים צוביסלעך געווארן אויפגעהעצט דעם מצב .זיי האבן געשיקט
.שהוא' וספריו וכל כתביי הס מופרשים ומובדליס מעדת ישראל תעתה ועד עולם :״ א בריוו צום גאון בעל שב יעקב זצ"ל ,דער
אפגעשטילט. דעמאלטיגער רב פון פראנקפורט-דמיין ,אז
דער הייליגער גר"א האט גאר שטארק זה כאלול משנת אשתקד הקדים נעשה לנשייע הגאון הרב דק״ק המבורג אלעונא וואנזיבעלןולתכלית וויבאלד דער רמח"ל איז אויפן וועג צו זיין
אויסגעלויבט דעם וועלט-בארימטן מוסר ״ע״א • יהיה היה דבר ה'כפזל אמת י זכתב וחתם כתג כללי זה• אשר נשלת לכמה
ספר פונעם רמח"ל" ,מסילת ישרים" ,וואס איז שטאט זאל ער עפעס טון קעגן אים.
גלייכצייטיג געווארן א נכס-צאן-ברזל ביי יעדן Jין׳יקשכגו״ה• למען תפקחנה עיני עכ״ליס• ואזני חרשיםתפקתנר •%זהעם ההולכים בחשן • יראוא>ל גדול י! נישט קענענדיג די זאך פון דער נאנט ,און
עובד השם ,אלס ספר וואס מ'מוז דורכלערנען הערנדיג פון די ווענעציאנער רבנים שרעקליכע
פון דעקל צו דעקל .ער שרייבט דערוועגן אז משב; כאתצלמית• איל יגיה עליהם ; ‘ . ך זאכן איבערן רמח"ל ,האט ער געצוואונגען
ער האט דאס געלערנט "מאה ואחד פעמים"! דעם רמח"ל מודה צו זיין אין א גאנצע ליסטע
און מיר רעדן דא פון אזא וואונדערליכן גאון ווי j ^ 4: h׳ i "עבירות" וואס ער האט מכלומר'שט געטון,
– "דער גאון"! דאס זעלביגע ווערט דערציילט אנגעהויבן פון דעם אז ער האט עובר געווען
איבערן ספר "אדיר במרום" ,א פירוש פונעם איינע פון די ספרים פון רבי משה חגיז אויף דער שבועה און אז ער האט דערציילט אז
רמח"ל אויפן אידרא רבא ,אז ווען דער ספר איז קעגן דעם שבתאי נחמיא חייא חיון ער רעדט מיט מגידים פון הימל ,אזוי אויך האט
אנגעקומען צום גר"א איז ער ארויס מקבל פנים דער רמח"ל געמוזט שווערן אז ער וועט מער
זיין דעם ספר אנגעטון אין בגדי שבת .אויך האט י״Vr. גארנישט שרייבן אין קבלה ,ער וועט מער נישט
ער זיך אויסגעדריקט ,אז אויב דער רמח"ל וואלט לערנען מיט קיין שום מענטש קיין שום קבלה-
נאך היינט געלעבט וואלט ער ארויסגעגאנגען ישראל פארלוירן אסאך הייליגע ספרים מיט ספר ,און ער וועט נישט ווייזן פאר קיינעם קיין
וואס דער רמח"ל איז אזוי בארימט געווארן.
צופיס זיך צו טרעפן מיט אים. כתב און חיבור אין קבלה.
אזוי אויך ,ווען דער בארימטער בעל מוסר די דאזיגע פרשה פארדינט באמת גאר א די שרעקליכסטע זאך וואס האט נאך
[און רבי מובהק פון דעם גרינדער פון דער לאנגע אריכות ,וויבאלד עס זענען פארבליבן פאסירט צוליב דעם איז געווען ,דאס וואס
מוסר באוועגונג ,הגה"ק רבי ישראל סאלאנטער צענדליגער בריוון ביזן היינטיגן טאג וואס דער מהר"י באסאן איז געווען געצווינגען צו
זי"ע] רבי זונדל פון סאלאנט איז זיך געקומען ווארפן א ליכט איבער דעם טרויעריגן קאפיטל שיקן דעם קעסטל פון ספרי הרמח"ל קיין
געזעגענען פון זיין רבי'ן ,רבי חיים וואלאזשינער, געשיכטע ,אבער צוליב ענגשאפט אין פלאץ פראנקפורט-דמיין ,וואו א טייל פון די חיבורים
זענען ליידער פארברענט געווארן ,און א טייל
דארפן מיר זיך דא אפשטעלן. איז באגראבן געווארן ,און אזוי ארום האט כלל
עס איז נאר ווערד צו באצייכענען ,אז צווישן
די גדולי ישראל וואס האבן זיך אנגענומען פארן
רמח"ל ציילן זיך די פאלגנדע רבנים :זיין רבי דער
מהר"י באסאן ,אבד"ק פאדאווא און ריגייו אין
איטאליע; הגה"ק רבי בנימין הכהן ,אבד"ק ריגייו
און זקן וראש המקובלים אין איטאליע ובעל
שו"ת הרב"ך; הגה"ק רבי יונתן אייבשיץ ,אבד"ק
אה"ו (א'לטונא ,ה'אמבורג ,און ו'ואנצבעק,
וואס זענען געווען דריי שטעט פאראייניגט אין
איין קהילה) אין דייטשלאנד; הגאון רבי יצחק
לאמפרונטי ,אבד"ק פירארא אין איטאליע ובעל
ענציקלאפעדיע "פחד יצחק" (וועמען מיר האבן
אויספירליך באשריבן אין "מ ָאמענט" ,חג הפסח
תשע"ו); הגה"ק המקובל רבי אביעד שר שלום
באזילה ,אבד"ק ור"מ מאנטאווע אין איטאליע
ובעל אמונת חכמים ,און נאך.
צווישן די גדולי ישראל וואס האבן
ארויסגעטרעטן קעגן דעם רמח"ל ,ציילן זיך די
פאלגנדע רבנים :הגה"ק רבי משה חגיז; דער
הייליגער יעב"ץ; הגאון רבי אריה לייב ,אבד"ק
אמסטערדאם אין האלאנד (א זון פון הגאון
רבי שאול אבד"ק בריסק ,א זון פונעם רבי'ן
ר' העשיל פון קראקא; ער איז אויך געווען א
שוואגער פונעם אנדערן גרויסן לוחם קעגן דעם
רמח"ל ,דער יעב"ץ ,זייענדיג אן איידעם ביים
חכם צבי); הגאון רבי יעקב פאפירש כ"ץ ,אבד"ק
פראנקפורט-דמיין ובעל שו"ת שב יעקב; הגה"ק
ספרים שאפע טבת תשע״ט 36
פארשטענדליך אז מיר מעסטן נישט די תורה'ס <<< פארזעצונג פון זייט 31 איידערן ארויפפארן קיין ארץ
חשיבות לויט דער מאס פּאפּולערקייט וואס עס דער סאמע פּאפּולערסטער .עס עקזיסטירט נישט ישראל ,האט ער געפרעגט פון
געניסט ביי די גויי־הארצות ומשפחות האדמה. נאך איין־איינציגער בוך – להבדיל בין אור לחושך זיין רבי'ן וועלכע מוסר-ספר איז
נישט די צאל אויפלאגעס און די ציפערן שאפן איר ובין קודש־הקדשים לבין חולי־חולין – וואס מען גוט צו לערנען ,און זיין רבי האט
חשיבות .די הייליגע תורה'ס אייגנארטיגקייט איז האט איבערגעזעצט אויף אזויפיל שפּראכן און אים געענטפערט אז אלע מוסר
צוליב אנדערע – גאר ,גאר אנדערע – סטאנדארטן. דיאלעקטן ווי "דער בייבל" .כהיום איז גאנץ תורה־ ספרים זענען גוט ,אבער פארט
הימלישע סטאנדארטן פון “דברי א־לקים חיים ומלך נביאים־וכתובים איבערגעזעצט געווארן אויף 283 זאל דער "מסילת ישרים" זיין
עולם” ,פון “ברתא־דמלכא” ,פון “קדם מפעליו מאז, אנדערע שפּראכן .בלויז אויף דער ענגלישער ש
באין מעיינות חוללתי” ,פון “ארוכה מארץ מידה פּראך אליין איז פארהאן לכל־הפחות פערצן דער וועגווייזער.
ורחבה מני ים” ,פון “נובלות חכמה של מעלה” ,פון באזונדערע איבערזעצונגען! פערצן געדרוקטע אין דער חסידישער וועלט
“לא תהא מחולפת” ,פון “לא בשמים היא ולא מעבר מהדורות פון גאנץ תורה־נביאים־וכתובים וועלכע טרעפן מיר ווי דער הייליגער
לים” ,פון קודשא־בריך־הוא איסתכל באורייתא מען קען היינט־צו־טאג קויפן אויפן מארק ,ווער קאזשיצער מגיד זי"ע האט זיך
וברא עלמא” ,פון “אנו עמלים ומקבלים שכר” ,פון ווייסט וויפיל ווייניגער־באקאנטע נוסחאות עס אויסגעדריקט ,אז אלע זיינע
“משיבת נפש ,מחכימת פתי ,משמחי לב ,מאירת דרייען זיך ארום .אגב ,די סאמע ערשטע און מדריגות און השגות וואס ער
עינים און עומדת לעד”“ ,קודשא־בריך־הוא ישראל ארגינעלע איבערזעצונג פון דער תורה איז געווען האט דערגרייכט זענען געקומען
ואורייתא חד הוא”“ ,דבש וחלב תחת לשונך און א אידישע ,דער באקאנטער "תרגום־השבעים" פּ צו אים דורכן ספר מסילת
טובו דודיך מיין”“ ,חיים הם למוצאיהם ולכל בשרו ראיעקט .די צווייטע איבערזעצונג ,דער "תרגום־ ישרים .ענליך צו דעם האט זיך
מרפא” ,און נאך אזעלכע באגריפן .דאס וואס די דער הייליגער אפטער רב זי"ע
כושים אין קאנגא אדער די עסקימאס ביים נארט־ אונקלוס" ,איז אויך אן אונזעריגע. אויסגעדריקט ,אז זיין אנהייבן
ּפאול באנוצן זיך דערמיט איז ביי אונז לא מעלה עס איז נישטא נאך עפּעס א געשריבענע זאך שטייגן אין רוחניות איז געווען
וואס אזויפיל מאסן פון אלע קולטורן און ראסן אדאנק דעם ספר מסילת ישרים.
ולא מוריד. אין אזויפיל לענדער זאלן נוצן אזוי אפט .אדער אזוי אויך דרוקט זיך דער בני
די אלע נומערן ווערן דא גענוצט בלויז אלס וואס מען האט געדרוקט און פארקויפט דערפון יששכר אויס גאר שיין איבער
הסברים פארוואס מיר זענען דער “עם־הספר” און, אזויפיל עקזעמפּלארן דורכאויס דער גאנצער דעם ספר (הוספת מהרצ"א
וועלט'ס היסטאריע ווי די אידנ'ס תנ"ך .אויסער די
צוליב דעם ,אונזער שייכות צו ספרים דרוקעריי. הערליכע מהדורות תורה־נביאים־וכתובים וועלכע לספר סור רע ,אות ע').
דער כוזרי זכרונו־לברכה באמערקט שוין: ווערן ארויסגעגעבן דורך אידישע פערלאגן ,ווערן דער הייליגער מעזריטשער
אידן וואוינען צעשפּרייט אין אזויפיל פארשידענע יעדעס יאר געדרוקט אריבער זעכציג מיליאן מגיד זי"ע האט זיך אויסגעדריקט
לענדער ,וואלגערן זיך ארום שוין אזויפיל בייבלס! זינט מען האלט חשבון האט נאך קיין איבערן רמח"ל" :שאין דורו היו
הונדערטער יארן מגוי־אל־גוי ומממלכה־אל־עם־ שום "בעסט־סעלער" אין קיין שום לאנד נישט כדאי להבין צדקתו ופרישותו,
אחר .אידן שרייבן איבער זייערע ספרי־תורה איינער איבערגעשטיגן אדער אפילו ערנסט קאנקורירט ולכן רבים מבני עמינו -מגודל
פון צווייטן ,נישט פון עפּעס א געוויסן איינצלנעם מיטן בייבל( .אויסער אין 1935-1939אין חסרון דעתם -דברו על צדיק
כתב־יד ערגעץ־וואו ,און פונדעסטוועגן זענען אלע דייטשלאנד ,וואו יענעם ימח־שמו'ס נאצי פּארטיי עתק אשר לא כדת" (עדות מו"ל
אונזערע ספרי־תורה – אין אלע שטעט ,שטעטעלעך האט ארויסגעגעבן "מיין קאמפף" .מאנכע האלטן ספר קל"ח פתחי חכמה מפיו
און דערפער אונטער אזויפיל אנדערע רעזשימען אז אין די יארן פון די "קולטורלערע־רעוואלוציע" של רב ייבי מפיו של המגיד
און קולטורן – איינשטימיג! אלע גענוי דער זעלבער אין כינע'969 ,־ ,'669האבן מאא־צע־טאנג'ס ווערק
טעקסט אויף א האר נישט אנדערש איינער פונעם מעגליך אויך איבערגעשטיגן די צאל געדרוקטע ממעזריטש).
צווייטן! אפילו די "קרי־וכתיב'ס" זענען אקוראט די בייבלס .אבער כולי־עלמא־מודי אז סיי אין כינע אויפן ספר "קל"ח פתחי
זעלבע ,נישט פארהאן קיינע שום "שנוי־נוסחאות" און סיי אין דייטשלאנד האבן גאר ווייניג מענטשן חכמה" איז דא א וואונדערליכע
אדער אנדערע גירסאות ,טא דארף מען נאך א פאקטיש געליינט יענע ביכער .די מאסן האבן עס הסכמה פונעם חסידישן גדול,
שטערקערע ראיה אז דאס איז א ג־טליכע ווערק?! טאקע געקויפט – פאר זיך און אלס מתנות – אבער הרה"ק רב ייב"י זי"ע ,דער מגיד
נו ,זענען מיר אפשר נישט דער "עם־הספר"? בלויז צו ארויסווייזן דערמיט סימפּאטיע צו דער פון אוסטראה ,וואס דרוקט זיך
איז פארהאן נאך א פאלק וואס פארדינט אט דעם רעגירנדער פּארטיי'ס אידיאלאגיע ,אלס חנופה אויס גאר שטארק איבער דער
אדער אלס שמירה ...אזא סארט "קמיע אנטקעגן גרויסקייט פונעם רמח"ל .אזוי
דאזיגן טיטל? א בייז אויג" ...און אפילו אין יענע לענדער במשך אויך ברענגט דער ישמח משה
ביז אהער וואס איז נוגע צו תורה־שבכתב. יענע יארן האבן א גרעסערע צאל ליינער גענוצט (ליקוטים על מועדים) ,אז
אין קומענדיגן מאמר וועלן מיר א בליק טאן צו ער האט מקבל געווען פונעם
זייערע בייבלס ווי יענע טינופת). מעזריטשער מגיד ,אז דער ספר
אונזער תורה־שבעל־פה. קל"ח פתחי חכמה איז "בהיר
(פארזעצונג אי״ה אין ׳לבלר׳ חודש שבט) וטהור" .
טבת תשע״ט 37 ספרים שאפע
| ספרים מארק |
מיעוט המחזיק המרובה
שמועס מיט הרב יוסף הכהן ווייס שליט"א ,פארפאסער פונעם פאפולערן ספר ״מיעוט המחזיק״
עס זענען פארהאן פארשידענע פארמאטן, דורכאויס די לעצטע שטיק צייט ווערט
מיט א הארטע דעקל אין לשה"ק וואס האט אין כסדר געזען פאר די אויגן דער פרישער חידוש
זיך אויך די ראשי הלכות אין אידיש ,ווי אויך א בעולם הספרים ,דער נייער ספר 'מיעוט
ספעציעלע טאשן-סייז ,וואס איז דא אין אידיש, המחזיק' על הלכות מעשר כספים .מען געפינט
עס אין אלע ספרים געשעפטן .אינעווייניג
לשה"ק ,אדער ענגליש. ווערט אנטפלעקט א הערליכן אוצר ,וואס
יעדעס מאל וואס מען האט דאס איז נאך קיינמאל בעפאר געווארן אזוי שיין
איבערגעדרוקט נאכדעם וואס עס איז צוזאמגענומען און סערווירט ווי אויף א
אויסגעלאפן אין די געשעפטן ,איז צוגעלייגט
געווארן הערות ,געבויעט אויף שאלות און גאלדענעם טאץ.
הוספות פונעם ציבור .אזוי אז יעצט האלט עס וואס איז די אייגענשאפט פון דעם נייעם
שוין ב"ה ביי דער '4טער מהדורה. ספר?
איז דער ספר אויסגעארבעט אויף הלכה דער ספר איז אוועקגעשטעלט אויף הלכות
מעשר כספים אראפגעגעבן אויף א גרינגן און
למעשה? קלארן אופן ,און שיין מסודר לויט'ן היינטיגן
יא ,דאס איז בעיקר געווען די מטרה פונעם
ספר ,כדי צו וויסן את המעשה אשר יעשון .דער מציאות הלכה למעשה.
ספר איז באקרוינט מיט פיל ווארעמע הסכמות ווען מען עפנט דעם ספר ווערט
פון גדולי הפוסקים בדורינו שליט"א .צווישן אויסגעקלארט די באוואוסטע שאלה 'צי עס
אנדערע איז דער ספר דורכגעקוקט געווארן איז א חיוב צו געבן מעשר' און פון דארט
דורך ש"ב הגה"צ המפורסם רבי ישראל דוד צום קומענדיגן פרק 'פון וואס דארף מען
הארפענעס שליט"א ,אב"ד ישראל והזמנים ,וואס געבן מעשר'' ,פון וועלכע הכנסות דארף מען
באצייכנט אינעם הסכמה "ועברתי עמו על חלק גדול מן הספר והם מכוונים נישט געבן קיין מעשר'' ,צו וואס קען מען ניצן מעות מעשר' א.א.וו .נאך
פארשידענע ענינים אין דער נושא ווי למשל 'אויב איך געב מעשר פארוואס
להלכה".
באגלייט צום ספר ווערט אויך פארקויפט דער 'פנקס חשבון מעשר'. ווער איך נישט קיין עושר'.
עס ווערט אויך געברעגנט פיל ענינים און סגולות ,מלוקט פון אסאך
וואס איז געווען דער געדאנק? ערטער .און קורצן ,ווי מען וואלט עס באצייכנט :א 'כל בו לעניני מעשר'.
אין פילע ספרים ווערט געברענגט אז עס איז דא א ספעציעלער ענין אזוי אויך פארמאגט דער ספר א קלארע מפתח מאכנדיג גאר לייכט
צו האלטן חשבון אויף די מעשר .וואס איז צומאל גאר א שווערע זאך .האט און באקוועם אנצוטרעפן די געזוכטע הלכות .בכלל קען מען זאגן אז עס
מען דאס געלאזט דרוקן אין א קליינעם פארמאט ,אז עס זאל זיין גרינג צו דארף נישט נעמען מער ווי 25מינוט דורכצוטון בקיצור די ראשי הלכות
פונעם ספר ,וואס צוליב דעם האט דער ספר זוכה געווען צום חשוב'ן נאמען
האלטן אין קעשענע. "מיעוט המחזיק" ,וואס באדייט א "קליינע פארמאט וואס האלט אין זיך
דער פנקס איז גאר פאזיטיוו אויפגענומען געווארן ,און ווערט
אסאך".
פארטיילט ביי פילע דינערס פון מוסדות'ער אלס מזכרת. ווי מען הערט איז דער ספר שוין איבערגעדרוקט געווארן פילצאליגע
וואס איז דער לעצטנס אויפגעכאפטער 'פנקס חשבון הנפש'? מאל אויף פארשידענע שפראכן .איז דא א חילוק צווישן די מהדורות ,און
דער פנקס חשבון הנפש איז א באזונדערע זאך ,וואס איז אויך דא צו
באקומען און אלע געשעפטן .עס איז א ספעציעל אויסגעשטעלט גאר וויפיל פארקויפט זיך אלעס צוזאמען פון אזא ספר?
קלאר לויטן סדר היום צו קענען האלטן חשבון אויף די טייערע צייט ,אן בעזהשי"ת האט זיך שוין פארקויפט בסך הכל אין די לעצטע יאר צייט,
ארויסלאזן קיין מינוט .און צו דער זייט שיינע מאמרים בענין חשבון הנפש. זינט די ערשטע הוצאה ,ארום 8000שטיק ,אויף פארשידענע שפראכן ,און
אין דעם קורצן זמן פון ווען עס איז ארויס לאור ,פאריגן זומער זמן,
האט זיך שוין פארקויפט בערך 6000שטיק ,אסאך בחורים און יונגעלייט, ב"ה עס איז שטארק אנגענומען געווארן ביי אלע שיכטן און קרייזן.
און אפילו ערנסטע בעלי בתים האבן זיך עס איינגעהאנדלט ,און געבן בנוגע די שפראכן .צום ערשט איז עס ארויסגעקומען אויף אידיש,
איבער גוטע גרוסן אויף די הצלחה וואס דאס האט זיי געברענגט. וואס איז א דבר השוה לכל נפש דא בגלילות ,אזוי אויך איז עס לייכט
פאר בעלי בתים ,פרויען און בחורים צו לערנען .בהמשך הזמן האבן מיר
_______________________ באקומען פארלאנגען אויך פון ענגליש-רעדנדע אידן ,און מען האט עס
ישיבות און כוללים ,ווי אויך מוסדות התורה ,וואס ווילן טאקע געדרוקט אויף דער ענגלישער שפראך ,און עס ווערט פארקויפט אין
באקומען מערערע פון די ספרים און קונטרסים ,פאר ספעציעל
די געגנטער ווי פלעטבוש ,פייוו טאונס ,קווינס.
ביליגע פרייזן ,קענען זיך פארבינדן אויפ׳ן נומער347-395-1958 :
ספרים שאפע טבת תשע״ט 38
גליון ק לישראל בס"ד
חק לישראל המבואר
גליון ב' צו מפרסם זיין פארשפרייטען און מחזק זיין דאס לערנען פון חק לישראל,
ווי עס האבן געטון אבותינו ורבותינו הק' שנות דור ודור .
טבת תשע"ט לפ"ק
משלחן המפעל דער לימוד פון "חק"
..קול החק אמאל דערמאנט עס א טאטע ,אמאל א זיידע, פארצייטיש געשטאלט פון אמאל. א
אמאל אן עלטערער שכן פון די יונגע יארן, פון א אידל מיט א פשוט'ער היטל
פילע אידן האבן שוין זוכה געווען נהנה צו זיין פון די שיעורים פון הגאון און אמאל איינער פון די תורה-ריזן פונעם אויפ'ן קאפ ,א צעריסן תהלימ'ל אין
הגדול רבי מיכל זילבער שליט"א פון ירושלים עיר הקודש ,וואס פון פריערדיגן דור ,וועמען מיר האבן נאך זוכה
זיין וואוינארט ,שיינט ארויס אן אור איבער די גאנצע וועלט מיט זיינע די האנט ,פול מיט טהרה און תמימות -שטייט
באקאנטע שיעורים אויף ש"ס ,זיינע געוואלדיגע דרשות און שיעורי תורה געווען צו קענען.
על דרך המוסר .דאס גאונות פון רבי מיכל שליט"א און זיין בקיאות אין פאר אונזערע אויגן .ס'איז זיכער נישט פארהאן
כל התורה כולה ,אינאיינעם מיט זיין קלארע הסברה ,צונעמט די סוגיא פילע מעלות האבן די אמאליגע אידן געהאט.
אויף א קלארן פארנעם און ס'ווערט פארשטענדליך פאר אלע צוהערער. אבער איין זאך האט זיי אלע פארבינדן ,דאס קיינער וואס בענקט זיך נישט צו די אמאליגע
אפילו די שווערסטע בלעטער אין ש"ס אדער די שווערסטע פארצווייגטע איז געווען דער טעגליכער סדר הלימוד פון 'חק
סוגיות ,ווערן אויסגעקלארט כשולחן הערוך ומוכן לאכול דורך די שיעורים אידן ,טאקע די פון די תקופה נאך איידער די
לישראל'.
פון רבי מיכל שליט"א. טעכנאלאגישע פארשריט וואס האט פארפלייצט
לאמיר ארויסברענגען אין געציילטע ווערטער
טראץ דעם גרויסן עול וואס ליגט אויף רבי מיכל שליט"א מיט זיינע דאס גרויסקייט פון דעם סדר הלימוד. די גאנצע וועלט.
פילע שיעורים וואס ער געבט תמידין כסדרן ,האט ער במשך דעם
לעצטן יאר אוועקגעגעבן פון זיין טייערע צייט פאר "מפעל החק" ,צו דאס לויטערע ריינע געשטאלט דערמאנט אונז
געבן שיעורים אויפ'ן סדר הלימוד פון חק לישראל .פונקט ווי ביי זיינע פון א געשטאלט פון שעצונג און אנערקענונג.
שיעורים אויף ש"ס ,איז אויך דא ביי די חק שיעורים אלעס מיט א זיסקייט
און קלארקייט .יעדער פסוק ,יעדע משנה ,יעדעס שטיקל זוהר הקדוש, דער ערשטער טעגליכער לימוד
אלעס ווערט פארגעלערנט בטוב טעם ודעת אויף א לייכטן אופן ,אז דאס
לערנען חק ,אלס סגולה פאר א גוטע פרנסה. דער סדר הלימוד פון חק לישראל האט
הארץ פרייט זיך פשוט מיט א שמחה של תורה. ווי אויך -אז עס איז געווען אנגענומען ביי;
אלע אידן צוגלייך ,תלמידי חכמים ווי בעלי דער הייליגער אר"י הקדוש מתקן געווען,
..בכל לשון בתים -איז דער לימוד געווען דער ערשטער צוזאמגעשטעלט פון אלע חלקי התורה ,געבויט
באשטימער טעגליכער שיעור .צי זאל עס זיין אויפ'ן מאמר חז"ל ,אז א מענטש דארף יעדן
די שיעורים אוף קול החק ווערן איבערגעגעבן טעגליך כדי אז אלע אידן אלס דער עיקר לימוד וואס דער מענטש האט טאג לערנען תורה ,נביאים ,כתובים ,משנה
איבער די וועלט זאלן קענען נהנה זיין דערפון .דעריבער ,אויסער די געלערנט ,צי אלס א הקדמה צי זיינע אנדערע און גמרא .דער חלק התורה איז פסוקים פון די
געוואלדיגע שיעורים פון הגאון רבי מיכל שליט"א אויף אידיש ,זענען שיעורים וואס תלמידי חכמים פלעגן עוסק זיין וואכנדיגע סדרא -שנים מקרא ואחד תרגום ,און
פארהאן נאך פארשידענע מגידי שיעור מיט שיעורים חק לישראל אויך בתורה העכער אכצן שעה א מעת לעת .כאטש די אנדערע לימודים זענען באשטימט געווארן
די צייט וואס עס נעמט אדורכצולערנען דעם דורכ'ן אר"י הקדוש פון די אנדערע חלקי
אין אנדערע מקומות ,א טייל פון זיי זענען: טעגליכן חק שיעור איז קורץ בכמות ,איז אבער התורה און פון זוהר הקדוש .דורכאויס די יארן
די השפעה דערפון גאר ברייט און רייך באיכות. האט דער חיד"א מוסיף געווען אויף דעם סדר
הרה"ג רבי יואל מייזליש שליט"א מגיד שיעור בקהל יטב לב סאטמאר הלימוד 'יוסף לחק' ,וואס דאס נעמט אריין אין
ברוקלין -בל' אידיש צוליב אומבאקאנטע סיבות ,איז דער לימוד זיך די לימודים פון הלכה און מוסר .און אזוי איז
החק צוביסלעך ווי כמעט פארגעסן געווארן אין מען זוכה צו לערנען יעדן טאג אכט שיעורים
דער באקאנטער מגיד שיעור הרה"ג רבי שלמה לוינשטיין שליט"א אונזער דור .אבער היי-יאר זענען מיר אלע גרייט
אויף א טויש! מיר לייגן זיך צוריק אריין בנחלת קבועים.
הרה"ג רבי משה טוביה ליעף שליט"א רב דקהל בית בנימין אגודת אבותינו ,עוסק צו זיין אין דעם לימוד וואס איז
ישראל אין ברוקלין פארצייטנס האט דער לימוד פון חק -ווי
געווען א חק קבוע ולא יעבור ביי אבותינו מ'האט עס גערופן אין קורצן -זוכה געווען צו
די גאנצע סיסטעם פון קול החק איז אוועקגעשטעלט געווארן אויף אן ורבותינו נבג"מ ביז בלויז איין זיין אנגענומען ביי אלע שיכטן און קרייזן פון
אופן אז עס זאל זיין לייכט זיך צו באנוצן דערמיט .צווישן אנדערע ,איז דור פאר אונז. כלל ישראל .ס'איז כמעט נישט געווען קיין איד
דא באזונדערע קנעפלעך פאר יעדן חלק פונ'ם שיעור היום ,ווי אויף וואס דער לימוד זאל נישט זיין פאר אים א חק
ולא יעבור ,טאג-טעגליך .גדולי ישראל האבן
חומש,משנה ,הלכה ,זוהר הק' א.א.וו.
אויך מפליא געווען דאס גרויסקייט פון
..חק לישראל המבואר והמפואר! גרויסע און "פאקעט" סייז
אונזער דור איז א דור אין וועלכן אלע ספרים ווערן מבואר אויף א גרינגער
לשון וואס איז לייכט צו פארשטיין .דעריבער האבן מיר זיך אריינגעלייגט
אין די הייליגע ארבעט פון ארויסגעבן א ברייטער ביאור אויפ'ן לימוד
החק .מיט די הילף פון די וועלט בארימטע ממלכת התורה עוז והדר ,ווי
א שטאב פון תלמידי חכמים האבן אהערגעשטעלט א ארבייט וואס איז
א חידוש בעולם התורה.
כהיום איז ב"ה פארענדיגט די חק לישראל אויף חמשה חומשי תורה,
און יעדער איז מעיד דערויף אז אזוינס איז נאכנישט געווען ,און ווי מיר
הערן כסדר איז דורכדעם צוגעקומען פילע טויזנטער אידן וואס האבן זיך
מיטגעכאפט צום לימוד החק מידי יום ביומו.
מפעל החוק :נתייסדה לע"נ רבותינו הק' שושילתא דדהבא לבית צאנז ,שעודדו את צאן מרעיתם להתדבק בלימוד
הק' "חק לישראל" בכל יום ויום ה"ה מרן קוה"ק רשכבה"ג בעל הדברי חיים זי"ע אבד"ק צאנז,בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי אהרן אבד"ק צאנז,
בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי אריה לייבוש זי"ע אבד"ק צאנז ,בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי מרדכי זאב זי"ע הי"ד אבד"ק צאנז ,בנו מרן הרה"ק רבי ברוך זי"ע הי"ד אבד"ק גריבוב ורב הצעיר בצאנז.
זכותם הק' וזכות כל הצדיקים הק' שיסדו וחזקו את לימוד הקדוש הזה יגן בעד כל הלומדים החשובים להתברך בכל מילי דמיטב ויתקיים ברכת הצדיקים פרנסה בשפע רב ובנקל
ר' אברהם ב .דערציילט: די סגולה און ישועה דורך לימוד חק
פאר בערך 20יאר צוריק איז דער מצב הפרנסה אין אמעריקע געווען גאר שווער .מיליאנען דאס לערנען חק לישראל איז באשטימט געווארן דורכ'ן הייליגן אר"י
האבן ליידער פארלוירן זייערע פרנסות ,וגם אני בתוכם .מיט די צייט זענען מיינע חובות הקדוש ,זיין תלמיד רבי חיים וויטאל ,און שפעטער דורכ'ן חיד"א מיט'ן סדר
ליידער געוואקסן ,ביז איך בין אנגעקומען צו א מצב וואס דער באנק האט געוואלט "יוסף לחק" .זיי האבן אריינגעלייגט געוואלדיגע הייליגע סודות אינ'ם לימוד
צונעמען מיין הויז .אין מיין שווערן מצב ,האט א ידיד מיך גע'עצה'ט צו גיין צו א געוויסער החק ,און דאס איז די סיבה פארוואס דער לימוד האט אין זיך אזוי פיל סגולות
צדיק ,פאר וועמען איך האב מיך אפגערעדט אויף מיין שווער פעקל .דער צדיק האט מיר
מייעץ געווען אז איך זאל אנהייבן לערנען חק לישראל אויף א טעגליכן פארנעם ,און ער אויף יעדן ענין -בני חיי ומזוני.
האט מיר מבטיח געווען אז ביז 30טעג וועל איך בעז"ה זען א ישועה .און אזוי האט טאקע
פאסירט ,פון די ברכה פונ'ם צדיק -באזירט אויף די ווערטער פונ'ם הייליגן שינאווער ספעציעל האבן צדיקים פון אלע דורות געזאגט ,אז דער לימוד החק איז
רב זי"ע ווי דערמאנט -בין איך ב"ה געהאלפן געווארן .אינ'ם זעלבן חודש ווען איך האב שטארק מסוגל אויף פרנסה ,ווי ס'איז באקאנט וואס דער הייליגער שינאווער
אנגעהויבן צו לערנען חק מיט א קביעות ,האט מען מיר פארגעלייגט גאר א גוט געשעפט, רב זי"ע האט געזאגט ,אז לערנען חק לישראל טאג טעגליך איז א סגולה פאר
וואס איך האב פארדינט גאר אסאך געלט דערפון ,אויף אזוי ווייט אז איך האב געקענט פרנסה ,און ער האט דאס געבויט אויף א לשון הגמרא (ביצה טז" ,):חק -לישנא
אפצאלן אלע מיינע חובות ,באצאלן דעם באנק אז זיי זאלן נישט צונעמען מיין הויז ,און
דמזונא הוא".
ס'איז מיר נאך געבליבן א פאר דאלער אויף צום לעבן פאר א לענגערע תקופה. *
"בשעת'ן לערנען חק לשון חכמים מרפא
טרעף איך תשובות פאר די
וואס פרעגן אן ביי מיר"... תשובה ליום הדין
דער סאטמארער רבי הרה"ק רבי יואל טייטלבוים זצוק"ל קביעות עתים לתורה איז איינע פון די זאכן אויף וואס מ'פרעגט א מענטש ביים יום הדין
האט דערציילט :נאך די הסתלקות פונ'ם הייליגן ייטב לב פון לאחר מאה ועשרים .לעצטנס איז פארשפרייט געווארן דער לימוד חק לישראל ,וואס דאס איז אין
סיגוט זצוק"ל ,ווען מיין טאטע דער קדושת יום טוב זצוק"ל האט א בחינה פון מיעוט המחזיק את המרובה ,און דאס איז אזוי חשוב ,וויבאלד אין אזא קורצער זמן
איבערגענומען דאס רבנות אין סיגוט ,איז איין טאג געקומען צו אים לערנט מען אלע סארט לימודים .דאס איז מסודר דורכ'ן הייליגן אר"י הקדוש ותלמידיו ,מ'לערנט
זיין עלטערער ברודער הרה"ק רבי משה יוסף טייטלבוים זצוק"ל דארט חכמה ,מוסר און דינים .ווי שיין איז דער מנהג פון געוויסע שטעט וואס די אידן נעמען זיך
וועלכער איז געווען רב אין די שטאט אוהעל ,כדי זיך מייעץ צו צוזאם יעדן טאג צו לערנען דעם סדר חק לישראל ,א מגיד שיעור לערנט פ ָאר פאר אלעמען ,ער
זיין מיט אים צי ער זאל אננעמען א רבנות פאסטן אין אן אנדערע איז מסביר די הלכות ,און טיילמאל אויך די ווערטער פונ'ם זוהר הקדוש ,און אזוי אויך דער סדר
שטאט .דער קדושת יום טוב האט אים אויסגעהערט ,און דאן האט
ער אים געזאגט" ,איך בעט דיך מיין גרויסער ברודער ,ווארט צו ביז יוסף לחק ,אויף אזא אופן אז אפילו דער גרעסטער עם הארץ קען זוכה זיין דאס צו לערנען...
מארגן און איך וועל דיר ענטפערן וואס צו טוען" .צומארגנס האבן (פלא יועץ ,קביעות)
זיך די צוויי ברידער ווידער געטראפן ,און דער קדושת יום טוב האט
אריכות ימים
אים געענטפערט וואס ער האט צו טוען.
ס'איז זיכער אז דאס לערנען דעם סדר פון חק לישראל איז א סגולה פאר אריכת ימים און
צו אלעם גוטן וואס דאס אויג האט נאכנישט געזען
פרעגט אים זיין ברודער" ,פארוואס האסטו מיר דאס נישט (יסוד ושורש העבודה שער הניצוץ פרק ו ,נאכ'ן מבאר זיין
געקענט ענטפערן נעכטן?" האט דער קדושת יום טוב זיך אנגערופן, באריכות דעם סדר הלימוד פון חק)
"איך לערן יעדן טאג חק לישראל ,און פון דארט באקום איך די
תשובות אויף די שאלות וואס מ'פרעגט מיר .היינט ווען איך האב דבר יום ביומו
געלערנט דעם חק פון מאנטאג פרשת בשלח ,האב איך
געלערנט די ווערטער פון די גמרא ,מאן דביש ליה בהאי ער פלעגט זאגן עטליכע קאפיטלעך תהלים מיט א זיסקייט יעדע נאכט ,און אזוי אויך האט
מתא ילך למתא אחרינא ,וועמען עס איז שלעכט אין ער זיך איינגעפירט מיט א קביעות צו זאגן טעגליך דעם סדר החק.
איין שטאט ,זאל גיין צו א צווייטע שטאט .דעריבער
(מתוך עדותו של הרב יעקב ליפשיץ
האב איך געוואוסט וואס צו ענטפערן". מזכירו של רשכבה"ג הגאון
רבי יצחק אלחנן ספעקטאר)
על פי סוד
דער סאטמארער רבי האט צוגעלייגט ,אז די חק לישראל המבואר איז ברוך ה' אז ס'איז שוין פארשפרייט געווארן ביי אלע בעלי בתים ,אז
כאטש זיין טאטנ'ס סדר היום איז געווען פול שוין היינט צוטאג דא צו תיכף נאכ'ן דאווענען ,לערנט מען דעם סדר חק לישראל לויט א סדר
מיט מערערע שיעורים ,סיי וואס ער האט באקומען אין 2הערליכע קבוע טאג טעגליך .און אפילו תלמידי חכמים וואס לערנען שוין תורה,
אליין געלערנט און סיי וואס ער האט געלערנט אויפלאגעס ,גרויסע און נביאים ,כתובים ,גמרא און תוספות ,דאך איז גוט אז זיי זאלן לערנען דעם
מיט זיינע תלמידים אין די גרויסע ישיבה קליינע סייז'ס ספר חק לישראל ,וויבאלד דער הייליגער אר"י הקדוש האט דאס מסדר
וואס ער האט געפירט ,דאך האט ער קיינמאל געווען על פי סוד .און אזוי שטייט אין ספר זכרון יהודה פון הגאון הקדוש
פארפאסט צו לערנען זיין שיעור קבוע און חק! בעל אמרי אש ,א תלמיד פון חתם סופר ,אז ער פלעגט לערנען דעם סדר
החק יעדן טאג
(ליקוטי מהרי"ח).
ב
הגליון נתנדב ע״י :הרה״ח הנגיד ר׳ יעקב קליין שליט״א לרפואת הרה״צ ר׳ אלעזר מרדכי בן אסתר יהודית רב דקהילת ברסלב צפת לרפו״ש
ק דער לימוד פון אלע דער הייליגער רמב"ם
לישראל חלקי התורה
א דוגמא פון יגיעה בתורה טראץ זיינע פילע טרדות
מענטש דארף איינטיילן זיינע יארן ,א דריטל לערנען מקרא ,א דריטל רבי שמואל אבן תיבון איז געווען פון די גרויסע חכמים אין זיין דור .זיין גרויסקייט
אין תורה ,אינאיינעם מיט זיין קענטעניס אין לשון הקודש און אזוי אויך אין די
משנה ,און א דריטל גמרא (קידושין ל.).א אראבישע שפראך ,האט געברענגט צו דעם אז דער הייליגער רמב"ם האט זיך
פארלאזט אויף אים מיט'ן איבערזעצן זיינע ספרים וואס ער האט געשריבן אויף
די דערמאנטע ווערטער פון די גמרא וואס שטעלן אוועק א קלארע הוראה אויף
דער סדר הלימוד ,איז באמת א פלא ,צי דען פירן מיר זיך אזוי? צי דען טיילן אראביש צו לשון הקודש (ווי דער ספר מורה נבוכים ,און נאך).
מיר איין אונזער צייט פון לערנען אויפ'ן דערמאנטן סדר? פונקט ווי דער רמב"ם האט געשעצט רבי שמואל ,אזוי איז אויך געווען אויף
פארקערט דאס שעצונג פון רבי שמואל צום רמב"ם ,דערצו זיין גרויסע שאיפה זיך
מערערע תירוצים זענען שוין געזאגט געווארן צו פארענטפערן די קשיא, צו באגעגענען מיט'ן רמב"ם פנים אל פנים ,כדי צו שמועסן מיט אים בדברי תורה
אבער אויף אן אנדערן אופן פון אלע ,האט דער הייליגער אר"י הקדוש עס און עניני רפואה ,וויבאלד פונקט ווי דער רמב"ם ,איז רבי שמואל אויך געווען פון די
פארענטפערט ,ער האט מתקן געווען און מייסד געווען דעם לימוד חק לישראל. גרויסע חשוב'ע דאקטוירים אין זיין דור .אין א בריוו וואס רבי שמואל האט געשיקט
פון זיין וואוינארט אין גרנדה ,שפאניע ,צום רמב"ם וועלכער האט געוואוינט אין
במקרא מצרים ,וואו ער שמועסט אויס מיט אים געוויסע ענינים פון זיין ספר מורה נבוכים,
דער טעגליכער לימוד פון חק ,הייבט זיך אן מיט פסוקים פון די וואכנדיגע דרוקט ער אויס זיין שטארקער ווילן זיך צו באגעגענען מיט אים.
פרשה ,שנים מקרא ואחד תרגום .די צאל פון די פסוקים פאר יעדן טאג זענען
אוועקגעשטעלט על פי קבלה ,זונטאג און מיטוואך לערנט מען זעקס פסוקים, דער רמב"ם האט זיך שטארק געפרייט צום בריוו
מאנטאג לערנט מען פיר פסוקים ,און דינסטאג און דאנערשטאג לערנט מען וואס ער האט באקומען פון רבי שמואל ,אבער ער
פינף פסוקים .ליל ששי לערנט מען זעקס און צוואנציג פסוקים כמנין שם האט זיך אנטשולדיגט אויף דעם וואס ער האט
נישט די געלעגנהייט זיך צו טרעפן מיט אים .ער
הוי"ה. איז מאריך דארט אינ'ם בריוו אים צו דערציילן
איבער זיין אנגעשטרענגטער סדר היום ,ווען
נאכ'ן לערנען די פסוקי התורה ,איז פארהאן א סדר פון לימוד נביאים ,אחד אינדערפרי דארף ער לויפן צום קעניגליכן
מקרא ואחד תרגום .בדרך כלל זענען די פסוקים פון די הפטרה פון די וואך. פלאץ אין קהיר וואס איז אזוי ווייט ווי צוויי
תחומי שבת פון זיין הויז ,און דארט דארף ער
דאן זענען דא פסוקים פון כתובים ,וואס נעמט אריין גאנץ ספר משלי ,און אזוי זיך פארזוימען ביז בערך חצות היום.
אויך פסוקים פון ספר תהלים.
בחצות היום ווען ער קומט צוריק אן אהיים,
במשנה ובתלמוד טרעפט ער פילע מענטשן -גוים ווי אידן,
חשוב'ע ווי נישט חשוב'ע -וועלכע ווארטן אים
די זעקס טעג פון די וואך זענען איינגעטיילט קעגן די ששה סדרי משנה, אפ ביי זיין שטוב .עס געפינען זיך דארט שופטים
זונטאג לערנט מען א פרק משניות פון סדר זרעים ,מאנטאג פון סדר מועד, און שוטרים ,אוהבים און שונאים ,א געמיש פון אלע
דינסטאג פון סדר נשים ,מיטוואך פון סדר נזיקין ,דאנערשטאג פון סדר קדשים סארטן וואס ווייסן שוין ווען ער קומט צוריק אן אהיים.
און פרייטאג פון סדר טהרות .יעדן טאג פון די וואך ,הייבט זיך אן דער לימוד איך גיי אראפ פון די בהמה און איך וואש זיך די הענט ,און
משניות דארט וואו מ'האט זיך אפגעשטעלט די פארגאנגענע וואך יענעם טאג. דאן בין איך פארנומען מיט'ן זיי היילן און זיי שרייבן אנווייזונגען ווי אזוי זיך צו היילן.
דער טעגליכער לימוד הגמרא ,האט בדרך כלל א שייכות צו די משנה וואס דאס גייט אן ביז ביינאכט.
מ'האט געלערנט יענעם טאג ,און טיילמאל איז די סוגיא פון די גמרא טאקע
דער רמב"ם לייגט צו ,אז זיין אנגעשטרענגטער סדר היום מוטשעט אים אזוי
אויף די משנה וואס מ'האט געלערנט. אויס ,אז ווען עס קומט ביינאכט האט ער אפילו נישט קיין כח צו רעדן ,אזוי אז
עס קומט אויס אז קיינער קען נישט רעדן מיט מיר פערזענליך אויסער אום שבת
קבלה -זוהר הקדוש
קודש.
נאך א חלק פון תורה שבעל פה וואס מ'לערנט יעדן טאג ,איז דער לימוד ספר
הזוהר הקדוש אויף די וואכנדיגע סדרא .געווענליך איז דאס א מוסר שמועס, ווען מ'לייענט אט דעם בריוו פונ'ם רמב"ם ,שטעלט זיך א שאלה .אויב דער
וואס האט א שייכות צו ענינא דיומא .אין די ימי השובבי"ם לערנט מען ענינים רמב"ם איז געווען אזוי פארנומען אלע זיינע יארן ,נו ווען האט ער געהאט צייט צו
וואס זענען מעורר צו תשובה ,אין די דריי וואכן צווישן שבעה עשר בתמוז און שרייבן אלע זיינע ספרים ,ווי דער יד החזקה להרמב"ם ,זיין פירוש אויף ששה סדרי
תשעה באב לערנט מען ענינים אויפ'ן חורבן בית המקדש א.א.וו .יעדן פרייטאג משנה ,מורה נבוכים ,שמונה פרקים ,זיינע פילע בריוו צו מערערע קהלות ישראל
בכל מקומות מושבותיהם ,און נאך און נאך -ווען האט ער געהאט צייט פאר דאס
לערנט מען ענינים פון שבת קודש וואס ווערן דערמאנט אין זוהר.
אלעס?
יוסף לחק -הלכה ומוסר
דער ענטפער צו די שאלה געפינען מיר אין די ווערטער פונעם רמב"ם זעלבסט
די הלכות און מוסר וואס מ'לערנט אינ'ם סדר החק ,ווערן אנגערופן מיט'ן אין הלכות תלמוד תורה ,וואו ער שרייבט :יעדער איד איז מחוייב צו לערנען תורה,
נאמען יוסף לחק ,על שם דער חיד"א וואס האט דאס מייסד געווען .רוב הלכות סיי אן ארימאן און סיי אן עושר ,סיי א געזונטער מענטש און סיי א בעל יסורין ,סיי
זענען פונעם רמב"ם ,און אויך איז דא הלכות פון שולחן ערוך .דער סדר הלימוד א יונגער מענטש און סיי אן אלטער מיט זיינע שוואכע כוחות ,אפילו אן ארימאן
וואס דארף צוזאמנעמען געלט זיך צו קענען האלטן ביים לעבן ,און אפילו איינער
פון פרייטאג איז בדרך כלל פון הלכות שבת. וואס דארף אויסהאלטן א ווייב מיט קינדער ,איז ער מחוייב צו באשטימען א צייט צו
דאס לערנען מוסר פונ'ם סדר החק - ,ובפרט אין די יעצטיגע טעג פון לערנען בייטאג און ביינאכט ,ווי עס שטייט אין פסוק ,והגית בו יומם ולילה.
שובבי"ם -איז געווענליך א ליקוט פון פריערדיגע מוסר ספרים ,ווי שערי
תשובה לרבינו יונה ,ספר חסידים פון רבי יהודה החסיד ,ספר חרדים פון רבי און דער רמב"ם איז טאקע געווען א נאה דורש ונאה מקיים .יעדע איבריגע
מינוט פון טאג וואס ער איז נישט געווען פארנומען צו היילן די קראנקע ,האט
אלעזר אזכרי ,און שער הקדוש פון רבי חיים וויטאל ,און נאך. ער אויסגענוצט אויף צום לערנען די הייליגע תורה ,און פון דעם איז געבליבן זיין
אבער נישט יעדער איד איז זוכה צו זיצן באהלה של תורה במשך רוב שעות פונ'ם טאג, הייליגע ירושה לדורות עולם.
מ'איז פארנומען מיט טרדות הפרנסה און אנדערע זאכן וואס נעמען צו די מנוחה פונ'ם
דער פסוק זאגט ,לא ימוש ספר התורה הזה מפיך והגית בו יומם ולילה .ס'איז נישטא
מענטש ,און דאס האלט אונז אפ פון עוסק זיין בחיי עולם דורכאויס דעם טאג. קיין איין איד ,וואס דער פסוק ציטערט נישט אויף זיין נשמה ,ווייל דאס לערנען תורה איז
דאס חיות פון יעדן איד .אינדערפרי נאך ברכת התורה ,איידער מיר הייבן אן תפלת שחרית,
אבער פון די אנדערע זייט ,ווער וויל דען נישט זוכה זיין צו תורה ,און ווער וויל דען נישט זאגן מיר די משנה אלו דברים שאין להם שיעור ,און אזוי אויך פאר תפלת מנחה זאגן מיר
לערנען יעדער חלק פון די תורה הקדושה? ווער וויל דען נישט קונה זיין ברייטע ידיעות אין
דעם קאפיטל אשרי יושבי ביתך ,כדי זיך צו שטעלן דאווענען מתוך דברי תורה.
משנה ,גמרא ,הלכה און מוסר? און וואס איז מיט א שטיקל זוהר הקדוש?
ג
חק לישראל איז א סדר לימוד יומי וואס חק
נעמט אריין שנים מקרא ואחד תרגום ,א
טעגליכע משנה ,הלכה ,מוסר און זוהר.
מיט א סדר הלימוד וואס איז ספעציעל
אוועקגעשטעלט פאר יעדן טאג פון יאר.
יעדער לערנט לישראל חק
וואס איז אן
אלטער לימוד
אוועקגעשטעלט
געווארן דורכ'ן אר"י הקדוש ,איז אלץ געווען
אנגענומען בכל תפוצות ישראל .דאס איז
געווען ווי ברויט צום עסן פאר יעדן ,תלמידי
חכמים ווי בעלי בתים צוגלייך ,כולל יונגעלייט שובבי"ם
און חק לישראל
ווי ביזנעסלייט ,אלטע ווי יונגע ,אלע האבן
דער הייליגער ווילעדניקער זי"ע שרייבט אין
געלערנט חק לישראל מידי יום ביומו. זיין ספר "שארית ישראל" (שער השובבים):
"איך האב מקבל געווען פון מיינע רבי'ס אז
סדר שמות צום נייעם סדר שמות, דער ריכטיגער תיקון פאר די עניינים פון
מיט'ן נייעם טעלעפאן 'שובבים' איז דורך זיך באהעפטן מיט דער
תורה הקדושה ,סיי תורה שבכתב און סיי
ליין וואו מ'קען הערן תורה שבעל פה ,און דאס איז דורך לערנען
דעם ספר הקדוש 'חק לישראל' .און א רמז
בא'טעמ'טע געשמאקע דערצו איז דער פסוק 'וחוק בשארו שם'".
שיעורים אויפ'ן סדר החק דורך וועלט
בארימטע מגידי שיעור ,און נאכדערצו מיט'ן
נייעם חק לישראל המבואר וואס איז נאר וואס
ארויסגעקומען אין 2סייזעס ,וועלן מיר זיך
אלע מצרף זיין צום טעגליכן באשטימטן לימוד
מיט א שטארקייט.
אזוי ווי טויזנטער אידן האבן זיך מצרף מיט די לומדי מודעה לגבאי
החק אין עס איז דא א מאנגל פין חק׳ס אין די שילן בתי מדרשים
פארטיילט מען לזיכוי הרבים געבינדענע נייע חק׳ס
המבואר בחינם פאר בתי מדרשים
FLYINKOLORS אויב האט איר נאך נישט באשטעלט אייער חק אויף שמות
חלק א' און חלק ב' ,אזוי אויך א בית מדרש וואס האט נאך
אינגאנצן נישט באקומען אין זיי ווילן א גאנצע סעט
קול מפעל החק212-444-9955 : ביטע רופט אריין וואס פריער צו 845-637-3323
קול הלשון718-906-6400 : אדער שיקט אן אימעיל צו [email protected]
כל הקודם זכה
בברכת להגדיל תורה ולהאדירה
MIFAL HACHOK | 991 Willoughby Ave Suite 200 Brooklyn NY 11221 | 718.506.9365 | [email protected]
גליון זו נתנדב ע״י ידידנו הנדיב הנכבד מוה"ר יהודה בן שרה רבקה לאוי"ש כהנה הי"ו
להרבות ולחזק לימוד בספר הק' "חק לישראל" ויה"ר שבזכות פעולותיו הכבירים להרבות לימוד הקדוש זה יזכה לרפואה שלימה במהרה בתוך שאח"י ולכל השפעות טובות
| כשרות | בס"ד
הרב אלימלך פריעדמאן
משגיח בוועד הכשרות טארטיקוב בראשות הרה"ג יחיאל באב"ד שליט"א
אין קעז פאבריק
פראנצויזישן פארשער מיט'ן נאמען לואיס היימישע בעלי מכשירים טוען אין אזא פאל איז לס א הקדמה כללי איז כדאיא
פאסטער ,וואס האט פרובירט אויפצוקומען מיט אז מען טוישט אריבער צו אן אנדערע "האלדינג
א מהלך וויאזוי וויין – מיט וואס פראנקרייך טאנק" אזוי אז די מילך זאל נישט ליגן 24שעה מקדים צו זיין אז די סעריע
איז געבענטשט – זאל זיך האלטן לענגער און אין דעם זעלבן טאנק .אין דעם טאנק לויפען ארטיקלען זענען געשריבן באופן
עס זאל נישט אזוי שנעל זויער ווערן ,איז ער לאנגע אייזענעס וואס ווערט גערופן agitator כללי ,און אין יעדע קעז פאבריק
אויפגעקומען אין יאר 1863מיט דעם געדאנק וואס דאס מישט די מילך ,און עס זענען פארהאן איז דא געוויסע שינויים הן אין
אז אויב מען הייצט אן די וויין הרג'עט עס די וואס טענה'ן אז דאס העלפט אז עס זאל נישט
באצילן און די וויין האלט זיך לענגער ,אבער ווערן כבוש( ,וכדעת רב אחד המובא בעיקרי דעם פסאדררציפיוןטידשערגפערשאטדואלקטציעפואןון האןמאאיןל .דעםא
מען דארף עס תיכף ומיד אפקילן כדי עס זאל הד"ט הובא בפתחי תשובה סי' ס"ט ס"ק ל"ג)
אבער רוב בעלי מכשירים פארלאזען זיך נישט אופן פוהןפראאדאויקדצליע.מיטמירא פהאשובןט'עארויסהיגטעלקליבן
נישט פארלירן דעם טעם. אויף דעם( ,וכפי שמובא בפת"ש שם שאף אותו איין סאודירפ'וןואקסאופו,עטא זיציןעריליסיןכטתהפלאירמ'דלי אחיןשוב'ע
שפעטער מיט די יארן האט מען אדאפטירט
דעם געדאנק אויך אויף מילך ,און דאס האט רב חזר בו). די הליאיננטע,רפומילטמציוטהאטלהטרן.ה און תמימות -שטייט
שטארק געהאלפן קעגן דעם וואס עס איז ביז עס זענען דא אזעלכע וואס זענען
דעמאלט געווען אן אפטע ערשיינונג אז מענטשן אויפגעקומען מיט אזא המצאה .יעדע טאנק פאר אונזערע אויגן .ס'איז זיכער נישט פארהאן
זאלן ערנסט קראנק ווערן נאכ'ן טרינקען מילך, האט א פלאץ פון וואו די מילך קומט אריין און
ווייל די מילך איז געווען פארפעסטעט מיט אן אנדערע פלאץ פון וואו די מילך גייט ארויס, קיינער וואס בענקט זיך נישט צו די אמאליגע"סיילאו –
שעדליכע באקטעריע .אין יאר 1910איז עס נעמט מען א פאמפ און מען איז עס מחבר צום
געווארן א געזעץ אין ניו יארק סטעיט אז אלע פלאץ פון וואו די מילך קומט ארויס און די אידן ,טאקע די פון די תקופה נאך איידער די
מילך וואס מען פארקויפט פאר די מאסן דארף אנדערע זייט איז מען מחבר צו דעם פלאץ וואו
די מילך קומט אריין ,און מען לאזט עס גיין טעכנאלאגישע פארשריט וואס האט פארפלייצטה ָאלדינג טאנק"
פארדעם ווערן פעסטוריזירט. און מען רעכנט אויס אז במשך 24שעה זאל די די גאנצע וועלט.
די אופן וויאזוי די פעסטערייזער ארבעט
איז ווי פאלגנד (עס זענען דא נאך אופנים ווי גאנצע מילך ארויסגיין און צוריק אריינגיין. דאס לוינטאעכרדעעםרייונועאסגעשדטעראלטמ דשגעירחמאנבטאקואוקנזט די
אזוי דער מאשין ארבעט ,אבער מיר שרייבן דא אנדערע אבער זענען נישט צופרידן פון פוןחאותגמעושתטאפולנטעםפוןטרשאעקצ,ונגאיזאוןדעאנרערגוקיענומנחג.בר א
איין אופן היות דאס איז פשטות די מערסטע דעם ,מיט דער טענה אז היות מען איז מחבר פייפ צום טראק ,און די גאנצע אינהאלט פונעם
פארשפרייט) :עס לויפן לאנגע רערן וואס אין דעם פאמפ ,און אזוי אויך די פייפ וואס טראגט טראק גייט אריין אין א גרויסן טאנק ,וואס ווערט
דעם לויפט סטיעם פונעם בוילער און ארום דעם אריין די מילך ,איז אפשר הייסט דאס גאר ווי גערופן "סיילאו" אדער "ה ָאלדינג טאנק" .ווי
איז דא נאך א רער וואס אין דעם לויפט די מילך איין כלי מיט דעם טאנק און עס הייסט ווייטער דעפרארסשדטרענדהללייךמודמאכפוטן דחעקר מלישגשירחאלקודהםא זטיכער
און די סטיעם הייצט אן די מילך צו בערך 170- ווי די מילך איז געווען 24שעה אין דער זעלבער דעראז הדייעלריגעטראנקאר"אייז הליקידודישג אמוןתקןאינגגאעונוצעןן ,ריין.
160דעגרי (פארענהייט) ,און תיכף דערנאך כלי ,נאר עס ווערט בלויז ארום געמישט און אויף צוזאדמאגרעטשלטיעגלטטדפיוןמיאללךע בחילזקימעהןתומרהא,כגטעבדוייטטשיז.
ווערט די מילך אפגעקילט צו בערך 90דעגרי, דעם פארלאזן מיר זיך נישט ווי אויבן דערמאנט. אויפא'ןסאמךאממראלחזפ"על,לטאזזיךא אומיעסנטמשערדואוירףאיייןעדןטראק
דאס ווערט געטון ,סיי וויבאלד מען וויל נישט ודדאוטויואאןרגככעאאאאג'נייננןסיזדמצדלנירוגגדעעסואפ.אעערר.יררנבעל"סאךעלדןייןידיעלראדבידרןאהעמעתפווקיםסחר-דירדללייוהטעקשםט,ושנאוסעינזהענרגםקעתילפבנוויוימכואןרעטאןקעאביהרסעםאדבש,אאיררניאימוזיעובכןאשאץדמפחטתנרויאסטדדפיובךמוניעקנאתטיערכםרער,םלועםגגםיולעפסםטומפונ,וחןואאשלאאנאצנורקורדיקהןייןטםב,גימאיעועןטןס
קאליע מאכן דעם טעם פון די מילך ,און סיי "ּפעסטוריזירן" התודראהסאוטןויפשוןטזומהערן האוקידוךשו.ויידולרכעאסויסאיזדיאינגארעןזאפט
וויבאלד אויב די מילך איז הייס קען מען נישט
נאך פאר מען קען צוגיין צו דער עצם האטמידטעחרלחבידע"כוא"םמ.וסיף געווען אויף דעם סדר
מאכן קיין טשיז דערפון. פראדוקציע ,דארף די מילך דורכגיין א פראצעדור
וואס ווערט גערופן "פעסטעריזעישאן" הלימוד 'יוסף לחק' ,וואס דאס נעמט אריין אין
שאלות אויפ'ן ( ,)pasteurizationדאס מיינט אז מען הייצט
פעסטערייזער אן די מילך צו א הויכע טעמפעראטור און זיך די לימודים פון הלכה און מוסר .און אזוי איזשאלות אויפ'ן
דורך דעם ווערן פארניכטעט אלע באצילן און
דא איז שוין דא די ריכטיגע שאלות ,וויבאלד מען זוכה צו לערנען יעדן טאג אכט שיעורים
די גאנצע פראצעדור איז הייס ווערט דאך אלעס באקטעריע וואס געפינען זיך אין די מילך.
פול מיט בליעות פון חלב עכו"ם .נאך א זאך ,די דער אויפטו פון דעם רעיון קומט פון א קבועים".האלדינג טאנק"
פארצייטנס האט דער לימוד פון חק -ווי
מ'האט דעיסשגאעלרוופתןאאוייןפ'ןקו"רהצןאל-דיזנוגכ"הזגענעועוןעןבעצורך די
ווזכוילילאןאלזזספיעייאאךדנלעשרגעבמרבעורעמעאנרו,רעלול.ומיריאעמטזסוןו'ואאידדואגיייב-זזי4פי'מטא2ןיכלעלאמגשטנלךלעיעיאעזטנךהש,.אקנטלשיועיגוזשדריכדאיוטאטןסלטןריגרפפדעןאאיאועווןרקלשמ,עירןגאנאקןאילראקליםאיטריייזןנוןאהדועאאאעפחםיבורקדןןמטטאאכענטקס
אויךאסמופרליאאלגץעוכובעוןשדאכסמגבורושילס.קיניאטרפודןא מאכט זיך
מער אז די מילך זאל דארפן ליגן אינעם טאנק
פאר מער ווי 24שעה ,דעריבער ,וואס רוב
מפעל החוק :נתייסדה לע"נ רבותינו הק' שושילתא דדהבא לבית צאנז ,שעודדו את צאן מרעיתם להתדבק בלימוד
הק' "חק לישראל" בכל יום ויום ה"ה מרן קוה"ק רשכבה"ג בעל הדברי חיים זי"ע אבד"ק צאנז,בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי אהרן אבד"ק צאנז,
הצעי3ר4בצאנז. מרן הרה"ק רבי ברוך זי"ע הי"ד אבד"ק גריבוב ורב הרה"ק רבי מרדכי זאב זי"ע הי"ד אבד"ק צאנז ,בנו מ"מ מרן לייבוש זי"ע אבד"ק צאנז ,בנו אריה רבי הרה"ק מרן מ"מ בנו
להתברך בכל מילי דמטיטבבתויתתקיישםעב״רכטת הצדיקים פרנסה וחזקו את לימוד הקדוש הזה יגן בעד כל הלומדים החשובים הק' שיסדו זכותם הק' וזכות כל הצדיקים
בשפע רב ובנקל
| כשרות |
דינער ווערט די לופט און אלץ ווייניגער ווערט דער ״סיילאו״ ,האלדינג טאנק
די פרעשור און אלץ שנעלער וועט דאס וואסער
ווערן סטיעם .ביי 1,000פיס העכער'ן ים פלאך איידער עס גייט אריין אינעם טאנק גייט עס דורך א פילטער
וועט וואסער באבלען ביי 206דעגרי .לדוגמא,
אין נארט דעקאטע ווערט פון וואסער פארע ווערט פארע .און דאס ווענדט זיך אין יעדע מין סטיעם ווערט – עכ"פ אין א גרויס חלק פון די
ביי ,205און אויב וועט איר פרובירן צו קאכן זאך לויט ווי זיין "פלעש פוינט" איז .וואסער פאבריקן – איבערגענוצט נאך דעם וואס מען
וואסער אויף א בארג ביי א הייך פון 10,000 האט א "פלעש פוינט" פון 212דעגרי ,קאנאלע קאכט דערמיט ,דאס הייסט ,דער בוילער קאכט
פיס העכער'ן ים פלאך וועט דאס וואסער שוין אויל האט א "פלעש פוינט" פון 450דעגרי, אויף וואסער און ווען וואסער קומט אן צו 212
סאיביען אויל האט א "פלעש פוינט" פון ,600 דעגרי (פארענהייט) ווערט עס סטיעם ,וואס אין
אויסקאכן ביי 193דעגרי! אייזן ווערט אויס ביי ,2862און אזוי ווייטער,
מיר האבן שוין אמאל געזען א ספעציעלע יעדע זאך לויט וויאזוי ער איז צאמגעשטעלט. מאמע לשון איז דאס "פארע".
כלי וואס מאכט וואסער באבלען ביי אזוי נידריג די נומערן וואס מיר האבן דא געגעבן איז אבער צו פארשטיין בכלליות די אופן פון קאכן אין
ווי 95דעגרי (פארענהייט)! דורך דעם וואס נאר ביי אזא פלאץ וואס איז ביי דער הייך פונעם רוב פארבריקן היינט צוטאג'ס ,לאמיר מקדים זיין
עס וועקיומט ארויס די לופט .דאס זעלבע איז ים ,גערופן .sea levelדאס הייסט לויט וויפיל אפאר מציאות'דיגע ידיעות וועלכע וועלן בס"ד
פארקערט ,ווי מער פרעשור דאס וואסער האט פרעשור עס איז דא ביי אזא הייך .קומט אויס צוניץ קומען אין די קומענדיגע ארטיקלען .יעדע
אלץ מער היץ קען עס פארנעמען איידער עס אז וואסער וועט אויפקאכן (באבלען) און ווערן דבר לח אין די בריאה האט א געוויסע דעגרי היץ
סטיעם ביי ,212אבער ווי העכער מ'גייט אלץ – גערופן בלשון החוקרים "פלעש פוינט" – וואס
ווערט אויסגעקאכט. ביי יענעם גראד ווערט עס אויס וואסער און עס
היינטיגע טעג ווערט שוין כמעט נישט
באנוצט אין דער קאמערציעלער וועלט קיין
פייער צום קאכן ,נאר וואס דען? יעדע פאבריק
פארמאגט א גרויסע בוילער וואס דארטן קאכט
וואסער מיט א גרויסע היץ ביז עס ווערט סטיעם,
דערנאך ווערט די סטיעם געפירט דורך א נעץ
פון רערן ביז עס קומט אן צום טאפ ,דער טאפ
האט ארום זיך נאך א שיכט אזוי ווי א מאנטל
ארום זיך און אינצוישן דעם טאפ און דעם
מאנטל לויפט דורך דער סטיעם און אזוי ווערט
דאס עסן אינעם טאפ אפגעקאכט .דאס איז היינט
דער סדר הנפוץ וויאזוי פאבריקן קאכן עסן.
דערנאך זענען דא צוויי אופנים וואס די
פאבריקן טוען מיט'ן סטיעם :אדער לאזט מען עס
ווערן צוריק קאלט און מען לאזט עס ארויסגיין
צום אפלויף ,אדער איז דא א ספעציעלע מאשין
וואס הייסט א "קאנדענסער" ,וואס דאס מאכט
צוריק פון סטיעם צו וואסער און דערנאך גייט
דאס וואסער צוריק אריין אינעם בוילער ,וחוזר
חלילה דעם גאנצן סדר .דער אויפטו דערפון
פאר די קאמפאניס איז צווייפאכיג .איינס אז מען
דארף נישט האלטן אין איין אנפילן דעם בוילער
מיט פרישע וואסער .צוויי ,אפילו די סטיעם איז
שוין צוריק וואסער איז עס אבער נאך אלץ נישט
קאלט און ווען מען לייגט דאס אריין אינעם
בוילער דארף מען סאך ווייניגער אנהייצן דעם
בוילער ווי מען לייגט ווען אריין פרישע קאלטע
וואסער.
אבער פאר אונז מאכט די מאשין א גרויסע
פראבלעם ,ווייל אויב נוצט מען איבער די זעלבע
טבת תשע״ט 44
הרב אלימלך פריעדמאן
משגיח בוועד הכשרות טארטיקוב בראשות הרה"ג יחיאל באב"ד שליט"א
חזקת כשרות סטיעם קומט אויס אז די זעלבע סטיעם וואס מען האט נעכטן
גענוצט פאר טריפות ,אדער אין בעסטען פאל חלב עכו"ם ,און האט
דער רמב"ם פסק'נט (הל' מאכלות אסורות ספ"א הכ"ה) אז באקומען א בליעת איסור ,ווערט היינט באנוצט פאר כשר'ס .די
מען טאר נישט קויפן פון סתם א מענטש אפי' ער איז נישט קיין לייכסטע עצה איז אויסצוליידיגן דעם בוילער און עס אנפילן מיט
חשוד (ובגדר חשוד עי' ערוך השלחן סי' קי"ט אות כ' דזה אינו
כשבאו לבי"ד להעיד עליו שעבר עבירה ,אלא אפי' בקלא דפסיק פרישע וואסער.
או קלא דלא פסיק די בזה) נאר אויב איך ווייס זיכער אז ער איז א אבער דאס זאגט זיך גרינגער ווי געטאן און אין אסאך פאבריקן
באגלייבטער ערליכער איד .אבער דער ראב"ד (שם) קריגט און ער זענען נישט די גוי'אישע בעלי בתים מסכים אז מען זאל אויסליידיגן
האלט אז מען מעג קויפן פון יעדן איד ,כל זמן וואס ער איז נישט דעם בוילער ,ווייל זיי האבן נישט וואו צו לייגן די אלטע וואסער
קיין חשוד ,און דער טעם איז ווייל יעדער איד האט א חזקת כשרות. ווייל פשוט אריינגיסן אינעם סוער סיסטעם טארן זיי נישט און זיי
אין שו"ע (סי' קי"ט סעיף א') נעמט דער מחבר אן ווי דער ראב"ד קענען באקומען א קנס פון דער רעגירונג אויף דעם .אין א סאך
און דער רמ"א נעמט אן ווי דער רמב"ם (הגם דבדרכי משה נוקט קאמפאניס איז עס טאקע תלוי לפי ראות עיני הבעל מכשיר ,ווי מען
איז פוגם דעם בוילער ,מיט א שארפע דבר הפוגם און אזוי איז עס
כהראב"ד). נישט אוסר( .הגם דיש לדון דכל הבוילער הוה פגום מעיקרא אחר
אין וואס איז תלוי די מחלוקה צוישן דעם רמב"ם און דעם שנעשה סטים והלך בכמה מאות אמות של צינורות וחזר להיות מים
ראב"ד ,זענען די מפרשים מסביר אז עס איז תלוי אין א גמ' אין ע"ז
(דף לט" ).אין לוקחין בסוריא לא יין ולא מורייס ולא חלב ולא מלח ששוב אין לו טעם מים ,וכן מעידין אלו שכבר טעמו אותו).
סלקונדרית ולא חילתית ולא גבינה" ,און ווי רש"י איז מסביר איז נאך א פראבלעם וואס קען זיך מאכן דורכדעם וואס מען נוצט
דער פראבלעם אז די מענטשן אין סוריא האבן נישט מקפיד געווען איבער דעם סטיעם ,איז אויב אין דעם זעלבן פאבריק וואס מען
אויף לפני עור לא תתן מכשול ,ע"כ טאר מען נישט קויפן ביי זיי. מאכט כשר'ס מאכט מען אויך אין דער זעלבער צייט נישט כשר'ס,
אבער אין ארץ ישראל וואו עס איז געווען א ישוב גדול פון אידן אפי' עס איז אינגאנצן אויף א באזונדערע ליין ,וואס עס איז נישט
איז נישט דא די קלי הדעת .דער רמב"ם האלט אז לדידן איז שוין דא קיין שום פראבלעם אין דער עצם פראדוקציע ,אויב אבער די
נישט קיין חילוק צווישן ארץ ישראל און סוריא ,און פונקט אזוי ווי סטיעם פון ביידע ליינס קומען זיך צוזאם אין דעם זעלבן בוילער
אין חו"ל דארף מען חושש זיין און מען טאר נישט גארנישט קויפן
חוץ אויב איך ווייס בברירות אז ער איז אן איש נאמן ,ווידער דער איז עס ווייטער א פראבלעם.
ראב"ד האלט אז דער פראבלעם איז דוקא אין סוריא אבער אין דערנאך דארף מען כשר'ן דעם פעסטערייזער און זיכער מאכן
אנדערע פלעצער וואו עס וואוינען אידן ,האט יעדער איד א חזקת עס קומט אן צו מעלה רתיחות – וואס דאס איז בערך ביי 212דעגרי
כשרות און ווי לאנג ער איז נישט קיין חשוד מעג מען קויפן ביי אים. – און דערנאך ליידיגט מען עס אויס .אזוי אויך בעפאר'ן אנהייבן
די סיבה פארוואס ביי עניני כשרות איז יעדער איד נאמן און כשר'ן דארף דער משגיח זיכער מאכן אז די גאנצע פעסטערייזער
האט א חזקת כשרות ,געפינען מיר א מחלוקת אין די אחרונים .דער איז ליידיג פון וואסער ,וואס מען האט שוין אמאל גענוצט פאר
מהרשד"ם האלט אז דאס איז מכח א חזקה ,דהיינו ,יעדער איד ווי חלב עכו"ם .דער לייכסטער וועג צו זען איז ווען עס זענען דא
נאר ער ווערט געבוירן באקומט ער א חזקת כשרות ,און ווי לאנג ספעציעלע קראנען אונטער די מאשין און מען עפנט עס אויף און
ער טוט נישט קיין זאכן וואס מאכן קאליע זיין חזקת כשרות בלייבט
אויב עס איז דא עפעס קומט עס ארויס.
ער דערמיט.
אבער דער פני יהושע איז נישט צופרידן מיט דעם ,און ער "טשיז וועט"
טענה'ט אז מען זעט אין די גמרא אז געוויסע רשעים זענען שוין
געווען רשעים תיכף ווען זיי זענען געבוירן געווארן ,דעמאלט דערנאך וואס די מילך איז שוין פעסטוריזירט גייט עס אריין
מהיכי תיתי אז יעדער קינד וואס ווערט געבוירן האט א חזקת אין א כלי וואס ווערט גערופן "טשיז וועט" .עס זענען דא פון דעם
כשרות .דעריבער האלט דער פני יהושע ,אז די סיבה איז נישט אסאך מינים .עס זענען דא וואס זענען אפן אינגאנצן און עס זענען
צוליב דעם ,נאר די סיבה איז ,וויבאלד מען גייט נאך רוב ,און דא וואס זענען פארמאכט ,אזוי אויך זענען דא גרעסערע וואס
וויבאלד רוב אידן זענען יראים ושלימים ,דעריבער האט יעדער קענען האלטן 20,000פונט און אזעלכע וואס האלטן נאר 10,000
איד א חזקה אז ער איז פון דעם רוב און ער איז אויך פון די ערליכע פונט .דארט גייט אריין די מילך – וואס איז ,ווי געשריבן ,אפגעקילט
געווארן צו ארום 90דעגרי – און דער "וועט" האט א היץ סיסטעם
אידן . וואס האלט די מילך ביי דעם דעגרי אדער א משהו העכער אבער
טבת תשע״ט 45 קיינמאל נישט מער ווי 100דעגרי.
אינמיטן פון דער מאשין פארט אזעלכע אייזנס אזוי ווי
מיקסערס ,וואס דאס מאכט זיכער אז די מילך ווערט נישט
פארגליווערט .
| דאס ּפינטעלע איד |
בלילות" .שטארקן אונזער אמונה. דער מהות פון א איד
דורכאויס דעם לאנגן גלות זענען מיר אדורך
גאר אסאך צייטן ,צייטן פון דערהויבנקייט און וואס איז דער ריכטיגער באדייט פון זיין א איד?
צייטן פון דערנידערונג .אבער אלץ האבן מיר דער ספר "מהותו של יהודי" ערקלערט מיט א זעלטענער
געוואוסט וויאזוי צו האלטן שטארק אונזער קלארקייט די עבודה און מיסיע פון א איד אויף דער וועלט
אמונה .אידן האבן קיינמאל נישט מהרהר
געווען אויף די וועגן פון השי"ת ,אפילו אין די אלעס גוטס ,און ווען מיר האבן ליידער נישט י משנה זאגט אין אבות (פרק ו')ד
שווערסטע צייטן! אידן האבן אנגענומען מיט געטון זיין ווילן ,איז געשען דאס פארקערטע.
ליבשאפט אלעס וואס איז באשערט געווען פון מענטשן האבן קלאר געזען מיט זייערע אויגן אז איזהו חכם המכיר את מקומו ,ווער
הימל .דורכאויס די שטארקע פינסטערניש ,האט עבירות ברענגט ליידן ,און ווען מיר טוען תשובה איז א קלוגער ,דער וואס אנערקענט
מען ארויסגעזען די ליכטיגקייט פון ליבשאפט און טוען מצוות ,ווערן די צרות וואונדערליך זיין פלאץ .מיר דארפן ספעציעלע
פארשוואונדן .מען האט געזען "צדיק וטוב לו, קלוגשאפט צו פארשטיין אונזער פלאץ – אונזער
און אמונה אין השי"ת. רשע ורע לו" ,א צדיק האט געהאט גוטס און א ציל אויף דער וועלט .נישט נאר וואס יעדער
איינציגער מענטש דארף קלאר פארשטיין
אמאל און היינט רשע האט געהאט שלעכטס. פארוואס ער איז דא אויף דער וועלט ,נאר דער
אין יענע צייט איז געווען די עבודה פון א גאנצער דור דארף דאס פארשטיין .אלס אן
אין אונזער דור דארפן מיר מקיים זיין דעם איד "להגיד בבוקר חסדך" ,צו דערציילן און איינצלנער מענטש דארפן מיר וויסן וואס איז
"מכיר את מקומו" ,דערקענען אונזער פלאץ, פארשפרייטן פאר דער וועלט די חסדים און אונזער אויפגאבע צווישן אונזער ארומיגע ,און
דורך פארשטיין דעם דירעקטן ציל פון אונזער מיר דארפן אויך וויסן וואס איז די אויפגאבע פון
דור .מיר לעבן אין א צייט ווען טונקלקייט טוט נסים פון השי"ת.
אונז איבערדעקן .די טונקלקייט איז א טאפלטע אונזער דור קעגן די פריערדיגע דורות.
און שטארקע ,השי"ת איז באהאלטן פון אונז ואמונתך בלילות
גאר שטארק ,ווי עס שטייט אין פסוק (דברים להגיד בבוקר
לא ,יח) "ואנכי הסתר אסתיר פני" ,און איך וועל דאן איז געקומען דער ביטערער טאג, חסדך
באהאלטן מיין פנים .אונזערע פראבלעמען זענען תשעה באב ,ווען די גוים האבן חרוב געמאכט
דאס הייליגסטע וואס כלל ישראל האט די אידישע קינדער זענען אריבער
זייער פיל ,און אונזערע ליידן זענען שטארק. פארמאגט ,דער בית המקדש .מיר זענען אריין פארשידענע מצבים .דאס ערשטע איז געווען
די לעצטע שעה'ן פון יעדע ענדע נאכט, אין דעם טונקעלן גלות .אלעס איז פלוצלינג ליכטיגקייט און קלארקייט ,און יעדער איד
בעפאר עס ווערט טאג ,איז די פינסטערניש געווארן פארנעפלט .דאס לעבן איז געווארן האט געזען די השגחה פון השי"ת קלאר אן קיין
שטארקער פון די אנדערע שעה'ן .אזוי אויך אומפארשטענדליך .יעדער פרעגט די פראגע: ספיקות .אויף דעם זאגט דער פסוק להגיד בבוקר
יעצט ווען מיר האלטן שוין ביים ענדע פונעם וויאזוי קען דאס זיין אז דער צדיק ליידט צרות חסדך – צו דערציילן דיינע חסדים "אינדערפרי",
גלות ,איז די פינסטערניש גאר שטארק .און און דער רשע איז גליקליך .דער וועג וויאזוי
דאס אז מיר קענען זיך נישט בארואיגן און זיך השי"ת פירט זיין וועלט איז געווארן פארהוילן ווען עס איז ליכטיג און קלאר.
שטארקן ,טוט נאך צוגעבן צו דער פינסטערניש. פון אונז .זינט דער חורבן בית המקדש ביז יעצט אידישע קינדער זענען ארויסגעגאנגען פון
מיר קענען נישט היילן אונזערע וואונדן ,און איז די טונקלקייט געווארן נאך שווערער און מצרים ,מיר האבן באקומען די תורה אויפ'ן בארג
עס איז אונז שווער צו אנפילן די הארץ מיט סיני ,מיר זענען אריין אין ארץ ישראל ,מיר האבן
מער פארנעפלט. געלעבט מיט די נביאי ה' ,געלעבט מיט דעם בית
האפענונג און אמונה אין השי"ת. עס איז נישט מער אונזער אויפגאבע צו המקדש וואו עס איז טעגליך פארגעקומען צען
אמאליגע אידן האבן געהאט אמונה נישט דערציילן פאר דער וועלט די וואונדער און
נאר צו דורכטראגן זייערע שווערע צייטן ,נאר גוטס פון השי"ת ,דען מיר זעען פארקערט; דעם נסים.
זייער גאנצע לעבן איז געווען איין שטיק אמונה. באשעפער'ס נאמען איז ליידער פארשוועכט אין דאס זענען געווען די ליכטיגע טעג פאר כלל
יעדע זאך וואס זיי האבן געטון ,פון אנהויב ביז'ן דער וועלט ,דער חילול השם איז ליידער זייער ישראל וואס ווערט אנגערופן "בוקר" .אלעס איז
סוף ,איז געווען איין שטיק אמונה .זיי זענען געווען ליכטיג און קלאר .ווען מיר האבן געטון
געווען צוגעבינדן און צוגעקניפט צו השי"ת גרויס. די ווילן פון השי"ת ,האט ער אונז באגאסן מיט
וואס איז יא אונזער אויפגאבע? "ואמונתך
דורכאויס יעדן איינציגן טאג.
און ווען עפעס נישט גוט האט חלילה
פאסירט ,האט מען זיך נאטירליך גלייך געוואנדן
טבת תשע״ט 46
הרב עזריאל טויבער
אידישע איבערזעצונג פון ספר "מהותו של יהודי" געברענגט דורך :ארגון שלהבת
פעלט אונז די ריינע פשוט'ע אמונה פון א איד. מיר פארגעסן צו השי"ת .ער האט געוואוסט אז אלעס וואס
מיט נאך עפעס איז אנדערש אונזער דור אפט פון פאסירט איז דירעקט פון השי"ת .זיין אמונה איז
פון די פריערדיגע .אין דער טיפער פינסטערניש השי"ת און נישט געווען נאר מיט די ליפן – דאווענען צו
אין וואס מיר געפינען זיך ,האט שוין אנגעהויבן מיר האלטן השי"ת ,נאר זיין אטעמען און געפיל איז געווען:
צו שיינען די 'אורו של משיח' .חז"ל זאגן אונז זיך נישט
אז אליהו הנביא וועט קומען אנזאגן די גוטע צוריק פון אמונה.
בשורה אז משיח קומט צו גיין .דאס אנטפלעקן אויך ווען די צרה איז געווארן שטערקער
זיך פון אליהו הנביא איז נישט נאר א פיזישע פרעגן :וואס רח"ל ,האט דער איד געוואוסט מיט א קלארקייט
אנטפלעקונג ,וואס מיר ווארטן דערויף יעדן טוט ער? אז "וואס השי"ת טוט איז גוט" .די דאזיגע
טאג ,נאר אויך א נייע ליכטיגקייט – א נייע אור פארוואס ריינע און פשוט'ע אמונה איז געווען אין די
'אור' פון אליהו הנביא וועט זיך באווייזן און האט דאס בלוט צירקולאציע וואס האט זיך פארשפרייט
שיינען אויף דער וועלט. פאסירט? יא, דורכאויס אלע אדערן.
די דאזיגע שיין פון אליהו הנביא ,דאס געט מיר ווייסן אלזא ,כאטש מיט די פליישיגע אויגן האבן
אונז די שטארקייט צו זיך האלטן אין די גרויסע טאקע אז זיי געזען הסתרת פנים ,עס איז נישט געווען
פינסטערניש ,און דאס טוט אונז צוגרייטן צו אלעס איז אזוי גוט בגשמיות ,פארט האבן זיי געהאט די
גייסטישע שטארקייט צו טרעפן השי"ת אין דער
מקבל זיין משיח צדקינו. באשערט ,און טונקלקייט .זיי האבן באטראכט די ליידן און
אלעס קומט ּפיין ווי די תורה זאגן (דברים ח ,ה) כאשר ייסר
אונזער פון השי"ת, איש את בנו ה' אלקיך מיסרך ,אזוי ווי א טאטע
רעוואלוציע! אבער מיר שטראפט זיין קינד ,אזוי טוט השי"ת שטראפן די
פארגעסן
אין אונזער דור איז נישט גענוג צו זיך אידן.
פארבעסערן אין געוויסע מעשים טובים ,אדער דערפון
צו מער מהדר זיין אין מצוות און צולייגן גדרים ווען עס ליכט אין דער
וסייגים – גרעניצן וואס זאל אונז צוריקהאלטן טוט עפעס פינסטערניש
פון טון עבירות רח"ל .אוודאי טוט השי"ת זיך ווירקליך
פרייען מיט יעדע איינציגע מצוה ,און מיט פאסירן. אין אונזערע צייטן זענען מיר אויך אין א
יעדע צוריקהאלט פון אן עבירה .אבער די רוחניות'דיגן הסתרת פנים .ווי די תורה רופט
אומגעהויערע און שאקירנדע געשעענישן וואס דאס אן "הסתר אסתיר" ,א באהעלטעניש אין
פאסירן אין אונזערע צייטן ,פארלאנגען פיל מער דער באהעלטעניש .מען קען פילן ווי די הסתרת
פון אונזער זייט .אונזער ליבער טאטע אין הימל פנים איז א טאפלטע .עס פאסירן איבער דער
וועלט גרויסע געשעענישן ,און דאך זענען
וויל מיר זאלן דורכפירן א רעוואלוציע! אונזערע הערצער פארשטאפט .די פאסירונגען
השי"ת וויל מיר זאלן נעמען אויף זיך מיט אן טוען אונז נישט אויפשאקלען און מיר טראכטן
אמת "קבלת עול מלכות שמים" (קבלת :אננעמען. נישט אז השי"ת איז דער וואס פירט און טוט
עול :דעם יאך .מלכות שמים :די קעניגרייך
פון הימל) .מיר זאלן אויף אונז אננעמען די אלעס.
פירערשאפט פונעם מלך מלכי המלכים ,מיט א מיר פארגעסן אפט פון השי"ת און מיר
שטארקייט און אמת .מיר דארפן אסאך ארבעטן האלטן זיך נישט צוריק פון פרעגן :וואס טוט
אויף זיך צו אנקומען צו דעם ריכטיגן קבלת עול ער? פארוואס האט דאס פאסירט? יא ,מיר ווייסן
מלכות שמים ,און דאס איז דורך איינפלאנצן אין טאקע אז אלעס איז באשערט ,און אלעס קומט
אונזער הארץ די ריכטיגע אמונה ,צו וויסן און פון השי"ת ,אבער מיר פארגעסן דערפון ווען עס
פילן אז דער באשעפער פון דער וועלט איז אויך
דער קעניג פון דער וועלט ,און ארייננעמען אין טוט עפעס ווירקליך פאסירן.
הארץ אז ער קעניגט און פירט די וועלט ,און אלס הייליגע אידישע קינדער ,גלייבן מיר אן
קיין ספק אז השי"ת איז דער "עילת כל העילות
טבת תשע״ט 47 וסיבת כל הסיבות" ,ער טוט אלעס ,אבער עס
| דאס ּפינטעלע איד |
באהאנדלט אזעלכע שווערע סיטואציעס? געדאנקען אין דעם ספר. אלעס וואס ער טוט אויף דער וועלט איז נאר
וואס וואלט מיך געהאלפן טראגן די שווערע פאר אונזער בענעפיט ,סיי צום גוטן אויף דער
מיין ערפארונג
פעקלעך? וועלט און סיי אויף יענער וועלט.
מיט די יארן האב איך אנערקענט איין פונקט ביים לערנען דעם ספר ,זאלט איר נישט קבלת עול מלכות שמים מיינט דאס מיר
וואס פעלט פון אונז .דאס איז די פונדאמענט מיינען אז איך בין געבענטשט מיט אויסטערלישע זאלן ארייננעמען אין זיך דעם ריינעם אמת,
פונעם אידישן בליק ,די יסודות פון דער קלוגשאפט .ניין ,נישט דאס איז וואס האט מיך און אנערקענען וואספארא עפעקט עס האט די
אידישער השקפה! די ריכטיגע השקפה וואלט געברענגט צו ארויסהאבן און איבערגעבן די
אונז געגעבן די ריכטיגע כלים און געצייג צו געדאנקען .וואס יא? ערפארונג פון לאנגע יארן. הנהגה פון רבוש"ע אויף אונזער לעבן.
באהאנדלען די אומצאליגע שוועריגקייטן וואס שוין לאנגע יארן וואס השי"ת האט מיר דאס לעבן מיט עול מלכות שמים ,טוט
מיר גייען אדורך .ווי מיר קענען זען פון דער געגעבן די זכי' צו העלפן פילע אידישע ברידער איבערדרייען דאס לעבן פון א מענטש און זיין
עבודת השם .און מיר וועלן בעז"ה פרובירן צו
פאלגנדער מעשה. פארברייטערן און אויסשמועסן די טעמע אין
<<א איד איז געקומען צו מיר און זיך
דעם ספר.
"איך וויל דיר עפעס פרעגן, איך וויל קלאר ארויסברענגען :די טעמע
מיין טייערער ברודער ,דו איז נישט צו פארבעסערן איין געוויסע פרט אין
האלטסט אז השי"ת האט אידישקייט ,נאר צו איבערטוישן אונזער בליק
דיך ליב?" דער אינגערמאן אויף אידישקייט .מיר דארף טוישן דעם וועג
ענטפערט" :איך ווייס נישט... וויאזוי מיר דינען השי"ת און אונזער שייכות מיט
טראכט נאר אריין אין מיינע
צרות וואס איך לייד יעדן טאג, השי"ת.
איך האב נאכנישט געהאט א אבער! די טוישונגען פון וואס מיר רעדן
גוטן טאג אין מיין לעבן". אצינד ,מיינט דוקא נישט צו טוישן די הייליגע
מסורה פון אונזערע זיידעס .מיר דארפן נאכגיין
אויסגערעדט איבער זיינע שוועריגקייטן. וואס גייען אדורך שווערע צייטן אין זייער אין די פוסטריט פון אונזערע עלטערן ,און
ער הייבט אן דערציילן איבער זיינע שווערע פיינפולן לעבן .איך האב זיך צוגעהערט צו טארן נישט טוישן א ה ָאר פון וואס מיר זענען
יוגנט יארן ,ווען זיינע עלטערן פלעגן אים אומצאליגע אידן און מיטגעפילט מיט זייער
שווער שלאגן און אים כסדר דערנידערן .אלס פיין .עס איז נישט מעגליך צו אראפמאלן אדער אויפגעצויגן געווארן ,חס ושלום.
רעזולטאט האט ער געהאט פראבלעמען אלע אראפשרייבן די ביטערע צרות וואס מענטשן אונזער ציל איז צו אויפבויען אין זיך א
זיינע יארן אין חדר און דערנאך אין ישיבה .אין טוען מיטמאכן ,און דאס פיינפולע לעבן מיט נייע און פאזיטיווע כח אינערהאלב אונזער
יעדער ישיבה וואו ער איז אריין לערנען ,האט ער וואס זיי ספראווען זיך טאג טעגליך .דאס אידישקייט .מיר דארפן ארויסקריכן פון אונזער
געהאט פראבלעמען מיט די משגיחים און מגידי ענגשאפט און יסורים וואס אידן גייען אדורך, וועג פון לערנען תורה און טון מצוות ווי א
מאלפע און ווי א ראבאטישע מאשין ,מצות
שיעור. טוט זיי מאראליש צעברעכן און צעקלאפן. אנשים מלומדה ,און אנשטאט דינען דעם
ווען ער האט חתונה געהאט איז גארנישט איך פרעג מיך אליינס :וויאזוי וואלט איך אייבערשטן מיט געשמאקייט ,לערנען תורה מיט
לעבעדיגקייט ,און מחמיר זיין אויף אלע מצוות
מיט פרייליכקייט.
די געדאנקען אין דעם ספר זענען נישט
מיר צו פארדאנקען .השי"ת האט דאס געגעבן
א מתנה פאר אונז ,אין זכות ,און מיט דער
הילף ,פון כלל ישראלָ .אן א צאל שבתים האב
איך פארברענגט מיט אידן פון אלע סארטן,
און איך האב געטראכט און געטראכט צו מיר,
וואס וויל השי"ת פון אונזער דור? ער האט אונז
אריינגעלייגט אין אזא דור פול מיט נסיונות,
פראבלעמען אן א שיעור .וואס איז אונזער
תפקיד אויף דער וועלט?
פון די פילע שעה'ן טראכטן און טראכטן
איז מיט'ן באשעפער'ס הילף ארויפגעקומען די
טבת תשע״ט 48
הרב עזריאל טויבער
אידישע איבערזעצונג פון ספר "מהותו של יהודי" געברענגט דורך :ארגון שלהבת
עס קען גאר זיין פארקערט .וויבאלד השי"ת צוויי מאל א טאג .און אויב איז דאס נישט גענוג, בעסער געווארן .פארקערט גאר ,זיין פרוי'ס
האט דיך ליב ,וויל ער דיר געבן ספעציעלע טוסטו נאך דערמאנען דעם באשעפער'ס נאמען עמאציאנעלע צושטאנד איז שוין אומסטאביל
אויפמערקזאמקייט .אפשר וויל דיר השי"ת געבן פון אלס קינד ,אין צוגאב צו פילע אנדערע
די זכיה צו זיין איינער וואס איז א "צדיק ורע לו", אינמיטן ליגנט זאגן!" פראבלעמען וואס פלאגן איר ,און דאס האט
"וואס? וואס מיינט איר צו זאגן?" געשאפן אן אומרואיגע און אומצופרידענע
א צדיק וואס עס גייט אים נישט גוט". "פשוט .יעדן אינדערפרי זאגסטו 'ברוך אטמאספערע אין שטוב .און וואס קען מען
"אנטשולדיגט פאר'ן איבערהאקן ,אבער איך אתה ה' הבוחר בעמו ישראל באהבה' ,געלויבט ערווארטן פון זייערע קינדער? עס זענען געבוירן
ביסטו השי"ת וואס דו טוסט אויסוועלן דיין געווארן קינדער יעדער מיט אן אנדערע פעלער
בין זיכער נישט קיין צדיק!" אידישן פאלק מיט ליבשאפט .אזוי אויך יעדן ל"ע ,טייל פיזיש און טייל גייסטיש .אז השי"ת
"דו קענסט קיינמאל נישט וויסן וויאזוי אויפדערנאכט זאגסטו 'ברוך אתה ה' אוהב עמו האט אים געבענטשט מיט א גרויסע משפחה,
מ'קוקט דיך אן אין הימל .עס איז גאנץ מעגליך ישראל' ,געלויבט ביסטו השי"ת וואס דו האסט איז ער פשוט געווען ארומגענומען מיט פילע
אז אויבן אין הימל ביסטו פאררעכנט פאר א ליב דיין פאלק ישראל .דו ביסט א איד .דו ביסט פראבלעמען פון אלע זייטן .די אשה כשרה פון
צדיק .לאמיר אביסל אריינטראכטן .דו טוסט געבוירן צו א אידישע מאמע .דו ביסט אויך א איין זייט ,און די קינדער פון דער אנדערער זייט.
נישט קיין עבירות במזיד ,און דו שטרעבסט טייל פון דעם אידישן פאלק וואס השי"ת האט די צרות וואס דער אינגערמאן האט
צו זיין א שומר תורה ומצוות .דו טוסט ערציען מיטגעמאכט איז אומבאשרייבליך .ווען מען זאל
דיינע קינדער אויפ'ן תורה'דיגן וועג .נאר צוליב ווען מען צעטיילן זיינע צרות צווישן פופציג מענטשן,
דיין מצב ,האסטו שוועריגקייטן צו אויספירן זאל צעטיילן
דיין ווילן פון דינען השי"ת מיט מער כוונה און זיינע צרות וואלט יעדער פון זיי געטראגן א שווער פעקל.
דער אינגערמאן דערציילט מיר" :איך בין
שטייגן אויפ'ן לייטער פון עבודת השם. צווישן געלאפן פון איין רבי צום צווייטן ,און פון איין
"נו ,השי"ת האט דיר נישט געבעטן צו טון פופציג מקובל צום צווייטן ,איך האב אויספרובירט
וואס דו קענסט נישט אויספירן .דו נעמסט אויף מענטשן, יעדע סגולה אויף דער וועלט .איך בין געפארן
דיר יעדן טאג דעם עול התורה והמצוות ,און ביי וואלט קיין ארץ ישראל און אייראפע צו זיך אויסבעטן
קריאת שמע ביסטו מקבל אויף דיר עול מלכות יעדער פון זיי ביי די קברי צדיקים .אסאך האבן מיר געזאגט
שמים ,און מיט'ן גאנצן הארץ ווילסטו אפהיטן געטראגן א איך זאל פרובירן די סגולה ,יענע עצה ,און דער
תורה און מצוות ווי מער .ווי קענסטו זיין אזוי שווער פעקל. מצב וועט זיך זיכער טוישן צום גוטן .אבער
אלעס איז געבליבן ביים אלטן .גארנישט האט
זיכער אז דו ביסט נישט קיין צדיק?" ליב ,איז ווי קענסטו קלערן אז השי"ת האט דיך זיך געטוישט .איך וויל וויסן :וואס וויל השי"ת
"אויב אזוי ,ווערט שווער די קשיא .אויב איך נישט ליב?"
טו אלעס אין מיין מעגליכקייט צו זיין ערליך, פון מיר?"
פארוואס דארף איך אזויפיל ליידן? פארוואס "אבער ...אבער אויב השי"ת האט מיך ליב, וואס זאל איך אייך זאגן ,חשוב'ע ליינער,
טוט נישט השי"ת ערמעגליכן אז איך זאל קענען וויאזוי קען ער מיר אזוי פיל שלעכטס טון?" מיין הארץ איז אויסגעגאנגען פון מיטגעפיל
אויספירן מיינע גוטע שטרעבונגען אין תורה מיט דעם צעבראכענעם אינגערמאן .איך האב
ומצוות? פארוואס ענטפערט ער נישט מיינע "די וועגן פון השי"ת זענען פארהוילן פון אנגעהויבן צו רעדן צו אים ,שטייט און רואיג.
תפילות און געבעטן? פארוואס בין איך נישט אונז .זיי זענען גאר ווייט פון אונזער פארשטאנד.
אנגעקומען אין ערגעץ טראץ אלע גוטע מעשים אבער דאס איז זיכער ,אז סיי וואס עס פאסירט, און איך שטעל אים מיין ערשטע פראגע:
סיי גוט און סיי ח"ו נישט אזוי גוט ,מיינט דאס "איך וויל דיר עפעס פרעגן ,מיין טייערער
טובים און אלע סגולות?" נישט חס ושלום אז השי"ת האט דיך נישט ליב. ברודער ,דו האלטסט אז השי"ת האט דיך ליב?"
"האסט א גוטע קשיא וואס דארפסט דער אינגערמאן ענטפערט" :איך ווייס
ארבעטן דערמיט .אבער עס נעמט נישט אוועק נישט ...טראכט נאר אריין אין מיינע צרות וואס
דעם פאקט אז השי"ת האט דיך ליב! דו ביסט איך לייד יעדן טאג ,איך האב נאכנישט געהאט א
זיין טייערער באליבטער בן יחיד .ווי אין די
תורה שטייט געשריבן (שמות ד ,כב) "בני בכורי גוטן טאג אין מיין לעבן".
ישראל" .דעריבער ,ווילאנג דו ביסט א טייל פון "אהא ,דו ווייסט נישט אויב דער באשעפער
דעם אידישן פאלק ,האט השי"ת דיך ליב אויף האט דיך ליב .זאג נאר ,דו האסט געדאוונט
אזא שטארקן פארנעם וואס דו קענסט דיך דאס
היינט?"
גארנישט פארשטעלן. "א שאלה? אוודאי האב איך געדאוונט .איך
"און יעצט לאמיר דיר ענטפערן אויף דיינע
דאוון יעדן טאג אלע דריי תפילות".
קשיות". "אויב אזוי ,קומט אויס אז דו זאגסט ליגנט
המשך פון ענטפער אין קומענדיגן לבלר אי"ה
טבת תשע״ט 49
| גדול מרבן שמו |
זהרגצבאויוןקי"והלאס,דיףארבבד"אקב"ד גאון הגאונים ,א חסידישערא
טארנאפאל ,בעל גדול פון גאליציע,
"מנחת חינוך" א פארפאסער פון א
לעגענדארן קלאסישן
געווען וואונדערליכע חידושים אין זיין לערנען, פרק א' לומד'ישן חיבור ,א שוואגער מיט א
און ווי ער איז זעלבסט מעיד אויף זיך (מצוה
ד' אות ד' בסו"ד)" :בימי חורפי הקשיתי קושיא אלה תולדות וועלטס-רבי און דערנאך זעלבסט אן
עצומה בדרך החריפות ,וב"ה נתפרסמה הקושיא יוסף
הזאת בין הלומדים ...והדברים ארוכים וצריך איידעם ביי א חסידישע רבי ,א רב אין
חיבור מיוחד לברר וללבן" .אזוי אויך ברענגט אום כ"ד אלול תקס"א האט אויפגעשיינט
ער אראפ אין אן אנדערן ארט א חידוש וואס ער א ליכטיגקייט אין שטוב פונעם פשעווארסקער פינף שטעט ,פון די גרעסטע לוחמים
האט געזאגט אלס קינד פאר גדולי ישראל ,און רב ,הגאון רבי משה באב"ד ,ווען עס איז צו אים
געבוירן געווארן א יונגעלע ,וועמען ער האט א קעגן השכלה ,א חברותא מיט א גאון
זיי האבן עס אויסגעלויבט (מצוה רס"ד). נאמען געגעבן יוסף .רבי משה באב"ד איז געווען
זיין נאמען איז געגאנגען אזוי ווייט ,אז זיין א זון פון הגאון רבי יהושע העשיל באב"ד, וצדיק מפורסם ,און א גרויסער יחסן
פריינט דער דעמאלטיגער פוסק הדור הגאון אבד"ק טארנאפאל ובעל שו"ת "ספר יהושע",
רבי יוסף שאול נאטאנזאהן זצוק"ל ,אבד"ק און אן איידעם ביי הגאון רבי שמואל שמעלקא – אלעס איז פארקערפערט אינעם
לעמבערג ובעל "שו"ת שואל ומשיב" ,ברענגט עטינגער-רוקח פון טארטיקאוו ,ומרבני וחכמי
אראפ אין זיינע תשובות עטליכע מאל קושיות בראד .דער מנחת חינוך איז געווען א בן אחר בן דמות פונעם בארימטן טארנאפאלער
וואס ער האט געהערט אין נאמען פונעם בעל
מנחת חינוך ,און ער איז זיך מפלפל מיט זיי (עי' פונעם רבי'ן ר' העשיל פון קראקא זצ"ל. רב ,הגאון רבי יוסף באב"ד.
בתשובותיו ,קמא ח"ג סי' מ"ד ,תליתאה ח"א סי' דורך די גרויסע זיידעס האט ער אויך
געשטאמט פון פילע פריערדיגע תורה-ריזן ,א דער בעל "מנחת חינוך" איז
שצ"ה ,רביעאה ח"ב סי' כ"ט ,ועוד). שטייגער ווי דער בעל מגיני שלמה זצ"ל ,דער
זיין זיידע דער טארנאפאלער רב ,הגאון רבי הייליגער בעל מעשה רוקח זצ"ל ,דער הייליגער געווען גאר נאנט מיט די גרעסטע
יהושע העשיל באב"ד ,שרייבט צו אים אין א בעל סמיכת חכמים זצ"ל ,און נאך פריער – דער
תשובה (שו"ת ספר יהושע סי' ל"ה) ,די פאלגנדע מהר"ם מלובלין ,מהרש"א ,בעל מהדורא בתרא, גאונים אין זיין צייט ,אז דער בעל
הפלא'דיגע ווערטער" :דבריך הנחמדים בעסק... רמ"א ,רבי שלום שכנא מלובלין ,בעל עמק
קבלתי ,ומה נעים ומה נחמד עלי דברי תורתו ברכה ,דער ש"ך ,דער מהרש"ל ,דער לבוש ,דער "שואל ומשיב" ציטירט עטליכע מאל
וחכמתו ,ובפרט כי ראיתי שתודה להי"ת כי מהר"ל פון פראג ,דער מהר"ם מפאדווא ,און נאך
רב תבואות בכח שור ,וחכם בני ישמח לבי דברי תורה אין זיין נאמען ,און אינעם
גם אני ,ומה דעביד מהנה את לומדיה ובפרט גדולי עולם זצוק"ל.
אותי ,כי ראיתי דבריך טובים ונכוחים ,ושומע פון קינדווייז אן איז זיין נאמען ארויס אלס מנחת חינוך זעען מיר אז זיין בליציגע
יש לך ,ודילדה אימיה כוותיה תילד ...וחורפיה עילוי מופלג ,וואס איז געזעצן און געלערנט
מחליה ליה לשבח ,וכמה מעליא הא שמעתתא טאג און נאכט מיט א געוואלדיגער התמדה, קאפ האט פארפאסט וואונדערליכע
בעיני ,ובעיני הלומדים דק"ק טרניפאל" .די און ער האט אסאך געלערנט מיטן גרויסן זיידן
וואונדערליכסטע חלק איז נאך דער פאקט אז דער בעל ספר יהושע .ער האט שטענדיג מחדש חידושים ווען ער איז נאך געווען א
דאס האט זיין זיידע געשריבן צו אים ווען ער איז
קינד.
טראץ זיין גרויסע יחוס אבות און
יחוס עצמו ,איז דער גדול בישראל
פארהעלטניסמעסיג געבליבן
אומבאקאנט ביי די מאסן ,וואס האבן
שוין געוויס דורכגעלערנט עטליכע
שטיקער פון זיין וואונדערליכן חיבור
"מנחת חינוך" .אצינד איז געקומען
די צייט צו שילדערן אביסל די
לעבנסביאגראפיע פון אט דעם תורה-
ריז און זיך עטוואס באקענען מיטן
דמות דיוקן פון דעם גאליציאנעם
גדול.
ויוס"ף הוא המשביר.
טבת תשע״ט 50