The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Moment Magazine, 2019-02-27 19:42:05

Lavlor #2 - Teves 5779

‫טבת תשע"ט‬ ‫בס״ד • נומער ‪#2‬‬ ‫אבאל״י"פיתיווחסזגממןולָרעאדאבבלהבדייימי‪-‬ייישמל'געגהולנלערטויעעאנטאכצלגפ‪"2‬ויטךעטיעם‪#‬״גצטו‬

‫א גייסטרייכע פעדער פאר׳ן עם הספר‬

‫הייבלירגיווע‬ ‫איןאשטורגקעלםאעוזולע‬ ‫א‬

‫די געשיכטע אונטער די הונדערטער‬ ‫אויסשליסליכער תורה‪-‬שמועס‬
‫מכתבי קודש אין 'אוסף מכתבים' סעריע‬ ‫מיט בארימטן פוסק פון געיטסהעד‬
‫| אינהאלטסרייכער שמועס מיט מקורב‬ ‫הגאון הגדול רבי פסח‬
‫לבית גדולים וצדיקים הרב אלטר‬ ‫אליהו פ ַאלק איבער די חששות‬
‫שמואל סטעפאנסקי‪ ,‬ארויסגעבער‬ ‫זיך צו באניצן שבת מיט די נייע‬
‫פון די פראמינענטע חיבורים פון הגאון‬ ‫סארט קאווע שטויב פון לאנדאן‬
‫הצדיק רבי יעקב מאיר שעכטער‬
‫איבעיא להו‬
‫הפורלממחו"סל‬
‫פארוואס זענען מיר געמישט‬
‫דאס שטורמישע לעבן‬ ‫צווישן די אומות העולם?‬
‫פון בארימטן בעל מקובל‬ ‫| הרב עזריאל טויבער‬
‫הגה"ק רבי משה חיים‬
‫לוצאטו‪ ,‬בעל מסילת‬ ‫וויאזוי קען איך איבערקומען די‬
‫ישרים‪ ,‬און די‬ ‫נאכאנאנדע קווענקלענישן‬
‫העפטיגע שערורי׳‬ ‫ביי יעדער החלטה?‬
‫ארום זיינע חיבורים‬ ‫| הרב אהרן פריעדמאן‬

‫רבדימנ'עכוםןס‬ ‫ווער האט צעטיילט די קאפיטלען‬
‫און פסוקים פון תנ"ך לויט'ן‬
‫הרב יואל פוקס‪ ,‬ראש המכון "למען‬ ‫היינטיגן סדר?‬
‫דעת"‪ ,‬איבער די ספרים פון תולדות‪-‬‬ ‫| הרב מרדכי גנוט‬
‫אהרן רבי׳ן און די כתבי קודש וואס‬
‫זענען געראטעוועט געווארן פון‬ ‫‪ ‬נייע סעריע‪ :‬דאס פינטעלע איד | הרב עזריאל טויבער‬
‫פייער באלד ‪ 30‬יאר צוריק‬ ‫‪ ‬כשרות אין קעז פאבריק און שאלות ביים פעסטוריזירן‬

‫בעל מנחת חינוך‬ ‫‪ ‬נקודה‪ :‬וויאזוי איז מעגליך צו זיין בשמחה?‬
‫‪2 ‬׳טער טייל‪ :‬ספרים און דרוקעריי‬
‫א חסידישער גדול פון גאליציע‪ ,‬א פארפאסער פון א‬
‫לעגענדארן לומד'ישן חיבור‪ ,‬א שוואגער מיט א וועלטס‪-‬‬ ‫‪ ‬ציטאטן‪ :‬תנן התם ‪ ‬אויפ׳ן ספרים מארק‬
‫רבי און זעלבסט אן איידעם ביי א חסידישע רבי‪ ,‬א רב‬
‫אין פינף שטעט און פון די גרעסטע לוחמים קעגן השכלה‬

‫א‬ ‫| אפקלאנגען |‬

‫פארמישט צו לייגן דעם נאמען חנה אויך אויף דער‬ ‫וויאזוי האט די מאמע געהייסן?‬ ‫‪Address:‬‬
‫מאמע פון די זיבן קינדער‪ .‬ואם קבלה היא נקבל‪.‬‬ ‫‪543 Bedford Ave. #207‬‬
‫נס לשושנים‪ ,‬לבלר ‪1#‬‬ ‫‪Brooklyn NY 11211‬‬
‫אלנפאלס ווייסן מיר דאך אז ספר יוסיפון איז‬ ‫‪Telephone:‬‬
‫נישט דער קראנסטער מקור‪ ,‬וויבאלד עס איז היינט‬ ‫איך האב זייער הנאה געהאט פונעם נייעם‬ ‫‪718.928.3347‬‬
‫קלאר אז דער ספר איז פארפאסט געווארן עטוואס‬ ‫׳לבלר׳ ביילאגע‪ ,‬הויפטזעכליך פון דעם ארטיקל‬ ‫‪Fax:‬‬
‫מער פון טויזנט יאר צוריק‪ ,‬און איז נאר באזירט‬ ‫איבער חנה ושבעת בניה‪ ,‬א מעשה און היסטאריע‬ ‫‪718.928.3348‬‬
‫אויף פריערדיגע היסטאריע ביכער‪ ,‬איבערהויפט‬ ‫וואס איז אונז וואויל באקאנט‪ ,‬אבער דעטאלן און‬ ‫‪Email:‬‬
‫די ביכער פון יוסף בן מתתיהו הכהן‪ ,‬און דערפאר‬ ‫‪[email protected]‬‬
‫קען זיין אז ער האט זיך ערגעצוואו טועה געווען מיט‬ ‫פרטי הדברים איז עטוואס אומבאקאנט‪.‬‬
‫זעענדיג אז מען האט אויסגעשמועס די‬ ‫______‬
‫דער אידענטיטעט פון דער מאמע‪.‬‬ ‫קאפיטלען היסטאריע פון כמעט אלע אספעקטן‪ ,‬און‬
‫דער שרייבער פונעם ארטיקל האט אין קורצן געהאט‬ ‫‪General Inquiris:‬‬
‫טעם און סיפוק אין עבודת ה'‬ ‫דערמאנט איבער דעם נאמען פון די העלדישע פרוי –‬ ‫‪[email protected]‬‬
‫חנה צי מרים‪ ,‬וואלט איך געקענט באשטיין אויב איר‬
‫איבעיא להו ‪ /‬לבלר ‪1#‬‬ ‫וואלט געקענט עטוואס מער ווארפן א ליכט איבער‬ ‫‪39Store Distribution:‬‬
‫‪ARTEX (347) 352-2231‬‬
‫איך האב זייער הנאה געהאט פון די צוויי גאר‬ ‫די צוויי נעמען און וועלכע עס איז די ריכטיגע‪.‬‬
‫קלארע תשובות‪ ,‬פון הרב רבי עזריאל טויבער און‬ ‫מ‪.‬ש‪.‬‬ ‫‪Lavlor‬‬
‫פון הרב רבי אהרן פריעדמאן‪ .‬די צוויי תשובות‬ ‫‪Journal‬‬
‫האט מיר קודם געקלונגען ווי א שטיקל סתירה‪,‬‬ ‫ענטפער פון הרב זילבער‪:‬‬ ‫‪Phone:‬‬
‫אבער נאכ'ן אריינטראכטן איז מיר אויפגעקומען א‬ ‫‪7E1x8t..9#2180.73347‬‬
‫קלארקייט און איך האב געזען ווי עס שטימט דוקא‬ ‫די מעשה פון חנה ושבעת בניה ווערט אראפגעברענגט‬ ‫‪Email:‬‬
‫אין עטליכע מדרשים‪ ,‬אבער אין גמרא און אין תנא‬ ‫‪[email protected]‬‬
‫זייער שיין און גוט‪.‬‬ ‫דבי אליהו (פ"ל) און אפילו אין ספר חשמונאים‬
‫רבי עזריאל האט ארויסגעברענגט אז עס איז‬ ‫(ח"ב פ"ז)‪ ,‬ווערט נישט אראפגעברענגט דעם נאמען‬ ‫______‬
‫זייער חשוב און וויכטיג אז א מענטש זאל שפירן א‬ ‫פון דער מאמע‪ .‬ווידער אין איכה רבה (פ"א סנ"ג)‬
‫טעם און סיפוק אין עבודת השם‪ .‬און אויב שפירט‬ ‫שטייט‪ ,‬אז די מעשה האט פאסירט מיט "מרים בת‬ ‫‪©Moment Magazine.‬‬
‫ער נישט גארנישט דאן איז בכלל נישט קיין בדיעבד‬ ‫נחתום" און אירע זיבן זין‪ ,‬און ענליך צו דעם שטייט‬ ‫‪Published by Moment Magazine Inc.‬‬
‫זיין עבודה‪ ,‬וויבאלד מיר לערנען פון די ספה"ק אז‬ ‫אין פסיקתא רבתי (פרשה מ"ד פ"ד)‪" :‬מרים בת‬ ‫‪All rights reserved. Reproduction in‬‬
‫עבודה ָאן א טעם איז גאר א לכתחילה און ווי עס‬ ‫‪whole or in part in any form without‬‬
‫האט זיך אפגעשפילט ביים הייליגן בעל שם טוב‪ ,‬אז‬ ‫תנחום"‪.‬‬ ‫‪prior written permission from the‬‬
‫ווען די תקיעות זענען נישט אריבער מיט ערפאלג‬ ‫אבער מיר האבן אלע געוויס געהערט די מעשה‬ ‫‪publisher is prohibited.‬‬
‫האט ער דאן געזאגט אז מען זאל בלאזן מיט איין‬ ‫מיט "חנה" און אירע זיבן זין‪ ,‬אלזא פון וואנעט נעמט‬ ‫‪The publisher reserves all right to‬‬
‫כוונה פשוטה‪ ,‬וואס דאס איז "רחמנא אמר תקעו"‪,‬‬ ‫זיך דער נאמען חנה? דער ענטפער איז אז דער‬ ‫‪edit all articles for clarity, space and‬‬
‫אפילו איך ווייס נישט וואס איך טו און איך שפיר‬ ‫גאנצער מקור דערצו איז פונעם ספר יוסיפון וואס‬ ‫‪editorial sensitivities. Submissions‬‬
‫דערין נישט קיין טעם‪ ,‬מיט דעם אלעם איז דאס נישט‬ ‫דערציילט אז די מעשה האט פאסירט מיט א פרוי‬ ‫‪cannot be returned to sender.‬‬
‫‪Moment Magazine is not responsible for‬‬
‫קיין אפהאלט נאר גאר א לכתחילה‪.‬‬ ‫וואס האט געהייסן חנה‪ ,‬מיט אירע זיבן זין‪.‬‬ ‫‪the kashrus of any advertised product‬‬
‫ווידער‪ ,‬הרב אהרן פריעדמאן האט‬ ‫זינט דאן האבן אנדערע אויך געברענגט דעם‬ ‫‪or service that appears in these pages.‬‬
‫ארויסגעברענגט אויף דער פראגע פארוואס עס‬ ‫נאמען "חנה" אלס מאמע פון די זיבן קינדער‪ ,‬א‬ ‫‪Moment Magazine assumes no‬‬
‫זענען פארהאן אזויפיל וואס באקלאגן זיך אז זיי‬ ‫שטייגער ווי דער רמב"ם אין זיין "מאמר קידוש‬ ‫‪responsibility for the content of articles‬‬
‫שפירן נישט קיין סיפוק אין דעם וואס זיי טוען‪ ,‬אז‬ ‫השם" (אגרות הרמב"ם‪ ,‬ירושלים תש"כ‪ ,‬עמ' נ"ז)‪.‬‬ ‫‪or advertisements in this publication,‬‬
‫די סיבה און לעזונג דערצו איז א פשוט'ע‪ ,‬וויבאלד‬ ‫אזוי אויך האבן די ספרד'ישע אידן געהאט די מעשה‬ ‫‪nor for the content of books that are‬‬
‫ווען א מענטש וויל הנאה האבן פון זיין עבודה אדער‬ ‫צווישן די קינות לתשעה באב‪ ,‬און דארטן ווערט אויך‬ ‫‪referred to or excerpted herein.‬‬
‫פשוט'ע באשעפטיגונג אינעם טאג טעגליכן שטייגער‪,‬‬ ‫אראפגעברענגט דער נאמען "חנה" אלס מאמע פון‬
‫מוז ער דערין שפירן א טעם‪ ,‬און כדי ער זאל שפירן‬
‫א טעם אין דעם וואס ער טוט‪ ,‬ברויך ער אין יענע‬ ‫די זיבן קינדער‪.‬‬
‫פעולה שפירן א מחסור‪ ,‬אזוי ווי א הונגעריגער וואס‬ ‫פון וואנעט נעמט זיך דער נאמען חנה ווען די‬
‫עסט זיך צו זעטיגן‪ ,‬און ווי פארשטענדליך אז דער‬ ‫מדרשים שרייבן קלאר אז עס האט פאסירט מיט‬
‫וואס עסט אויף א פולן מאגן האט קיין הנאה נישט‬ ‫מרים? עס איז דא א השערה פון חוקרים (ספר יוסיפון‬
‫פון זיין ארבעט וואס ער טוט און עס איז אוממעגליך‬ ‫בהוצאת דוד פלוסר‪ ,‬ירושלים תשל"ט‪ ,‬עמ' ‪ ,)70‬אז‬
‫דאס נעמט זיך וויבאלד אין פסיקתא רבתי ווערט די‬
‫אז ער זאל שפירן דערין א סיפוק‪ ,‬הנאה און טעם‪.‬‬ ‫מעשה אראפגעברענגט אויפן לשון הפסוק (תהלים‬
‫הצלחה אין אייער הייליגער אונטערנעמונג‪.‬‬ ‫קיג‪ ,‬ט)‪" :‬מושיבי עקרת הבית"‪ ,‬און גלייך דערנעבן‬
‫דרשנ'ט מען אויפ'ן זעלבן פסוק עפעס בנוגע חנה די‬
‫ה‪.‬ב‪.‬ש‪ .‬ברוקלין‬ ‫מוטער פון שמואל הנביא‪ ,‬און דערפאר האט מען זיך‬

‫אינהאלט‬
‫| לבלר ‪ | 2#‬טבת תשע״ט |‬

‫כותבים ומשתתפים‪:‬‬ ‫‪8‬‬ ‫| קולמוס |‪04‬‬
‫הרב עזריאל טויבער‬
‫הרב סיני מלוביצקי‬ ‫‪14‬‬ ‫כבוד התורה‬
‫הרב אהרן פריעדמאן‬ ‫| איבעיא להו | ‪20‬‬ ‫הרב שבתי הורוויץ‬
‫הרב מרדכי גנוט‬
‫הרב שלמה אשר טויבער‬ ‫הרב עזריאל טויבער‬ ‫| א נקודה |‪06‬‬
‫הרב שבתי הורוויץ‬ ‫הרב אהרן פריעדמאן‬
‫הרב שמעון שלמה זילבער‬ ‫הרב מרדכי גנוט‬ ‫גדפיערפאמרגעעער!גסטטעע‬
‫הרב משה יודלזאהן‬ ‫הרב שלמה אשר טויבער‬
‫הרב ברוך לאבין‬ ‫ספרים שאפע‬
‫הרב אלימלך פריעדמאן‬ ‫| גדול מרבן שמו |‪50‬‬
‫| רבינ׳ס מכון |‪26‬‬ ‫בחיענולךמנחת‬
‫להתקשר עם המערכת‪:‬‬ ‫| ספרים‪/‬דרוקעריי |‪30‬‬ ‫הרב שמעון שלמה זילבער‬
‫‪718.928.3347 Ext. # 107‬‬ ‫| כשרות |‪43‬‬
‫‪[email protected]‬‬ ‫הרב סיני מלוביצקי‬ ‫אין קעז פאבריק‬

‫לבלר איז א‬ ‫| פולמוס הרמח״ל |‪32‬‬ ‫הרב אלימלך םריעדמאן‬
‫חודש׳ליכע‬ ‫הרב שמעון שלמה זילבער‬
‫תורה‪-‬העפט‬ ‫| ספרים מארק |‪38‬‬ ‫| ּפינטעלע איד |‪46‬‬
‫בייגעלייגט‬
‫צום ׳מ ָאמענט׳‪.‬‬ ‫מהותו של יהודי‬
‫הרב עזריאל טויבער‬
‫״לבלר‬ ‫| אפקלאנגען |‪02‬‬
‫‪ - 3‬שבט״‬ ‫| תנן התם |‪05‬‬
‫וועט אי״ה‬
‫ערשיינען פר׳‬
‫יתרו הבעל״ט‪.‬‬

‫הרב שבתי הורוויץ‬ ‫| קולמוס |‬

‫כבוד התורה‬
‫רה"ק ר"ר מרדכי הארנסטייפלער'ס רביצין‪ ,‬די טאכטערה‬
‫די שפראך אידיש איז נתקדש געווארן בעשר קדושות‪ ,‬די תורה הקדושה‬
‫קען זייער גוט די שפראך‪ ,‬שוין הונדערטער יארן וואס רבותינו הקדושים‬ ‫פון הרה"ק מצאנז זי"ע‪ ,‬האט זיך אמאל צוריקגעקערט‬
‫האבן גערעדט און געלערנט אויף דער שפראך‪ ,‬מצוקי ארץ האבן געלערנט‬ ‫צו דער שטאט צאנז נאכ'ן וויילן ביי איר שווער הרה"ק‬
‫תורה הקדושה בטהרה אויף די שפראך‪ ,‬דער בעש"ט האט אוועקגעשטעלט‬ ‫מטשערקאס זי"ע‪ ,‬וואס די שטאט טשערקאס געפינט זיך‬
‫תורת החסידות אויף דעם לשון‪ ,‬דער חתם סופר האט געגעבן זיינע הייליגע‬ ‫טיף אריין אינעם קאלטן רוסלאנד‪ ,‬און אריינקומענדיג צו‬
‫דרשות אויף דער שפראך‪ ,‬עס איז א שפראך וואס איז מיוחד און מיוחס‬ ‫איר גרויסן טאטן דער צאנזער רב לבן של ישראל‪ ,‬האט ער‬
‫פאר ערליכע אידן‪ ,‬עס איז די שפראך פון אונזערע זיידעס מיט וואס מיר‬
‫שטאלצירן‪ ,‬מיט וואס מיר זענען אפגעשיידט פון דער שמוציגער גאס‪ .‬א‬ ‫איר אנגעפרעגט איבער דעם מצב פון אידן אין ווייטן רוסלאנד‪.‬‬
‫איד קען אפילו אין א טונקעלן מצב שטאלצירן מיט זיין פשוט'ע אידישקייט‪,‬‬ ‫עס איז געווען דאן א ביטערע צייט פאר אידן אין רוסלאנד‪ ,‬די עניות‬
‫און דחקות איז געווען אין לשער‪ ,‬די בארבארישע גויים האבן כסדר געמאכט‬
‫מייט זיין מאמע לשון און מיט זיין ערליכע קליידונג‪.‬‬ ‫ביטערע פאגראמען‪ .‬די בת מלך וואס האט שטארק מיצר געוען בצרתן של‬
‫מיר אידן האבן א תורה‪ ,‬מיר זענען אן עם ה' דורך די תורה הקדושה‪ .‬כלל‬ ‫ישראל האט פון גרויס צער אויסגעשריגן "טאטע‪ ,‬דער מצב פון אידן אין‬
‫ישראל האט בכלליות זוכה געווען צו די שעשועים פונעם הייליגן באשעפער‪,‬‬ ‫רוסלאנד איז אסאך ערגער פון דעם מצב וואס די אידן זענען געווען אין‬
‫די חמדה גנוזה‪ ,‬די כלי אומן פון וועלט באשאף‪ ,‬אזוי אויך בפרטיות ליגן‬ ‫מצרים!" דער הייליגער צאנזער רב האט אויפגעהויבן זיינע דערבארעמדיגע‬
‫מיר נישט אייביג אין א פערזענליכן גלות מצרים‪ ,‬מיר זענען זוכה צו לערנען‬ ‫אויגן און געזאגט "טייערע טאכטער‪ ,‬הער גוט צו‪ ,‬אידן אין מצרים האבן‬
‫און פארשטיין די הייליגע תורה‪ ,‬איז זעלבסט פארשטענדליך אז מיר זוכן‬ ‫נישט געהאט קיין תורה‪ ,‬מיר האבן די תורה‪ ,‬עס קען קיינמאל נישט זיין‬
‫צו אפגעבן די גרעסטע כבוד פאר די תוה"ק‪ ,‬מיר ווילן ארויסווייזן אונזער‬
‫אהבה און שמחה מיט די תורה‪ ,‬און א ריכטיגע פאסיגע כבוד התורה איז איר‬ ‫ערגער ווי די אידן אין מצרים"‪.‬‬
‫צו באצירן מיט אונזער סאמע שטאלץ‪ ,‬מיט אונזער שם לשון ומלבוש‪ ,‬מיט‬ ‫דער תולדות יעקב יוסף (שמיני פ"ח ע"א‪ ,‬בעש"ט עה"ת שמות ד‪),‬‬
‫ברענגט פונעם הייליגן בעל שם טוב אז גלות מצרים און גאולת מצרים‬
‫דער אידישער שפראך אונזער טייערן אוצר‪.‬‬ ‫גייט אן ביי יעדן איינציגן איד בפרטיות אזוי ווי עס איז אריבער אויף כלל‬
‫ישראל בכלליות‪ ,‬און צום ערשט דארף א איד בעטן דעם אויבערשטן אויף‬
‫‪‬‬ ‫זיין אייגענער גאולה פון זיין אייגענעם מצרים‪ ,‬איידער די תפלות פאר דער‬

‫פארלאפענעם חודש איז פון אונזער קולמוס געפלאסן טינט פון‬ ‫גאולה פון כלל ישראל‪.‬‬
‫האפענונג און טרוים‪ ,‬עס האט זיך געשריבן איבער א וויזיע פון א הויכע‬ ‫די ווערטער פון הייליגן בעש"ט לערנען אונז אז מיר קענען לערנען פון‬
‫קאליבער תורה'דיגע און תוכנ'פולע ביילאגע צום ״מ ָאמענט״‪ ,‬וואס‬ ‫סיפור יציאת מצרים א געוואלדיגער לקח און דרך פאר אונזער פריוואטע‬
‫זקנים עם נערים זאלן זיך קענען אנזעטיגן פון איר רייכן קוואל‪ .‬יעצט‬ ‫גאולה פון אונזערע שוועריגקייטן און מצרים‪ .‬מיר טרעפן זיך צומאל אין א‬
‫שטייענדיג א חודש שפעטער‪ ,‬האבנדיג נהנה געווען פון די זאפטיגע פרי און‬ ‫מצב פון הסתר פנים‪ ,‬מיר שפירן נישט אז מיר האבן מיט אונז די תורה וואס‬
‫צוריקהערנדיג די פאזיטיווע גרוסן‪ ,‬פאסט זיך צו דאנקען און לויבן הקב"ה‬ ‫זאל אונז באגלייטן‪ ,‬מיר דערזעען זיך פלוצלינג אין א מצב פון עבדי פרעה‪,‬‬
‫אויף א תורה מפוארה בכלי מפואר‪ ,‬א טרוים פארווירקליכט‪ ,‬אריגינעלקייט‬ ‫פארזינקען אין חומר ולבנים‪ ,‬זאגט אונז דער הייליגער בעש"ט‪ :‬געב נאר א‬
‫און אייגנארטיגקייט אויפ'ן אלטן תורה'דיגן דרך‪ ,‬אויף דער אידישער‬
‫בליק אויף די אידן אין מצרים‪.‬‬
‫שפראך‪.‬‬ ‫די אידן אין מצרים זענען געווען אין א מצב פון ואת ערום ועריה‪ ,‬זיי‬
‫די ״לבלר״ העפט מיט איר תורה'דיגן אינהאלט‪ ,‬קאלירפולע נושאים פון‬ ‫האבן נישט געהאט די תורה‪ ,‬עס איז געווען א קוצר רוח און אן עבודה קשה‪,‬‬
‫תורה ומדע און אינטערעסאנטע אידישע היסטאריע‪ ,‬איז א פאסיגע כבוד‬ ‫פארזינקען אין מ"ט שערי טומאה‪ ,‬איין טירל אוועק פון אייביגע כליון‪ ,‬דאך‬
‫פאר די תורה‪ .‬מיט'ן אהערשטעלן אזא תוכנ'דיגע קוואל פון תורה אויף‬ ‫האט פרעה מיט זיינע אלע גזירות נישט מצליח געווען זיי אונטערצוברעכן‪,‬‬
‫דער אידישער שפראך‪ ,‬טוט ״לבלר״ אנהאלטן אונזער אידישע שטאלץ און‬ ‫זיי האבן זיך געהאלטן שטארק און שטאלץ‪ ,‬זיי האבן פארמאגט אן אוצר‪,‬‬
‫באצירן די תורה מיט איר‪ .‬לבלר שטרעקט אויך אויס א האנט פאר בני תורה‬ ‫א האפענונג‪ ,‬שם לשון ומלבוש‪ ,‬זיי זענען געווען אפגעזונדערט פון דער‬
‫מצרישער גאס‪ ,‬זיי האבן שטאלצירט מיט זייער ירושה‪ ,‬מיט דער שפראך‬
‫און איז גרייט צו פארעפנטליכן זייערע געשריבענע תורה'דיגע מאמרים‪.‬‬ ‫און טראגע פון זייערע זיידעס אברהם יצחק ויעקב‪ ,‬זיי זענען געווען שטאלץ‬
‫אין די קאלטע טונקעלע ווינטער נעכט איז לבלר דא צו דערווארעמען‬ ‫מיט וואס זיי האבן פארמאגט‪ ,‬און טראץ זיי האבן נישט געהאט קיין תורה‬
‫און באלייכטן‪ ,‬ביז מיר וועלן מיט דעם כוח התורה זוכה זיין צו די גאולה‬ ‫האבן זיי זוכה געווען צו א גאולה און עווענטועל צום מעמד הנשגב פון‬

‫פרטית און די גאולה כללית במהרה‪.‬‬ ‫קבלת התורה‪.‬‬
‫תנו לבלר לתורה‪ ,‬תנו כבוד לתורה‪ .‬‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪4‬‬

‫הרב ברוך לאבין‬ ‫| תנן התם |‬

‫פארשידענע אקטיוויטעטן 'אין ליכט פון די לעצטערע‬ ‫שם משה מתורגם מלשון מצרים בלשון הקודש‪ ,‬ושמו‬
‫פארמערטע אינצידענטן' איז גוט צו זען אזא ציפעדיגע שטיקל‬ ‫בלשון מצרים היה מוניוס‪.‬‬
‫פון ארי הקדוש (שער הפסוקים) אונז אריינצושטעלן אין‬
‫פערספעקטיוו פון וואס עס מיינט אננעמען דעם עול גלות‪ ,‬א‬ ‫דער אבן עזרא (פרשת שמות) ברענגט א דעה אז בת פרעה‬
‫בליק פון די פריערדיגע אין קעגנזאץ צו די היינטיגע "כאפצעם"‬ ‫האט געגעבן פאר משה רבינו אן עגיפטישן נאמען 'מוניוס'‪ ,‬וואס‬
‫איז אין לשון הקודש'דיגער איבערזעצונג 'משה'‪ ,‬שרייבנדיג‬
‫מענטאליטעט‪.‬‬ ‫אז אזוי ווערט משה רבינו אנגערופן אין ביכער וואס זענען‬
‫איבערגעזעצט פון עגיפטיש צו אראביש ווי אויך אין גריכישע‬
‫כשיהודי נמצא בעולם הרי הוא מביא קדושה‪ ,‬וכשנעדר‬ ‫ביכער‪ .‬דער אבן עזרא זאגט אז עס קען זיין אז זי האט געקענט‬
‫היהודי ישנו חסרון של קדושה בעולם וצריך למלא את‬ ‫לשון קודש אדער אז זי האט אנגעפרעגט ביי די אידן וויאזוי‬

‫החסרון‪ ,‬ולכן אומרים יתגדל ויתקדש שמיה רבא‪.‬‬ ‫מען זאגט ארויסשלעפן פון וואסער אין לשון הקודש‪.‬‬

‫א חסידישער בליק אויף קדיש יתום אין א שילדערונג אין‬ ‫הרה"ג מהר"י מוואלאזין היה קורא לבני הישיבה שלו ערב‬
‫ספר בנסוע הארון וויאזוי דער גערער רבי דער פני מנחם זצ"ל‬ ‫רב ואמר שהוא כמו‪ ...‬ערב שבת וערב יו"ט‪ ...‬יהיו בקרוב‬
‫האט פאר זיין פטירה דערציילט וואס זיין ברודער דער בית‬
‫ישראל זצ"ל האט אים געזאגט נאך דער פטירה פון זייער טאטן‬ ‫רבנים לכן נאה עתה לקרותם בשם ערב רב‪.‬‬
‫דער אמרי אמת זצ"ל איבער קדיש יתום‪ ,‬אזוי אויך האט אים‬
‫דער בית ישראל געזאגט ער זאל מאכן אן אייגענע מנין אז‬ ‫'ערב רב' איז דער שיינער טיטל וואס רבי איצעלע‬
‫וואלאזשינער זצ"ל האט געגעבן פאר זיינע תלמידים אין‬
‫ס'זאל נתרבה ווערן קדושה און אמנים‪.‬‬ ‫וואלאזין (מאמר שיחת חולין של ת"ח)‪ .‬נאר אזעלכע 'ערב רב'‬

‫זאל זיך מערן‪.‬‬

‫והבחורים שאומרים כי חרפה להם ללמוד בישיבה פרשה‬ ‫סגולה לכויה‪ .‬לכל כויה בין באש בין ברותחים תכף ומיד‬
‫חומש עם רש"י וקפיטול בנביאים וכתובים‪ ,‬לו חכמו‬ ‫יאמר בכוונה גדולה יברכך ה' וישמרך שלש פעמים‪ ,‬יאר‬
‫ישכילו היו לומדים זה ראשונה מכל‪...‬ואם שגם אני אין לי‬ ‫ה' פניו אליך ויחנך שלש פעמים‪ ,‬ישא ה' פניו אליך וישם‬
‫ידיעה מרובה בזה אנוס אני כי לא היה לי שום מלמד על‬
‫זה ואין מעורר אותי‪ ,‬גם לא היו לי הספרים הצריכים לזה‪,‬‬ ‫לך שלום שלש פעמים‪ ,‬בדוק ומנוסה‪.‬‬

‫ובחמלת ה' עלי נתעוררתי מעצמי ולמדתי קצת‪...‬‬ ‫דער חיד"א אין ספר כף אחת ברענגט א הפלא'דיגע סגולה‬
‫פאר בריען‪ ,‬מ'דארף נאר האבן דעם קאפ אויפן פלאץ ווען מען‬
‫דער הייליגער פרי מגדים אין הקדמה צו שו"ע או"ח איז‬ ‫כאפט א ברי ווייל עס ברויך זיין דורך דעם מענטש אליין און‬
‫מעורר אויף לימוד חומש רש"י‪ ,‬ווייטער שרייבט ער אז ביז די‬ ‫תכף ומיד‪ .‬ווידעראום אין פלא יועץ אות כויה טרעפן מיר אז‬
‫די סגולה קען זיין אביסל לייכטער‪" :‬לומר הנכוה או אחר יאמר‬
‫צען יאר אלט זאל מען נאר לערנען מקרא‪ ,‬און ביז די פופצן נאר‬
‫עליו ברכת כהנים ג' פעמים בכוונה ויועיל‪ ,‬והוא בדוק ומנוסה"‪.‬‬
‫משנית און אזוי ווייטער‪.‬‬

‫תקנת רבותינו לענג את השבת בחמין‪ ,‬וכל מי שאינו‬ ‫יתן למכהו לחי ישבע בחרפה (איכה ג‪ ,‬ל)‪ ,‬ירצה‪ ,‬כי‬
‫אוכל חמין‪ ,‬צריך בדיקה אחריו אם הוא מין‪ ,‬ואם מת‬ ‫בראות א' מן אומות העולם הבא להכות את ישראל על‬
‫יתעסקו בו עממין‪ ,‬ולהזמין לבשל ולהטמין‪ ,‬ולענג את‬ ‫לחייו‪ ,‬והישראל נותן לו לחי ומזמינו לקבל ההכאה‪ ,‬אז‬
‫ישבע הגוי בחרפה ההיא שנחרף הישראל וימנע להכותו‪,‬‬
‫השבת ולהשמין‪ ,‬הוא המאמין‪ ,‬וזוכה לקץ הימין‪.‬‬
‫ועצה טובה השמיענו בגלותינו‪.‬‬
‫דער הייליגער רבינו זרחיה דער בעל המאור‪ ,‬מגדולי‬
‫הראשונים‪ ,‬איבער דעם גרויסן שכר פון עסן די הייליגע אידישע‬ ‫ווען די קעפלעך פון די צייטונגען שרייען איבער‬
‫מאכל 'טשאלנט' און דעם עונש פון נישט עסן דעם ווארעמען‬

‫שבת'דיגן מאכל‪.‬‬

‫טבת תשע״ט ‪5‬‬

‫| א נקודה |‬

‫דעם קנעפל (אומגעדריקט‪ ,‬פארשטייט זיך)‪.‬‬ ‫גפדיערפמארגעעער!גסטטעע‬
‫אויב וועלן מיר פרעגן א מענטש‪ :‬וואס‬ ‫ין לויף פון די יארן האט מירא‬
‫איז דאס שמחה? איז דאס א 'דבר מעשי'‪ ,‬א‬ ‫פרובירן בס"ד צו לערנען וועלכע פון די אלע‬
‫פאקטישע פעולה? איז שמחה עפעס וואס איך‬ ‫אויסדרוקן באדייט "שמחה"‪.‬‬ ‫דער אויבערשטער געשאנקען‬
‫דארף דאס טון‪ ,‬אדער שמחה איז א זאך וואס‬ ‫דעם זכות צו רעדן מיט פיל‬
‫איך דארף 'שפירן'? איך דארף שפירן פרייליך‪,‬‬ ‫מיר אלע האבן א רצון און שאיפה צו זיין‬ ‫מענטשן פון וועלכע איך האב‬
‫און אנדעם האב איך נישט יוצא געווען די מצוה‬ ‫בשמחה (אויסער דעם וואס עס איז א מצוה)‬ ‫געהערט פיל פראגעס און‬
‫וויבאלד עס איז אסאך מער פשוט און געשמאק‬ ‫געלערנט פון זיי אסאך‪ .‬אבער‬
‫פון שמחה‪.‬‬ ‫("פ ָאן" בלע"ז) צו זיין פרייליך פון צו זיין‬ ‫איין פראגע איז געווען וואס איך האב געהערט‬
‫רוב מענטשן וועמען איך האב געפרעגט די‬ ‫טרויעריג‪ .‬אבער וואס איז דאס שמחה זעלבסט?‬ ‫פון כמעט יעדן‪ ,‬און איך האב געברויכט טיף‬
‫פראגע האבן מיר געענטפערט‪ ,‬אז שמחה איז‬ ‫ווי אזוי עררייכט מען דאס? און אויב פארמאג‬ ‫און גרינטליך דורכלערנען פאר מיר די טיפע‬
‫נישט קיין 'דבר מעשי'‪ ,‬נאר דאס איז א געפיל‪ ,‬א‬ ‫איך שוין א מאמענטאלע שמחה דאן ווי אזוי‬ ‫סוגיא כדי איך זאל דאס קענען איבערגעבן פאר‬
‫הרגש‪ ,‬עס איז עפעס אינעווייניג אינעם מענטש‪,‬‬ ‫האלט מען דאס אן אין די שווערע צייטן אז אויך‬ ‫אנדערע‪ .‬די פראגע איז‪ :‬ווי אזוי איז מעגליך‬
‫צו זיין בשמחה? זיין גליקליך און צופרידן‪ ,‬גיין‬
‫אז מען שפירט שמחה אינעווייניג אין הארץ‪.‬‬ ‫דעמאלט זאלן מיר זיין פרייליך?‬ ‫פאראויס אין לעבן ווען פון אלע זייטן לאקערן‬
‫דער פראבלעם דערמיט איז‪ ,‬אויב אזוי‪,‬‬ ‫איך האב אמאל געהערט פון מיין פאטער‬ ‫אויף מיר פיינט און שוועריגקייטן וועלכע זענען‬
‫וויאזוי איז מעגליך צו באפעלן א מענטש אז‬ ‫לרפו"ש (הרב עזריאל בן רויזא לרפו"ש)‪ ,‬אז אויב‬
‫יעצט זאלסטו אזוי שפירן? באפעלן א מענטש ער‬ ‫וועט מען אמאל געבן פאר איינעם א "סטאפ‬ ‫גרייט מיר אוועקצולייגן?‬
‫זאל 'עפעס טון' איז שייך‪ ,‬ווייל א מענטש האט‬ ‫וואטש"‪ ,‬אז עס איז פארהאן א קנעפל אויף א‬ ‫און ווי מ'זאגט אין אמעריקע‪ :‬דאס איז די‬
‫א בחירה אויף זיינע מעשים‪ ,‬אבער אויף מיינע‬ ‫זייגער וואס ווען עס גייט אויף דיר אריבער א‬ ‫מיליאן דאלארדיגע פראגע‪ ...‬ווייל מיר שווענדן‬
‫הרגשים?‪ ...‬ווער האט דען א קאנטראל אויף‬ ‫גליקליכער זמן‪ ,‬דאן האסטו די מעגליכקייט צו‬ ‫שווערע געלטער כדי צו זיין בשמחה און דאס‬
‫זיינע געפילן? אויב וויל איך לייגן א שמייכל‬ ‫געבן א דריק אויפן קנעפל‪ ,‬און פון דער מינוט‬ ‫ווירקט נישט‪ ,‬אן ערפאלג‪ .‬מען שפירט כאילו די‬
‫אויף מיין פנים דאן קען איך דאס טון‪ ,‬נישט קיין‬ ‫און ווייטער וועט דיין גאנץ לעבן זיין אזוי ווי‬ ‫נושא איז נישט שייך פאר מיר‪ ,‬שמחה איז נאר‬
‫חילוק ווי אזוי איך שפיר אינעווייניג‪ ,‬אבער אויב‬ ‫יענער מינוט אין וועלכן דו האסט געדריקט‬
‫באפעלסטו מיר אז איך זאל אויך 'שפירן' דאס‬ ‫אויפן קנעפל אין דער גליקליכסטער מינוט!‬ ‫געווען אקטועל ביי ר"ר זושא'ן‪...‬‬
‫שמייכל אין הארצן? איך קען פשוט נישט‪ .‬דאס‬ ‫וועסט שפירן צופרידן און גליקליך פונקט ווי‬ ‫אין חז"ל געפינען מיר עטליכע לשונות אויף‬
‫דו האסט געשפירט אין יענער מינוט! אבער די‬ ‫"פרייליכקייט"‪ .‬פארהאן שמחה‪ ,‬ששון‪ ,‬גילה‪,‬‬
‫איז אוממעגליך‪.‬‬ ‫מעגליכקייט האסטו נאר איינמאל אין דיין לעבן‪.‬‬ ‫רינה‪ ,‬דיצה‪ ,‬חדוה אא"וו‪ .‬און עס איז פארהאן‬
‫נאר דער ענין איז‪ ,‬עס איז פארהאן 'ששון'‬ ‫א גרויסער צווישנשייד צווישן די אלע לשונות‪.‬‬
‫אן איינמאליגע סעקונדע!‬ ‫מיר וועלן פרובירן אויסצוקלארן די צוויי‬
‫און עס איז פארהאן 'שמחה'‪.‬‬ ‫זאג מיר מיט אן אויפריכטיגקייט‪ ,‬ווען‬ ‫לשונות וועלכע זענען די מערסט וויכטיג און‬
‫'ששון' איז א זאך וואס קומט אינסטינקטיוו‪,‬‬ ‫אקטועל אין אונזער לעבן‪ ,‬און דאס זענען‪ :‬ששון‬
‫פון זיך אליין‪ ,‬און אויך לאזט דאס אפ דעם מענטש‬ ‫וואלסטו געדריקט אויפ'ן קנעפל?‬ ‫און שמחה‪ .‬פארהאן אויף דעם א וואונדערליכער‬
‫פון זיך אליין‪ ,‬אן פרעגן דעם מענטש זעלבסט‪.‬‬ ‫איך קלער‪ ,‬אז ‪ 99%‬מענטשן וועלן קיינמאל‬ ‫ביאור אין ספה"ק בני יששכר‪ ,‬אבער מיר וועלן‬
‫ווען דו ביסט פארנומען מיט א געשמאקע זאך‬ ‫דריקן דעם קנעפל‪ ...‬ווייל מעגליך מארגן וועט‬ ‫דערפון ארויסנעמען וואס מיר קענען לערנען‬
‫וואס ברענגט דיר הנאה‪ ,‬דו שפירסט דעמאלט‬ ‫זיין בעסער פון יעצט! און די ראי' דערצו איז‪,‬‬
‫גוט‪ ,‬דאן פארמאגסטו 'ששון' – די פא"ן‪ ,‬און‬ ‫ווייל פארגאנגענע וואך האב איך געהאט א‬ ‫אויף הלכה למעשה‪.‬‬
‫דאס גייט פון וואו עס קומט‪ ...‬עס בלייבט נישט‬ ‫גוטע מינוט און איך האב כמעט געדריקט אויפן‬ ‫אין דער אידישער שפראך זענען אויך‬
‫קנעפל‪ ,‬און ב"ה נאך איין מזל אז איך האב‬ ‫פארהאן עטליכע לשונות אויף שמחה‪ .‬עס איז‬
‫איבער קיין שום זכר דערפון‪.‬‬ ‫דעמאלט נישט געדריקט‪ ,‬ווייל יעצט איז מיר‬ ‫דא פרייליך‪ ,‬לוסטיג‪ ,‬אויפגעלייגט‪ ,‬צופרידן‪,‬‬
‫צום ביישפיל‪ ,‬איך בין געווען ביי א מסיבה‪,‬‬ ‫אסאך בעסער‪ ,‬אסאך בעסער פון יענע מינוטן‪...‬‬ ‫רואיג‪ ,‬געשמאקע צייטן אא"וו‪ .‬מיר וועלן‬
‫און דארט האט געשפילט געשמאקע מוזיק‪,‬‬ ‫אין קורצן‪ ,‬מ'וועט גיין אין קבר אריין מיט אט‬
‫סאלידע ניגונים און לעבעדיגע ניגונים‪ ,‬איך‬
‫האב געטאנצן ביז פארטאגס‪ .‬בשעת מעשה‬
‫האסטו געהאט אסאך "ששון"‪ ,‬לוסטיגקייט‪,‬‬
‫אבער צומארגנס‪ ,‬די איינציגסטע זאך וואס איז‬
‫דיר איבערגעבליבן פון דער מסיבה איז‪ ,‬די פיס‬

‫ווייטאג‪...‬‬
‫ווייל 'ששון' איז א זאך וואס איז כולו הרגש‪,‬‬
‫לויטער געפיל‪ ,‬און דאס קומט און גייט‪ .‬אזוי‬
‫שנעל ווי עס איז געקומען‪ ,‬אזוי שנעל גייט עס‪.‬‬
‫'שמחה' איז עפעס אנדערש אינגאנצן‪ .‬דאס‬
‫איז נישט א זאך וואס קומט אליינס ווען דו‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪6‬‬

‫הרב שלמה אשר טויבער‬

‫גרויסן הויז‪ ,‬האט א גרויסן חסרון‪ ,‬ווייל יעצט‬ ‫אלעס וואס די וועלט פארקויפט אונז אז‬ ‫געפינסט זיך אין א געוויסע מצב‪ ,‬שמחה איז‬
‫וויל ער קויפן נאך א קאר‪ ,‬נישט סתם א קאר‪,‬‬ ‫אויב וועלן מיר קויפן דאס און דאס‪ ,‬מיר וועלן‬ ‫א זאך וואס מען ברויך דאס לערנען און אויך‬
‫נאר א גרויסן קאדילאק אדער מערצעדעס‪ ,‬און‬ ‫גיין אין יענעם האטעל‪ ,‬פארן דארטן און דארט‬ ‫ארבעטן דערויף‪ ,‬מען דארף דאס משיג זיין‪,‬‬
‫ער האט נישט דערצו קיין פלאץ אין גאראדזש‪.‬‬ ‫אויף וואקאציע‪ ,‬דעמאלט וועלן מיר זיין בשמחה‪.‬‬ ‫און ווען דו וועסט דאס עררייכן דאן וועט דאס‬
‫דערפאר דארף ער זוכן יעדע נאכט פארקינג‬ ‫דאס ארבעט נישט! פארוואס? ווייל דאס אלעס‬ ‫איבערבלייבן מיט דיר אפילו ווען דער מצב וועט‬
‫אויף דער זעלבער גאס וואו זיין קאדילאק איז‬
‫פארקירט‪ .‬און דאס נעמט צייט‪ .‬וואספארא‬ ‫האט נישט קיין שייכות צו דער נשמה‪.‬‬ ‫זיך טוישן‪ ,‬כולן שוין לטובה‪.‬‬
‫די נקודה וואס מיר דארפן שטענדיג‬ ‫די אותיות פון 'שמח' זענען ש"ם מ"ח‪,‬‬
‫שרעקליכע פראבלעם!‪...‬‬ ‫געדענקען איז אז שמחה איז א זאך וואס איז‬ ‫'צולייגן קאפ'‪ .‬מען דארף זיך באניצן מיט'ן מח‬
‫וואס איז דער צווישנשייד צווישן די צוויי?‬ ‫שייך פאר'ן גוף און נישט פאר דער נשמה‪.‬‬ ‫כדי משיג צו זיין שמחה‪ ,‬ווייל שמחה איז נישט‬
‫ווייל ביי איינעם‪ ,‬הגם ער פארמאגט טאקע עלף‬ ‫זאלסט קיינמאל נישט ערווארטן צו זיין בשמחה‬ ‫קיין דבר הרגשי‪ .‬שמחה איז א זאך וואס רוט‬
‫צימערן אא"וו‪ ,‬אבער יעצט האט ער נישט קיין‬ ‫אויב קומט דאס אין בארירונג מיט'ן גוף‪ .‬און‬
‫פארקינג נעבן זיין קאדילאק‪ .‬און דאס איז פאר‬ ‫וויפיל מיר וועלן ארבעטן מער מיט מח און‬ ‫אינעם מוח פונעם מענטש‪.‬‬
‫אים א גרויסער "חסרון"‪ .‬און ביים צווייטן מיט‬ ‫נשמה‪ ,‬אריינטראכטן און זיך פארטיפן‪ ,‬דעמאלט‬ ‫עס זענען פארהאן צוויי פלעצער וואו דער‬
‫די דירה פון צוויי צימערן‪ ,‬ער איז צופרידן‪ ,‬ער‬ ‫מהר"ל אין איינצלנע ווערטער לערנט אונז וואס‬
‫וועלן מיר עררייכן מער אמת'ע שמחה‪.‬‬ ‫דאס מיינט שמחה עפ"י תורה‪ ,‬און דאס איז שייך‬
‫פארמאגט אלעס‪ ,‬ער האט שלימות‪.‬‬ ‫מהר"ל ב (נתיב התורה פ"ד)‪" :‬כי כל שמחה‬
‫ווי אזוי קענען מיר צוקומען צו א מציאות‬ ‫הוא‪ ,‬כאשר הוא שלם‪ ,‬ואין לו שום חסרון‪ ,‬ומפני‬ ‫פאר אלעמען‪ ,‬אין יעדן מצב‪.‬‬
‫פון שפירן "שלימות" אין יעדן מצב? פארהאן‬ ‫מהר"ל א (נצח ישראל פכ"ג)‪" :‬כי האדם הזה‬
‫דערפאר א פשוט'ע עצה‪ :‬צולייגן מח‪" ,‬שם מח"‪...‬‬ ‫השלימות נמצא השמחה"‪.‬‬ ‫אשר הוא חמרי גשמי‪ ,‬אין ראוי אליו השמחה‪ ,‬כי‬
‫צולייגן קאפ אויף וואס מיר פארמאגן‪ ,‬און נישט‬ ‫קומט אויס‪ ,‬אז שמחה איז מצד די שלימות‪,‬‬
‫גאנצקייט‪ .‬און א מענטש וואס האט מער שלימות‬ ‫השמחה שייכת רק אל הנפש הנבדלת הנשמה"!‬
‫זיך פארטיפן אויף וואס מיר פארמאגן נישט‪.‬‬ ‫דער מהר"ל זאגט‪ ,‬אז שמחה איז א דבר‬
‫הגם דאס קוקט אויס זייער פשוט‪ ,‬בשעת‬ ‫איז מער פרייליך‪.‬‬ ‫רוחני‪ ,‬שמחה איז א זאך וואס נאר ווער עס האט‬
‫מעשה איז דאס אבער נישט אזוי פשוט‪ .‬אבער‬ ‫ווען עס איז דא א הרגש פון שלימות דאן איז‬
‫דאס איז אמת לאמיתו‪ ,‬און אויב קען מען זיך‬ ‫דא שמחה‪ ,‬דאקעגן ווען עס איז דא א הרגשה פון‬ ‫א נשמה קען משיג זיין דברים רוחניים‪.‬‬
‫צוגעוואוינען אזוי צו לעבן דאן טוישט דאס דעם‬ ‫שמחה האט נישט קיין שייכות מיט'ן גוף‪.‬‬
‫חסרון איז נישטא קיין שמחה‪.‬‬ ‫נישטא קיין שום זאך אינעם גוף פונעם מענטש‬
‫גאנצן מענטש לטובה‪.‬‬ ‫שלימות און חסרון זענען נישט קיין זאכן‬ ‫וואס וועט אים ברענגען שמחה‪ .‬ווייל "פאן"‬
‫ווען אימער די קינדער פון מיין באבע ע"ה‬ ‫וואס זענען תלוי אין מציאות‪ ,‬ווייל יעדער‬ ‫(ששון) און אלע אנדערע זאכן באלאנגען פאר'ן‬
‫(אמו של אבי שליט"א בת הצדיק ר' עמרם‬ ‫איינער האט עפעס אנדערש וואס ביי אים ווערט‬ ‫גוף‪ ,‬און א גוף האט נישט קיין שמחה! א גוי‬
‫געשטעטנער זצ"ל) האבן זיך באקלאגט אויף‬ ‫דאס אנגערופן שלימות אינדערצייט וואס ביים‬ ‫אדער בהמות און חיות‪ ,‬ביי זיי איז נישט שייך‬
‫עפעס‪ ,‬ווען עס האט זיי עפעס געפעלט‪ ,‬איז איר‬ ‫קיין אמת'ע 'שמחה'‪ ,‬הגם זיי פארמאגן הרגשים‪,‬‬
‫באמערקונג געווען‪" :‬פריי דיך אז דו 'לעבסט'"‪...‬‬ ‫צווייטן ווערט דאס אנגערופן חסרון‪.‬‬ ‫זיי קענען וויינען‪ ,‬לאכן‪ ,‬זיין רואיג‪ ,‬ביי זיי איז‬
‫דאס אז מיר לעבן איז די גרעסטע מתנה וואס‬ ‫מיט מיינע אייגענע אויגן האבן איך געזען‬ ‫שייך פא"ן‪ ,‬אבער נישט קיין שמחה! שמחה איז‬
‫דער אויבערשטער געט אונז‪ ,‬און מער פונדעם‬ ‫פאמיליעס וועלכע וואוינען אין א דירה פון‬ ‫נאר שייך אויב מען באניצט די נשמה און מוח‪.‬‬
‫צוויי צימערן מיט צוועלף קינדער בליעה"ר און‬ ‫ווען דו האסט געהאט א גוטן טאג ברוחניות‪,‬‬
‫קומט אונז גארנישט‪.‬‬ ‫זיי זענען באמת בשמחה‪ ,‬גליקליך און צופרידן‪,‬‬ ‫שפירט מען דערנאך א שמחה‪ .‬יעדער זאל‬
‫מיר דארפן זיך צוגעוואוינען צו טראכטן‬ ‫זיי זענען נאך קיינמאל נישט געווען אין קיין‬ ‫טראכטן ביי זיך ווי אזוי ער שפירט סוף יום כיפור‬
‫אז נישט אלעס קומט אונז‪ ,‬און ווען דער‬ ‫"שלעכטע געמיט"‪ .‬זיי זענען באמת צופרידענע‬ ‫ביי תפלת נעילה‪ ,‬בשמחה גדולה! פארוואס?‬
‫אויבערשטער געט אונז מתנות יעדע רגע‪ ,‬איז‬ ‫מיר האבן דאך געפאסט? מיר האבן זיך דאך‬
‫דאס דער מציאות‪ ,‬און אויב מיין מח טראכט‬ ‫פרייליכע מענטשן‪.‬‬ ‫געפייניגט? א גאנצן טאג געשטאנען אויף דער‬
‫אלעמאל אז אויב פארמאג איך עפעס נישט דאן‬ ‫און מיט מיינע אייגענע אויגן האב איך געזען‬ ‫ערד אנע שיך? דער גוף איז בכלל נישט אין‬
‫פעלט מיר גארנישט‪ ,‬און אפילו אויב גייט עפעס‬ ‫מענטשן וועלכע וואוינען אין געביידעס פון דריי‬ ‫א מצב פון פא"ן‪ ,‬אבער מיר זענען בשמחה!‬
‫נישט אקוראט ווי איך האב געוואלט דאן האט‬ ‫שטאקן‪ ,‬א גאראדזש פאר'ן אויטא‪ ,‬פינף שלאף‪-‬‬ ‫פארוואס? ווייל א גאנצן טאג זענען מיר געווען‬
‫גארנישט פאסירט‪ ,‬און ווי דער מהר"ל ערקלערט‬ ‫צימערן‪ ,‬מיט צוויי קינדער‪ ,‬מיט א "ליוו‪-‬אין‬
‫אז אויב געוואוינט מען זיך צו אזוי צו לעבן‪,‬‬ ‫העלפערקע"‪ ,‬און זיי זענען אלעמאל נערוועז און‬ ‫פארנומען מיט דער נשמה‪ ,‬מיט העכערס‪.‬‬
‫דאן צינדט דאס אן אין אונז א טיפע און אמת'ע‬ ‫און כדי צו עררייכן אמת'ע שמחה איז זייער‬
‫שמחה‪ .‬און דאס איז א שמחה וואס בלייבט מיט‬ ‫אנגעצויגן‪ ,‬און א שלעכטע גוסטע‪.‬‬ ‫שווער‪ ,‬דאס איז אן עבודה קשה שבמקדש‪.‬‬
‫פארוואס? ווייל איינער וואס וואוינט אין א‬ ‫וויבאלד די גאנצע וועלט ארבעט אויף אונז‪,‬‬
‫אונז אלעמאל‪ ,‬יעדן טאג און יעדע שעה‪.‬‬ ‫קליינע דירה האט ער אלעס וואס מען ברויך‪ ,‬ער‬ ‫יעדער פרובירט אריינצולייגן אין אונזער קאפ‬
‫זאלן מיר אלע זוכה זיין צו אמת'ע שמחה‪ ,‬א‬ ‫האט א דאך איבער'ן קאפ‪ ,‬חסדי השם אז ווען עס‬ ‫אז אויב וועלן מיר פארמאגן דאס און דאס דאן‬
‫גליקליך און צופרידן לעבן‪ ,‬חיים שימלא ה' כל‬ ‫רעגנט‪ ,‬רעגנט נישט אריין אין הויז‪ ...‬חסדי השם‬ ‫וועלן מיר זיין די מערסטע פרייליך‪ ,‬דאן וועלן‬
‫אז ער פארמאגט א קישן און קאלדרע פאר יעדן‬ ‫מיר זיין באמת בשמחה‪ .‬און דאס איז שקר וכזב‪.‬‬
‫משאלות לבינו‪ .‬‬
‫קינד‪ ,‬ער האט אלעס וואס ער דארף‪.‬‬
‫און דער צווייטער וועלכער וואוינט אין א‬

‫טבת תשע״ט ‪7‬‬

‫צענדליגער בלעטער‪ ,‬אין וועלכן דער גאון נעמט אדורך אן ענין פון‬ ‫ער נאמען פונעם בארימטן גאון און פוסק רבי פסח אליהוד‬
‫יעדן ווינקל און פון יעדן פרט ופרט‪ .‬נישט בלויז ווארפט ער צוזאם ש"ס‬
‫ופוסקים‪ ,‬צענעמענדיג גרינטליך יעדן מראה מקום‪ ,‬נאר גלייכצייטיג טוט‬ ‫פ ַאלק שליט"א‪ ,‬ר"מ בישיבת געיטסהעד ובעל מחבר ספרים‬
‫ער דורך דעם מציאות הדברים מיט א געוואלדיגער גרינטליכקייט‪ ,‬נישט‬ ‫רבים‪ ,‬איז ברייט באקאנט אינעם עולם התורה‪ .‬הרב פאלק‬
‫איז בארימט פאר זיינע פילע לומדי'שע ספרים וועלכע זענען‬
‫איבערלאזנדיג א שטיינדל אויפ'ן וועג‪.‬‬ ‫באקאנט אין דער גאנצער וועלט‪ ,‬צווישן זיי‪ :‬ספר עוז והדר‬
‫וויבאלד די תשובות פון הרב פאלק באהאנדלען אפטמאל קאמפליצירטע‬ ‫לבושה אויף הלכות צניעות‪ ,‬ספר זכור ושמור על הלכות‬
‫שאלות‪ ,‬ווי טעכנאלאגישע כלים‪ ,‬ניי ערצייגטע מאכלים‪ ,‬שאלות איבער‬ ‫שבת‪ ,‬און איבער אלעם איז זיין מאנומענטאלער חיבור‪ ,‬שאלות ותשובות‬
‫ווערים‪ ,‬הלכות איבער צניעות וואס זענען נוגע אין היינטיגן דור‪ ,‬דארף‬
‫ער זיך אפט מלכלך זיין די הענט בשפיר ושליא‪ ,‬דורכטוענדיג פארשידענע‬ ‫מחזה אליהו וועלכע ציילט זיך אין חלקים‪.‬‬
‫סארטן ענינים כדרכה של תורה‪ ,‬אבער נישט קיין חילוק איבער וואס עס‬ ‫הרב פאלק איז באקאנט ביים המון עם צוליב זיינע נוצליכע ספרים אויף‬
‫האנדלט זיך – צי איז עס ווערעם אין די פיש‪ ,‬עפענען א פרידזשידער אום‬ ‫ענינים וואס אנדערע האבן כמעט נישט בארירט‪ ,‬אבער אין דער לומדישער‬
‫שבת‪ ,‬אדער די פארלאנגטע לענג פון א צניעות'דיג בגד – יעדע זאך ווערט‬ ‫וועלט איז ער אנערקענט אלס א גאון מופלג‪ ,‬א געוואלדיגער בקי אין‬
‫הלכה‪ ,‬און א שטארקער מחמיר וועלכער שרייבט לענגערע תשובות אויף‬
‫דורכגעטון מיט דער זעלבער ערנסקייט און קלארקייט‪.‬‬
‫פארשידענע פארצווייגטע נושאים‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫די תשובות פון הרב פאלק קענען זיך טיילמאל אויסשפרייטן אויף‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪8‬‬

‫א שאיןטאוגקרלעאעוזםולע‬

‫א נייע סארט קאווע וואס איז אפירגעקומען אין לאנדאן –‬
‫און גרייט זיך אויך צו מאכן איר וועג קיין אמעריקע – האט‬
‫אויפגעברענגט פרישע חששות אויב דאס איז מותר צו ניצן‬

‫אום שבת | א שמועס מיט'ן בארימטן פוסק הגאון רבי‬
‫פסח אליהו פ ַאלק שליט"א און א גרינטליכע איבערזיכט‬

‫איבער די הלכות פון מאכן א הייסע קאווע אום שב"ק‬

‫הרב שבתי הורוויץ‬

‫מסיבה אין שאטן פונעם זיידן‪.‬‬ ‫אין דער לעצטער שטיק צייט איז אנטשטאנען א שטיקל שערוריה אין‬
‫הרב פאלק האט נישט קיין איבריג צייט‪ ,‬יעדע מינוט פון דעם גאון‬ ‫לאנדאן איבער א געוויסע נייע סארט קאווע‪ ,‬וואס לויט טייל פוסקים איז דא‬
‫איז פארנומען אויף תורה ועבודה‪ ,‬שרייבן תשובות‪ ,‬דורכטון פארצווייגטע‬ ‫אן ערנסטע חשש פון איסור בישול אויב מען נוצט די קאווע אום שבת‪ .‬הרב‬
‫הלכה׳דיגע ענינים און מזכה זיין דעם רבים מיט זיינע חיבורים‪ ,‬האט ער‬ ‫פאלק איז פון די ראשי האוסרים‪ ,‬האבנדיג אפגעשריבן א תשובה א שטיק‬
‫אנגעזאגט פון פאראויס די גענויע מינוט ווען מען זאל אים רופן ווייל‬
‫צייט צוריק איבער דער נושא‪ ,‬אין וועלכן ער איז שטארק נוטה לאיסור‪.‬‬
‫דעמאלט וועט ער קענען רעדן‪.‬‬ ‫אין א פארזוך קלארצושטעלן במה דברים אמורים‪ ,‬האט "לבלר" זיך‬
‫הרב פאלק האט באלד אויפגעהויבן דעם טעלעפאן‪ ,‬אן קיין חשבונות‬ ‫פארבינדן מיט הרב פאלק און געבעטן צו הערן אביסל וועגן דער נושא‪.‬‬
‫צי ס׳פאסט יא אדער נישט‪ ,‬און ער האט זיך תיכף אריינגעלאזט אין דעם‬ ‫הרב פאלק איז עוסק בתורה ועבודה‪ ,‬זייענדיג פארנומען מיט צרכי ציבור א‬
‫הלכה׳דיגן שמועס וואס אנבאלאנגט קאווע און הלכות בישול בשבת‪ .‬דער‬ ‫גאנצן טאג‪ ,‬און בנדיבת ליבו האט ער געשאנקען עטליכע מינוט צו ערקלערן‬
‫גאון האט גערעדט פליסיג און שנעל‪ ,‬און דערביי געווארפן פינקטליכע‬
‫מראה מקומות ווי פון א קאמפיוטער ארויס‪ .‬מיר האבן עטליכע מאל געמוזט‬ ‫פאר אונזערע ליינער די פרישע שאלה אויף די קאווע‪.‬‬
‫איבערפרעגן כדי צו פארשטיין פינקטליך פון וואס מען רעדט‪ ,‬אבער צו מזל‬ ‫ווען מיר האבן אנגערופן ביי הרב פאלק אין שטוב איז שוין געווען דארט‬
‫זענען מיר געווען קיין גענצליכער עם הארץ אין דעם ענין וויבאלד מיר‬ ‫שפעט אין אוונט‪ .‬עס איז געווען א חנוכה נאכט‪ ,‬און הרב פאלק האט שוין‬
‫האבן שוין פון פריער דורכגעלערנט בעיון די תשובה פון הרב פאלק אויף‬ ‫אוודאי געצינדן מנורה‪ .‬פון דער הינטערגרונט האט זיך געהערט קולות פון‬
‫די קינדער און אייניקלעך וועלכע זענען הפנים געקומען פראווען א חנוכה‬

‫טבת תשע״ט ‪9‬‬

‫צוליב דעם שיטת היראים זענען טייל אידן‬ ‫קאלט‪ ,‬און קאלטע קוגל – זאגן עקספערטן –‬ ‫דער נושא‪.‬‬
‫מקפיד נישט אריינצולייגן די זופ מאנדלען אין די‬ ‫פארמאגט נישט דעם בעסטן טעם‪ .‬ער וויל יעצט‬ ‫אזוי ווי מיר ערווארטן נישט פון די ליינער צו‬
‫זופ טעלערס ביז עס ווערט אפגעקילט‪ ,‬וויבאלד‬ ‫קענען און געדענקען אויף אויסנווייניג די גאנצע‬
‫די מאנדלען זענען שוין טאקע געווארן געבאקן‬ ‫איבערווארעמען דעם קוגל‪.‬‬ ‫סוגיא‪ ,‬וועלן מיר פארלייגן א קורצע הקדמה צו‬
‫(אדער געפרעגלט)‪ ,‬אבער געקאכט האט מען זיי‬ ‫דאס ווערט גערופן ׳בישול אחר בישול׳‪.‬‬ ‫ערקלערן די שאלות אויפ׳ן שפיץ גאפל‪ .‬ווערט‬
‫נאכנישט‪ ,‬און דעריבער איז דאס א שאלה פון‬ ‫ער האט שוין איינמאל אפגעקאכט דעם מאכל‬ ‫נישט דערשראקן פון די הלכה׳דיגע טערמינען‪,‬‬
‫און ער וויל עס יעצט איבערקאכן‪ .‬בפשטות‬ ‫ס׳וועט נישט נעמען לאנג צו ערקלערן‪ .‬און‬
‫בישול אחר אפייה (עי' רמ"א שי"ח ס"ה)‪.‬‬ ‫נעמען מיר אן אז ׳אין בישול אחר בישול׳‪ ,‬עס‬ ‫איבעריג צו זאגן‪ ,‬אז דאס איז אוודאי נישט‬
‫איז נישטא קיין שום איסור צו איבערקאכן‬ ‫געמאכט ארויסצונעמען דערפון קיין הלכה‬
‫סממנים‬ ‫א מאכל וואס איז שוין געווען אפגעקאכט‪ .‬די‬ ‫למעשה‪ ,‬בלויז להגדיל תורה ולהאדירה‪,‬‬
‫אחרונים זענען מסביר אז איינמאל א מאכל איז‬ ‫ותן לחכם ויחכם עוד‪( .‬הארות און מיינונגען‬
‫מיר האבן פריער דערמאנט אז די מלאכה‬ ‫אפגעקאכט האט מען שוין געטון די עיקר פעולה‬ ‫איבער דער הלכה'דיגער דעבאטע וועלן גערן‬
‫פון בישול לערנט מען ארויס פונעם משכן‪ ,‬וואו‬ ‫פון בישול‪ .‬ווען מען ווארעמט עס איבער האט‬
‫מען האט אפגעקאכט די געווירצן וואס האבן‬ ‫מען עס נישט איבערגעקאכט; מען האט עס‬ ‫אנגענומען ווערן אין דער רעדאקציע)‪.‬‬
‫ארויסגעגעבן די הערליכע קאלירן מיט וועלכן‬ ‫בלויז איבערגעווארעמט‪ ,‬דערפאר איז עס נישט‬
‫מען האט באצירט דעם באשעפער׳ס הויז‪.‬‬ ‫אסור אום שבת (ועי' חזו"א או"ח סי' נ' ס"ק ט)‪.‬‬ ‫מלאכת בישול‬
‫מען פלעגט אריינלייגן די געווירצן אין א טאפ‬ ‫אבער ווארט א רגע! דאס מיינט נאכנישט‬
‫וואסער‪ ,‬און געשטעלט קאכן‪ .‬דערנאך האט מען‬ ‫אז איר קענט יעצט ארויפלייגן א טאפ טשאלנט‬ ‫דער איסור פון קאכן אום שבת איז אן אב‬
‫אריינגעטאן אינעם טאפ דאס וואל‪ ,‬און מען האט‬ ‫אויפ׳ן בלעך אינמיטן שבת‪ .‬אין שולחן ערוך‬ ‫מלאכה‪ ,‬אבער עס ווערט נישט דערמאנט אין‬
‫געמישט דעם טאפ ביז די פארב איז איינגעזאפט‬ ‫סימן שי״ח (סעיף ד') איז דא א גאנצער דיון‬ ‫דער משנה! מלאכת מבשל ווערט אנגערופן‬
‫מיט אלע פרטי פרטים‪ ,‬ווען עס איז יא מותר צו‬ ‫׳מלאכת האופה׳ (שבת פ"ז מ"א)‪ .‬די סיבה‬
‫געווארן אינעם וואל‪.‬‬ ‫איבערווארעמען א מאכל און ווען נישט‪ ,‬ווייל‬ ‫פארוואס עס ווערט אנגערופן מלאכת אופה און‬
‫קאכן געווירצן איז אסור אום שבת‪ ,‬און עס‬ ‫דער כלל פון ׳אין בישול אחר בישול׳ איז נישט‬ ‫נישט מבשל איז וויבאלד די ל״ט מלאכות גייען‬
‫שטייט אין גמרא און אין די פוסקים אז דאס איז‬ ‫שטענדיג פעליג‪ :‬עס מוז זיין דווקא א דבר יבש‪,‬‬ ‫אויפ׳ן סדר פון צוגרייטן ברויט צום עסן‪ .‬מען‬
‫נאך הארבער ווי קאכן א מאכל‪ ,‬וויבאלד ביים‬ ‫א טריקענע מאכל‪ ,‬נישט קיין פליסיגע זאך ווי‬ ‫זייט אן (זורע)‪ ,‬מען אקערט (חורש)‪ ,‬שניידט‬
‫קאכן געווירצן‪ ,‬וואס דארטן איז דער עיקר ציל‬ ‫טשאלנט‪ .‬אזוי אויך טאר מען עס נישט לייגן‬ ‫די ווייץ (קוצר)‪ ,‬און אזוי ווייטער ביז׳ן באקן‬
‫צו קאכן די סממנים כדי די פארב זאל ארויס‪ ,‬איז‬ ‫דירעקט אויפ׳ן פלאם‪ .‬דעריבער דארף מען‬
‫מען אייביג עובר אויף איסור בישול‪ ,‬אפילו די‬ ‫פרעגן א שאלה פון א דיין אדער אריינקוקן אין‬ ‫(אופה)‪.‬‬
‫געווירצן זענען שוין איינמאל געקאכט געווארן‪.‬‬ ‫אין גמרא שטייט אז די מלאכה פון מבשל‬
‫עס קימערט אונז נישט אז די געווירצן זענען שוין‬ ‫די ספרי הפוסקים איידער מען טוט למעשה‪.‬‬ ‫לערנט מען ארויס‪ ,‬פונקט ווי אנדערע מלאכות‪,‬‬
‫געקאכט; ווי לאנג די געווירצן געבן ארויס פארב‬ ‫פון דער משכן‪ .‬ביים צוגרייטן דעם משכן האט‬
‫מעג מען אפילו נישט מישן דעם טאפ‪ ,‬וויבאלד‬ ‫בישול אחר אפייה‬ ‫מען געמוזט אפקאכן אלע סארטן געווירצן כדי‬
‫צו אנטוויקלען די אלע רייכע קאלירן פאר דעם‬
‫דאס העלפט ארויסגעבן דעם פארב‪.‬‬ ‫ר׳ יששכר פארשטייט שוין אז אנווארעמען‬ ‫משכן‪ ,‬און דערפון לערנט מען ארויס אז קאכן‬
‫איצט אז מיר זענען שוין אביסל אויסגעקאכט‬ ‫קוגל בעצם יום השבת איז פראבלעמאטיש‪ ,‬און‬
‫אין דער סוגיא פון בישול קענען מיר צוטרעטן‬ ‫די קומענדיגע וואך האט ער שוין זיכער געמאכט‬ ‫אום שבת איז אסור‪.‬‬
‫צו לאזן דעם קוגל אויפ׳ן פלאם‪ .‬אבער יעצט‬ ‫אין ירושלמי איז אבער מבואר אז דער איסור‬
‫צו דער נושא‪.‬‬ ‫רופט ער אן דעם דיין מיט א צווייטער שאלה‪.‬‬ ‫פון בישול און אפייה שטייט גאנץ קלאר ארויס‬
‫ר׳ יששכר גלייכט ווען עס געפינען זיך שטיקער‬ ‫אין דער תורה‪ .‬אין פרשת בשלח זאגט השי"ת‬
‫קאווע באנדלעך‬ ‫חלה אין דער זופ‪ .‬ער וויל אריינלייגן אינעם‬ ‫פאר די אידישע קינדער‪ :‬״ ַ ׁש ָ ּבתֹון ַ ׁש ַבּת קֹ ֶדׁש‬
‫הייסן טאפ זופ אביסל חלה און דערנאך סערווירן‬ ‫ַלד׳ ָמ ָחר‪ֵ ,‬את ֲא ֶ ׁשר תֹּאפּו ֵאפּו ְו ֵאת ֲא ֶ ׁשר ְ ּת ַב ְ ּׁשלּו‬
‫ווען איר קומט אריין צופרי אין בית המדרש‬ ‫ַ ּב ֵ ּׁשלּו‪...‬״ עס קומט מארגן א גרויסער טאג שבת‬
‫און איר גרייט זיך צו מאכן א קאווע‪ ,‬נעמט איר‬ ‫צוזאמען מיט די זופ‪ .‬מעג מען דאס טון?‬ ‫קודש‪ ,‬און ווער עס וויל באקן אדער קאכן זאל‬
‫אפיר א גלעזל‪ ,‬איר שאקלט אריין דאס פלעשל‬ ‫אסאך ראשונים פסק׳ען אז אין אזא פאל‬ ‫זיך צויאגן ווייל דער זמן דערנענטערט זיך שוין‪.‬‬
‫קאווע אינעם גלעזל‪ ,‬אריינשפריצנדיג א צאל‬ ‫וואס מען האט שוין אפגעבאקן די חלה מעג‬
‫ברעקעלעך וועלכע פארברוינליכן דעם שניי‬ ‫מען עס פריש אפקאכן אין די זופ‪ ,‬אבער רבינו‬ ‫בישול אחר בישול‬
‫אליעזר ממיץ‪ ,‬בעל היראים‪ ,‬וואלט געענטפערט‬
‫ווייסן גלעזל‪.‬‬ ‫אז ניין‪ .‬כאטש וואס געווענליך איז דער כלל אז‬ ‫אזוי צי אזוי‪ ,‬איז זיכער אז אפקאכן א מאכל‬
‫באלד דערנאך שטעלט מען דאס גלעזל‬ ‫איינמאל א מאכל איז געקאכט קען מען דאס‬ ‫אום שבת קודש איז אסור מדאורייתא‪ .‬יעצט‬
‫אונטער די הייס וואסער‪ ,‬מען דריקט אראפ דאס‬ ‫נישט איבערקאכן‪ ,‬זאגט ר׳ אליעזר ממיץ אז אויב‬ ‫וואס טוט זיך אויב איינער א איד – לאמיר אים‬
‫קנעפל און עס שטראמט ארויס א מאכטפולע‬ ‫מען ׳באקט׳ א מאכל און נאכדעם וויל מען עס‬ ‫רופן ר׳ יששכר – האט אויסגעפאלגט דעם ציווי‬
‫שטראם פון בריענדיגע וואסער וועלכע לאנדעט‬ ‫׳קאכן׳‪ ,‬איז דאס אסור‪ ,‬ווייל מען וויל יעצט טון א‬ ‫ה׳‪ ,‬ער האט אפגעקאכט א פיינעם געשמאקן‬
‫דירעקט אויף די ברעקעלעך‪ ,‬פארוואנדלענדיג‬ ‫פרישע פעולה‪ .‬די חלה איז שוין טאקע געבאקן‪,‬‬ ‫קוגל פון ערב שבת און עס אריינגעלייגט אין‬
‫זיי בליץ שנעל אין א געדעכטע‪ ,‬שווארצע‬ ‫אבער יעצט וויל מען עס גיין קאכן‪ ,‬און דאס איז‬ ‫פרידזשידער לכבוד שבת‪ .‬עס קומט צו די‬
‫פליסיגקייט‪ ,‬אזש קיינער קען ניטאמאל‬ ‫סעודה שבת מיטאג‪ ,‬וויל ער אפירנעמען דעם‬
‫באמערקן אז אין דעם גלעזל הייסע געדעכט‪-‬‬ ‫א נייע פעולה וואס מען טאר נישט טון‪.‬‬ ‫קוגל‪ .‬איז אבער א פראבלעם‪ :‬דער קוגל איז פיין‬
‫שווארצע וואסער איז אמאל געלעגן א הויפן‬

‫קאווע שטויב‪.‬‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪10‬‬

‫די ביינער אין א ווינטערדיגן שבת צופרי נאכ׳ן‬ ‫גאלד בלענד קאווע‬ ‫די סיבה פארוואס די קאווע שטויב ווערט‬
‫מקוה‪.‬‬ ‫אזוי שנעל אפגעקאכט און צעגאנגען איז וויבאלד‬
‫רויע קאווע בונדלעך‬ ‫עס ליגט נישט דערין קיין קאווע באנדלעך‪ .‬די‬
‫די קאווע שטויב וואס איר זעט אין דעם‬ ‫געבראטענע קאווע באנדלעך – וואס איר קענט‬
‫פלעשל איז דעריבער נישט בלויז געבראטן‪ ,‬נאר‬ ‫איז אן איבערבלייבעניש פון דעם געמויזעכץ‪.‬‬ ‫אפטמאל זען בילדער דערפון אויף די קאווע‬
‫אויך שוין אפגעקאכט‪ .‬אין אזא פאל קען מען‬ ‫מען טריקנט אויס די קאווע שטויב און מען‬
‫רואיג זאגן אז די אפגעקאכטע און אפגעבראטענע‬ ‫לייגט עס אריין אין פלעשלעך‪ ,‬אדער מאכט מען‬ ‫פלעשער – ווערט ניטאמאל גענוצט‪.‬‬
‫קאווע שטויב ווערט נישט אפגעקאכט פון פריש‪,‬‬ ‫דערפון קודם אזעלכע קליינע שטיקער וואס‬ ‫קאווע באנדלעך זענען אייגנטליך אינגאנצן‬
‫און דעריבער מעג מען זיך אנגיסן א הייס גלעזל‬ ‫נישט קיין באנדלעך‪ ,‬נאר די זומען פון א‬
‫זעען אויס ענליך צו קאווע באנדלעך‪.‬‬ ‫קליינליכן רויטליכן פרוכט‪ ,‬וועלכע מען רופט‬
‫קאווע אום שבת‪.‬‬ ‫דערפאר איז פארשטענדליך אז ווען איר‬ ‫׳טשעריס׳ וויבאלד זיי ענדלען אין קארשן‪.‬‬
‫גיסט ארויף שבת צופרי דאס הייס וואסער אויף‬ ‫די 'טשעריס' פון די קאווע באנדלעך וואקסן‬
‫קאווע אום שבת‬ ‫די קאווע שטויבלעך‪ ,‬קאכט איר נישט אפ פון‬ ‫אויף קליינע ביימלעך און פלאנצונגען‪ ,‬און‬
‫פריש קאווע באנדלעך‪ ,‬נאר בסך הכל גיסט‬ ‫בערך טויזנט יאר צוריק האט מען ערפינדן אין‬
‫אמאליגע צייטן האט מען געמאכט קאווע‬ ‫איר ארויף הייס וואסער אויף פארטריקנטע‬ ‫אפריקע אז ווען מען מאכט א געטראנק פון די‬
‫דורכ'ן אפבראטן די קאווע באנדלעך און זיי‬ ‫קאווע‪-‬וואסער‪ ,‬וועלכע ווערט באלד צעלאזט‬ ‫קאווע באנדלעך קומט ארויס א קרעפטיגער‬
‫צעשטויסן‪ .‬אין אזא פאל‪ ,‬וואס מען האט דאס‬ ‫און אויסגעמישט אין דעם גאנצן גלעזל‪ ,‬און‬ ‫געטראנק וואס געט כח און ענערגיע‪ ,‬ווי אלע‬
‫נישט געקאכט בעפאר שבת‪ ,‬איז אנטשאנען‬ ‫ווען איר גיסט צו אביסל מילך האט איר גרייט‬
‫אן ערנסטע שאלה אויב מען מעג אפקאכן א‬ ‫א געשמאקע הייסע קאווע זיך צו דערפרישן‬ ‫קאווע טרינקער ווייסן‪.‬‬
‫קאווע אום שבת קודש‪ ,‬וויבאלד מען האט‬ ‫א לעגענדע דערציילט אז דער כח פון‬
‫שוין אפגעבראטן די באנדלעך און יעצט וויל‬ ‫קאווע איז אנטדעקט געווארן ווען א גרופע ציגן‬
‫מען דאס קאכן‪ .‬דער באר היטב (סי' שי"ח ס"ק‬ ‫וועלכע האבן זיך געפאשעט אין געגנט פון די‬
‫י"ד) ברענגט פון שו"ת גינת ורדים (כלל ג) אז‬ ‫קאווע ביימער זענען מיטאמאל געווארן שטארק‬
‫איינער וואס שטעלט אריין געבראטענע קאווע‬ ‫ווילד‪ ,‬און זענען ארומגעלאפן אן קאנטראל‪ .‬ווען‬
‫באנדלעך אין הייס וואסער וועט מוזן ברענגען‬ ‫דער פאסטוך האט זיך געוואונדערט פארוואס‬
‫א "חטאת שמנה" ווען דער בית המקדש ווערט‬ ‫זיי זענען מיטאמאל געווארן אויפגעהייטערט‪,‬‬
‫אויפגעבויט; אבער נישט אלע האבן מסכים‬ ‫איז ער דערגאנגען אז זיי האבן אנגעהויבן עסן‬
‫די מאדנע רויטע פרוכטלעך פון די קאווע‬
‫געווען מיט אים‪.‬‬ ‫ביימעלעך‪ ,‬און דעריבער זענען זיי פלוצים‬
‫דער הייליגער חתם סופר איז געווארן‬
‫אנגעפרעגט פון א תלמיד וועלכער האט‬ ‫געווארן פול מיט ענערגיע‪.‬‬
‫געוואוינט אין האמבורג איבער דער פאלגנדער‬ ‫היינטיגע צייטן קומען די פרוכט בכלל נישט‬
‫פראגע‪ :‬אין האמבורג פלעגט מען אנגרייטן‬ ‫אן צום פאבריק‪ .‬די ארבעטער אויפ'ן פעלד רייסן‬
‫קאווע סענץ פון בעפאר שבת‪ ,‬דהיינו‪ ,‬מען האט‬ ‫אראפ די פרוכט‪ ,‬און ווען מען עפנט אויף דעם‬
‫ארויפגעגאסן הייס וואסער אויף קאווע שטויב‬ ‫׳טשערי׳ און מען שיילט אראפ די פלייש פון די‬
‫און דערפון האט מען גענוצט במשך דעם שבת‪.‬‬ ‫פרוכט‪ ,‬ווערט אנטפלעקט דער קאווע ׳באנדל׳‪.‬‬
‫טאמער איז אמאל אויסגעגאנגען די סענץ‪ ,‬האט‬ ‫די ארבעטער אויף די פעלדער רייסן אראפ‬
‫מען ארויפגעגאסן פרישע הייס וואסער אינמיטן‬ ‫טויזנטער פון די ׳טשעריס׳‪ ,‬און זיי נעמען ארויס‬
‫שבת‪ .‬דער חתם סופר איז געווארן אנגעפרעגט‬ ‫די זומען (וואס מיר רופן דער קערל)‪ ,‬און מען‬
‫אויב דאס איז מותר‪ ,‬און ער וויקלט אויף זיינע‬ ‫הויפנט דאס אן אין גרויסע קעסטלעך און מען‬

‫זכרונות מיט איבער זעכציג יאר פריער‪:‬‬ ‫שיקט דאס אפ צו דער פירמע‪.‬‬
‫"איך געדענק אז מיט זעכציג יאר צוריק‪,‬‬ ‫די קאווע באנדלעך ווערן קודם אפגעבראטן‪,‬‬
‫ווען איך בין געווען א קינד אין מיין געבורטס‬ ‫אבער די געבראטענע באנדלעך קומען נישט אן‬
‫ארט‪ ,‬פראנקפורט‪ ,‬האט מען מלעיז געווען אויף‬ ‫צו אייך אינדערהיים (אויסער אויב איר קויפט‬
‫די דארטיגע עשירים אז זיי פירן זיך אזוי‪ ,‬אבער‬ ‫ספעציעלע זעקלעך גאנצע קאווע באנדלעך‬
‫איך האב דעמאלט נישט געוואוסט דעם שורש‬ ‫פאר אייער קאווע מאשין)‪ .‬מען קאכט אויף‬
‫הדברים און וואס מיינע רביים האבן גע'פסק'נט‪.‬‬ ‫די באנדלעך אין א גרויסן טאפ וואסער‪ ,‬און‬
‫עס זעט אבער אויס אז איינער האט זיי אזוי‬ ‫די גאנצע וואסער ווערט פארברוינט פון די‬
‫גע'פסק'נט‪ ,‬והנח להם לישראל אם אינם נביאים‬ ‫באנדלעך און זאפט איין אין זיך דעם ״טעם‬
‫בני נביאים הם‪ ,‬ווייל דעמאלט איז נאכנישט‬
‫געווען א דור פרוץ ח"ו‪ ,‬און דאס וואלט זיך נישט‬ ‫כעיקר״ פון די באנדלעך‪.‬‬
‫דערנאך ווארפט מען ארויס די באנדלעך און‬
‫פארשפרייט אן א הוראה פון א תלמיד חכם‪".‬‬ ‫מען קאכט אויף דאס וואסער גאר הייס‪ ,‬ביז דאס‬
‫דער חתם סופר (או"ח סי' עד) ברענגט דעם‬ ‫רוב וואסער ווערט פארוואנדלט אין פארע‪ ,‬און‬
‫גינת ורדים וואס האלט אז טראץ דעם וואס די‬ ‫עס פארבלייבט בלויז די געדעכטע שטויב‪ ,‬וואס‬
‫קאווע באנדלעך זענען שוין געווארן געבראטן‪,‬‬

‫טבת תשע״ט ‪11‬‬

‫און עס האט נישט קיין דין פון 'קלי בישול'‬ ‫די בונדלעך ביים טריקענען‬ ‫האט עס נישט קיין דין פון בישול אחר אפיה‪,‬‬
‫(עי' פרמ"ג סי' רנ"ג א"א ס"ק מ"א)‪ ,‬אבער דער‬ ‫וויבאלד עס איז אזוי ווי געווירצן‪ ,‬די סממנים‬
‫חתם סופר (שם) און דער מהר"ם שיק (או"ח‬ ‫אריין א געוויסע פראצענט פון די רויע קאווע‬ ‫פונעם משכן‪ ,‬וואס נישט קיין חילוק ווי לאנג מען‬
‫סי' קל"ב) האלטן אז ביי א טיי‪ ,‬וויבאלד מ'איז‬ ‫באנדלעך‪ ",‬האט הרב פאלק ממשיך געווען‪" ,‬און‬ ‫האט עס געקאכט האט מען אלץ עובר געווען‬
‫נאר אינטערעסירט אין דעם 'טעם' דערפון‪ ,‬און‬ ‫דאס שאפט אן ערנסטע פראבלעם אויב מען מעג‬ ‫אויף בישול‪ ,‬אזוי לאנג ווי די פארב קומט נאך‬
‫נישט אין די עצם בלעטלעך‪ ,‬האט עס א דין ווי‬ ‫ארויפגיסן הייס וואסער אויף די קאווע שטויב‬ ‫ארויס‪ .‬די זעלבע איז מיט קאווע באנדלעך‪ ,‬האט‬
‫געווירצן און מען טאר דאס נישט קאכן אפילו‬ ‫וואס איז בלויז געבראטן געווארן און איז נאך‬ ‫דער גינת ורדים גע'טענה'ט‪ ,‬ס'איז ווי א געווירץ‬
‫אין א כלי שלישי (עי' משנה ברורה ס"ק ל"ט‪ ,‬ועי'‬ ‫קיינמאל נישט געקאכט געווארן‪ ,‬און בשעת מען‬ ‫וואס געט אריין איר טעם אין דעם וואסער‪ ,‬און‬
‫גיסט ארויף הייס וואסער ווערט עס אפגעקאכט‬ ‫אזוי לאנג ווי די באנדלעך זענען גענוג קרעפטיג‬
‫ערוה"ש סעיף כ"ה)‪.‬‬ ‫ארויסצוגעבן דעם טעם‪ ,‬טאר מען נישט‬
‫הרב פאלק איז ממשיך מיט זיין סברא אז‬ ‫צום ערשטן מאל בעצם יום השבת קודש‪.‬‬
‫אין אונזער פאל ביי די "גראונד קאפי" האט דאס‬ ‫"עס דארף זיין לכל הפחות כלי שלישי‪ ,‬ווייל‬ ‫ארויפגיסן דערויף הייס וואסער‪.‬‬
‫לכאורה די זעלבע דין ווי טיי‪ ,‬וויבאלד דאס‬ ‫דער מחבר פסק'נט (סי' שי"ח ס"ה) אז יש בישול‬ ‫דער חתם סופר האלט אבער אז דער כלל פון‬
‫מציאות איז אז קיינער איז נישט אינטערעסירט‬ ‫אחר אפייה אין א כלי שני‪ .‬דא איז עס טאקע שוין‬ ‫סממנים איז נאר געזאגט געווארן ביי געווירצן‬
‫אין דעם קאווע באנדל; דער גאנצער תכלית‬ ‫געווארן געבאקן‪ ,‬אבער ווען מען לייגט עס אריין‬ ‫וואס זענען נישט ראוי לאכילה און מען נוצט זיי‬
‫פון דאס ביסל צעמאלענע‪ ,‬רויע קאווע וואס די‬ ‫אין א כלי שני‪ ,‬קאכט מען עס אפ‪ ",‬ערקלערט‬ ‫בלויז אויף פארב‪ ,‬דערפאר איז דער עיקר איסור‬
‫פירמע לייגט אריין איז כדי עס זאל אריינגעבן‬ ‫אויף דעם וואס דער פארב קומט ארויס‪ .‬אבער‬
‫דעם טעם אין די קאווע‪ ,‬דהיינו‪ ,‬מען וויל האבן‬ ‫הרב פאלק‪.‬‬ ‫ביי געבראטענע קאווע באנדלעך‪ ,‬וואס זיי זענען‬
‫די פליטת הטעם דערפון‪ ,‬און דערפאר האט עס‬ ‫ראוי לאכילה פאר זיך‪ ,‬האט יעדע ווייטערדיגע‬
‫א דין ווי געווירצן וואס זענען 'קלי בישול ביותר'‬ ‫קלי בישול?‬ ‫בישול א דין ווי בישול אחר אפייה‪ ,‬וויבאלד‬
‫לויט'ן חתם סופר‪ ,‬פונקט ווי טיי‪ ,‬ממילא קען‬ ‫מ'האט עס שוין געבראטן‪ .‬און כאטש בישול אחר‬
‫מען נישט נוצן די קאווע אום שבת‪ ,‬נאר אויב‬ ‫דער פוסק האט ערקלערט אז ביי קאווע איז‬ ‫אפייה איז דער מחבר מחמיר לאיסור‪ ,‬האט מען‬
‫מען לייגט עס אריין אין הייס וואסער פון ערב‬ ‫פיל הארבער וויבאלד ס'איז דא א באזונדערע‬ ‫דאך שוין ארויפגעגאסן דערויף הייס וואסער‬
‫שאלה צוליב "קלי בישול"‪ .‬אין אלגעמיין איז די‬ ‫פון בעפאר שבת‪ ,‬ממילא אין אזא פאל קען מען‬
‫שבת און מען מאכט דערפון סענץ‪.‬‬ ‫הלכה אז א כלי שני קען נישט קאכן‪ .‬אויב מען‬
‫הרב פאלק פירט אויס‪:‬‬ ‫גיסט איבער הייס וואסער פון פלאם אין א כלי‬ ‫זיכער זאגן 'אין בישול אחר בישול'‪.‬‬
‫שני‪ ,‬קען דאס מער נישט קאכן‪ .‬אבער עס איז‬ ‫דאס איז אבער אלץ ווען מען גיסט ארויף‬
‫"די שאלה איז נאר ביי די 'גראונד קאפי'‪,‬‬ ‫פארהאן אן אויסנאם‪ .‬די הלכה איז אז עס זענען‬ ‫הייס וואסער בעפאר שבת‪ ,‬אזוי ארום איז עס‬
‫וואס מען דארף נזהר זיין נישט צו נוצן אום שבת‪,‬‬ ‫דא זאכן וואס ווערן גרינג געקאכט‪ ,‬ווי זאלץ און‬ ‫שוין געווארן אפגעקאכט‪ .‬אבער ווען איינער‬
‫אויסער אויב מען האט שוין אריינגעגאסן די הייס‬ ‫אנדערע געווירצן‪ ,‬און מען טאר דאס נישט קאכן‬ ‫זאל נעמען געבראטענע קאווע באנדלעך און‬
‫וואסער בעפאר שבת‪ .‬ביי אונז אין ענגלאנד איז‬ ‫אפילו אין א כלי שלישי‪ .‬עס זענען אויך דא זאכן‬ ‫ארויפגיסן דערויף הייס וואסער אום שבת‪ ,‬איז‬
‫געשריבן אויף די 'דזשאר' [פלאש] אז דאס איז‬ ‫וואס זענען 'קלי בישול ביותר'‪ ,‬וואס זיי זענען‬
‫'גראונד קאפי'‪ ,‬און דאס קומט פון די קאמפאני‬ ‫נאך הארבער (ועי' שו"ע שם שבדבר אפוי נקרא‬ ‫פארהאן אן ערנסטע שאלה פון בישול‪.‬‬
‫‪ ",Nescafe‬האט הרב פאלק אויסגעפירט דעם‬
‫מציאות הדברים‪ ,‬כדי אידן זאלן וויסן נזהר צו‬ ‫קלי בישול)‪.‬‬ ‫צעמאלענע קאווע‬
‫הרב פאלק ערקלערט אז דאס איז תלוי‬
‫זיין‪.‬‬ ‫אין א מחלוקת האחרונים לגבי טיי‪ .‬דער פרי‬ ‫די איצטיגע שאלה איבער מאכן א קאווע‬
‫מגדים האלט אז טיי הייסט נישט קיין סממנים‬ ‫אום שבת איז צושטאנד געקומען בלויז אין‬
‫‪‬‬ ‫לאנדאן‪ ,‬וויבאלד עס איז פארהאן דארט א נייע‬
‫סארט קאווע וואס ווערט גערופן "גראונד קאפי"‬
‫אזוי ווי דער שמועס איז געווארן‬ ‫(‪ ,)Ground Coffee‬וואס באדייט "צעמאלענע‬
‫אפגעהאלטן אום חנוכה‪ ,‬האב איך געפרעגט‬ ‫קאווע"‪ .‬ביים שמועס מיט הרב פאלק האט דער‬
‫הרב פאלק צי ער קען אונז איבערזאגן עפעס א‬ ‫חשוב'ער דיין ערקלערט אז‪ ,‬ווי דערמאנט אויבן‪,‬‬
‫חידוש‪ .‬ער האט זיך פארענטפערט אז ער קען‬ ‫קומט אונזער קאווע שטויב בלויז פון דעם‬
‫נישט אזוי על רגל אחת‪ ,‬און איך האב געקלערט‬ ‫וואסער וואס דערין קאכט מען אויף די עכטע‬
‫צו זיך אז אין ענגלאנד האלט מען שוין מסתמא‬
‫לאנג נאכ'ן שיעור פון עד שתכלה רגל מן השוק‪.‬‬ ‫קאווע באנדלעך‪.‬‬
‫איך האב אנגעוואונטשן דעם רב א ברכת הדיוט‬ ‫"געווענליכע קאווע איז נישט קיין שום‬
‫אז ער זאל ווייטער זוכה זיין צו מרביץ תורה זיין‬ ‫פראבלעם‪ ",‬האט הרב פאלק מסביר געווען בטוב‬
‫און פארשפרייטן זיינע חיבורים ביי כלל ישראל‪,‬‬ ‫טעם ודעת‪" ,‬וויבאלד עס איז געווארן געבאקן‬
‫אויספירנדיג‪" :‬אייערע תשובות האבן א ווייטע‬ ‫און געקאכט‪ ,‬און ס'איז דעריבער נישטא קיין‬
‫שום שאלה‪ ,‬וויבאלד זיי נוצן אינגאנצן נישט די‬
‫השפעה‪".‬‬ ‫באנדלעך‪ ,‬בלויז דאס וואסער‪ ,‬און די שטויב פון‬
‫"ברוך ה'‪ ,‬ברוך ה'‪ ,‬ברוך ה'‪ ",‬האט דער פוסק‬ ‫דעם וואסער וואס בלייבט איבער איז די קאווע‬
‫איבערגע'חזר'ט עטליכע מאל‪" .‬ס'איז א סייעתא‬
‫שטויב‪".‬‬
‫דשמיא‪ ".‬‬ ‫"אבער אין די 'צעמאלענע קאווע' לייגט מען‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪12‬‬

‫מזל טוב צו אייער שמחה‬

‫איארוגיייבטנזיאצןן!‬

‫ממאאכיטעזיסכעטרעצטויזיישן‪.‬‬

‫גלויבער'ס שמחה פעקעדש‬

‫ספעציעלע דיסקאונט‬
‫פאר'ן חתן‬
‫מחותנים‬

‫בר מצוה בחור‬
‫און די גאנצע משפחה‬

‫!‪Williamsburg 113 Spencer St. 718.514.7993 | Monroe 252 Acres Rd. 845.205.9990 | BORO PARK COMING SOON‬‬

‫הייליגע‬
‫וויאזוי א בארא פארקער בעל הבית האט גענומען אויף זיך צו‬
‫איינזאמלען און פארעפנטליכן די הונדערטער פייערדיגע בריוו פון חד‬ ‫‪14‬‬
‫מגדולי צדיקי דורינו‪ ,‬חסידא ופרישא נהורא נפישא רבי יעקב מאיר‬
‫שעכטער שליט"א‪ ,‬גדול המשפיעים והעובדים בזמנינו | אויסשליסליכער‬
‫און ערשטמאליגער אינטערוויו מיט החסיד הנגיד ר׳ אלטר שמואל‬
‫סטעפאנסקי שליט"א‪ ,‬דער מוציא לאור און זאמלער פון "אוסף‬
‫מכתבים"‪ ,‬וועלכער שענקט א נאנטן אריינבליק אין דעם דמות הוד וואס‬
‫באלייכט עיניהם ולבם פון כלל ישראל פאר צענדליגער יארן‬

‫הרב שבתי הורוויץ‬

‫טבת תשע״ט‬

‫ווידעראמאל א שהחיינו‪ ,‬אבער איך ברענג אלץ‬ ‫ארהאן הייליגע און הארציגע בריוון‪ .‬בריוון וועלכע זענען געשריבן געווארןפ‬
‫אויך א פרי אדער א נייע בעקיטשע‪.‬‬
‫דורך הייליגע הענט‪ ,‬בריוון וועלכע האבן אויפגעשאקלט דעם יהדות‬
‫„„די אלע בריוו פונעם מקובל וואס איר געט‬ ‫החרדית און געווארפן ליכטיגע שטראלן אינעם עולם הרוחני‪ ,‬וואס כמים‬
‫ארויס אין "אוסף מכתבים"‪ ,‬וואו זענען זיי‬ ‫קרים על נפש עייפה פונעם שפרודלדיגן באר מים חים שטילט דאס עטוואס‬
‫געווען באהאלטן די אלע יארן און וויאזוי זענען‬ ‫די דארשט פון אידישע קינדער ארום דער וועלט וועלכע לעכצן נאך‬

‫זיי אפירגעקומען?‬ ‫ליכטיגקייט און תורה ועבודה‪.‬‬
‫די בריוו זענען געשריבן געווארן במשך פילע‬ ‫ווער איז דער איניציאטאר פון אט דעם מאסיוון אייגנארטיגן פראיעקט? מיר‬
‫יארן‪ ,‬און א גרויסער פראצענט פון זיי זענען‬ ‫פארקירעווען אונזערע טריט צום שטוב פון ידידו של אותו צדיק‪ ,‬ביתו פתוח לרוחה כפתחו‬
‫געשריבן געווארן במשך פופציג און זעכציג יאר‬ ‫של אולם‪ ,‬הרב אלטר שמואל סטעפאנסקי שליט"א וועלכער האט גענומען אויף זיך דעם‬
‫צוריק‪ ,‬וויבאלד עס זענען אלעמאל געווען אידן‬ ‫משימת הקודש‪ ,‬די הייליגע אויפגאבע פון שטיין בראש פונעם גרויסן מפעל און תורה‪-‬‬
‫וואס האבן פארשטאנען אז ער איז דער בעסטער‬ ‫וחיזוק אפאראט פון וואו עס גייט ארויס תורה‪ ,‬עבודה וחסידות לישראל בכל מקומות‬
‫אדרעס פאר חיזוק ועצה ותושיה‪ .‬רבי יעקב‬
‫מאיר זאגט אליין אז דער אויבערשטער האט‬ ‫מושבותיהם‪.‬‬
‫אים געגעבן אזויפיל צרות אז ער זאל קענען יעדן‬
‫פארשטיין‪ .‬ער זאגט אלעמאל אז אמאל האט ער‬ ‫בריוו‬
‫געהאט כח צו רעדן צו מענטשן און זיי מחזק זיין‪,‬‬ ‫„„וואס איז דער שייכות און קשר פון רבי‬
‫"היינט אז איך האב נישט דעם כח צון זיצן מיט‬ ‫און זינט דעמאלט האבן מיר שוין ארויסגעגעבן‬ ‫אלטר שמואל סטעפאנסקי פון בארא פארק מיט‬
‫מענטשן און מחזק זיין ווייס איך אז זיי לערנען‬ ‫העכער ‪ 15‬ספרים אין די "אוסף מכתבים" סעריע‬ ‫דעם וועלט‪-‬בארימטן מקובל פון ארץ ישראל‬

‫די בריוון און זיי טוען אויף"‪.‬‬ ‫איינגעטיילט לויט די מועדי השנה וכדו'‪.‬‬ ‫הגה"צ רבי יעקב מאיר שעכטער שליט"א?‬
‫אינטערעסאנט צו אנמערקן אז אסאך פון‬ ‫ווען דער ערשטער ספר איז ארויסגעקומען‬ ‫פאר עטליכע און דרייסיג יאר צוריק האב‬
‫די בריוון זענען געשריבן געווארן צו בחורים‬ ‫האט זיך רבי יעקב מאיר אויפגעשטעלט און‬ ‫איך געהאט די זכי' צו ווערן מקושר מיט רבי‬
‫און יונגעלייט פון דער סאטמארער ישיבה אין‬ ‫געמאכט א ברכת שהחיינו בשם ומלכות‪ .‬כ'בין‬ ‫יעקב מאיר – א קשר וואס איז אלץ געווארן‬
‫סענס סטריט וועלכע זענען נאנט געווארן צו‬ ‫געגאנגען ווייטער אויף דעם גאנג און עווענטועל‬ ‫נאנטער און שטערקער‪ .‬אין תשס"ה‪ ,‬מיט פערצן‬
‫ברסלב דורך רבי הערשל וואסילסקי זצ"ל פון‬ ‫ארויסגעגעבן דעם "אוסף אמרים" אויף חנוכה‬ ‫יאר צוריק‪ ,‬האט דער רבי געבעטן איך זאל‬
‫וויליאמסבורג‪ ,‬וועלכער איז געווען זייער נאנט‬ ‫און פורים‪ ,‬אמונה‪ ,‬תפלות‪ ,‬מדות‪ ,‬תורה‪ ,‬א באנד‬ ‫אנפאנגען ארויסגעבן די ספרים‪ .‬איך האב מיך‬
‫מיט רבי יעקב מאיר און אזוי האבן זיי אנגעהויבן‬ ‫אויף ימים נוראים וימי אלול‪ .‬זינט דעמאלט‬ ‫גענומען צו דער מלאכה מיט'ן גאנצן אייפער‬
‫ווען עס קומט ארויס א נייער ספר מאכט ער‬
‫שרייבן בריוון הין און צוריק‪.‬‬
‫רבי יעקב מאיר האט אמאל איבערגעגעבן‬
‫דעם זכות פאר א קרוב משפחה צו דרוקן די‬
‫בריוון‪ ,‬למעשה האב איך אים אויסגעקויפט‬
‫ווי רבי יעקב מאיר שרייבט אליין אז איך האב‬

‫באצאלט דערפאר "דמים תרתי משמע"‪.‬‬
‫„„אז מ'ליינט די בריוון ווערט מען ווי באגאסן‬
‫מיט חיזוק אויף אלערליי שוועריגקייטן‪ .‬לויט‬
‫אייער הבנה‪ ,‬וואס איז דער געוואלדיגער כח‬
‫ההתחזקות וואס ליגט באהאלטן צווישן די‬

‫שורות פון רבי יעקב מאיר?‬
‫ווען א מענטש ליינט א זאך פון א היינטיגן‬
‫מענטש וואס לעבט אין אונזער וועלט און וואס‬
‫האט אליין מיטגעמאכט די אלע ביטערע און‬
‫שווערע צרות און פונדעסטוועגן האט ער זיך‬
‫געהאלטן מיט א מורא'דיגער אמונה‪ ,‬האט עס‬

‫גאר אן אנדערן באדייט‪.‬‬
‫און דאס איז עפעס וואס איך האלט מיט טאג‬
‫טעגליך‪ .‬פאריגע וואך איז צוגעקומען צו מיר א‬
‫חשוב'ער איד‪ ,‬א רבי'שער אייניקל א בעל יסורים‪,‬‬
‫זאגט ער מיר‪" ,‬כ'האב געהאט אזא שווערע יאר‬
‫אז ָאן [אוסף מכתבים] חלק שלישי וואלט איך‬
‫נישט געהאט קיין קיום‪ .‬כ'האב געלערנט יעדן‬
‫טאג צוויי בריוו בחברותא מיט מיין אידענע און‬

‫נאר דאס האט אונז דערהאלטן"‪.‬‬

‫טבת תשע״ט ‪15‬‬

‫לעבן?‬ ‫בפועל ממש‪.‬‬ ‫רבי יעקב מאיר האט מיר אמאל אליין‬
‫מיט א שטיק צייט צוריק בין איך געזעסן‬ ‫כ'וועל אייך געבן איין ביישפיל‪ ,‬ווי רבי יעקב‬ ‫דערציילט‪ ,‬אז ווען אין שטוב איז געווען דער‬
‫ביי די גרויסארטיגע כשר'ע "פוד שוי" – כ'האב‬ ‫מאיר אדרעסירט אין די בריוון די טעמע פון‬ ‫מצב עטוואס אנגעצויגן‪ ...‬איז ער געשטאנען‬
‫דאך א קאמפאני "דגים פיש" – קומט צו מיר א‬ ‫פרומקייט‪ .‬ער רעדט דערפון כמה וכמה פעמים‬ ‫אין ווינקל און גערעדט צום אויבערשטן‪" :‬רבונו‬
‫יונגערמאן אז ער וויל טון מיט מיר "ביזנעס"‪.‬‬ ‫און רבי נחמן האט אויך גערעדט דערפון און‬ ‫של עולם‪ ,‬לאמיר נישט ווערן ברוגז‪ .‬רבונו של‬
‫זאג איך אים‪ ,‬טו א מצוה‪ ,‬כ'האב געצאלט א‬ ‫רבי יעקב מאיר צענעמט דעם גאנצן ענין מיט‬ ‫עולם‪ ,‬לאמיר נישט ווערן ברוגז‪ ",‬איינמאל און‬
‫הון תועפות פאר מיין דיספלעי דא ביי דער‬ ‫א שארפקייט‪ ,‬ווי א בחור'ל נעמט זיך צומאל‬ ‫נאכאמאל און א דריטע מאל און א צענטע מאל‬
‫פארשטעלונג‪ ,‬מ'דארף דאך עפעס אויפטון‪ ,‬רוף‬ ‫איבעריגע פרומקייטן און דאס איז דער יצר הרע‬ ‫וכבן המתחטא לפני אביו‪ ,‬ווייל ווען רבי יעקב‬
‫מיך אין פינף וואכן ארום וועלן מיר קענען רעדן‬ ‫אליין‪ .‬רבי יעקב מאיר שרייבט אין א בריוו אז‬ ‫מאיר זאגט די ווערטער "אבי וצור ישועתי" איז‬
‫צומאל איז א בחור פארנומען מיט "גוף נקי" ביז‬ ‫דאס נישט קיין שפיל נאר ווי א קינד רעדט צו‬
‫ביזנעס‪.‬‬ ‫ער ווערט אינגאנצן בבחינת יצא מכלל דעת און‬
‫זאגט מיר דער יונגערמאן אז ער וויל רעדן‬ ‫זיין טאטן‪.‬‬
‫אנדערע סארט ביזנעס‪ .‬ער איז א סאטמארער‪,‬‬ ‫ער לייגט נישט קיין תפילין‪.‬‬ ‫„„בלעטערנדיג אין די בריוו זעט מען ווי רבי‬
‫דערציילט ער מיר‪ ,‬אבער ראש השנה איז ער‬ ‫רבי יעקב מאיר נעמט ארום די טעמע מיט‬ ‫יעקב מאיר האט דעם כח זיך אריינצולייגן‬
‫געפארן קיין אומאן‪ ,‬ער האט זייער שטארק‬ ‫א געוואלדיגער ברייטקייט און סענסיטיווקייט‪,‬‬ ‫אין יענעמ'ס מצב און אדרעסירן אלע סארטן‬
‫הנאה געהאט אבער מאיזה סיבה שהוא איז אים‬ ‫ווייל ער פארשטייט פון ערפארונג וואס עס‬ ‫אידן און אלע סארטן פראבלעמען אויף‬
‫מיינט א פרומטשיקער בחור וואס אנשטאט‬ ‫פארשידנערליי גוונים‪ .‬פון וואו נעמט זיך דער‬
‫"ברלסב גארנישט מחייב"‪.‬‬ ‫דאווענען און לערנען טוט ער עקסטערע זאכן‬
‫הערנדיג וואס ער זאגט האב איך‬ ‫כח?‬
‫איבערגעלאזט דעם גאנצן שוי‪ ,‬יעצט מוז איך‬ ‫וואס זענען בכלל נישט נוגע צו אידישקייט‪.‬‬ ‫קודם איז וויכטיג צו וויסן אז רבי יעקב‬
‫שוין רעדן מיט אים‪ .‬זאג איך אים‪ ,‬איך בין אויך‬ ‫דאס איז דער אונטערליגנדער געפיל וואס‬ ‫מאיר האט נישט געשריבן די בריוון פון ארבל‬
‫נישט קיין ברסלבער‪ ,‬איך בין א סקולענער חסיד‪,‬‬ ‫דער קורא ולומד באקומט ביים לערנען אין די‬ ‫ארויס נאר מיט די גרעסטע מאס ישוב הדעת‬
‫אבער רבי יעקב מאיר איז מיר שוין איינמאל‬ ‫בריוו‪ ,‬ווי זיי זענען כל כולו נשמה און גראד‬ ‫און קאנצענטראציע אוועקגעבנדיג שעות שעות‬
‫אריין צו יענעמ'ס הארץ אן קיין לבושים‪ .‬א‬ ‫צומאל פאר איין בריוו‪ ,‬זעענדיג דערין ממש ווי‬
‫מחייב‪.‬‬ ‫מענטש פרעגט אים וועגן שלום בית און אויף‬ ‫אן עבודת הקודש וואס ער האט אנגענומען אויף‬
‫האב איך אים דאן פארציילט וואס הגאון רבי‬ ‫יעדע נקודה ונקודה האט ער א קלארן ענטפער‪.‬‬ ‫זיך מיט'ן גאנצן עול מלכות שמים ללמד לבני‬
‫אלי' פישער שליט"א‪ ,‬ראה"כ אין גור‪ ,‬האט אמאל‬ ‫מ'זעט בחוש ווי די ווערטער וואס זענען‬
‫ביי א שמועס אין קארלין נאכגעזאגט א שטיקל‬ ‫יוצאים מן הלב זענען נכנסים ללב‪ .‬כ'האב אים‬ ‫ישראל קשת אמת ואמונה‪.‬‬
‫ליקוטי מוהר"ן און דערביי האט ער מגיב געווען‪:‬‬ ‫געזאגט פאריגע וואך וואס עס שטייט אין חז"ל‬ ‫בכלל וואלט איך געצויגן א פאראלעל צווישן‬
‫"איך בין נישט קיין ברסלבער אבער כ'האב נישט‬ ‫אויף צדיקים אז "שפתותיו דובבות בקבר"‪ ,‬אבער‬ ‫די בריוו פון רבי יעקב מאיר ביז דער עבודה פון‬
‫קיין פראבלעם מיט ברסלב אויך נישט‪ .‬ווער האט‬ ‫ווער זאגט אז ס'קען נישט זיין שפתותיו דובבות‬ ‫שרייבן בריוו פון רבי נתן [מברסלב] זי"ע‪ ,‬וואס‬
‫געהאט א פראבלעם מיט ברסלב? דער שפאלער‬ ‫הגם רבי נתן איז געווען א גרויסער מענטש וואס‬
‫זיידע! און וואס האט ער געזאגט? אז ס'איז נישט‬ ‫ווען מ'לעבט‪.‬‬ ‫כגובה ארזים גבהו‪ ,‬א בעל מדריגה מלא תורה‬
‫קיין דרך אויף יעצט נאר אויף ‪ 250‬יאר ארום‪ ,‬נו‪,‬‬ ‫„„וויפיל בריוו זענען שוין געדרוקט געווארן‬ ‫והתמדה ותפלה‪ ,‬זעט מען אבער אין די ליקוטי‬
‫און צי האט מען א חשבון וויפיל בריוו זענען‬ ‫מכתבים א מורא'דיגע בחינה פון וירד ממשה מן‬
‫מ'האלט דאך שוין דארט‪"...‬‬ ‫ההר אל העם ווי רבי נתן זאל זיך אראפלאזן ביז‬
‫עד כאן דברי רבי אלי' פישער‪ .‬זאג איך פאר‬ ‫נאכנישט געדרוקט?‬ ‫צום הארץ און מח פונעם שואל און אריינקריכן‬
‫דעם יונגערמאן‪ ,‬איך בין נישט קיין ברסלבער‬ ‫דערווייל האב איך שוין געדרוקט א סך‬ ‫אין זיין מצב און אויפקומען מיט די ריכטיגע‬
‫אבער רבי יעקב מאיר איז מיך שוין איינמאל‬ ‫הכל פון ‪ 284‬בריוו‪ ,‬אבער די וואך אליין בין‬ ‫ווערטער יענעם צו טרייסטן און שטארקן‪ .‬און‬
‫מחייב‪ ,‬למשל‪ ,‬ווען מ'גייט אויף דער גאס און‬ ‫איך אנגעקומען צו א געוואלד מיט מקורות פון‬ ‫דאס איז א פרט וואס רבי יעקב מאיר אליין‬
‫מ'זעט עפעס וואס מ'טאר נישט זען און מ'קוקט‬ ‫מענטשן וואס האבן בריוון פון יארן צוריק און‬ ‫איז שטארק מגדיש אויף רבי נתן און מ'זעט‬
‫אוועק איז דעמאלט די בעסטע צייט צו ממליך‬ ‫כ'האב קיינמאל נישט געוואוסט דערפון‪ .‬רבי‬
‫זיין דעם אויבערשטן און בעטן דערביי לדבר‬ ‫יעקב מאיר אליין זאגט מיר מיט וואונדער‪" ,‬ווען‬ ‫באשיינפערליך ווי ער גייט אויף דעם וועג‪.‬‬
‫ישועה אין דעם געוואלדיגן זכות‪ .‬וואס הייסט‬ ‫האב איך געשריבן אזויפיל בריוון?‪ "...‬פון די ניי‬ ‫בכלל איז וויכטיג צום באטאנען אז ס'איז דא‬
‫ברסלב איז דיך נישט מחייב? כ'האב אים‬ ‫געפינענע בריוון גלויב איך וועט מען קענען‬ ‫א בחינה פון אין חכם כבר נסיון און דאס איז‬
‫נאכגעזאגט א ווארט וואס איז ממש אן אבן יסוד‬ ‫עפעס וואס מ'קען נישט קויפן פאר קיין געלט‪.‬‬
‫ביי רבי יעקב מאיר און ער חזר'ט עס כסדר אזש‬ ‫מאכן א חלק חמישי‪.‬‬ ‫רבי יעקב מאיר איז‪ ,‬ווי באוואוסט‪ ,‬ליידער‬
‫מ'קען זאגן ס'איז א טייל פון זיין מציאות‪ :‬וואס‬ ‫רבי יעקב מאיר בעט פערזענליך אז ווער עס‬ ‫נתנסה געווארן בעשר נסיונות און האט שוין‬
‫איז דער חילוק צווישן אמונה‪ ,‬השתדלות און‬ ‫האט א בריוו זאל עס ארויסגעבן און מ'וועט עס‬ ‫מיטגעמאכט כמעט יעדע סארט מוטשעניש אויף‬
‫בטחון? אמונה איז אויף נעכטן‪ ,‬השתדלות איז‬ ‫דרוקן למען זיכוי הרבים‪ ,‬און יענער דארף נישט‬ ‫דער וועלט‪ ,‬איז ווען א איד קומט זיך אויסרעדן‬
‫מורא האבן ווייל אויף זיין פארלאנג וועט מען‬ ‫צו אים אדער שרייבט אים א בריוו איבער זיין‬
‫אויף היינט און בטחון איז אויף מארגן‪.‬‬ ‫עס דרוקן פריוואט‪ .‬מען מוז אויך נישט געבן די‬ ‫ווייטאג – אוי ווי ער בלוטיגט מיט‪ ,‬און וויבאלד‬
‫מיט דעם יסוד קען מען דורכבויען א געוואלד‬ ‫ער איז אליין דורך די מצבים דארף ער נישט‬
‫מיט תורות פון רבי יעקב מאיר‪ .‬ער לעבט מיט‬ ‫אריגינעלע נאר א קאפי איז פונקט אזוי גוט‪.‬‬ ‫צופיל "ארבעטן" אויף מיטצושפירן יענעמ'ס‬
‫דעם‪ .‬ס'איז געווען א נעכטן און איך גלייב אלעס‬ ‫„„דער פאקט אז איר זענט דער מוציא לאור‬ ‫צער נאר ער האט דאך עס אליין שוין געשפירט‬
‫איז געווען גוט‪ ,‬ס'איז דא א השתדלות און דער‬ ‫פון אזעלכע פאפולערע און חשוב'ע ספרים טוט‬
‫אמאל אינטערווענירן אין אייער פערזענליכן‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪16‬‬

‫געטראפן ביי א חתונה און דער טשערנאבלער‬ ‫ביסט אין ירושלים קומסטו צו מיר? גיי צו רבי‬ ‫אויבערשטער גייט מיר העלפן‪ ,‬און וואס עס גייט‬
‫רבי גיט אים א פרעג‪" :‬מיר זענען טשערנאבלער‬ ‫יעקב מאיר!" יענע צייטן איז געווען שווער‬ ‫זיין מארגן איז בטחון‪ .‬רבי יעקב מאיר נעמט‬
‫אייניקלעך און א בחור וואס דארף חיזוק שיקט‬ ‫אריינצוגיין צו רבי יעקב מאיר אבער דער‬ ‫דאס כעבדא קמי' מרא אויף אן אומגלויבליכן‬
‫רחמיסטריקווער רבי האט זיך אריינגעלייגט‬
‫מען קיין ברסלב?"‬ ‫אין די לענג און די ברייט און ערלעדיגט אז דער‬ ‫פארנעם‪.‬‬
‫"מאכטס אייך נאריש‪ ",‬האט אים דער‬ ‫אגב‪ ,‬ווען כ'האב געהערט דעם געדאנק וועגן‬
‫רחמיסטריווקער רבי געענטפערט‪" ,‬א בחור‬ ‫בחור זאל באקומען אן אוידיענץ‪.‬‬ ‫דעם שפאלער זיידע פון רבי אלי' פישער האב‬
‫וואס דארף חיזוק שיקט מען דארט וואו מ'גיט‬ ‫דער בחור קומט צוריק שפעטער צום‬ ‫איך מיך נישט געקענט איינהאלטן און גערופן‬
‫טשערנאבלער רבי און דערציילט אים די מעשה‬ ‫דעם רבי'ן איבערזאגן‪ .‬זאגט מיר רבי יעקב‬
‫חיזוק‪".‬‬ ‫ווי דער רחמיסטריקווער רבי האט אים געשיקט‬ ‫מאיר‪ ,‬כ'האב עס שוין הונדערט מאל געטראכט‬
‫ס'איז געווען צו א גוטע געשיכטע‪ ,‬האב איך‬ ‫צו רבי יעקב מאיר‪ .‬פאר'ן טשערנאבלער רבין‬ ‫און אלץ געוואלט זאגן אבער למעשה קיינמאל‬
‫עס ביי א געלעגנהייט איבערדערציילט פאר רבי‬ ‫איז עס געווען א פלא‪" .‬טאקע?" האט ער אים‬ ‫נישט געזאגט‪ ,‬איך פריי מיך אז איינער האט דאס‬
‫יעקב מאיר וועלכער האט מיר באשטעטיגט‬ ‫איבערגעפרעגט אפאר מאל און ביי דעם האט‬
‫די מעשה און דאן צוגעלייגט א תוספות נופך‬ ‫למעשה געזאגט‪...‬‬
‫אז דער רחמיסטריווקער רבי האט דעמאלט‬ ‫זיך די מעשה געענדיגט‪.‬‬ ‫„„ווען די רעדע איז פון ברסלב זענען געווען‬
‫געזאגט‪" :‬אונזערע זיידעס האבן דען געהאט א‬ ‫א צייט שפעטער האבן זיך די‬ ‫פארשידענע צדיקים ושבטי קה בישראל‬
‫רחמיסטריקווער און טשערנאבלער רביים‬ ‫וואס האבן געהאט אנדערע דרכים אין עבודת‬
‫יפו גאס?!"‬ ‫ה'‪ ,‬אבער ווען עס קומט צו רבי יעקב מאיר‬
‫זעט מען ווי ער און אפילו תורתו זענען נערץ‬
‫„„אין עולם החסידות איז באקאנט די ספרים‬ ‫ונקדש אין אלע שיכטן פון כלל ישראל אויף אן‬
‫"לקט אמרים" און "ונכתב בספר" פון רבי יעקב‬
‫מאיר'ן‪ .‬מיט וואס איז אנדערש אייער אויפלאגע‬ ‫אויסערגעווענליכן פארנעם‪.‬‬
‫ס'איז גענוי אזוי ווי איר זאגט‪ ,‬און מ'זעט‬
‫ווי די צוויי דערמאנטע בענדער?‬ ‫בחוש ווי זיין אור האמונה והחיזוק איז א כלל‬
‫לקט אמרים און ונכתב בספר זענען צוויי‬ ‫ישראל זאך און האט נישט דוקא מיט ברסלב‪.‬‬
‫געוואלדיגע ספרים וואס האבן שוין מחזק‬ ‫פונקט שפרינגט מיר יעצט אויף אין זכרון איין‬
‫געווען טויזנטער אידן‪ .‬ביי יענע ספרים האט‬ ‫עפיזאד ווי זיין השפעה ווערט געזוכט אפילו‬
‫מען גענומען די דרשות פון רבי יעקב מאיר‪,‬‬
‫אויסגעוועלט די גוטע און זאפטיגע שטיקלעך‬ ‫צווישן אנדערע חצרות הקודש‪.‬‬
‫און דאס באארבעט אויף גאר א פראפעסיאנאלן‬ ‫ווען איך האב ארויסגעגעבן דעם אוסף אויף‬
‫פארנעם און דאס אזוי ארויסגעגעבן אויף דער‬ ‫חנוכה האט מיך אנגעקלונגען הגה"צ רבי חיים‬
‫גאס‪ ,‬ווי די צוויי ספרים זענען טאקע באוואוסט‬ ‫פייוול שנעעבאלג שליט"א פון מאנסי וועלכער‬
‫פלעגט האבן א פריערדיגן נאנטן שייכות מיט‬
‫אלס העכסט קלאסישע און געלונגענע ספרים‪.‬‬ ‫רבי יעקב מאיר וואוינענדיג אין ארץ ישראל‪.‬‬
‫קודם האט ער זיך באדאנקט פאר די שיינע‬
‫ארבעט‪ ,‬דערנאך בעט ער מיר א טובה‪ ,‬אז‬
‫קומענדיגע מאל איך רעד מיט רבי יעקב מאיר‬
‫זאל איך איבערגעבן אז זיין גאנצע שבת שובה‬
‫דרשה איז געווען באזירט היי יאר מער ווייניגער‬
‫אויף תורתו של רבי יעקב מאיר וואס ער האט‬

‫געזען אין די ספרים‪...‬‬
‫הכלל‪ ,‬פאר'ן אראפלייגן זאגט ער מיר אז‬
‫לאות הוקרה גייט ער מיר דערציילן א מעשה‪.‬‬
‫מעשה שהיה כך היה‪ :‬אין ארץ ישראל איז‬
‫געווען א בחור וואס האט געלערנט אין ישיבת‬
‫טשערנאביל און ער האט נעבעך געדארפט‬
‫גרויס חיזוק אין אידישקייט‪ .‬דער בחור האט זיך‬
‫געוואנדן צום טשערנאבלער רבי'ן שליט"א און‬
‫דער רבי האט אים געשיקט צום רחמיסטריווקער‬

‫רבי'ן זצ"ל פון ירושלים‪.‬‬
‫דער בחור כאפט דעם אויטא באס קיין‬
‫ירושלים און גייט אריין צום רחמיסטריווקער‬

‫רבי'ן מיט א קוויטל‪.‬‬
‫דער רחמיסיטריווקע רבי הערט אויס דעם‬
‫בחור'ס געשיכטע‪ ,‬און זאגט אים באלד "אז דו‬

‫טבת תשע״ט ‪17‬‬

‫געהאט א פראבלעם און זיך געמוטשעט מיט אן‬ ‫געווען איין זאך‪ ,‬די גרעסטע זיכוי הרבים וואס‬ ‫ווידעראום איך אלס חסיד פון רבי יעקב‬
‫ענין‪.‬‬ ‫איז שייך און ער זעט אז ווער נאר עס קומט‬ ‫מאיר האב געהאלטן אז מקום הניחו לי להתגדר‬
‫אריין זאגט אז דער נייער ספר איז געשמאקער‪.‬‬ ‫און מענטשן וואלטן מער הנאה געהאט ווען‬
‫געווען אמאל ערב שבת נאכמיטאג צוויי‬ ‫איינמאל מ'האט געהערט פון אלע זייטן אז‬ ‫מ'גיט ארויס די ספרים אין זיין אריגינעלער‬
‫שעה פאר'ן זמן און איך האב גערופן זיך מזכיר‬ ‫מענטשן האבן הנאה פון אונזער מהלך איז מען‬ ‫שפראך‪ ,‬לויט ווי אזוי די זאכן זענען געזאגט‬
‫זיין‪ ,‬זאגט מיר רבי יעקב מאיר‪" :‬אלטר‪ ,‬וואס‬
‫מיינסטו טו איך יעצט‪ ,‬איך זיץ מיט פסוקי בטחון‬ ‫געפארן דערמיט ווייטער‪.‬‬ ‫געווארן בשעתו‪.‬‬
‫און איך חזר פסוקי בטחון‪ ,‬איז פארוואס זאגסטו‬ ‫„„דערציילט אונז א פערזענליכע ערפארונג‬ ‫רבי יעקב מאיר איז געבענטשט מיט א לשון‬
‫וויאזוי איר זענט געהאלפן געווארן ביי רבי‬ ‫לימודים און אייגנארטיגער ווארעמהארציגער‬
‫נישט?‪"...‬‬ ‫שפראך און די מענטשן וואס האבן א קשר און‬
‫דארף מען דען מער פון דעם? א איד‬ ‫יעקב מאיר?‬ ‫קענען אים אויף א פערזענליכן פארנעם ווילן‪,‬‬
‫וואס גלייבט אין אויבערשטן און לעבט מיט'ן‬ ‫די גרעסטע ישועה איז די רואיגקייט וואס‬ ‫לדעתי‪" ,‬הערן" דעם בעל השמועה דורך די‬
‫אויבערשטן און ווי איך רעד מיט דיר‪ ,‬אזוי רעדט‬ ‫איך באקום ווען איך זע דעם איד – אזא ריינע‬
‫מנוחת הנפש‪ ,‬אזא אמונה‪ ,‬א מענטש וואס‬ ‫ספרים כאילו ער איז ממש עומד לפניהם‪.‬‬
‫ער מיט'ן אויבערשטן‪ .‬דאס איז זיין תפלה‪.‬‬ ‫לעבט מיט אמונה‪ .‬מיט יארן צוריק בין איך‬ ‫האמת ניתן להגיד אז רבי יעקב מאיר האט‬
‫און אפילו דו רעדסט נישט מיט אים‪ ,‬דו‬ ‫דורכגעגאנגען געוויסע שוועריקייטן אין לעבן‬ ‫מתחילה נישט געהאלטן אזוי שטארק פון דעם‬
‫קוקסט אים נאר נאך פאר פינף מינוט זעסטו‬ ‫און אין יענער תקופה האט אויך רבי יעקב מאיר‬ ‫פלאן‪ .‬ברוב ענוותנותו האט ער יא געוואלט זען‬
‫אז ער לעבט אנדערש‪ ,‬כ'ווייס נישט פאר וויפיל‬ ‫זיינע מאמרים און בריוון איבערגעארבעט אז‬
‫אלעס זאל זיין געשריבן מער אין קורצן‪ .‬ער האט‬
‫געהאלטן אז הא תינח בבית מדרשו אבער ווען‬
‫מ'גיט ארויס עפעס פאר דער גאס דארף מען עס‬
‫באארבעטן עס זאל זיין גוט און פראפעסיאנאל‬

‫רעדאגירט‪ ,‬עבודה מפוארה בכלי מפואר‪.‬‬
‫איך האב מיך ממש געדארפט איינבעטן אז‬
‫ער זאל מיר געבן רשות צו גיין אויף מיין וועג‬
‫און איך האב למעשה באקומען ערלויבעניש פאר‬
‫איין ספר אלס א פראבע‪ ,‬בתנאי קודם למעשה אז‬
‫טאמער עס ארבעט זיך נישט אויס און מ'זעט אז‬
‫די פריערדיגע מהלך איז געווען א בעסערע נעם‬
‫איך זיך אונטער איבערצודרוקן דעם זעלבן ספר‬

‫אין אן איבערגעארבעטן מהדורה‪.‬‬
‫„„וואס האט אייך איבערצייגט צו נעמען דעם‬
‫נאטירליכן סטיל ביים ערשטן ספר און וויאזוי‬

‫איז געווען דער אפקלאנג?‬
‫ווי געזאגט‪ ,‬איך בין געווען איבערצייגט אז‬
‫דער עולם האט ליב דעם רבינ'ס שפראך און‬
‫וועלן פון דעם נתעורר ווערן פיל שטערקער‪.‬‬
‫מוסר ספרים און שיין מסודר'דיגע ליקוטים‬
‫זענען דא אסאך אבער ביי די מבקשים האב איך‬
‫געשפירט א געוויסע דארשט ווי רצונינו לראות‬
‫את מלכינו‪ ,‬מיר ווילן הערן דעם רבי'ן רעדן‪.‬‬
‫רבי יעקב מאיר פאר זיך איז א מורא'דיגער‬
‫עניו און האלט פון זיך ממש גארנישט‪ ,‬ממילא‬
‫האט ער נישט געוואלט אפקויפן אלץ וואס איך‬
‫זאג אויס מורא אז איך זאג עס נאר אלס חסיד‬
‫אבער די וועלט וועט יא הנאה האבן פון מער אן‬
‫אויסגעארבעטע זאך און די מאמרים זאלן זייט‬

‫גוט און צום פונקט‪.‬‬
‫כ'האב ארויסגעגעבן דעם ספר און נאך א‬
‫פאר וואכן האט מיך דער רבי גערופן אויפ'ן‬
‫טעלעפאן און געזאגט ווי שטארק ער האט הנאה‬
‫פון דער ארבעט‪ ,‬ווייל ער זעט אז ס'האט א‬
‫מאסיוון אפקלאנג‪ .‬רבי יעקב מאיר'ס מטרה איז‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪18‬‬

‫חרם קעגן די פראנקיסטן אז זיי זענען נישט‬ ‫און געהארעוועט אין "ונכתב בספר" און "לקט‬ ‫דורות צוריק מען האט אזוי געלעבט‪ ,‬א מענטש‬
‫קיין חלק פון כלל ישראל האט דער בעל שם‬ ‫אמרים" און "דאס האט מיך געבויעט"‪.‬‬ ‫וואס איז תמיד אין א מצב פון אמונה‪.‬‬
‫מתחילה נישט געוואלט‪ .‬דער בעש"ט האט דאן‬
‫נאכגעזאגט וואס ווערט גע'פסקנ'ט אין שלחן‬ ‫„„צום שלוס‪ ,‬אויב קענט איר‪ ,‬אין א בחינה פון‬ ‫דער קאסובער רבי שליט"א האט מיר‬
‫ערוך יו"ד אז אפילו אן אבר המדולדלת וואס‬ ‫תורה על רגל אחת‪ ,‬ערקלערן די יחידיות און‬ ‫אמאל געזאגט בצחות לשונו אז ביי רבי יעקב‬
‫שטעקט זיך ארויס נאך דער שחיטה איז נאך‬ ‫אייגנארטיגקייט און עיקר קוועטש פון תורתו‬ ‫מאיר איז אמונה ווי "דייעט קאוק"‪ .‬כ'האב עס‬
‫אלץ כשר‪ ,‬ממילא אפילו די פראנקיסטן זענען‬ ‫ודרכו בעבודת ה' פון מרן רבי יעקב מאיר‬ ‫דאן איבערגעזאגט פאר'ן רבי'ן‪ ,‬האט ער מיך‬
‫טאקע ווי דעם אבר המדולדלת זענען זיי דאך‬ ‫געפרעגט וואס איז דאס דייעט קאוק‪ ,‬האב איך‬
‫נאך אנגעבינדן עטוואס אין כלל ישראל‪ ,‬ממילא‬ ‫שליט"א?‬ ‫געזאגט אז ס'איז א געטראנק‪ .‬זאגט ער מיר‪" :‬ער‬
‫וויל ער זיי נישט מחרים זיין‪ .‬דער סוף פון דער‬ ‫געוויס קען מען דאס מסביר זיין אויף‬ ‫מיינט אזוי‪ ,‬אמונה קומט אן מיט אסאך שווערע‬
‫מעשה איז געווען אז רבי חיים הכהן האט זיך‬ ‫פארשידענע וועגן והרבה דרכים למקום‪ ,‬און‬
‫איינגע'עקשנ'ט און באוויזן צו איבערצייגן דעם‬ ‫ווי פארשטענדליך איז אלץ לויט מיין פשוטע‬ ‫ארבעט‪".‬‬
‫בעל שם אז ס'איז א צורך השעה אפצוראטעווען‬ ‫השגה און הבנה אין גברא רבה דכוותיה‪ .‬כ'וועל‬ ‫„„אלס דער זעלטענער אוהב את הבריות‬
‫אייך דערציילן א מעשה וואס כ'האב אליין‬ ‫ומקרבן לתורה‪ ,‬וויאזוי וואלט איר דערקלערט‬
‫דעם דור‪.‬‬ ‫באשטעטיגט אלס אויטענטיש וואס זאגט אסאך‪.‬‬ ‫די געוואלדיגע צוציאונגס קראפט וואס דער‬
‫"דאס איז די הקדמה און אריינפיר צו תורת‬ ‫מיט עטליכע און דרייסיג יאר צוריק איז‬
‫הקבלה‪ ",‬האט רבי יעקב מאיר אויסגעפירט‪.‬‬ ‫געקומען קיין ארץ הקודש אויף א באזוך דער‬ ‫איד האט צו אידן פון אלע עקן וועלט?‬
‫אז בעפאר מ'לערנט קבלה דארף מען וויסן‬ ‫גרויסער תלמיד חכם הגאון הגדול רבי חיים‬ ‫רבי יעקב מאיר איז א זעלטענער מקבל‬
‫די חשיבות פון א איד‪ ,‬די אהבה פון א איד‪ ,‬די‬ ‫קרייזווירטה זצ"ל‪ .‬דער רבי חיים איז געווען‬ ‫בסבר פנים יפות און נעמט אויף יעדן אידן מיט‬
‫שעצונג פון א איד‪ ,‬ליב האבן יעדן איד‪ ,‬און‬ ‫זייער נאנט מיט יבלחט"א הגאון רבי מיכל‬ ‫א שמייכל און ווארעמקייט‪ ,‬וואס מאכט אים‬
‫האלטן פאר די אויגן אז טון פאר א איד‪ ,‬צי פאר‬ ‫זילבער‪ ,‬דער באקאנטער מגיד שיעור אויף ש"ס‪,‬‬ ‫אלס א מאגנעט פאר מענטשן פון נאנט און ווייט‪.‬‬
‫און ר' מיכל האט דאן געהאט א חברותא‪ ,‬הגאון‬ ‫מ'דארף זיך אבער מאכן א כלי צו מקבל זיין‪.‬‬
‫זיין רוחניות‪ ,‬איז די גרעסטע זאך‪.‬‬ ‫רבי משה לוריא שליט"א‪ ,‬א גרויסער מקובל און‬ ‫ס'איז דא אידן וואס פונקט ווי זיי פארן קיין מירון‬
‫דאס איז רבי יעקב מאיר אין איין ווארט‪ .‬זיין‬ ‫תלמיד חכם וועלכער האט געדרוקט אזויפיל ווי‬ ‫און להבדיל צום רעסטוראנט מוזן זיי אויך 'מאכן‬
‫אהבת ישראל ווייסט נישט קיין גבול‪ ,‬ממש אין‬ ‫זעכציג ספרים אויף תורת הנסתר מיט'ן נאמען‬ ‫א באזוך ביי רבי יעקב מאיר'‪ .‬מ'זאגט אפילו א‬
‫א בחינה פון הדבק במדותיו‪ ,‬א מעין פון בצרתם‬
‫לו צר‪ ,‬ער איז זיך מצער מיט דער צרה פון א‬ ‫"בבית גנזי"‪.‬‬ ‫ווערטל‪ ,‬אז אן אמעריקאנער איד זאגט‪ ,‬איך גיי‬
‫צווייטן איד ביז דכדוכה של נפש און דאס זעלבע‬ ‫די צוויי געהויבענע תלמידי חכמים האבן‬ ‫צו רבי צבי אלימלך מארגנשעכטער‪ ...‬ער מיינט‬
‫פארקערט‪ ,‬מדה טובה מרובה‪ ,‬ווי ער פרייט‬ ‫געלערנט אינאיינעם בחברותא אין ישיבת שערי‬ ‫די פיר גדולי המשפיעים אין ארץ הקודש רבי‬
‫זיך בפועל ממש ווען יענעם גייט גוט אדער ער‬ ‫שמים‪ .‬דורכאויס דעם באזוך האט רבי חיים‬ ‫צבי מאיר זילבערבערג‪ ,‬רבי אלימלך בידערמאן‪,‬‬
‫געפרעגט רבי מיכל'ען ווער ס'איז זיין רבי אין‬ ‫רבי איטשע מאיר מארגנשטערן און רבי יעקב‬
‫הערט א בשורה טובה‪.‬‬ ‫קבלה האט ער געענטפערט אז דאס איז רבי‬ ‫מאיר שעכטער‪ ...‬דאס איז אלץ גוט פאר א וויץ‪,‬‬
‫כ'בין געווען דעם זומער מיט מיינע קינדער‬ ‫יעקב מאיר‪ ,‬שילדערנדיג ווי פונקט א פאר וואכן‬ ‫אבער אז א מענטש וויל מקבל זיין איז דא א שפע‬
‫און זיך שטארק געבעטן ער זאל רעדן צו מיינע‬ ‫פריער זענען זיי אריינגעפאלן אין א שווערן‬ ‫און מ'זעט אפילו גרויסע אידן קאכן זיך בתורתו‬
‫קינדער און זיי געבן דברי הדרכה פריוואט‪ .‬האט‬ ‫פלאנטער אין קבלה און רבי יעקב מאיר האט‬ ‫של רבי יעקב מאיר‪ .‬רבי אלימלך בידערמאן‪,‬‬
‫ער דאן געזאגט ס'איז בעצם זייער שווער אז א‬ ‫זיי צוגעוויזן א שטיקל אין אוצרות חיים וואס‬ ‫ווען ער זאגט נאך א ווארט פון רבי יעקב‬
‫בחור אין ישיבה זאל א טובה טון פאר א צווייטן‪,‬‬ ‫זיי האבן געזאלט לערנען איידער דער סוגיא און‬ ‫מאיר איז עס מיט אן אש קודש‪ .‬כ'האב אמאל‬
‫ווייל עס קומט כמעט נישט אויס‪ ,‬איז וואס קען‬ ‫געהערט פערזענליך פון רבי מיילעך‪ ,‬אז אלס‬
‫מען יא טון‪ ,‬פריי דיך מיט יענעם! אז דו זעסט‬ ‫דאס האט זיי ממש מאיר עיניים געווען‪.‬‬ ‫בחור איז ער געזעסן אין פאנאוועזשער ישיבה‬
‫א בחור איז מצליח אין לערנען‪ ,‬פריי דיך מיט‪,‬‬ ‫הערנדיג דאס‪ ,‬איז רבי חיים באלד‬
‫און ווייז ארויס אז דו האסט הנאה פון יענעמ'ס‬ ‫אריבערגעגאנגען צו רבי יעקב מאיר אין שטוב‪,‬‬
‫ער האט דאן געברענגט א סכום הגון פאר צרכי‬
‫הצלחה‪.‬‬ ‫הבית זאגנדיג אז אין חז"ל טרעפט מען אן ענין‬
‫בינו לבינו האט ער דעמאלט געזאגט א‬ ‫פון "וקנה" לך חבר‪ ,‬קויף דיך א גוטן חבר אפילו‬
‫מורא'דיגע זאך‪" ,‬אלטר שמואל‪ ,‬דער רבונו של‬ ‫פאר גוט געלט און האט געבעטן פון רבי יעקב‬
‫מאיר אז ער וויל מקבל זיין לקח מפיו און ער זאל‬
‫עולם האט מיר געגעבן א מורא'דיגע מתנה‪".‬‬
‫"וואס איז די מתנה?" פרעג איך‪.‬‬ ‫זיין זיין רבי אין קבלה‪.‬‬
‫איז רבי יעקב מאיר צוגעגאנגען צו דער‬
‫"למעשה איז היינט מיין פרנסה פון בענטשן‬ ‫שאפע און ארויסגענומען אן אלטן קאמארנא‬
‫אידן‪ ",‬ענטפערט דער רבי‪" ,‬און וואס זאל‬ ‫חומש'ל און אויפגעמישט צו אנהויב פר' דברים‬
‫איך זאגן‪ ,‬כ'האב אזוי הנאה ווען א איד ווערט‬ ‫(אין דער נייער אויפלאגע איז עס כמדומה ביי‬
‫געהאלפן‪ ,‬ווען ער האט קינדער‪ ,‬ער האט חתונה‬ ‫במדבר) וואס ווערט גערופן "חבל נחלתו"‪ ,‬וואס‬
‫און טרעפט א גוטן שידוך‪ .‬דער אויבערשטער‬ ‫דארט ווערט דערציילט אז ווען הגה"ק רבי חיים‬
‫האט מיר געגעבן די מתנה! כ'האב ליב אידן און‬ ‫הכהן ראפאפארט האט געבעטן פון הייליגן בעל‬
‫איך וויל העלפן אידן!" דאס איז ער‪ .‬א מענטש‬ ‫שם הקדוש אז ער זאל אונטער'חתמ'ען אויפ'ן‬

‫וואס האט ליב א צווייטן איד‪ .‬‬

‫טבת תשע״ט ‪19‬‬

‫| איבעיא להו |‬

‫מ׳קען אריינשיקן פראגעס פאר דעם ״איבעיא להו״ ּפאנעל‬
‫וואס וועט בס"ד געענטפערט ווערן דורך די לבלר משיבים‬

‫דאס געלט‪ ...‬אבער וואס קען מען טון‪ ,‬ער איז דאך דער איינציגסטער וואס‬ ‫| השקפה |‬
‫ווייסט וואו דאס געלט ליגט באהאלטן און אז דער חבר וועט זען אז עס‬

‫פעלט וועט ער דאך זיכער וויסן אז איך האב אים בא'גנב'עט‪ ,‬און גיין זאגן‬

‫פאר א צווייטן אז יענער זאל דאס נעמען פאר מיר טאר איך אויך נישט‬ ‫הרב עזריאל טויבער‬
‫וויבאלד איך האב דאך אים באשוואוירן אז איך וועל קיינעם נישט זאגן‬ ‫מחבר ספרי פרקי מחשבה‬

‫איבער דעם געלט‪.‬‬

‫איז אים בייגעפאלן א געניאלן געדאנק‪ .‬ער האט גענומען א ראלעכל‬

‫פון שטריק‪ ,‬ארומגעגאנגען צו איטליכער בוים און זיי ארומגענומען מיט'ן‬

‫זעלבן קאליר בענדל‪ .‬עובר געווען אויף דער שבועה האט ער נישט‪ ,‬ווארום‬

‫ער האט דאך פאר קיינעם נישט געזאגט וואו דאס געלט ליגט‪ .‬ווידעראום‬ ‫פראגע‪ :‬פארוואס האט דער אויבערשטער באשאפן די‬

‫טרעפן דאס געלט וועט זיין חבר אויך נישט קענען‪ .‬אזוי וועט אין דער‬ ‫גויים אויף דער וועלט?‬

‫נאנטער צוקונפט אריינפליסן דאס געלט אין זיין קעשענע‪ ,‬און קיין 'ליגנער'‬ ‫ח‪.‬י‪.‬י‪.‬‬
‫וועט ער נישט זיין‪.‬‬

‫ממחשבה למעשה‪ ,‬ער האט ארומגענומען אלע ביימער מיט'ן זעלבן‬ ‫ארוואס דער אויבערשטער האט באשאפן די גויים אוןפ‬
‫קאליר בענדל‪ ,‬און יעצט‪ ...‬גיי ווייס אויף וועלכן בוים עס ליגט דאס בייטל‬
‫פארוואס זיי פעלן אויס אויף דער בריאה וועלן מיר עטוואס‬
‫מיט געלט‪.‬‬ ‫פארשטיין מיט א משל‪ .‬געווען זענען אמאל צוויי גוטע פריינט‬
‫מוצאי שבת‪ ,‬ווען דער ערשטער חבר האט זיך געוואלט ארויסלאזן אין‬ ‫וועלכע זענען געגאנגען אין א שיינעם פרייטאג שפאצירן אין‬
‫וועג אריין איז ער געגאנגען צום וואלד צו אפירנעמען דאס בייטל‪ ,‬אבער ווי‬ ‫וואלד‪ .‬שפאצירנדיג איז די נאכט צוגעפאלן און דער שב"ק‬
‫גאר ערשטוינט איז ער געווארן זעענדיג אז אלע ביימער זענען ארומגעבינדן‬ ‫האט שוין כמעט אויסגעשפרייט אירע פליגלען אויפן האריזאנט‪.‬‬
‫מיט דעם זעלבן בענדל‪ .‬יעצט גיי זיך נעמען זוכן אויף אלע צענדליגער‬

‫ביימער אינעם געדיכטן וואלד?!‪...‬‬ ‫איינע פון די צוויי האט געהאלטן ביי זיך א זעקל מיט פיל געלט‪ ,‬און‬

‫כלל ישראל איז א פאלק‪ ,‬גאר א קליינע פראצענט צווישן די אנדערע‬
‫וויבאלד דער שבת איז צוגעפאלן האט ער געמוזט טרעפן א פאסיגן ארט פעלקער‪ ,‬ממש גארנישט‪ .‬פארוואס טאקע איז דאס אזוי? פארוואס זענען‬
‫וואו אהינצולייגן ס'זעקל געלט ביז נאך שבת‪ .‬ער‬
‫מיר געמישט צווישן די אלע אומות העולם וועלכע‬
‫האט געטראכט א מינוט און עס איז אים בייגעפאלן‬
‫לאקערן אויף אונז און זענען גרייט צו פארציקן‬
‫אז ער וועט אויפהענגען דאס זעקל אויף איינס פון די‬
‫און פארלענדן? עס איז אונז שווער צו גלייבן אז די‬
‫הויכע ביימער אינעם געדיכטן וואלד‪ ,‬און כדי ער זאל‬
‫גויים זענען באשאפן געווארן נאר פאר אונז! דער‬ ‫פארוואס‬ ‫נאך שבת דערקענען דעם באשטימטן בוים האט ער‬
‫אויבערשטער וויל אונז געבן די ריכטיגע בחירה‪,‬‬ ‫טאקע איז‬ ‫געקלערט אז ער וועט ארומבינדן דעם שטאם פונעם‬
‫מיר זאלן באמת קענען בוחר זיין און אויסדריקן‬
‫דאס אזוי?‬ ‫בוים מיט א דיקן זעבארן בענדל‪ ,‬און מוצאי שבת וועט‬
‫נאמנות פאר'ן אויבערשטן‪ .‬מיר האבן א בחירה‪ ,‬מיר‬ ‫ער גיין אין וואלד אריין‪ ,‬צוגיין צו יענעם אנגעצייכנטן‬
‫קענען בוחר זיין וואס צו טון און ווען צו טון לויט‬
‫בוים און נעמען דאס געלט‪ .‬וואספארא פלאן‪.‬‬
‫אונזער רצון‪ ,‬דער אויבערשטער האט אראפגעשיקט‬
‫אומר ועושה‪ ,‬ער איז ארויפגעקראכן הויך‬
‫די טויזנטער גויים אויף דער וועלט‪ ,‬דאס זענען די‬
‫אויפ'ן בוים‪ ,‬אהינגעלייגט דאס זעקל געלט‪ ,‬גענומען‬
‫בענדלעך וואס פארמישן אונז‪ .‬שה אחד בין שבעים‬
‫ס'בענדל מיט א רוישיגן קאליר‪ ,‬דאס ארומגעבינדן דעם בוים און געגאנגען זאבים‪ ,‬מיר זענען איין פעסטן שטאם‪ ,‬אבער צווישן צענדליגער שטאמען‬
‫מקבל שבת זיין‪.‬‬
‫ארומגענומען מיט'ן זעלבן קאליר בענדל‪.‬‬
‫דער בעה"ב פון די געלט האט דאך געוואוסט אז עס איז פארהאן‬
‫מיר דארפן זיין ווי אברהם אבינו‪ ,‬אחד היה אברהם‪ ,‬וואס האט פון צווישן‬
‫נאך איינער וועלכער ווייסט גענוי וואו דאס געלט געפינט זיך‪ ,‬דער חבר די טויזנטער גויים אויף דער וועלט‪ ,‬די אומות העולם‪ ,‬מכיר געווען אז עס‬
‫זייניגער‪ ,‬האט ער אים געבעטן אז ער זאל מאכן מיט אים א תקיעת כף איז פארהאן א בעל הבירה‪ ,‬פארהאן איינער וועלכער פירט די וועלט און מיר‬
‫און אים באשווערן אז ער וועט פאר קיינעם נישט זאגן פון דעם געלט און דארפן אים ממליך זיין‪ .‬און ערשט ווען מיר זענען דא אינעם עולם הגשמי‬
‫וואו דאס געפינט זיך‪ .‬דער חבר האט אים געגעבן די האנט‪ ,‬געשוואוירן א והחומרי‪ ,‬צווישן די שפלים ונבזים‪ ,‬און מיר זענען ממליך דעם אויבערשטן‬
‫שבועה‪.‬‬
‫פון אונזער אייגענער הכרה פונקט ווי אברהם אבינו‪ ,‬ערשט דאס הייסט א‬
‫עס גייט אריבער עטליכע מינוט‪ ,‬און דער צווייטער חבר וועלכער האט המלכה‪ ,‬ממליך געווען אויף אונז דעם רבוש"ע‪.‬‬
‫נארוואס געגעבן די שבועה האט באקומען פויגלען אין קאפ‪ .‬עס האבן‬
‫יכירו וידעו כל באי עולם כי אתה הוא האלקים לבדך עליון לכל ממלכות‬
‫אנגעהויבן שוועבן ביי אים אין מח מחשבות זרות‪ ,‬ער האט שטארק געדארפט הארץ! ‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪20‬‬

‫אייגנארטיגער שאלות ותשובות ּפאנעל אין השקפה‪ ,‬מחשבה‪ ,‬תורה ומדע‬

‫לערנען‪ ,‬וואס צו טון – זענען מיר נישט מצליח צו מאכן החלטות‪ ,‬דאן איז‬ ‫| מחשבה |‬
‫דאס שטארק מטריד‪ ,‬סיי פאר דעם מענטש זעלבסט וואס מוטשעט זיך און‬

‫סיי פאר זיינע ארומיגע‪.‬‬

‫טראכט פון די מענטשן וועלכע שטייען ביים פאליצע אין געשעפט פאר‬ ‫הרב אהרן פריעדמאן‬
‫א לענגערע וויילע און צווייפלען וועלכע באטל וויין אדער צוקער צו קויפן‪,‬‬ ‫מחבר ספרי גם אתה יכול‬
‫און עס איז זיי שווער מחליט צו זיין‪ .‬ערגער פון דעם‪ ,‬בדרך כלל‪ ,‬אויך נאך‬

‫וואס זיי זענען שוין געקומען צו א החלטה‪ ,‬זענען זיי נישט צופרידן און‬

‫רואיג מיט דאס וואס זיי האבן אויסגעוועלט‪ ,‬און זיי קווענקלען נאך אויב‬

‫זיי וואלט נישט געדארפט אנדערש מחליט זיין‪ ,‬און זיי טרעפן זיך אין א‬

‫געראנגל וואס נעמט זיי ארום וואו זיי גייען און וואו זיי שטייען‪.‬‬

‫די מעגליכקייט צו בוחר זיין און באשליסן‪ ,‬איז אונזער מעגליכקייט‬ ‫פראגע‪ :‬ביי יעדע זאך וואס איך דארף באשליסן קווענקל‬
‫צו מאכן א החלטה וואס עס איז ענדערש‪ ,‬וואס מיר זאלן אננעמען און‬ ‫איך און איך בין פארצווייפלט א לענגערע וויילע‪ .‬ווען איך‬
‫וואס מיר זאלן מוותר זיין‪ ,‬און צו זיין רואיג און צופרידן מיט'ן פרייז וואס‬ ‫באשליס שוין יא‪ ,‬האב איך חרטה און איך טראכט אז איך‬
‫מיר האבן באצאלט כדי צו באקומען דאס וואס מיר האבן באקומען‪ .‬צו‬ ‫האב נישט גוט באשלאסן‪ ,‬איך האב געמאכט א טעות‪ .‬דאס‬
‫קויפן אינעם דערנעבנדיגן גראסערי וואס איז נענטער אבער טייער‪ ,‬אדער‬ ‫מאכט מיך צעדולדעט‪ .‬עס נערווירט אלע מיינע ארומיגע‬
‫ענדערש גיין צום ווייטן אנגעשטאפטן פארנומענעם סופערמארקעט אבער‬ ‫און בעיקר מיך זעלבסט‪ .‬איך האב זיך שוין מייעץ געווען‬
‫איז מער ביליג‪ ,‬און אזוי ווייטער אויף דעם שטייגער ביי יעדע החלטה וואס‬ ‫מיט עטליכע מענטשן און איך וויל אויך הערן פון אייך‪ ,‬וואס‬
‫מיר מאכן אין לעבן‪ .‬אלץ איז די רעדע פון א פראגע פון פארדינסט קעגן‬
‫שאדנס‪ ,‬פון טויש אין פרייז אא"וו‪ .‬און כדי צו מחליט זיין דארפן מיר זיין‬ ‫וואלט איר געזאגט איך זאל טון?‬
‫גרייט מוותר צו זיין אויף עפעס כדי צו באקומען עפעס אנדערש אנשטאט‪,‬‬
‫י‪.‬מ‪.‬ש‪ ,.‬ב״פ‬

‫און זיין צופרידן מיט'ן פרייז וואס מיר האבן באצאלט אויף אונזער אויסוואל‬

‫און החלטה‪.‬‬ ‫לס א איד אין כלל ישראל‪ ,‬איז מיין ערשטער ענטפער‪ :‬דוא‬

‫‪‬‬ ‫ווילסט הערן נאך א דעה פון מיר וואס צו טון? ווי אזוי‬
‫זאלסט מחליט זיין וואס צו טון בפועל‪ ,‬נאך וואס דו האסט‬
‫דער עיקר פראבלעם איז מער טרעפליך ביי די וואס זענען גרייט צו‬ ‫שוין עטליכע קאלירפולע ענטפערס און עצות וואס דו האסט‬
‫משקיע זיין און באצאלן סיי וועלכן פרייז‪ ,‬אבער זיי ווילן זיכער מאכן אז‬ ‫שוין געהערט? בסך הכל וועסטו ארויסגיין מיט נאך אן עצה‬
‫זיי האבן געטון די בעסטע בחירה וואס נאר מעגליך און זיי האבן גארנישט‬
‫פארפאסט‪ .‬כדי ממחיש צו זיין דעם רעיון‪ ,‬לאמיר נעמען צוויי מענטשן‪,‬‬

‫ראובן און שמעון‪ ,‬וועלכע גייען צו א געשעפט איינצוהאנדלען א פאר‬ ‫אין דיין זעקל‪...‬‬

‫ביי אונז אלע פאסירט צומאל אז מיר דערזעען זיך אין א דילעמע און עס פשוט'ע שיך‪.‬‬

‫ראובן גייט אריין אין געשעפט און מעסט אן אפאר שיך‪ .‬ער טרעט‬ ‫איז שווער מחליט צו זיין וואס צו טון‪ ,‬דער צוקונפט איז דאך נישט קלאר‪,‬‬

‫דערמיט עטליכע טריט און ער שפירט‬ ‫און ווען די רעדע איז פון אן ערנסטן‬

‫אז עס איז צום זאך‪ ,‬און ער באשליסט‬ ‫ענין און עס איז אונז שווער צו זען‬

‫דאס צו קויפן‪ .‬דאקעגן שמעון‪ ,‬ער‬ ‫דעם עתיד צוליב די וואלקנס וועלכע‬

‫טראכט‪ :‬נישט יעדן טאג קויף איך דאך‬ ‫טראכט פון די מענטשן‬ ‫שוועבן העכער אונז‪ ,‬קווענקלען מיר‬
‫שיך‪ ,‬איז לאמיר פרובירן נאך עטליכע‬ ‫וועלכע שטייען ביים פאליצע‬ ‫שטארק און עס איז שווער מחליט‬
‫קאמפאניס און איך וועל קודם גיין אין‬ ‫צו זיין‪ .‬ווען דאס פאסירט פאר'ן‬

‫עטליכע אנדערע געשעפטן‪ .‬מעגליך‬ ‫אין געשעפט פאר א לענגערע‬ ‫קויפן א דירה‪ ,‬אריבערגייין צו א נייע‬
‫וועל איך טרעפן‪ ,‬א בעסערע‪ ,‬שענערע‪,‬‬ ‫וויילע און צווייפלען‪...‬‬ ‫פאזיציע אין דער ארבעט‪ ,‬אדער א‬
‫שידוך פאר אונזערע קינדער‪ ,‬איז‬
‫ביליגערע פאר שיך‪.‬‬

‫אזוי גייט שמעון ארום אין עטליכע‬ ‫דאס פארשטענדליך און באקאנט ביי‬

‫געשעפטן‪ ,‬ער זאמלט אינפארמאציע‬ ‫אלעמען‪ .‬אבער דער פראבלעם איז‬

‫און ער פרעגט זיינע באקאנטע וואו זיי‬ ‫ווען דאס פאנגט אן צו שטערן און‬

‫באקריוודען אונזער טאג טעגליכן לענבסשטייגער‪ .‬אויב ביי די טעגליכע האבן געקויפט און וואו זיי זענען געווען צופרידן‪ .‬די פילע אינפארמאציע‬

‫סארט החלטות – ווען צו גיין איינקויפן‪ ,‬מיט וועם צו לערנען‪ ,‬וואס צו האט אים נאר געמאכט מער צעמישט‪ .‬א געוויסע מאדעל איז באקוועמער‬

‫טבת תשע״ט ‪21‬‬

‫| איבעיא להו |‬

‫און שטערקער‪ ,‬אבער גראדע ביי יענעם האט זיך דאס נישט צו לאנג טוט ער דעם שידוך‪ .‬פון זיין זייט איז די פראגע אלעמאל‪ :‬איז פארהאן אן‬

‫געהאלטן‪ .‬ביים צווייטן האט זיך דאס יא געהאלטן פאר א לענגערע וויילע‪ ,‬אורזאך פארוואס 'נישט' צו טון דעם שידוך? דאס איז גאר אנדערש פון די‬

‫אבער אלמוני טענה'ט אז פאר אים איז דאס נישט געווען אזוי באקוועם‪ .‬און וואס פרעגן אלעמאל‪ :‬פארוואס יא? אפשר קען מען טרעפן עפעס בעסער?‬

‫און זיי זוכן און זוכן אן קיין ענדע און עס איז זיי שווער צו מאכן דעם‬ ‫אזוי וויייטער און ווייטער‪.‬‬

‫אזעלכע סארט קלויבעדיגע און צווייפלדיגע מענטשן‪ ,‬אויך נאך וואס ענדגילטיגן באשלוס‪.‬‬

‫די ווערטער זענען מער באדייטפול אינעם רוחניות'דיגן תחום‪ ,‬ווען‬ ‫זיי זענען געווען געצוואונגען מחליט צו זיין און אויסוועלן‪ ,‬וועלן אבער‬

‫מענטשן לעבן אין א שטענדיגן געפיל‬ ‫אין רוב פעלער ווייטער בוזשעווען‬

‫אז זיי 'וואלטן ווען געקענט מער'‪ ,‬און‬ ‫די ספיקות ביי זיי אין מח‪ .‬די‬

‫די טיפע פראגע צייכן טוט זיי באנק‬ ‫קווענקלענישן געפינען זיך בעיקר ביי‬

‫אן אויפהער אז מעגליך פארפאסן זיי‬ ‫מענטשן וועלכע לעבן שטענדיג מיט א‬

‫עפעס עטוואס בעסער‪ .‬עס איז קיין‬ ‫עס איז קיין ספק אז די רעדע‬ ‫חשש אז מעגליך האבן סיי פארפאסט‬
‫ספק אז די רעדע איז פון מעשי היצר‪,‬‬ ‫איז פון מעשי היצר‪ ,‬וואס רבים‬ ‫אדער פארזען עפעס בעסערס‪ ,‬און עס‬
‫וואס רבים וגם טובים פאלן ביי זיך און‬ ‫וגם טובים פאלן ביי זיך און‬ ‫עגבערט זיי און ציטערן מעגליך האבן‬
‫ווערן צעבראכן צוליב דעם וואס זיי‬ ‫זיי פארפאסט און נישט אויסגעוועלט‬

‫זענען נישט מצליח צו שפירן בעסער‬ ‫ווערן צעבראכן צוליב דעם‬ ‫א בעסערע זאך‪ .‬און די רעזולטאטן‬
‫און הנאה האבן פון וואס זיי טוען‪.‬‬ ‫וואס זיי זענען נישט מצליח צו‬ ‫פון די ספיקות און אומזיכערקייט איז‬
‫שפירן בעסער און הנאה האבן‬ ‫א קייט אינעם רינגעלע פון ענדלאזע‬
‫כדי צו פארגרינגערן דאס בוחר‬ ‫לחץ און פרעשור און ציטערנישן‪ ,‬און‬
‫זיין און מחליט זיין‪ ,‬וועט אונז אסאך‬

‫צוהעלפן דאס אז מיר וועלן צולייגן‬ ‫פון וואס זיי טוען‪.‬‬ ‫עס איז בכלל נישט קיין וואונדער‬
‫קאפ צום מציאות און פאקט‪ ,‬אז די‬ ‫פארוואס די ארומיגע וואס ווילן‬

‫עצם זאך אז מיר האבן קווענקלענישן‬ ‫מחליט זיין און גיין ווייטער ווערן‬

‫צווישן צוויי מעגליכקייטן און עס איז‬ ‫משוגע און נערווירט‪.‬‬

‫אונז שווער צו באשליסן וועלכע איז‬ ‫‪‬‬
‫בעסער‪ ,‬ווייזט אז בעצם איז נישט דא קיין קלארע אורזאך פארוואס איין זאך‬

‫אויפ'ן פסוק (בראשית א‪ ,‬לא) 'וירא אלקים את כל אשר עשה‪ ‬והנה טוב איז מער און ענדערש פונעם צווייטן‪ ,‬ווייל ווען עס האנדלט זיך צווישן טוב‬

‫מאד' זאגט דער מדרש (ילקוט שמעוני רמז טז) 'והנה טוב זה מלאך חיים‪ ,‬און רע‪ ,‬ביליג און טייער (אויפ'ן זעלבן אביעקט)‪ ,‬וועט קיין מענטש נישט‬

‫מאד‪ ‬זה מלאך המות'‪ .‬האב איך אמאל געהערט א וואונדערליכן רעיון אויף צווייפלען וועלכע צו אויסוועלן‪.‬‬

‫כללו של דבר‪ :‬אין דער פאזע ווען מיר זענען נאך שוקל און טראכטן‬ ‫די ווערטער אז דא ליגט א רמז‪ ,‬ווי פאלגנד‪ :‬דאס זוכן דעם "טוב מאוד"‬

‫קען צומאל זיין דער אנהויב פון א חורבן חלילה‪ ,‬און דוקא דאס זיך באגנוגן וועלכע וועג צו גיין‪ ,‬לאמיר טראכטן און מבחין זיין אלע מעגליכקייטן און‬

‫מקדיש זיין צייט כראוי‪ ,‬געוואנדן לויט'ן חשיבות הענין‪ .‬אבער אין דער רגע‬ ‫מיט'ן "טוב" איז דער מלאך החיים!‬

‫עס האט מיר אמאל דערציילט א קלוגער מענטש אז ווען מען טראגט וואס מיר זענען אנגעקומען צו א מסקנה און מחליט געווען וואס צו טון‪,‬‬

‫אים אן שידוכים פאר איינס פון זיינע קינדער‪ ,‬אויב איז דאס נושא חן אין טאר מען נישט קוקן אויף צוריק‪ .‬אזוי וועלן מיר בעזרת ה' קענען רואיגער‬

‫זיינע אויגן און ער האט נישט קיין ספעציפישע סיבה דאס אפצושטופן‪ ,‬דאן מאכן גוטע החלטות אין לעבן‪ .‬‬

‫איר קענט אריינשיקן פראגעס אין השקפה‪ ,‬מחשבה‪ ,‬חכמה ומדע‪ ,‬פאר דעם ״איבעיא להו״ ּפאנעל‪,‬‬
‫און עס וועט בס"ד געענטפערט ווערן דורך די משיבים החשובים שליט״א‬

‫‪Mail: 543 bedford Ave. #207 Brooklyn NY 11211 | Fax: 718.928.3348 | Email: [email protected]‬‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪22‬‬

‫אייגנארטיגער שאלות ותשובות ּפאנעל אין השקפה‪ ,‬מחשבה‪ ,‬תורה ומדע‬

‫ס"ק לב) האבן זיך מתנגד געווען דערצו‪" ,‬לפי שאיננו בקיאים בסימון סופי‬ ‫| תורה ומדע |‬
‫פסוקים" (עי' קידושין ל‪.).‬‬
‫הרב מרדכי גנוט‬
‫אן אנדערע חלוקה וואס איז פארהאן איז צעטיילט לויט 'סדרים' – א‬ ‫מחבר לוח דבר בעתו ועוד‬
‫צעטיילונג וואס אין מדרש געפינען מיר דאס אין געוויסע ערטער‪ ,‬און‬
‫ווערט טיילמאל גערופן 'סימן'‪' ,‬רמז'‪ ,‬אדער אין אראמיש 'פרשתא'‪ ,‬אדער‬ ‫פראגע‪ :‬ווער האט מסדר געווען און צעטיילט די ספרי תורה‬
‫איז דאס סתם אנגעצייכנט מיט אן אות לויט'ן סדר‪ .‬אין טייל פון די אלטע‬ ‫נביאים וכתובים און ווער האט מסדר געווען די פרשיות און‬
‫כתבי יד פון תנ"ך (צווישן זיי "כתר ארם צובא") איז די חלוקה אנגעצייכנט‬
‫מיט'ן אות ס'‪ .‬די חלוקה ווערט גערופן "נוסח ארץ ישראל"‪ ,‬און דאס פלעגט‬ ‫פסוקים?‬
‫דינען פאר די בני ארץ ישראל ווען מען פלעגט עולה זיין יעדן שבת‪ .‬יעדן‬
‫שבת האט מען געליינט איין סדר‪ .‬אויף דעם אופן פלעגט מען ענדיגן די‬ ‫ש‪.‬י‪.‬וו‪ ,.‬מאנסי‬
‫תורה יעדע דריי יאר‪ .‬מען האט זיך נאך באנוצט מיט דער חלוקה ביז די‬
‫שמחה לאיש במענה פיו‪ ,‬ודבר בעתו מה טוב" (משלי טו כג) עוסק״‬
‫צייטן פון די ראשונים‪.‬‬
‫די חלוקה פון סדרים איז אין רוב פעלער לויט'ן ענין‪ ,‬אבער אין חומש‬ ‫צו זיין דעם חודש איבער דער פראגע ווער עס האט געשריבן און‬
‫דברים איז דאס אנדערש צעטיילט‪ ,‬נישט לויט'ן ענין‪ ,‬אז אנהויב סדרה‬ ‫מסדר געווען די ספרי התנ"ך וועלכע ליגן פאר אונז‪ ,‬ווער האט‬
‫הייבט זיך אן א נייעם קאפיטל‪ ,‬אנדערש ווי עס איז געווענליך צעטיילט אין‬ ‫צעטיילט די קאפיטלען און פסוקים‪ .‬וויבאלד צווישן די 'רשימת‬
‫די תורה‪ .‬אין די ספרי תנ"ך זענען די קאפיטלען אויך נישט צעטיילט לויט'ן‬ ‫התעניות' (פארהאן וועלכע רופן דעם טאג ח' טבת 'תעניות‬
‫צדיקים'‪ ,‬וואס איז מתוקן געווארן וויבאלד אין די טעג זענען אומגעקומען‬
‫ענין‪ ,‬אבער זיי זענען יא אייניג צעטיילט לויט די צאל פסוקים‪.‬‬ ‫צדיקי ישראל‪ ,‬אדער ווייל צדיקים און אנשי סגולה פלעגן פאסטן אין‬
‫נאך א חלוקה‪ ,‬בלויז אין 'תורה' (נישט נ"ך)‪ ,‬איז געווען לויט'ן סדר‬ ‫די טעג) וואס ווערט געברענגט אין "מאמר האחרון" (דער דרייצנטער‬
‫קריאת התורה אין בבל‪ ,‬וואס איז היינט אנגענומען בכל תפוצות ישראל‪,‬‬ ‫קאפיטל) פון "מגילת תענית" (די צוגעקומענע ברייתא צו מסכת תענית)‪,‬‬
‫און דאס איז די היינט באקאנטע צעטיילונג פון "פרשיות השבוע" (בראשית‪,‬‬ ‫געפאלט אויס יום ח' טבת‪ ,‬וואס איז "בו נכתבה התורה יוונית בימי תלמי‬
‫נח‪ ,‬לך‪ ,‬וירא אא"וו)‪ .‬יעדע פרשה איז צעטיילט אויף זיבן חלקים וואס ווערן‬ ‫המלך‪ ,‬והיה חשך בעולם שלשה ימים"‪ ,‬און דעמאלט האט מען געשריבן‬
‫גערופן "עליות"‪ ,‬און ביי יעדע חלק איז איינער פון די מתפללים עולה ביי‬
‫דעם "תרגום השבעים"‪.‬‬
‫קריאת התורה‪.‬‬ ‫לויט די נוצרי'שע חלוקה זענען פארהאן ‪ 929‬קאפיטלען אין תנ"ך‪ ,‬וואס‬
‫דאס צעטיילן דעם תנ"ך לויט קאפיטלען און צאל פסוקים‪ ,‬זענען צום‬ ‫דאס איז די אלגעמיינע חלוקה וואס איז היינט צעשפרייט אויך צווישן אידן‪.‬‬
‫ערשט מיוחס צום נוצרי'שן פארשער סטיבן (סטעפאן) לנגטון‪ ,‬וואס האט‬ ‫לויט די אידישע מסורה'דיגע חלוקה זענען פארהאן אין תנ"ך ‪ 447‬פרקים‪,‬‬
‫דאס געטון אין יאר ד'תתקס"ה (‪ .)1205‬פאר דעם זענען די ספרי המקרא‬ ‫וואס ווערן גערופן "סדרים" (ווי מיר וועלן שפעטער מסביר זיין)‪ .‬אבער די‬
‫געווען צעטיילט לויט סדרים‪ ,‬פסוקים און פרשיות‪ .‬אבער זיי זענען נישט‬ ‫אריגינעלע און מסורת'דיגע חלוקה לויט ווי עס איז איבערגעגעבן געווארן‬
‫געווען נומערירט‪ .‬די חלוקה‪ ,‬וואס איז במקורה אינעם ביבליה (‪)Biblia‬‬ ‫פאר משה רבינו ע"ה איז צעטיילט אין פרשיות‪ ,‬פרשה פתוחה‪/‬סתומה‪.‬‬
‫[=אינעם לאטיינישן וואלגטה אויפלאגע‪ ,‬וואס אנטהאלט די נוצר'ישע "ברית‬ ‫פרשה סתומה הייבט זיך אן אין די זעלבע שורה און באדייט א קורצע‬
‫החדשה" (זע מער איבער די ספרים אין אונזער פאריגן מאמר אינעם ערשטן‬ ‫הפסקה‪ ,‬און א פרשה פתוחה הייבט זיך אן אין א נייע שורה און באדייט א‬
‫'לבלר')]‪ ,‬האט אסאך צוגעהאלפן צו די טעכנישע אריענטירונג אין די ספרי‬ ‫גרעסערע הפסקה (עי' לשון רש"י [ויקרא א‪ ,‬א; ומהספרי שם] "ליתן רווח‬
‫התנ"ך‪ .‬אבער‪ ,‬אליה וקוץ בה! אסאך נוצרי'שע און מיסיאנערישע ווערק איז‬
‫איינגעפלאנצט אין אט די חלוקה‪ .‬טראצדעם וואס ביסודה איז דאס נוצרי'ש‬ ‫למשה להתבונן בין פרשה לפרשה")‪.‬‬
‫איז דאס אבער געדרוקט געווארן אין די ערשטע אויפלאגעס פון תנ"ך וואס‬ ‫אויך אין די היינטיגע חומשים איז מען מקפיד דאס צו פארצייכענען‪ .‬א‬
‫איז געדריקט געווארן אין ווענעציע אין יאר ה'רע"ו (‪ )1516‬אינעם בית‬ ‫פרשה סתומה איז אנגעצייכנט מיט'ן אות ס' און א פרשה פתוחה מיט'ן אות‬
‫הדפוס פון דניאל בומבערג‪ ,‬און זינט דאן איז דאס אזוי צעטיילט אין אלע‬
‫פ'‪( .‬די נושא פארלאנגט א מאמר פאר זיך‪).‬‬
‫מהדורות‪.‬‬ ‫יעדע פרשה אנטהאלט אן אומבאשטימטע צאל פסוקים‪ .‬די חלוקת‬
‫דער אמת איז‪ ,‬דאס אז דער מקור פון דער צעטיילונג און אויסלייג‬ ‫הפסוקים איז לויטן ענין און איז געגעבן געווארן פאר משה רבינו אינאיינעם‬
‫שטאמט פון דערמאנטן נוצרישן פארשער‪ ,‬איז א נוצרי'שע מסורה‪ ,‬אבער‬ ‫מיט די תורה (עי' נדרים לז‪ .):‬אן אלטע ארץ ישראל'דיגע מסורה איז געווען‬
‫דאס איז בכלל נישט אזוי זיכער‪ .‬עס זעט אויס אז דער ערשטער וואס האט‬ ‫צו צעטיילן לאנגע פסוקים אויף חלקים (מיר געפינען א פסוק וואס איז‬
‫אריינגעברעגט דאס נומערירן די נוצרי'שע סדר פון קאפיטלען אין די‬ ‫צעטיילט געווארן אין דריי חלקים‪ ,‬קידושין ל‪ .).‬געווען אויך אזעלכע וואס‬
‫אידישע ספרים איז געווען רבי שלמה בן ישמעאל (בערך אין יאר ה'צ‪.)1330/‬‬ ‫האבן אנגעוויזן אז אין די תורה זעלבסט זאל מען לאזן ריווח צווישן איין‬
‫ער האט אראפגעשטעלט די נומערן אויפן אונטערשטן חלק פון די עמודים‬ ‫פסוק און דעם אנדערן ביים שרייבן ספרים‪ ,‬תפילין‪ ,‬מזוזות‪ ,‬אדער נ"ך אויף‬
‫אינעם אידישן תנ"ך (וואס איז דעמאלט געווען נאר אין כתבי יד)‪ ,‬כדי צו‬ ‫קלף (זע רמ"א שו"ע או"ח סי' לב‪ ,‬לב; ש"ך יו"ד סי' עד"ר סק"ו‪ .‬ועי' שו"ת‬
‫פארגרינגערן נאכצוגיין נאך די שטיקלעך און פסקאות ביי די פולמוס'ער און‬ ‫ריב"ש סי' רפ"ו)‪ ,‬אבער די אחרונים (ובראשם המג"א והגר"א‪ .‬ר' שם במ"ב‬
‫פאלעמיקס צווישן די אידן און נוצרים‪ ,‬און ווי עס לויטעט זיין "התנצלות"‬
‫אדער ערקלערונג‪" :‬אלו הן פרקי הגוים‪ ,‬הנקראים 'קפיטולש' [קאפיטלען]‪,‬‬
‫של ארבעה ועשרים ספרים ושמות כל ספר וספר בלשונם‪ ,‬והעתקתים‬
‫מהספר שלהם‪ ,‬שיוכל אדם להשיב להם תשובה מהרה על שאלותיהם שהם‬

‫טבת תשע״ט ‪23‬‬

‫| איבעיא להו |‬

‫שואלים אותנו בכל יום על עניין אמונתנו ותורתנו הקדושה ומביאים ראיות צוגעפירט אז אין לויף פון הונדערטער יארן האט מען זיך באנוצט און שלומי‬

‫מפסוקי התורה‪ ,‬הן מנביאים או מספרים אחרים ואומרים לנו‪' :‬ראה וקרא אמוני ישראל באניצן זיך נאכאלץ מיט דעם צעטיילונג (און ספעציעל איז‬

‫בפסוק פלוני שהוא בספר פלוני‪ ,‬בכך וכך קפיטולש מהספרים‪ ,‬ואין אנו א וואונדער אויפ'ן לויטערן און ריינעם חדר פון די תלמידי מורנו הבעש"ט‬

‫יודעים מהו הקפיטולש ולהשיב להם מהרה תשובה‪ ,‬לכן העתקתים פה ספר הק' וממשיכי דרכו זי"ע‪ ,‬וואס זיי זענען געווען געווארנט פון יעדן נדנוד פון‬

‫בראשית‪ ,‬נקרא בלשונם ֶגינישי (="דזשענעסיס"‪ ,‬ספר בראשית)‪ ,‬פרק ראשון אן אפנייגונג פונעם דרך הישרה און פון יעדע מינדעסטע אבק עבירה) אן‬

‫מוחה זיין אויף דעם און זיך דערווייטערן פון דעם צעטיילונג‪ ,‬און כאטש‬ ‫'בראשית ברא'‪ ,‬שני 'וי ֻכלו השמים' וגו'‪."...‬‬

‫דער ערשטער וואס האט עורך געווען די טעקסט וואס איז געדרוקט נישט לערנען אין ספרים וואס זיי זענען געדרוקט און מסודר לויט דעם‬

‫געווארן ביז יאר ה'רע"ז‪ ,‬האט זיך געהאלטן צום נוסח המסורה‪ ,‬און ער האט חלוקה און סדר‪ .‬פארקערט‪ ,‬מיר געפינען נאך צו די חכמי הדורות און צדיקי‬

‫צעטיילט די טעקסט צו חלקים אן צוצייכענען אינדערזייט די קאפיטלען אמת וואס במשנתם הטהורה האבן זיי דערמאנט רמזים לויט דעם חלוקה‪,‬‬

‫פון די נוצרים‪ .‬פיליקס פראנסיס‪ ,‬איז געווען דער ערשטער וואס האט וקצר המצע מהשתרע‪.‬‬

‫אבער‪ ,‬אינ'אמת'ן אריין קען מען ממליץ זיין דערויף און זאגן אז מאת ה'‬ ‫געשטעלט אין די זייטן (שוליים) די נוצרי'שע קאפיטלען און אותיות עבריות‬

‫אין לויף פון זיין עריכה אינעם תנ"ך וואס איז געדרוקט געווארן דורך דניאל היתה זאת נישט מקפח צו זיין שכרו של גוי‪ ,‬וואס טראצדעם וואס א גרויס‬

‫טייל פון מסדר זיין די ספרים און זייערע‬ ‫בומבערג‪ ,‬אבער ער האט געהיטן אויף די‬

‫קאפיטלען איז געטון געווארן דורך גויים‬ ‫מסורה'דיגע חלוקה פונעם טעקסט‪ .‬און‬

‫(ווייל פון אונזער ארבעט לויט אונזער‬ ‫דאס האט פארגעזעצט אין די תנכי"ם‬

‫מסורה איז פארגעסן און פארלוירן‬ ‫אויב וועלן מיר זיך נאכמער‬ ‫וואס זענען געדרוקט געווארן פון‬
‫געווארן און עס איז נישט איבערגעדרוקט‬ ‫דעמאלט און ווייטער‪.‬‬

‫געווארן ביז די לעצטערע יארן)‪ ,‬וויבאלד‬ ‫פארטיפן‪ ,‬וועלן מיר זען אז‬ ‫כדי צו פאראייניגן די אידישע‬
‫די מחשבה פונעם ערשטן דורקער וואס‬ ‫חקר אלוק פשר דבר‪ ,‬און‬ ‫טעקסט צו די פסוקים פונעם יווני'שן און‬
‫האט דאס אריינגעלייגט אין די כתבי‬ ‫באצבע אלקים היתה זאת‪,‬‬ ‫לאטיינישן טעקסט אין אייניגע קאלומען‪,‬‬
‫קודש‪ ,‬איז דאך געווען מיט'ן רצון אונז‬ ‫ווייל לויט'ן אורך הגלות‬ ‫זענען די נוצרי'שע עורכים וואס האבן‬
‫און מיעוט העסק בתורה‬
‫גרינגער צו מאכן און שיין מסדר זיין די‬ ‫צוליב די שוועריגקייטן און‬ ‫דאס געדרוקט אויף עטליכע שפראכן‬
‫פרקי תנ"ך‪ ,‬כדי לשוב חורפינו דבר‪.‬‬ ‫פרנסה און שווערע צייטן‬ ‫(צווישן די יארן ה'רע"ד‪-‬רע"ז) געווען‬
‫וואס זענען אריבער אויף‬ ‫די ערשטע צו נאכלאזן פון די אידישע‬
‫אויב וועלן מיר זיך נאכמער‬ ‫כלל ישראל‪ ,‬חשב הקב"ה‬ ‫מסורת'דיגע חלוקה אינעם געדרוקטן‬
‫פארטיפן‪ ,‬וועלן מיר זען אז חקר אלוק‬ ‫את הקץ‪ ,‬אז די בני ארץ‬ ‫תנ"ך און האבן אנגענומען בלויז די‬
‫פשר דבר‪ ,‬און באצבע אלקים היתה‬
‫זאת‪ ,‬ווייל לויט'ן אורך הגלות און מיעוט‬ ‫נוצרישע פרקים‪.‬‬
‫העסק בתורה צוליב די שוועריגקייטן און‬ ‫דער עורך און מדפיס אריאס‬
‫פרנסה און שווערע צייטן וואס זענען‬ ‫מונטאנוס‪ ,‬איז געווען דער ערשטער‬
‫אריבער אויף כלל ישראל‪ ,‬חשב הקב"ה‬ ‫וועלכער האט 'צעבראכן' דעם עברי'שן‬

‫את הקץ‪ ,‬אז די בני ארץ ישראל זאלן‬ ‫ישראל זאלן ענדיגן די‬ ‫טעקסט צו שטיקער‪ ,‬און האט זיי‬
‫ענדיגן די תורה אין דריי יאר (קידושין‬ ‫תורה אין דריי יאר‬ ‫אריינגעשטעלט מיט אידישע נומערן ווען‬
‫ל‪ ).‬לויט ווי עס איז געווען אמאל מסודר‬ ‫ער האט ארויסגעגעבן דעם תנ"ך מיט א‬

‫לפי הסדרים‪ ,‬און קען זיין אז וויבאלד מיר‬ ‫לאטיינישע טייטש‪ ,‬וואס איז געדרוקט‬

‫זענען געווען שוואך אין רוחניות האט‬ ‫געווארן אין אנטווערפן אין יאר ה'של"א‪.‬‬

‫דער אויבערשטער צוגעפירט אז מען זאל‬ ‫פון דעמאלט און ווייטער איז דאס‬

‫חזר'ן אפטער די גאנצע תורה‪ ,‬כדי מען‬ ‫געווארן מער אנגענומען אין די הוצאות‬

‫זאל געדענקען בעסער און קלארער די מצוות‪ .‬און דאס וואס איז גוט געווען‬ ‫לאור פון תנכי"ם אין לשוה"ק‪.‬‬

‫המדפיס המפורסם "החבר" ר' בנימין וולף היידנהיים (החת"ס זצ"ל אין די פריערדיגע תקופות איז שוין נישט שייך היינט‪" .‬המצבה שהיתה‬

‫בשו"ת חו"מ סי' פט מעריכו מאד)‪ ,‬שעריכתו נדפסה ברעדלהיים (תקע"ח‪ -‬אהובה בימי האבות"‪ ,‬די ריזן‪ ,‬די לייבן‪ ,‬איז שוין נישט אזוי אקטועל אין‬

‫פ"א)‪ ,‬האט מגנה געווען דעם מנהג פון צוזאמשמעלצן די נומערן פון די אונזערע צייטן אין די יארן פון "בנים אתם לה' אלקיכם"‪ ,‬די צייטן פון ירידת‬

‫פרקים לויט ווי אזוי עס איז צעטיילט געווארן לויט אונזער מסורה‪ ,‬כערבוב הדורות (זעע רש"י דברים טז‪ ,‬כב)‪ .‬און זיכער אויב איז זייער כוונה געווען‬

‫בין חול וקודש‪ ,‬וזו לשונו‪..." :‬לכן‪ ,‬מה שאמר כאן‪' ,‬ופרקיו ‪ ,'50‬שהרצון בו לשם שמים דאן אפילו די מעשים זענען נישט אזוי רצויים‪ ,‬וויבאלד אבער‬

‫על מספרי הקאפיטולי‪ ,‬איננו בשום דפוס קדמון גם לא במקראות כתבי יד‪ ,‬זייער כוונה איז געווען א גוטע עס זאל זיין מער ניצליך און מיר זאלן קענען‬

‫כי החלוקה הזאת בלתי מקובלת אצלנו‪ ,‬ולא יפה עשו המדפיסים האחרונים מער עוסק זיין אין תורה"ק‪ ,‬דעריבער איז דאס לכאורה קיין פראבלעם‪.‬‬

‫צו זען מער דער סדר פונעם צעטיילונג פון ספר תהלים‪ ,‬וואס עס גייט‬ ‫של חומש 'מאיר עיניים' להכניס חולין בקדש"‪.‬‬

‫ווען מיר רעדן איבער ווער עס האט מסדר געווען די תנ"ך און אירע אריין בגדר תורה און נביאים און כתובים‪ ,‬די גרייזן אלס נוצרי'שע שטיצונג‬

‫קאפיטלען און פסוקים‪ ,‬וועלן טייל ליינער זיכער זיך וואונדערן‪ ,‬און מיט צום אותו האיש ימ"ש‪ ,‬זע אין באזונדערן מאמר וואס וועט בעז״ה ערשיינען‬

‫רעכט‪ ,‬איככה עשה ה' כזאת‪ ,‬ווי אזוי און פארוואס האט דער אויבערשטער אין קומענדיגן ׳לבלר׳ לחודש שבט הבעל״ט בס"ד‪ .‬‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪24‬‬

‫סשפארפיעם‬

‫א ברייטערן אריינבליק אין דעם איד׳ס ספרים שאפע‬

‫ספעציעלער אפטיילונג‬

‫‪32‬‬ ‫‪26‬‬

‫עט סופר מהיר‬ ‫דעם רבינ׳ס מכון‬

‫‪38‬‬ ‫‪30‬‬

‫ספרים מארק‬ ‫ספרים און דרוקעריי‬

‫אן אריינבליק אינעם מאסיווןדרעבםינ׳ס‬

‫תורה אפאראט פון דעם מכון מכון‬
‫למען דעת להוצאת ספרי‬
‫הגה"ק אדמו"ר מתולדות אהרן‬
‫שליט"א | ראש המכון הרב‬
‫יואל פוקס שליט"א‪ ,‬פון די‬
‫חשוב'ע משפיעים אין ק"ק‬
‫תולדות אהרן ירושלים עיה"ק‪,‬‬
‫איבער די עבודת הקודש‬
‫אויף רחוב מאה שערים אין‬
‫הויף פון ביהמ"ד הגדול‬

‫ספרים שאפע‬ ‫טבת תשע״ט‬ ‫‪26‬‬

‫עבודת קדושת השבת קודש‪ ,‬אונטערן נאמען "לך‬ ‫יט געציילטע וואכן צוריק‪ ,‬דרייענדיג זיך אין די בארא פארקערמ‬
‫והודיעם"‪ .‬דער דאזיגער גאר אויפגעכאפטער‬
‫ספר אנטהאלט צענדליגער מאמרים איבער‬ ‫גאסן אין די שפעטע אוונט שטונדן‪ ,‬האבן מיר זיך אנגעטראפן‬
‫מיט ידידינו הרב יואל פוקס הי"ו‪ ,‬מחשובי חסידי תו"א בקרתא‬
‫קדושת השבת און אלעס ארום‪.‬‬ ‫דשופריא‪ .‬רעדנדיג געציילטע מינוטן מיט רבי יואל וואס איז‬
‫געווען דאהי מיט'ן רבי'ן אינאיינעם לשמחת החתונה בחצר‬
‫שאלו שרופה באש ‪-‬‬ ‫הקודש‪ ,‬האבן מיר אומווילנדיג קענענגעלערנט זיין עבודת הקודש‪ ,‬זיין מאסיווע‬
‫כל כתבי הקודש‬ ‫תורה‪-‬אפאראט אין מאה שערים אויף רחוב שבטי ישראל‪ ,‬וואו עס זיצן צענדליגער‬
‫מצילין אותן‬ ‫יונגעלייט און זענען עוסק מיט יגיעה לברר וללבר משנתו של מרן‪ ,‬און פון יענעם‬
‫מן הדליקה‬ ‫בנין‪ ,‬משם יוצא תורה ישראל‪ ,‬די שטענדיגע קונטרסים 'הדעה והדיבור' וועלכע זענען‬
‫שוין ערשינען אין די הונדערטער אין לויף פון די פארגאנגענע יארן וועלכע אנטהאלט‬
‫די אלע טייערע חיבורים פון רבי'ן שליט"א‬ ‫דא"ח פונעם רבי'ן‪ ,‬און בעיקר די פילע צענדליגער חיבורים‪ ,‬וואס רובא דמינכרא האט‬
‫פארוויקלען אין זיך היסטארישע קאפיטלען‬ ‫דער רבי זעלבסט געשריבן במו ידיו הקדושות – ספרים אויף חסידות‪ ,‬עבודה ויראה‪,‬‬
‫וואס האבן זיך אפגעשפילט מיט יארן צוריק‪,‬‬ ‫תפלה‪ ,‬אמונה און בטחון‪ ,‬קדושת השבת ודביקות הצדיקים‪ ,‬תורת הנגלה און סוגיות‬
‫נאך בעפאר דער רבי איז מוכתר געווארן בכתר‬ ‫הש"ס‪ ,‬און נאך פארשידענע מקצועות התורה וואס איז עומד באמצע העריכה און וועט‬

‫האדמורו"ת‪.‬‬ ‫בס"ד אין דער נאנטער צוקונפט ערשיינען לאור עולם‪ ,‬לשמחת לב מבקשי ה'‪.‬‬
‫רבי יואל שילדערט‪:‬‬
‫די מעשה האט פאסירט בביתו נאוה קודש‬ ‫שליט"א און נאך פארשידענע הערליכע מאמרים‬ ‫דער רבי איז באקאנט מיט זיין גאלדענעם‬
‫אין מאנסי‪ ,‬פסח אויפדערנאכט שנת תש''נ‪ .‬מען‬ ‫און דברות קודש‪.‬‬ ‫פעדער‪ ,‬ווי ער האט שוין מחבר געווען גאר אסאך‬
‫האט געהאלטן אינמיטן שטילע שמו"ע פון תפלת‬ ‫חיבורים במשך די יארן‪ ,‬אויך ווערן געשריבן‬
‫מנחה‪ ,‬ווען אינמיטן קומט אראפ איינע פון דעם‬ ‫יעצט שטייט אין דער רייע עטליכע שטארקע‬ ‫דורכ'ן רבי'ן זעלבסט מיט זיין געהויבענעם‬
‫רבינ'ס שטוב מיט געוואלדעס ''אוי‪ ,‬עס ברענט‬ ‫חיבורים פון רבי'ן שליט"א מכתב יד קדשו‪ ,‬וואס‬ ‫פעדער פיל מאמרים און ספרים‪ ,‬א שטייגער ווי‬
‫אויבן!!!'‪ .‬הרב ר' יודל איינהארן שליט''א וואס‬ ‫ווערט באארבעט דורך די חשוב'ע מערכת מיט‬ ‫ספר 'חסד נעוריך' וואס דער רבי זעלבסט האט‬
‫האט שוין פונקט געהאט געדאוונט מנחה פון‬ ‫אפגעשריבן מאמרים נפלאים אין די פריערדיגע‬
‫פריער איז ארויפגעלאפן מיט איין אטעם קוקן‬ ‫ביאורים אויף א העכסט מסודר'דיגן אופן‪.‬‬
‫וואס עס גייט פאר‪ ,‬און ער האט געזען א פייער‬ ‫דער ערשטער ספר וואס האט שוין לעצטנס‬ ‫יארן‪.‬‬
‫אויסברוך דורך די עלעקטראנישע דראטן‪.‬‬ ‫ערשינען לאור עולם‪ ,‬איז א פראכטיגן ספר אויף‬ ‫אפגערעדט פון די בריוו אין די טויזנטער‬
‫שנעל און גיך האט ער געארבעט צו‬ ‫וואס דער רבי שרייבט יאר יערליך פאר די בני‬
‫ארויסטרייבן אלע פונעם בנין‪ ,‬די מתפללים‬ ‫הקהילה בפרט און פאר מענטשן פון איבער‬
‫וועלכע האבן געדאוונט אינטן אין ביהמ"ד און‬ ‫דער וועלט בכלל וואס פרעגן אן את המעשה‬
‫די פאמיליע פונעם רבי'ן‪.‬‬ ‫אשר יעשון בעניני תורה ועבודה און אין אלע‬
‫וויבאלד עס איז געווען אן עלעקטריק פייער‬
‫האט די ''פייער דעפארטמענט'' נישט געלאזט‬ ‫הינזיכטן‪.‬‬
‫גיסן קיין שום וואסער און דעריבער האבן די‬ ‫באזונדער איז דא א שטענדיגע‬
‫ווילדע פייער צונגען זיך צעשפרייט ווייטער און‬ ‫אומאויפהערליכע ארבעט צו מוציא זיין לאור‬
‫ווייטער‪ ,‬פארניכטנדיג די גאנצע דירה פונעם‬ ‫די דברי אלקים חיים וואס ווערט נאכאנאנד‬
‫רבי'ן שליט''א נישט איבער לאזנדיג כמעט קיין‬ ‫געהערט פון דעם באר מים חיים‪ ,‬יעדן שבת‬
‫און יום טוב‪ ,‬ביי פארשידענע געלעגנהייטן און‬
‫שפור און זכר‪.‬‬ ‫מעמדים מיט שיחות קודש‪ ,‬וואס דער תולדות‬
‫גאר שווער איז דעמאלט געווען צו‬ ‫אהרן רבי שליט"א איז באוואוסט איבער דער‬
‫ראטעווען אלע פאמילע מיטגלידער‪ ,‬וויבאלד‬ ‫וועלט אלס א מעיין המתגבר וואס קאכט און‬
‫דער מאסיווער עלעקטריק פייער האט‬ ‫ברענט אין תורה ועבודה און זאגט כסדר טיפע‬
‫ארויסגעגעבן שווערע רויך וואלקנס און אלעס‬ ‫תורות און מאמרים וואס לאזט איבער א טיפן‬
‫איז פארטונקלט געווארן‪ ,‬אבער בחסדי השי"ת‬
‫האט מען אלעמען געראטעוועט‪ .‬די שריפה האט‬ ‫רושם אויף די תלמידים ולכלל לב השומעים‪.‬‬
‫די ארבעט מדי שבוע בשבוע ווערט געטון‬
‫נאר געברענגט שווערע געלט שאדנס‪.‬‬ ‫דורך צענדליגער ענערגישע יונגעלייט‪ ,‬וועלכע‬
‫די 'גרויסע שריפה' אין אזא צייט ווי‬ ‫לייגן אריין קאפ און מח עס זאל ערשיינען‬
‫פסח ביינאכט איז אריין די היסטאריע פון‬ ‫וועכנטליך דעם פאפולערן קונטרס "הדעה‬
‫שטאט מאנסי און ק"ק תולדות אהרן‪ .‬אבער‬ ‫והדיבור" וועלכע אנטהאלט די דא"ח פון רבי'ן‬
‫אינטערעסאנט צו באמערקן‪ ,‬אז טראצדעם וואס‬
‫דעם רבינ'ס דירה אויבן איז גענצליך אפגעברענט‬

‫טבת תשע״ט ‪27‬‬ ‫ספרים שאפע‬

‫פונעם ספרים שאפע‪ ,‬האט דער רבי גענומען‬ ‫אן איבערבלייבניש פונעם רבינ'ס כתבי ידות‪ .‬מערקט די וואסער פלעקן‪.‬‬
‫די אלע כתבים‪ ,‬זיי צוזאמגעבינדן אין איין זעקל‬
‫און דאס באהאלטן אין איינס פון די אויבערשטע‬ ‫אין וועלכע ער האט אריינגעלייגט פיל יגיעה‬ ‫געווארן‪ ,‬איז דער ביהמ"ד געבליבן גאנץ‪ ,‬עס איז‬
‫פאליצעס אינעם קיך‪ ,‬וואס יענע שאפעס זענען‬ ‫און הארעוואניע‪ ,‬געשריבן חידו"ת בהלכה‬ ‫נאר אריין שטארקע רויך אבער עס האט נישט‬
‫פארשפארט ביז נאך פסח‪ ,‬און ער האט דארט‬ ‫ובאגדה על התורה והעבודה והיראה‪ ,‬תפלה און‬ ‫אפגעברענט‪ .‬דער רבי האט דעמאלט געזאגט‪ ,‬אז‬
‫באהאלטן אלעס וואס ער האט פארקויפט פאר'ן‬ ‫אמונה ובטחון און אויף קדושת השבתות און‬ ‫אין די זכות פון דעם וואס מען איז מקפיד אין‬
‫פארשידענע אנדערע הייליגע זמנים‪ ,‬און יעצט‬ ‫בית מדרש צו זיין נזהר אויף מורא מקדש איז‬
‫גוי‪.‬‬ ‫איז אלעס געוויס פארניכטעט געווארן דורך די‬
‫ווי דערמאנט‪ ,‬דער פלאץ וואו דער פייער‬ ‫דער ביהמ"ד ניצול געווארן פון די שריפה‪.‬‬
‫האט אויסגעבראכן איז געווען אין קיך‪ ,‬פון‬ ‫ווילדע פייער צונגען‪.‬‬ ‫מען האט אבער געזען אז דער צדיק איז זיך‬
‫די דארטיגע עלעקטראנישע דראטן‪ ,‬און דער‬ ‫עס איז געווען א קליין קעסטל פאר די‬ ‫מצטער און עפעס עגבערט אים אין הארצן‪ .‬נישט‬
‫דאך האט זיך צעפיצלט און דער גאנצער‬ ‫פריוואטע חפצים פונעם רבי'ן אינעם ספרים‬ ‫קיין הפסד גשמי טוט אים באנג וויבאלד דאס‬
‫אויבערשטער שטאק איז געעפנט געווארן לעין‬ ‫שראנק‪ ,‬אין דעם קליינעם קעסטל האט דער רבי‬ ‫וואלט נישט מפריע געווען די עבודת הקודש‪,‬‬
‫השמש און עס איז נישט פארבליבן קיין שריד‬ ‫געלייגט די געשריבענע ביכער וואס ער האט זיך‬ ‫נאר וואס יא? וואס געט נישט קיין מנוחה פאר'ן‬
‫ופליט פונעם קיך‪ .‬מען האט נישט געגלייבט‬ ‫פארצייכנט‪ ,‬און דאס איז אים געווען טייער ווי‬
‫אפילו פאר א ספק אז פון די אלע העפטן וואס‬ ‫אלצדינג‪ .‬ער האט אויף דעם געהיטן ווי אויף זיין‬ ‫רבי'ן און לאזט אים נישט צורו?‬
‫עס האט זיך געפונען אין די קיך שאפעס קען‬ ‫נאך פילע הפצרות האט דער רבי מגלה‬
‫שווארץ‪-‬אפל‪.‬‬ ‫געווען אז עס ארט אים די פארלוסט פון די‬
‫איבערבלייבן אפילו א זכר‪.‬‬ ‫ווען עס איז געקומען דער ערב פסח סעזאן‬ ‫כתבי קודש וואס זענען געלעגן אוועקגעלייגט‬
‫אין די חוה"מ טעג‪ ,‬ווען די פייער‪-‬באאמטע‬ ‫און מען האט בודק געווען די אלע פאליצעס‬ ‫אין א ספעציעלן קעסטל ביי אים אינדערהיים‪,‬‬
‫האבן נאכנישט באשטעטיגט אריינצוגיין אין בית‬
‫המדרש און אינעם הויז‪ ,‬האט מען אבער נישט‬
‫געקענט צוקוקן צו די גרויס צער פון דעם רבי'ן‬
‫שליט"א אויף די שריפת כתבי קודש‪ ,‬איינער פון‬
‫די מתפללים האט זיך איינגעבראכן אינעם שטוב‬
‫צו זען אויב מעגליך זענען נאך פארבליבן עפעס‬

‫בלעטער פון די כתבי הקודש‪.‬‬
‫ווען ער איז אנגעקומען צום קעסטל‬
‫וועלכע איז געלעגן אין קיך‪ ,‬איז דער מצב‬
‫דארט געווען פאררויכערט און פאר'אש'ט‪,‬‬
‫איבערבלייבענישן פונעם העלישן שריפה‪ ,‬און‬
‫ער האט אנגעהויבן זוכן און נישטערן‪ ,‬פרובירן‬
‫טאפן כדי צו דערשנאפן עפעס שפורן פון די‬
‫כתבים‪ .‬פלוצלינג האט זיך פאר אים אנטפלעקט‬
‫די גרויסע פלא‪ ,‬ווען ער האט געזען א זעקל אין‬
‫וועלכע איז געווען באהאלטן די כתבי הקודש‪.‬‬
‫ער האט געשטוינט זעענדיג אז די כתבים זענען‬
‫איבערגעבליבן בשלימותם און דער פייער האט‬
‫זיך אין זיי נישט אנגעכאפט‪ .‬עטליכע פלעקן פון‬
‫די עמערס וואסער וואס איז געגאסן געווארן‬
‫אין די אומגעגנט האט מען טאקע דערקענט‪,‬‬
‫אבער די כתבים זעלבסט זענען געבליבן גאנץ‬
‫און ליינבאר! זיי זענען גארנישט צוגעברענט‬
‫געווארן‪ ,‬כאטש דער גאנצער ארום איז געווען‬

‫פארלענדעט פון די ווילדע פייערן‪.‬‬
‫גלייך איז מען געלאפן מבשר זיין דעם‬
‫בשורה טובה‪ ,‬און ווען דער רבי האט דאס‬
‫געהערט איז ער געווארן גאר בשמחה ווי אזוי‬
‫מען האט פון הימל געראטעוועט די כתבי‬

‫הקודש מפני הדליקה‪.‬‬
‫אין זאת אלא כי מן השמים שמרו על כתבי‬
‫קודש אלו‪ ,‬אז דער פייער זאל זיך אין זיי נישט‬
‫אנכאפן‪ ,‬למען יעמדו לימים רבים‪ ,‬און עס‬

‫ספרים שאפע‬ ‫טבת תשע״ט‬ ‫‪28‬‬

‫דער‬ ‫המדות‪ ,‬ספעציעל איבער מדת הסבלנות און‬ ‫וועט קומען א טאג וואס די כתבים וועלן‬
‫איינציגער‬ ‫וותרנות; ספר 'טל ילדותך'; צווייטער טייל‬ ‫פארעפנטליכט ווערן לאור עולם‪ ,‬און די‬
‫פונעם אויבנדערמאנטן וועלט בארימטן ספר‬ ‫תלמידים אלוועלטליך וועלן זיך מחזק זיין‬
‫אדרעס‬ ‫'חסד נעוריך'; סוגיות הש"ס‪ ,‬דרושים ארוכים‬
‫וואס א‬ ‫בדרך פלפול וסברא בהרבה מסוגיות הש"ס‪,‬‬ ‫בתורה ועבודה‪.‬‬
‫מחבר‬ ‫בפרט בסוגיות הקשות שבש"ס וחומר בקודש;‬
‫דארף‬ ‫ספר 'שערי טוהר – מחניך קדוש' אויף עניני‬ ‫ּו ְב ִכ ְת ֵבי ַהּקֹו ֶדׁש‬
‫וויסן‪.‬‬ ‫קדושה וצניעות און עניני מחשבה טהורה; ספר‬ ‫ֶנ ֱא ַמר‪...‬‬
‫'הכתב והמכתב'‪ ,‬חלק ג' וחלק ד'‪ ,‬סעריע פון‬
‫עריכת הספר מהחל ועד כלה‬ ‫וועלט בארימטע ספרים וועלכע אנטהאלטן‬ ‫אין לויף פון אונזער שמועס מיט ר' יואל'ן‪,‬‬
‫בריוון וואס דער רבי שליט"א האט במו ידיו‬ ‫ערלויבט ער זיך מגלה צו זיין אביסל און‬
‫‪718.873.5058‬‬ ‫געשריבן צו די תלמידים; ספר מארי דחושבנא‪,‬‬ ‫מכסה זיין טפחיים‪ ,‬אויסרעכענענדיג מיט די‬
‫טויזנטער קורצע בריוון‪ ,‬קולעים אל יסודות‬ ‫צען פינגער ספרי קודש וועלכע זענען עומד‬
‫‪113 Rutledge St. Brooklyn NY 11249‬‬ ‫ההדרכה וואס דער רבי האט געענטפערט פאר‬ ‫לצאת לאור עולם‪ ,‬וואס רובא דמינכרא פון די‬
‫‪F: 718.514.9498‬‬ ‫בחורי חמד און טייערע יונגעלייט אין לויף פון‬ ‫ספרים זענען פון כתבי יד קודש וואס דער רבי‬
‫די יארן‪ ,‬וועלכע אנטהאלטן שטארקע יסודות‬ ‫זעלבסט האט געשריבן אין די פריערדיגע יארן‪.‬‬
‫‪E: [email protected]‬‬
‫אין עניני עבודת השי"ת‪.‬‬ ‫ואלו הן‪:‬‬
‫דאס אלעס איז אויסער די פילע ספרים פון‬ ‫ספר תכון תפלתי‪ .‬א ספר איבער עבודת‬
‫די שיחות קודש און דא"ח פון יאר תשנ"ז און‬ ‫התפלה וואס דער רבי שליט"א האט משקיע‬
‫ווייטער‪ ,‬און אויך פון די פריערדיגע יארן וואס‬ ‫געווען יארן הארעוואניע‪ ,‬און וועט אי"ה‬
‫דער רבי האט משפיע געווען זייענדיג מרביץ‬ ‫ערשיינען בקרוב; ספר אויף עניני אמונה‬
‫תורה און משפיע אין עיה"ת מאנסי יצ"ו‪ ,‬וואס‬ ‫ובטחון‪ ,‬וואס דער ספר פארמאגט א ספעציעלע‬
‫לעצטנס האט דער רבי געגעבן דעם נאמען‬ ‫חשיבות צוליב וואס דער רבי זצוק"ל איז דאס‬
‫שוין איבערגעגאנגען בעיניו הבדולחות און‬
‫פונעם ספר 'דרך עדותיך'‪.‬‬ ‫האט גע'חתמ'ט זיין הייליג נאמען דערויף‬
‫צווישן די הונדערטער נייע כתבים וועלכע‬ ‫בחתי"ק אלס א הסכמה צום ספר; ספר 'תואר‬
‫זענען געהיטן געווארן עפ"י פקודת הקודש –‬ ‫כלה' וואס אנטהאלט לענגערע דרושים און‬
‫טאקע נאך דער דעמאלטיגער שריפה – אין‬ ‫מאמרים על פרשיות התורה; ספר ארוך ונכבד‬
‫לויף פון די פארגאנגענע יארן דורך הרה"ג רבי‬ ‫'על המועדים'‪ ,‬מיט לענגערע דרושים אויף‬
‫יצחק יעקב כ"ץ שליט"א‪ ,‬וועלכער האט פאר א‬ ‫די זמני ומועדי השנה‪ ,‬אויפ'ן זעלבן גאנג און‬
‫לענגערע וויילע געלערנט מיט'ן רבי'ן שליט"א‬ ‫שניט ווי דער ספר על פרשיות התורה; 'ספר‬
‫אינאיינעם בחברותא נאך אין דער שטאט‬ ‫המצוות'‪ ,‬ווי באוואוסט איז דער רבי משקיע‬
‫מאנסי (און‪ ,‬אגב‪ ,‬זיך שטארק איבערגעגעבן‬ ‫אין לויף פון די יארן צווישן די חסידים און‬
‫פאר'ן רבינ'ס ספרים)‪ ,‬האבן די חברי המערכת‬ ‫תלמידים זיי זאלן לערנען די תרי"ג מצוות‪,‬‬
‫געפונען איין בלאט וואס דער רבי שליט"א‬ ‫מנחת חינוך און שא"ס‪ ,‬און אויך אין די‬
‫האט זיך פארצייכנט א קורצע סדר און מפתח‬ ‫פריערדיגע יארן האט ער מייסד געווען א‬
‫אויף אלע ספרים וואס ער האט געהאט אין‬ ‫מסגרת 'מצותיך שעשועי'‪ ,‬וואס דאס איז דעם‬
‫פלאן צו שרייבן‪ ,‬און אויך די הויפט נעמען פון‬ ‫רבינ'ס שאיפה‪ ,‬און ער האט אריינגעלייגט מי‬
‫די קאפיטלען וואס ער האט אנגעצייכנט אויף‬ ‫און פלאג און געשריבן די יסודות המצוות‪,‬‬
‫די אלע ספרים וועלכע דער רבי האט אין פלאן‬ ‫און בעיקר אויף די פנימיות פון יעדע מצוה‪,‬‬
‫ספעציעל אויף די טאג טעגליכע מצוות עבודה‬
‫צו שרייבן‪.‬‬ ‫שבלב‪ ,‬כדרכו פונעם אלטן רבי'ן זיע"א אין‬
‫ווי ר' יואל געט איבער‪ ,‬זענען די ספרים‬ ‫זיינע הייליגע ספרים שלחן הטהור און מאמר‬
‫"לך והודיעם" און "מעשיהם של צדיקים"‪,‬‬ ‫עבודה שבלב ועוד‪ ,‬און כדרכו פונעם ספה"ק‬
‫וועלכע איז אנגעקומען קיין אמעריקע מיט‬ ‫'דרך מצותיך' להרה"ק הצמח צדק זיע"א און‬
‫א צייט צוריק‪ ,‬גאר שנעל אויספארקויפט‬ ‫ספה"ק 'דרך פיקודיך' להרה"ק בעל בני יששכר‬
‫געווארן דורך פילע חסידים ואנשי מעשה‪ ,‬און‬ ‫זיע"א; ספר 'זכות אבות'‪ ,‬לענגערע דרושים‬
‫זענען לעת עתה נישטא צו באקומען‪ ,‬אבער ער‬ ‫אויף פרקי אבות‪ ,‬משולב מיט יסודות גדולות‬
‫איז פריידיג צו מעלדן אז די ספרים געפינען‬ ‫ונאמנות אין עבודת המדות‪ ,‬ביאורי יסודות‬
‫זיך שוין צום דריטן מאל על מכבש הדפוס און‬ ‫הדת ודרך החסידות‪ .‬ספר 'עבודת המדות'‬
‫וועט בס"ד אין דער נאנטער צוקונפט זיין צו‬ ‫וואס איז מלא וגדוש מיט אלע עניני עבודת‬

‫באקומען אין אמעריקע‪.‬‬
‫ישמח לב מבקשי השם‪ .‬‬

‫ספרים שאפע‬

‫ספרים‬

‫און דרוקעריי‬

‫פון ספרים‪ ,‬זענען פארהאן צענדליגער שטרענגע‬ ‫אז דער תשב”ץ האט געהאט א ספּעציעלע‬ ‫[‪]2‬‬
‫דינים וועגן פּראדוצירן ספרים‪ .‬עס זענען פארהאן‬ ‫זיידענע פאטשיילע מיט א זילבערן הענט‪ ,‬און‬
‫דינים וועגן וועלכע סארטן ּפארמעטן זענען כשר‬ ‫יעדן טאג האט ער דערמיט אּפגעווישט און‬ ‫א “גוטער קלויז” האט זיך קיינמאל נישט‬
‫פאר וועלכע סארטן ספרים‪ ,‬וואס עס איז כשר‬ ‫אּפגעשטויבט יעדן אייציגן פון זיינע ספרים‪.‬‬ ‫געשאצט לויט ווי באקוועם און גראם די טישן‬
‫אלס טינט און וואס נישט‪ ,‬זעהר שווערע און‬ ‫בשכר־זה ווערט קיינמאל נישט קיין איינער‬ ‫און בענק זענען געווען‪ ,‬שטענדיג נאר לויט‬
‫קאמפּליצירטע דינים גענוי ווי יעדער אות דארף‬ ‫פונעם תשב”ץ'ס מערערע ספרים קאליע‪,‬‬ ‫וויפיל ספרים עס האט פארמאגט‪ .‬עד היום‬
‫אויסזען‪ ,‬ווי מען דארף אנצייכענען און שרייבן‬ ‫פארברענט‪ ,‬פארפלייצט‪ ,‬פארשימלט אדער‬ ‫פארנעמט די ספרים־שאפע דעם “אויבן־אן” אין‬
‫אויף גלייכע שורות‪ ,‬און וויפיל אפּגערוקט פון‬ ‫א אידישע שטוב‪ ,‬נישט דער טשיינע־קלאזעט‪.‬‬
‫איין שורה צו דער צווייטער‪ .‬וואו געוויסע‬ ‫מילביג!‬ ‫געווען אידן‪ ,‬און גראדע גאנץ הארעפּאשנע‪,‬‬
‫פרשיות – “ּפאראגראפן” – דארפן זיך אנפאנגען‬ ‫וואס האבן אּפגעשפּארט דעם ביסן פון מויל צו‬
‫אויף די שורה און וואו זיי דארפן זיך אויסלאזן‪,‬‬ ‫‪‬‬ ‫קענען צוקומען צו א לייטישן ש”ס‪ .‬אידן וואס‬
‫ווי גרויס די גליונות – די "מארדזשינס” – דארפן‬ ‫בשעת א שריפה זענען זיי געלאפן ראטעווען די‬
‫זיין‪ ,‬וויפיל עס דארף זיין ליידיג אפּגערוקט פון‬ ‫און פּונקט ווי א אידישער ספר איז א חשוב‬ ‫ספרים גיכער ווי די קישענעס און קאלדרעס‪ .‬אט‬
‫איין בלאט צום צווייטן‪ ,‬וויפיל פון איין ספר‬ ‫און הייליג ארטיקל‪ ,‬איז דאס ארויסגעבן ספרים‬ ‫אזוי האבן מיר געהיטן און געשעצט אונזערע‬
‫צום אנדערן‪ ,‬וויפיל שורות אויף א בלאט און ווי‬
‫ברייט די שורות‪ .‬מיט וואס מען מעג פארנייען‬ ‫א הייליגע פאך‪.‬‬ ‫ספרים‪.‬‬
‫די ספרים‪ ,‬פון וואס זייערע בענדלעך מעגן זיין‪,‬‬ ‫דער דין איז אז די וועלכע שרייבן תפילין‪,‬‬ ‫דער תשב”ץ‪ ,‬רבינו שמשון בן ר' צמח דוראן‬
‫ווער עס מעג שרייבן און ווער נישט‪ ,‬און אזוי‬ ‫מזוזות – און אזוי אויך אלע סוחרים וועלכע‬ ‫זכרונו־לברכה‪ ,‬איז געווען פון די גדולי חכמי‬
‫אויף טריט און שריט‪ .‬פארשטייט זיך אז דאס‬ ‫האנדלען מיט די און ענליכע מלאכת־שמים – און‬ ‫ספרד אינעם דור פארן גירוש‪ .‬ער איז געווען‬
‫זענען דינים וועלכע גילטן ביי ספרי־תורה‪,‬‬ ‫זיי טוען עס נישט פאר הוילע פארדינסט‪ ,‬זענען‬ ‫פונעם בית־דין ביים ריב”ש – רבינו יצחק ב”ר‬
‫פונדעסטוועגן ווייזט עס ווי מיר שעצן און גיבן‬ ‫פטור פון קריאת־שמע‪ ,‬פון דאווענען און אפילו‬ ‫ששת – ז”ל‪ ,‬און זיין ממלא־מקום אלס הויפּט־רב‬
‫פון לייגן תפילין‪ ,‬אויב די מצוות וועלן זיי שטערן‬ ‫אין אלדזשיר‪ .‬דערציילט מען ביי חסידים בשם‬
‫אכטונג אויף אונזער געשריבענע תורה‪.‬‬ ‫פון זייערע הייליגע פליכטן‪ .‬דער פּרינציפּ איז‪:‬‬ ‫דעם רבי מהר”ש פון ליובאוויטש ז”ל א מסורה‬
‫די גמרא דערציילט אז דער תנא רבי‬ ‫"העוסק במצוה‪ ,‬פטור מן המצוה”‪ .‬סיידן מקיים‬
‫ישמעאל האט געפרעגט רבי מאיר'ן‪ :‬קינד מיינס‪,‬‬ ‫זיין די צווייטע מצוה שטערט אים נישט פון די‬

‫מלאכת־שמים‪.‬‬
‫פּונקט ווי עס זענען פארהאן דינים פארן כבוד‬

‫ספרים שאפע‬ ‫טבת תשע״ט‬ ‫‪30‬‬

‫הרב סיני מלוביצקי‬

‫כלפי דער אלגעמיינער‪ ,‬איז געוויס אז די צאל‬ ‫צווישן אט די צוויי‪.‬‬ ‫וואס איז דיין פאך? האט רבי מאיר געענטפערט‪:‬‬
‫געדרוקטע אידישע ספרים איז מולטי־מולטי‬ ‫‪‬‬ ‫לבלר אני‪ .‬כ'בין א שרייבער‪ ,‬א סופר‪ .‬האט אים‬
‫פאכיג גרעסער אין פּראפּארץ צו די גוי'אישע‪.‬‬ ‫די היסטאריע פון אידישן דרוק אין אלגעמיין‪,‬‬ ‫רבי ישמעאל אנגעזאגט‪ :‬קינד מיינס‪ ,‬זיי זייער‬
‫איז זייער א רייכע און פארצווייגטע‪.‬‬ ‫פארזיכטיג מיט דיין שרייבעריי‪ ,‬דיין פאך איז‬
‫לאמיר עס צעלייגן אויף קליינגעלט‪.‬‬ ‫אידן האבן געדרוקט פיל פיל מער‬ ‫א מלאכת־שמים! דו טוסט “הימל־ארבעט”!‬
‫למשל‪ :‬לאמיר אננעמען אז אין א געוויסער‬ ‫ספרים ווי גוים זייערע ביכער‪ .‬קען גאר זיין‬ ‫טאמער שרייבסטו אן איבריגן אות אדער דו‬
‫מדינה אין אייראפּע‪ ,‬איז אין א געוויסן יאר‪ ,‬געווען‬ ‫אז די צאל אידישע ספרים וואס מען האט‬ ‫פארפעלסט אן איינצלנעם אות מאכסטו חרוב‬
‫די אלגעמיינע באפעלקערונג א מיליאן מענטשן‬ ‫אּפגעדרוקט ביז מיט לערך א צוויי הונדערט‬
‫און מען האט דארט יענעם יאר אּפגעדרוקט‬ ‫יאר צוריק איז איבערגעשטיגן דעם סך־הכל צאל‬ ‫וועלטן גאנצע!‬
‫טויזנט ביכער‪ .‬יעצט לאמיר אננעמען אז די צאל‬ ‫אלגעמיינע ביכער‪ .‬דאס איז בלויז אן השערה‪,‬‬ ‫די גמרא דערציילט אז אט דער זעלבער תנא‬
‫אידן יענעם יאר אין יענער מדינה איז באשטאנען‬ ‫א מעגליכקייט‪ ,‬נישט קיין קראנטער פאקט‪.‬‬ ‫רבי מאיר איז אמאל געווען אין דער פרעמד‬
‫פון א פערטל מיליאן אידן‪ ,‬און מען האט דאן‬ ‫מיר ווייסן נישט – אפילו נישט קיין אומגעפערן‬ ‫צוליב עיבור־שנה‪ .‬עס איז געווען פאר פורים‬
‫אּפגעדרוקט דארטן פינף הונדערט ספרים‪ ,‬קומט‬ ‫נומער – די צאל געדרוקטע ספרים אין פארגלייך‬ ‫און רבי מאיר האט זיך דערזען אן א מגילת־‬
‫אויס אז דער פּראצענט ספרים איז געווען דאפּ‬ ‫מיט וועלטליכע ביכער‪ .‬גאנץ מעגליך אז אויב‬ ‫אסתר‪ ,‬האט ער זיך אפּגעשריבן א מגילה פונעם‬
‫לט ווי‪ ,‬להבדיל‪ ,‬ביכער‪ .‬טראץ וואס דער צאל‬ ‫מען זאל צונויפרעכענען די צוויי‪ ,‬וועט זיך‬ ‫זכרון אויס‪ .‬פרעגט די גמרא‪ :‬מען טאר דאך‬
‫ביכער איז טאקע צוויי מאל אזויפיל ווי ספרים‪,‬‬ ‫פאקטיש ארויסשטעלן אז די צאל גוי'אישע‬ ‫נישט שרייבן קיין איין אות פון אויסנווייניג;‬
‫איז אבער דערפאר די צאל גוים פיר מאל אזויפיל‬ ‫ביכער איז גרעסער ווי די אידישע ספרים‪,‬‬ ‫מען מעג נאר איבערשרייבן פון א געשריבענעם‬
‫ווי אידן‪ .‬און ועל־כולם‪ ,‬ווי געזאגט‪ ,‬קען אפילו‬ ‫פונדעסטוועגן איז נאך אלץ ריכטיג צו זאגן אז‬ ‫ספר ארויס? ענטפערט די גמרא‪ :‬רבי מאיר‬
‫זיין אז למעשה איז דער אבסאלוטער ציפער –‬ ‫אידן האבן געדרוקט פיל מער ווי גוים‪ .‬נעמענדיג‬ ‫איז אן אויסנאם! ביי אים איז עס געווען אזוי‬
‫נישט בלויז דער פּראצענט זאץ – געדרוקטע‬ ‫אין באטראכט דעם קליינעם פּראצענט וואס‬ ‫איינגע'חזר'ט כאילו ער וואלט עס געזען מיט‬
‫די אידישע באפעלקערונג האט אויסגעמאכט‬ ‫די אויגן! אין תלמוד ירושלמי און אין מדרש איז‬
‫ספרים העכער ווי דער ציפער ביכער‪.‬‬ ‫פארהאן נאך א תירוץ‪ :‬רבי מאיר האט קודם א‬
‫פארוואס זשע טאקע?‬ ‫די ספרים‪-‬שריפה אין הויף פון די ישיבת חכמי לובלין‬ ‫פּגעשריבן איין מגילה פון אויסנווייניג‪ .‬דערנאך‬
‫צוליב מערערע סיבות‪.‬‬ ‫האט ער פון אט דער מגילה איבערגעשריבן א‬
‫די שריפה פארנט פון די ישיבה אין ביאלאסטאק‬ ‫צווייטע‪ ,‬א כשר'ע צום ליינען דערין מקרא־‬
‫ערשטנס‪ ,‬ווייל מיר אידן זענען דער "עם־‬ ‫מגילה‪ .‬און די ערשטע איז טאקע געווען פסול‬
‫הספר"‪ .‬כמדומני – בכל אופן אזוי ליגט מיר אין‬ ‫און ער האט עס תיכף גונז געווען‪ ...‬דאס זענען‬
‫זכרון – אז אזוי האט אונז באטיטלט מוכאמעד‪,‬‬
‫די ישמעאלים'ס "נביא" וועלכער האט נישט‬ ‫געווען אונזערע סופרים‪.‬‬
‫געקענט נישט ליינען און נישט שרייבן‪ ,‬און זיין‬ ‫פון די שענסטע מיוחס'דיגסטע משפחות‬
‫גאנצע "תורת־לאקשן" דעם קוראן‪ ,‬האט אים אפּ‬ ‫האבן זיך אפּגעגעבן מיט דרוקן ספרים‪ .‬צווישן‬
‫זיי די טריוויש'ס – פון רש”י'ס אייניקלעך‪ ,‬פון‬
‫געשריבן זיין אידישער סעקרעטאר‪.‬‬ ‫די הויפּט־רבנים איבער גאנץ מדינת פראנקן;‬
‫וואס עפּעס האט מען אונז געקרוינט –‬ ‫רבי יעקב פון עמדין דער יעב”ץ‪ ,‬זון פונעם‬
‫אדער‪ ,‬האבן מיר זיך אליין געקרוינט‪ .‬ס'איז א‬ ‫חכם־צבי זכרונו־לברכה; די ראפּאפּארטס‪ ,‬און‬
‫קנאפּע נפקא־מינה‪ .‬פאקט בלייבט פאקט – מיט‬ ‫אנדערע‪ .‬אלע באשעפטיגטע אין א פארלאג‬
‫אזא חשוב'ן טיטל? מיט וועלכן רעכט פאדינען‬ ‫פאר ארויסגעבן ספרים‪ ,‬אנגעהויבן פון די‬
‫מחברים ביז צו די זעצער‪ ,‬מגיהים‪ ,‬מדפיסים‪,‬‬
‫מיר זיך אזא "קרעדיט"?‬ ‫איינבינדער וכדומה האבן זיך – און אנדערע‬
‫הערט זשע‪ ,‬וועט איר אלע מודה זיין אז מיר‬ ‫האבן זיי – באטיטלט אלס “העוסק־במלאכת־‬
‫און אונזערע ציכטיגע‪ ,‬ליכטיגע‪ ,‬און וויכטיגע‬ ‫הקודש”‪ .‬ס'איז נישט געווען סתם אזוי נאך א‬
‫וואכנדיגע פרנסה – אפילו א בכבוד'יגע‪ ,‬ווי‬
‫ספרים האבן זיך עס כשר פארדינט‪.‬‬ ‫א גאלדשמידט‪ ,‬א דאקטער וכדומה ‪ -‬שוין‬
‫דער גאר סאמע עלטסטער ספר וואס ווערט‬ ‫אּפגערעדט פון די ביליגערע פאכן ווי א שוסטער‬
‫גענוצט במשך אזויפיל טויזנטער יארן‪ ,‬איז די‬ ‫אדער א קאוואלטשיק‪ .‬א אידישער דרוקער האט‬
‫הייליגע אידישע תורה‪ .‬נישט פארהאן ביי קיין‬ ‫זיך גערעכנט אלס אן “אפיציעלער קהל'ישער‬
‫שום אומה ולשון אין דער גארער וועלט נאך‬ ‫שיינער־איד”‪ ,‬אין ראנג מיטן שוחט‪ ,‬סופר‪ ,‬מוהל‪,‬‬
‫עּפעס א בוך אדער א גאנצער דאקומענט וואס‬
‫ווערט פאקטיש גענוצט אזוי לאנג‪ ,‬יאר איין יאר‬ ‫חזן‪ ,‬באלד אונטערן רב און דיין‪.‬‬
‫אויס אן אויפהער‪ ,‬ווי אונזער תורה וועלכע מיר‬ ‫הוא הדבר אשר דברנו‪ ,‬אידן מיט זייערע‬
‫ספרים איז איינס‪ ,‬מען קען נישט פונאנדערשיידן‬
‫לערנען שוין אזוי לאנג אין איין המשך‪.‬‬
‫אויסער דער פאקט וואס עס איז דער‬
‫עלטסטער נוצליכער ספר‪ ,‬איז עס גלייכצייטיג‬

‫פארזעצונג אויף זייט ‪>>> 37‬‬

‫טבת תשע״ט ‪31‬‬ ‫ספרים שאפע‬

‫| עט סופר מהיר |‬

‫געבורט‪ :‬תס"ז‪ ,‬איטאליע‬ ‫די ספרים פונעם‬
‫הסתלקות‪ :‬תק"ו‪ ,‬ארץ ישראל‬
‫זיינע ספרים‪ :‬מסילת ישרים‪,‬‬ ‫הגחבהיא"ירקימםרטןבלביועלצממאקושבטהול‬
‫דרך ה'‪ ,‬דרך חכמה‪ ,‬דרך עץ חיים‪,‬‬
‫דרך תבונות‪ ,‬דעת תבונות‪ ,‬ספר‬ ‫זצוק"ל‬
‫הכללים‪ ,‬קל"ח פתחי חכמה‪ ,‬חוקר‬
‫ומקובל‪ ,‬מאמר העיקרים‪ ,‬צווישן‬

‫נאך אומצאליגע ספרים‬

‫האבן אנגעהויבן אויפצושטורעמען די וועלט‬ ‫ומבקשי ה'‪ ,‬פאר וועם ער האט אנטפלעקט‬ ‫‪1‬‬
‫קעגן אים‪ .‬צוליב דעם איז דער רמח"ל געווען‬ ‫געוואלדיגע סודות התורה‪ .‬עווענטועל איז זיין‬
‫געצווינגען אויפצוהערן פארשפרייטן ווייטער‬ ‫נאמען געווארן גאר באקאנט אין דער גאס‪,‬‬ ‫דאס לעבן און שאפן‬
‫די געוואלדיגע סודות התורה (זע דערוועגן אין‬ ‫און מאסן מענטשן האבן אנגעהויבן שטראמען‬ ‫פונעם הייליגן רמח"ל‬
‫צו אים‪ ,‬צו הערן דברי אלקים חיים פון דעם‬
‫צווייטן קאפיטל)‪.‬‬ ‫וואונדערליכן יונגן בעל מקובל‪ ,‬אזש די שול‬ ‫אונטער פערציג יאר האט ער געלעבט‬
‫עווענטועל האט זיך דער רמח"ל‬ ‫איז געווארן איבערגעפילט און עס איז שוין‬ ‫אויף דער וועלט‪ ,‬אבער זיין שטורמיש לעבן איז‬
‫אריבערגעצויגן קיין אמסטערדאם‪ ,‬און‬ ‫ניטאמאל געווען קיין פלאץ אריינצונעמען אין‬ ‫געווען רייכער ווי א מענטש וואס לעבט ביז די‬
‫טראצדעם וואס ער האט זיך פרובירט מפרנס‬
‫צו זיין דורך שלייפן דיאמאנטן‪ ,‬איז ער אבער‬ ‫זיך דעם פלוס פון מענטשן‪.‬‬ ‫הונדערט‪-‬און‪-‬צוואנציג יאר‪.‬‬
‫שנעל אויפגענומען געווארן צו שטיין אין שפיץ‬ ‫דער רמח"ל זעלבסט שרייבט אין א בריוו‪ ,‬ג'‬ ‫דער הייליגער רמח"ל איז געבוירן אין יאר‬
‫פון דער ארטיגער ישיבה‪ ,‬און ער איז אויך דארט‬ ‫דחנוכה שנת ת"צ‪ ,‬איבער א מגיד וואס האט אים‬ ‫תס"ז אין דער בארימטער איטאליענער שטאט‬
‫געזאגט סודות פון הימל‪ ,‬ווי פאלגנד‪" :‬נרדמתי‪,‬‬ ‫פאדאווא‪ ,‬צו זיין פאטער רבי יעקב חי לוצאטו‪.‬‬
‫ובהקיצי שמעתי קול אומר‪' :‬לגלאה נחיתנא רזין‬ ‫ער האט געלערנט תורה ביי זיין גרויסן רבי'ן‪,‬‬
‫טמירין דמלכא קדישא'‪ ...‬ואני לא רואה אותו‪,‬‬ ‫דער בארימטער גדול בדורו הגאון רבי ישעי'‬
‫באסאן זצ"ל‪ ,‬וואס האט שוין געשריבן אויף אים‬
‫אלא שומע קולו מדבר מתוך פי"‪.‬‬ ‫געוואלדיגע טיטלען אין זיין יונגן עלטער פון‬
‫גלייכצייטיג האט ער אויך געלערנט די‬ ‫פערצן יאר! צווישן אנדערן דרוקט ער זיך אויס‪:‬‬
‫שבע חכמות‪ ,‬און איז געווען אויסגעקאכט אין‬ ‫"אהבת עולם אהבתיהו ולא היה גדול בביתי‬
‫פיזיק‪ ,‬מאטעמאטיק‪ ,‬באטאניק‪ ,‬דקדוק‪ ,‬שירה‬ ‫ממנו‪ ...‬וכל טובי בידו כי אין נסתר מחמדו"‪.‬‬
‫און פיוט‪ ,‬און ער האט זיך אויך אויסגעלערנט די‬ ‫אזוי אויך האט ער געלערנט ביים שווער פונעם‬
‫שפראכן פון גריכיש‪ ,‬איטאליעניש‪ ,‬פראנצויזיש‪,‬‬
‫און נאך‪ .‬דער רמח"ל איז ווירקליך געווען אן‬ ‫מהר"י באסאן‪ ,‬הגאון רבי בנימין הכהן‪.‬‬
‫אומגלויבליכער עילוי וואס האט גוט געקענט‬ ‫זיין גדלות בתורה איז שטענדיג געקומען‬
‫ש"ס מיט די ד' חלקי שו"ע‪ ,‬זוה"ק מיט ספרי‬ ‫באגלייט מיט אן אומגלויבליכן גדלות אין תורת‬
‫המקובלים‪ ,‬צוזאמען מיט אלערליי וועלטליכע‬ ‫הנסתר‪ .‬ווי זיין תלמיד רבי יקותיאל גארדאן‬
‫זצ"ל שרייבט‪ ,‬אז נאך זייענדיג פערצן יאר אלט‬
‫חכמות‪.‬‬ ‫האט ער שוין געקענט גאנץ ש"ס און אלע כתבי‬
‫האריז"ל בעל פה! און אין יונגן עלטער פון‬
‫‪‬‬ ‫צוואנציג יאר אלט‪ ,‬האט ער שוין זוכה געווען צו‬
‫הערן תורה פון "מגידי אמת" פון יענער וועלט‪,‬‬
‫אדאנק אט דעם תלמיד רבי יקותיאל‬ ‫וואס האבן אים אנטפלעקט סודות התורה‪ .‬ער‬
‫גארדאן‪ ,‬וואס האט אריגינעל געשטאמט פון‬ ‫האט אפילו זוכה געווען צו גילוי אליהו און צום‬
‫ווילנא‪ ,‬וואס האט ארויסגעשיקט בריוון צו‬
‫זיינע באקאנטע איבערן גרויסן אור וואס שיינט‬ ‫גילוי המלאך מט"ט שר הפנים‪.‬‬
‫אין פאדאווא‪ ,‬איז אויסגעקומען אז עטליכע‬ ‫אינעם זעלבן יאר האט ער שוין אנגעהויבן‬
‫גדולי ישראל האבן אנגעהויבן חושד זיין דעם‬ ‫צו פירן א דערהויבענע חבורה פון מקובלים‬
‫רמח"ל אלס נייער גלגול פון א "שבתי צבי"‪ ,‬און‬

‫ספרים שאפע‬ ‫טבת תשע״ט‬ ‫‪32‬‬

‫הרב שמעון שלמה זילבער‬

‫נחמי' חייא חיון‪ ,‬א שבתי צבי'ניק וואס איז‬ ‫‪2‬‬ ‫געווען דער חכם הכולל וואס פלעגט האלטן‬
‫אויך געווען א גרויסער בעל מקובל און אפילו‬ ‫בליציגע דרשות און האט גענאסן גרויס כבוד פון‬
‫א סגפן‪ ,‬האט באוויזן אנצודרייען א סאמאטוכע‬ ‫דער "זוהר תנינא"‬ ‫דער ארטיגער אידישער געמיינדע‪ .‬דארט האט‬
‫אין אמסטערדאם וואס וואלט נישט פארשעמט‬ ‫און דער נייער "ספר‬ ‫ער אויך פארפאסט זיין לעגענדארן מוסר ספר‪,‬‬
‫גרויסע וועלטס‪-‬געשעענישן‪ .‬ער איז אנגעקומען‬ ‫תהילים" ‪ -‬א נייער‬
‫אין שטאט נאכן ארומוואנדערן איבער אייראפע‪,‬‬ ‫דער "מסילת ישרים"‪.‬‬
‫פון וואו מ'האט אים געהאלטן אין איין פארשיקן‬ ‫משיח שקר?!‬ ‫אין יאר תק"ג האט דער רמח"ל זיך‬
‫פון שטאט צו שטאט‪ .‬אבער אנקומענדיג אין‬ ‫ארויסגעלאזט קיין ארץ ישראל‪ ,‬וואו ער האט‬
‫אמסטערדאם האט די פארטוגעזישע קהילה‬ ‫די עפאכע פונעם הייליגן רמח"ל איז געווען‬ ‫געגלוסט זיך צו באזעצן פון זיין פריסטן יוגנט‪.‬‬
‫אין שפיץ פונעם רב הגאון רבי שלמה אאיליון‬ ‫זייער א שטורמישע תקופה אין אידישער‬ ‫ער האט זיך דארט באזעצט אין שטאט עכו‪,‬‬
‫זצ"ל זיך צאמגעזעצט אדורכצוטון זיינע ספרים‬ ‫היסטאריע‪ .‬אין יענע אומגעפער יארהונדערט‪,‬‬ ‫אבער האט ליידער נישט זוכה געווען נהנה צו‬
‫און זען אויב ער איז אויסגעהאלטן אדער נישט‪.‬‬ ‫זענען ערשינען פילע משיחי שקר און שבתאי'שע‬ ‫זיין גענוג לאנג פונעם הייליגן לאנד‪ ,‬און ער איז‬
‫דער הייליגער חכם צבי זצ"ל איז דאן געווען דער‬ ‫מגידים און נביאי שקר‪ ,‬וואס האבן אנגעזייט‬ ‫דארט נסתלק געווארן דריי יאר שפעטער‪ ,‬אום‬
‫אשכנזישער רב אין אמסטערדאם‪ ,‬און ער האט‬ ‫כ"ו אייר תק"ו‪ ,‬אין א מגיפה וואס האט דארט‬
‫שוין געקענט דעם חיון פון זיינע יונגע יארן‪ ,‬און‬ ‫שרעקליכע חורבנות ביי כלל ישראל‪.‬‬ ‫געבוזשעוועט‪ ,‬אין יונגן עלטער פון ניין און‬
‫דערפאר האט ער ארויסגעגעבן אן אייגענעם‬ ‫א קורצע בליק איבער יענער טרויעריגער‬ ‫דרייסיג יאר אלט‪ .‬אין יענער מגיפה איז אויך‬
‫כרוז אז חיון האט א דין כופר און מ'דארף‬ ‫תקופה‪ ,‬אנטפלעקט פאר אונז אזעלכע נעמען ווי‬ ‫נסתלק געווארן זיין בן יחיד‪ ,‬וועלכער האט‬
‫שבתי צבי‪ ,‬נתן העזתי‪ ,‬אברהם מיכאל קארדאזא‪,‬‬
‫פארברענען זיינע ספרים‪.‬‬ ‫מרדכי פון אייזנשטאט‪ ,‬יעקב קורידי‪ ,‬חיים‬ ‫ליידער נישט איבערגעלאזט קיין דורות‪.‬‬
‫וויבאלד די פארטוגעזישע קהילה האט‬ ‫מלאך‪ ,‬נחמי' חייא חיון‪ ,‬לייבעלע פרוסטיץ‪ ,‬און‬ ‫זיין רבי דער מהר"י באסאן האט אים‬
‫פארמאגט די אויסשליסליכע מאכט ביי די‬ ‫נאך‪ .‬יעדער פאר זיך איז געווען א צרה‪-‬לייט‬ ‫באקלאגט אז ער האט געהאט די זעלבע בחינה‬
‫שטאטישע אינסטאנצן‪ ,‬האבן זיי באוויזן‬ ‫וואס האט אפטמאל געקענט אפפירן הערליכע‬ ‫פון משה רבינו‪ ,‬וואס האט נישט זוכה געווען‬
‫צוצוברענגען אז דער חכם צבי האט געמוזט‬ ‫אידישע קהילות פון וועג‪ ,‬אזש די רבנים האבן‬ ‫להתקיים בארץ ישראל‪ .‬אזוי אויך האבן די‬
‫אנטלויפן פון שטאט‪ .‬ער איז אבער נישט געווען‬ ‫אנגעהויבן נאכצוקוקן יעדן מעגליכן נייעם‬ ‫אמסטערדאמער רבנים אויף אים ממליץ געווען‬
‫דער איינציגסטער צו ליידן פארן ארויסקומען‬ ‫"משיח שקר" מיט שבע בדיקות‪ ,‬צו פארזיכערן‬ ‫"ממשה ועד משה לא קם כמשה"‪ ,‬מיינענדיג‬
‫קעגן דעם חיון‪ :‬אין יענע צייטן האט דארט אויך‬ ‫אז דא וואקסט נישט ארויס א פרישער פורה‬ ‫צו זאגן אז זינט דעם הייליגן רמב"ם האט כלל‬
‫געוויילט דער בארימטער ארץ ישראל'דיגער‬ ‫ישראל נישט זוכה געווען צו א גדול בישראל‬
‫ראש ולענה‪.‬‬ ‫וואס זאל זיין אזוי אויסגעצייכנט אין אלע‬
‫חכמות פון דער וועלט‪ ,‬מיט אזא בליציגן פעדער‬

‫און כח החידוש‪.‬‬
‫ער האט אבער איבערגעלאזט אן‬
‫אומשאצבארן אוצר‪ :‬אומגעפער אכציג ספרים‪,‬‬
‫וואס זענען אפגעשריבן אין אזא קורצער לעבן‬
‫צייט‪-‬אפשניט! פון דעם זענען פארבליבן ביזן‬
‫היינטיגן טאג ארום פערציג געוואלדיגע ספרים‪,‬‬
‫וואס צענדליגער טויזנטער אידן לערנען דערפון‬
‫מדי יום ביומו‪ ,‬פונעם מסילת ישרים ביזן דעת‬
‫תבונות‪ ,‬און פונעם מאמר העיקרים ביזן קל"ח‬

‫פתחי חכמה‪.‬‬
‫צווישן זיינע גרויסע תלמידים וידידים ציילן‬
‫זיך די פאלגנדע גדולי ישראל‪ :‬הגה"ק המקובל‬
‫רבי משה דוד וואלי זי"ע (וואס טראצדעם וואס‬
‫ער איז געווען עלטער פונעם רמח"ל באצייכנט‬
‫ער זיך אלס זיין תלמיד)‪ ,‬הגה"ק רבי שמשון‬
‫נחמני זי"ע‪ ,‬בעל זרע שמשון (וואס איז אויך‬
‫געווען א יאר עלטער פונעם רמח"ל)‪ ,‬הגה"ק‬
‫יעקב חזק זי"ע‪ ,‬מו"צ פאדאווא (וואס דער חיד"א‬
‫רעדט גאר גרויס איבער אים)‪ ,‬הגה"ק רבי ישראל‬
‫חזקיה טריוויס זי"ע‪ ,‬און נאך פילע בארימטע‬

‫מקובלים‪.‬‬

‫טבת תשע״ט ‪33‬‬ ‫ספרים שאפע‬

‫| עט סופר מהיר |‬

‫דערפון האט ער שנעל ארויסגעשיקט א בריוו‬ ‫תפ"ט ארויסגעשיקט בריוון מלא התפעלות און‬ ‫שד"ר‪ ,‬הגה"ק רבי משה חגיז זי"ע‪ ,‬בעל "לקט‬
‫צו די רבנים פון ווענעציא‪ ,‬אז מ'דארף רייסן‬ ‫שבחים איבער זיין גרויסן רבי'ן‪ .‬איין בריוו איז‬ ‫הקמח" און נאך פילע ספרים‪ ,‬און אויך ער האט‬
‫קריעה איבער זיינע חיבורים‪ ,‬און די וואס זענען‬ ‫אנגעקומען צום ווילנער רב הגאון רבי יהושע‬ ‫דאן געדארפט נעמען דעם וואנדער‪-‬שטעקן און‬
‫"קרובים אל החלל" דארפן דאס חוקר ודורש זיין‬ ‫העשיל‪ ,‬און איין בריוו איז אנגעקומען צום‬
‫און אויסרייסן די שלעכטע חבורה איידער עס‬ ‫גביר און תלמיד חכם רבי מרדכי יפה פון וויען‪.‬‬ ‫אנטלויפן פון אמסטערדאם‪.‬‬
‫פארשפרייט זיך ווייטער‪ ,‬און מ'דארף דן זיין די‬ ‫אין די בריוו דערציילט ער‪ ,‬צווישן אנדערן‪,‬‬ ‫ווער איז געווען דער רבי משה חגיז?‬
‫אז דער רמח"ל איז א קדוש אלקים צו וועמען‬ ‫זיין היסטאריע איז אייגנטליך פארבינדן מיט‬
‫חבורה ווי "רודפים את ישראל"‪.‬‬ ‫עס אנטפלעקן זיך מגידים פון הימל‪ ,‬און די‬ ‫זיין טאטנ'ס היסטאריע‪ :‬זיין פאטער‪ ,‬הגה"ק רבי‬
‫די ווענעציאנער רבנים האבן גאר שטארק‬ ‫אבות הקדושים און משה רבינו דערציילן אים‬ ‫ישראל יעקב חגיז זי"ע איז געווען א רב און ראש‬
‫מיטגעשטימט מיט דעם בריוו‪ ,‬וויבאלד זיי האבן‬ ‫וואונדערליכע סודות התורה‪ ,‬און ער שרייבט פון‬ ‫ישיבה אין ירושלים און איידעם ביי הגה"ק רבי‬
‫שוין געהאט א פריערדיגן חשבון‪ .‬אין ווענעציא‬ ‫משה גאלאנטי זי"ע‪ ,‬און ער איז אממערסטנס‬
‫האט געדינט אלס רב‪ ,‬באלד הונדערט יאר‬ ‫זייער מויל ספרי קבלה און דער "זוהר תנינא"‪.‬‬ ‫באקאנט מיט זיין בארימטן "שו"ת הלכות‬
‫פריער‪ ,‬הגאון רבי יהודה אריה די מודינא‪ ,‬וואס‬ ‫דער ספר זוהר תניינא איז א וואונדערליכער‬ ‫קטנות"‪ .‬רבי ישראל יעקב חגיז איז געשטאנען‬
‫ער איז געווען שארף אויסגעשפראכן קעגן תורת‬ ‫יצירה פונעם רמח"ל‪ ,‬ווי ער האט אנגעהויבן‬ ‫אין שפיץ פון די ארץ ישראל'דיגע רבנים‬
‫הקבלה‪ ,‬האלטנדיג אז עס גרעניצט זיך מיט‬ ‫צו שרייבן א פירוש על התורה‪ ,‬געשריבן אויף‬ ‫אנטקעגן דעם משיח שקר שבתי צבי זעלבסט‪,‬‬
‫ע"ז – א טענה וואס געוויסע פריערדיגע גדולים‬ ‫אראמיש אינעם סטיל פונעם זוהר הקדוש‪ ,‬און‬ ‫און זיין זון רבי משה האט דאס צוגעזען פון‬
‫האבן חושש געווען דערצו (צוליב'ן געבן טיטלען‬ ‫ער האט עס טאקע א נאמען געגעבן "זוהר‬ ‫יונגווייז אן‪ ,‬און האט אויך געפירט א שטארקע‬
‫פאר קוב"ה ושכינתיה)‪ ,‬אבער איז אפגעוואנדן‬ ‫תנינא"‪ .‬ער האט נישט עספיעט צו פארענדיגן‬ ‫מלחמה קעגן די שבתאים אין זיינע צייטן‪.‬‬
‫געווארן דורך אנדערע גדולי ישראל וואס האבן‬ ‫זיין חיבור (זע שפעטער)‪ ,‬אבער ביז פרשת מקץ‬ ‫זייענדיג אין אמסטערדאם האט ער זיך אויך‬
‫ערקלערט די טיפע באדייט פון די טערמינען‪.‬‬ ‫אליינס האט ער שוין געהאט אפגעשריבן זעקס‬ ‫אנגעשלאסן אין דער מערכה פונעם חכם צבי‬
‫אלנפאלס‪ ,‬הרב די‪-‬מודינא האט פארפאסט א‬ ‫הונדערט בלעטער חידושים על פי קבלה! איין‬ ‫קעגן חיון‪ ,‬און דערפאר האט ער אויך געמוזט‬
‫גאנצע ספר "ארי נוהם" מיט טענות אויף תורת‬ ‫בלאט פונעם ספר זוהר תנינא האט רבי יקותיאל‬
‫מיטגעשיקט מיטן בריוו‪ ,‬כדי מ'זאל זיך קענען‬ ‫מאכן פליטה פון שטאט‪.‬‬
‫הקבלה‪.‬‬ ‫איבערצייגן אין דער גרויסקייט פון זיין הייליגן‬ ‫א דריטער גדול בישראל און זעלבסט א‬
‫דער רמח"ל איז דאך געווען א גרויסער בעל‬ ‫בארימטער מקובל‪ ,‬הגה"ק רבי יוסף אירגאס‬
‫מקובל‪ ,‬און ער האט אפגעשריבן א גאנצן ספר‬ ‫רבי'ן‪.‬‬ ‫זי"ע‪ ,‬בעל שומר אמונים הקדמון‪ ,‬איז אויך‬
‫מיטן נאמען "חוקר ומקובל" צו פארענטפערן די‬ ‫אזוי אויך האט דער רמח"ל שוין געהאט‬ ‫ארויסגעקומען גאר שארף קעגן דעם חיון‬
‫טענות פון הרב די‪-‬מודינא‪ ,‬און צומאל דרוקט‬ ‫אפגעשריבן א חיבור פון הונדערט‪-‬און‪-‬פופציג‬ ‫און האט געשיקט א ספר דערוועגן קיין‬
‫ער זיך אויס אביסל שארף אויפן "ארי נוהם"‪.‬‬ ‫מזמורים‪ ,‬אויפן שטייגער פון ספר תהלים וואס‬ ‫אמסטערדאם‪ ,‬אבער זיי האבן עס נישט געוואלט‬
‫דאס האבן די ווענעציאנער רבנים אנגענומען ווי‬ ‫באשטייט אויך פון ‪ 150‬מזמורים‪ .‬דאס האט ער‬ ‫דרוקן‪ .‬עס איז געדרוקט געווארן אין לאנדאן‪,‬‬
‫א פגיעה אינעם כבוד פון זייערס א רב‪ ,‬און האבן‬ ‫שוין אייגנטליך אפגעשריבן אין קנאפע אכט‬ ‫אונטערן נאמען "תוכחת מגולה" און "הצד נחש"‪.‬‬
‫זעלבסט ארומגעשיקט בריוון צו די איטאליענער‬ ‫חדשים‪ ,‬און איז שוין געווען פארענדיגט דריי‬ ‫עווענטועל האבן זיי טאקע באוויזן‬
‫און דייטשער רבנים‪ ,‬מיט שארפע ווערטער‬ ‫יאר פארן ארויסשיקן דעם בריוו‪ .‬דאס האט‬ ‫סוקסעספול אונטערצוברענגען דעם חיון‪ ,‬אזש‬
‫קעגן דעם רמח"ל וואס האט זיך דערוואגט‬ ‫אויך געקענט אויסזען ווי עפעס א מהלך פון‬ ‫קיינער ווייסט נישט ווען ער איז געשטארבן און‬
‫ארויסצוטרעטן אזוי שארף קעגן זייערס א גדול‬ ‫אויפטוישן דעם ספר תהלים מיט א נייעם ספר‬
‫מזמורים‪ ,‬א זאך וואס האט אנגעצינדן א רויט‬ ‫וואו זיין געביין איז אהינגעקומען‪.‬‬
‫בישראל‪.‬‬
‫אצינד ווען זיי האבן ערהאלטן דעם שארפן‬ ‫לעמפל‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ענטפער פון הרב חגיז‪ ,‬האבן זיי ארויסגעשיקט‬ ‫דער אלטער לוחם מלחמת ה' קעגן די‬
‫א בריוו צו די רבי'ס פונעם רמח"ל‪ ,‬רבי ישעי'‬ ‫שבתאים‪ ,‬רבי משה חגיז‪ ,‬איז דאן געווען רב אין‬ ‫קנאפע פופצן יאר שפעטער‪ ,‬איז א פרישע‬
‫באסאן און זיין שווער רבי בנימין הכהן‪ ,‬אז זיי‬ ‫שטאט אלטונא‪ ,‬דייטשלאנד‪ ,‬און זייענדיג היפש‬ ‫פאלעמיק אנטשטאנען אין דער אידישער וועלט‪.‬‬
‫זאלן אויספארשן דעם רמח"ל איבער זיינע‬ ‫נאנט קיין וויען איז אים דערגאנגען די שמועה‬ ‫אצינד‪ ,‬איז עס געווען די ספרים פונעם הייליגן‬
‫טעטיגקייטן‪ .‬זיי האבן טאקע אזוי געטון‪ ,‬און‬ ‫איבער א "נייעם" פערזאן וואס הערט שמועות‬ ‫רמח"ל‪ .‬די לוחמים זענען געווען די זעלבע‪,‬‬
‫זיי האבן בודק געווען אלע זיינע ספרים און‬ ‫און חזיונות פון הימל‪ ,‬איינער וואס וויל באשאפן‬ ‫אויסער דעם חכם צבי וואס איז שוין אינצווישן‬
‫כתבים און זענען צוגעקומען צו א באשלוס אז‬ ‫א נייעם ספר הזוהר‪ ,‬און טראגט אלע סימנים פון‬ ‫נסתלק געווארן און זיין זון דער יעב"ץ זצ"ל האט‬
‫ס'איז נישטא קיין שום פראבלעם מיט סיי וואס‬ ‫אן אויפקומענדן שבתאי‪ ,‬אדער אפילו ערגער – א‬ ‫איבערגענומען זיין מלחמה קעגן די פארבליבענע‬
‫ער האט געשריבן‪ .‬זיי האבן פארט מייעץ געווען‬ ‫שבתאים‪ .‬אט די דריי גדולי ישראל‪ ,‬אין שפיץ פון‬
‫דעם רמח"ל אז ער זאל שרייבן א בריוו צו רבי‬ ‫נייע משיח שקר ממש‪.‬‬ ‫רבי משה חגיז‪ ,‬זענען ארויסגעקומען קעגן דעם‬
‫משה חגיז‪ ,‬זיך צו פארענטפערן און ערקלערן אז‬ ‫רבי משה חגיז האט נאך גוט געדענקט‬
‫די צרות וואס מ'איז אויסגעשטאנען קנאפע‬ ‫רמח"ל‪.‬‬
‫ער האט ח"ו נישט קיין שום שלעכטע כוונות‪.‬‬ ‫פופצן יאר פריער פונעם שבתי צבי'ניק‪ ,‬נחמי'‬ ‫איראניש האט זיך אלעס אנגעהויבן אדאנק‬
‫דער רמח"ל האט אזוי געטון‪ ,‬און ער שרייבט‬ ‫חייא חיון‪ ,‬און נישט וועלנדיג קיין איבערשפיל‬ ‫דעם נענטסטן תלמיד פונעם רמח"ל‪ ,‬רבי‬
‫יקותיאל גארדאן‪ ,‬וואס האט אין חודש אלול‬

‫ספרים שאפע‬ ‫טבת תשע״ט‬ ‫‪34‬‬

‫הרב שמעון שלמה זילבער‬

‫גאון רבי יהודה אריה די‪-‬מודינא‪ ,‬א זאך וואס‬ ‫‪3‬‬ ‫אז ס'איז אים א וואונדער אז רבי משה חגיז איז‬
‫האט פון פריש אויפגעפלאקערט דעם אלטן‬ ‫ארויסגעקומען אזוי שארף קעגן אים און זיין‬
‫מחלוקת‪ .‬די ווענעציאנער רבנים האבן שטענדיג‬ ‫הבערה ללהב יצאת‪:‬‬ ‫חבורה‪ ,‬איידערן נאכפארשן און געוואויר ווערן‬
‫געהאלטן אן אפן אויג אויפן רמח"ל‪ ,‬און אצינד‬ ‫עס קומט ארויס‬ ‫וויאזוי זיי פירן זיך טאקע אויף‪ .‬ער שרייבט אז‬
‫האבן זיי אנגעהויבן פארפירן אז ער האט עובר‬ ‫א חרם‬ ‫ער מאכט נישט קיין אותות ומופתים‪ ,‬און ער‬
‫געווען אויף זיין שבועה‪ ,‬טראצדעם וואס אין‬ ‫איז נאר אריינגעטון אין עבודת הבורא‪ .‬אבער‬
‫אמת'ן אריין איז דער רמח"ל געווען בארעכטיגט‬ ‫פאר די קומענדיגע דריי יאר איז געווען‬ ‫הרב חגיז איז שוין געווען זאט פון אזעלכע‬
‫שטיל‪ ,‬און דער רמח"ל האט אנגעהויבן צו עוסק‬ ‫מענטשן וואס האבן זיך געשוואוירן אז זיי זענען‬
‫ארויסצוגעבן זיינע ספרים אויף לשון הקודש‪.‬‬ ‫זיין אין מסחר‪ ,‬און גלייכצייטיג האט ער געשריבן‬ ‫ריין פון סיי וואספארא שלעכטע כוונות‪ ,‬ווען‬
‫זיי האבן אויך געשיקט דריי רבנים‬ ‫חיבורים איבער אלערליי סארטן מקצועות‪ ,‬ווי‬ ‫פאקטיש זענען זיי געווען באהאלטענע כופרים‬
‫נאכצוקוקן דעם רמח"ל אין באהעלטעניש‪ ,‬און‬ ‫דער ספר "אדיר במרום" וואס איז א פירוש אויפן‬ ‫און שבתאים‪ ,‬און ער האט צוריקגעשיקט א‬
‫זיי זענען ארויסגעקומען מיט ערציילונגען אז‬ ‫אדרא רבא‪" ,‬קל"ח פתחי חכמה"‪" ,‬דעת תבונות"‪,‬‬ ‫בריוו צום רמח"ל זאגנדיג אז ער זאל אויפהערן‬
‫ער באנוצט זיך מיט כוחות הכישוף און ספרי‬ ‫פירושים אויף מדרש רבה‪ ,‬אויף אגדות הש"ס‪,‬‬ ‫זיין שלעכטע וועג‪ ,‬און ער זאל אויפהערן צו‬
‫השבעות פאר שדים‪ ,‬און נאך אנדערע שרעקליכע‬ ‫אויף תיקוני זוהר‪ ,‬און נאך‪ .‬דער רמח"ל זעלבסט‬ ‫לערנען קבלה מיט מענטשן‪ ,‬און געוויס ווען ער‬
‫"אנטדעקונגען"‪ .‬איינער פון זיי האט אפילו‬ ‫איז מעיד אויף זיך‪ ,‬אז פונעם יאר ת"צ ביז אנהייב‬ ‫איז נאך אומפארהייראט‪ .‬צוזאמען מיט אים איז‬
‫צוגעלייגט אין נאמען פונעם אויבנדערמאנטן‬ ‫מיטגעקומען א בריוו פונעם מו"צ פון אלטונא‪,‬‬
‫תלמיד הרמח"ל‪ ,‬רבי יקותיאל גארדאן‪ ,‬אז זיין‬ ‫יאר תצ"ה האט ער פארפאסט פערציג ספרים!‬ ‫הגאון רבי יחזקאל קאצינעלנבויגן זצ"ל‪ ,‬וואו ער‬
‫רבי האט אים געזאגט אז לעתיד לבוא וועט זיין‬ ‫אומגעפער אין יאר תצ"א‪ ,‬איז דער רמח"ל‬ ‫שרייבט צו די רבנים פון פאדאווא אז זיי זאלן‬
‫אויבנדערמאנטן "תהלים" פארנעמען דאס פלאץ‬ ‫אריבערגעפארן דער שטאט מאנטאווע‪ ,‬וואו‬
‫ער האט חתונה געהאט מיט הרבנית צפורה‪ ,‬די‬ ‫אויסרייסן די דערנער פונעם כרם בית ישראל‪.‬‬
‫פונעם תהלים פון דוד המלך‪.‬‬ ‫טאכטער פונעם ארטיגן רב הגאון רבי דוד פינצו‬ ‫די דאזיגע קאפיטל געשיכטע האט זיך‬
‫מער פון דעם האט נישט אויסגעפעלט‪,‬‬ ‫אפגעשפילט דורכאויס יאר ת"צ‪ ,‬מיט פילע‬
‫און עס האט אויסגעבראכן א שרעקליכע קייט‬ ‫זצ"ל‪.‬‬ ‫בריוון אהין‪-‬און‪-‬צוריק‪ ,‬ווען געוויסע רבנים‬
‫פון רדיפות און חרמות אויפן רמח"ל‪ .‬אין‬ ‫אין יאר תצ"ד האט ער ארויסגעגעבן איינע פון‬ ‫נעמען זיך אן פארן רמח"ל און געוויסע טרעטן‬
‫יאר תצ"ה זענען אסאך גרויסע גדולי ישראל‬ ‫זיינע ספרים‪ ,‬מיטן נאמען "ויכוח השכל והנשמה"‪,‬‬ ‫ארויס קעגן אים‪ ,‬און עווענטועל איז געבליבן אז‬
‫ארויסגעקומען מיט א חרם אויף זיינע ספרים‪,‬‬ ‫וואו ער האט ווידעראמאל ארויסגעטרעטן קעגן‬ ‫א משלחת פון ווענעציאנער רבנים צוזאמען מיטן‬
‫אז זיי האבן א דין פון ספרי מינים ואפיקורסים‬ ‫דעם אויבנדערמאנטן ספר "ארי נוהם" פונעם‬ ‫רבי'ן פונעם רמח"ל‪ ,‬דער מהר"י באסאן‪ ,‬וועלן‬
‫וואס מ'דארף פארברענען‪ ,‬און יעדער וואס‬ ‫אינאיינעם מחליט זיין וואס צו טון דערוועגן‪.‬‬
‫פארמאגט זיינס א ספר דארף עס ברענגען אין‬ ‫אדאנק זייער אינטערווענץ איז מען צוגעקומען‬
‫די קומענדיגע פופצן טעג צו די רבנים פון זייער‬
‫שטאט צום פארברענען‪ ,‬און ווער עס וועט נישט‬ ‫צו דריי הויפט החלטות‪:‬‬
‫א'‪ .‬דער רמח"ל האט געשוואוירן אז ער‬
‫וועט נישט מאכן קיין יחודים אין חכמת הקבלה‪,‬‬
‫און ער וועט נישט פארפאסן קיין שום ספר אין‬
‫נאמען פון מגידים אדער נשמות פון צדיקים‪,‬‬

‫ווילאנג ער וועט וואוינען אין חוץ לארץ‪.‬‬
‫ב'‪ .‬דער רמח"ל איז פארבליבן מיט א‬
‫מעגליכקייט צו פארפאסן ספרים אויף לשון‬
‫הקודש‪ ,‬ווילאנג זיי ווערן נישט געשריבן אין‬

‫נאמען פון מגידים אדער נשמות פון הימל‪.‬‬
‫ג'‪ .‬דער רמח"ל האט איבערגעגעבן אלע‬
‫זיינע חיבורים צו זיין רבי'ן‪ ,‬דער מהר"י באסאן‪,‬‬
‫און מ'האט זיי פארשלאסן אין א ספעציעלן‬
‫קאסטן‪ ,‬און זיין רבי האט געהאט איין שליסל‬
‫דערצו און די ווענעציאנער רבנים האבן געקריגן‬

‫איין שליסל דערצו‪.‬‬
‫אזוי ארום איז געווארן שלום ושלוה‪ ,‬און די‬
‫ווענעציאנער רבנים האבן גאר צוגעגעבן א כתב‬
‫"סמיכה" לרבנות פארן רמח"ל – טראצדעם וואס‬

‫ער איז נאך דאן געווען א בחור‪.‬‬

‫טבת תשע״ט ‪35‬‬ ‫ספרים שאפע‬

‫| עט סופר מהיר |‬

‫רבי אלעזר רוקח מבראד‪ ,‬אבד"ק אמסטערדאם;‬ ‫הועתק והוכנס לאינטרנט‬ ‫פאלגן וועט זיין מוחרם בכל הנידויים והשמתות‬
‫הגה"ק רבי יוסף אירגאס‪ ,‬דער בעל "שומר‬ ‫‪www.hebrewbooks.org‬‬ ‫וחרמים א‪.‬א‪.‬וו‪.‬‬
‫אמונים קדמון"‪ ,‬וואס האט אויך שוין געפירט די‬
‫מערכה קעגן חיון (ער איז נסתלק געווארן אין‬ ‫ע״י חיים תשס״ט‬ ‫עס האט נישט לאנג געדויערט‪ ,‬און עס איז‬
‫יאר ת"צ‪ ,‬ווען עס האט זיך נאך געקאכט דאס‬ ‫אויפגעוויזן געווארן אז די "עדות'שאפט" פון די‬
‫כי יש אלהים שופטיכם בארץ‪.J‬‬ ‫דריי ווענעציאנער שליחים איז דורכאויס פאלש‪,‬‬
‫ערשטע מאל איבערן רמח"ל)‪ ,‬און נאך‪.‬‬ ‫און זיי האבן פשוט אויפגעמאכט א בלבול אויפן‬
‫^היהעיד כמש קדמוני זה• לנימ ישראל • ‪ .‬בילזן ממאיר״ יקיז מכאיב״ יובל מגינזתםהשאמיתולא‬ ‫רמח"ל‪ .‬איינער פון די דריי רבנים האט אויך‬
‫‪4‬‬ ‫־איתס• יידעו את ה׳ אלקי אכותם« קול אומר קרא בגלזן אל תמשוב דגל כי זי־היא עת לדבר דכר‬ ‫זעלבסט אפגעוואנדן די ווערטער פון די אנדערע‬
‫צוויי‪ ,‬און ער האט דערציילט אז מ'האט געשריבן‬
‫בקרב קדושים‬ ‫דכורשל קדש שהוכרז משרי עם קדש ״ הקהלה המפורסמת • שבעדת הגולה • היא ק״ק פ"פ דמיין‬ ‫אין זיין נאמען ווערטער וואס ער האט קיינמאל‬
‫תתהלל‪ :‬רמח"ל‬ ‫נישט געזאגט‪ .‬דער אלטער גדול בישראל און‬
‫ווערט נתקבל בכל‬ ‫יייהי״״ה• עיימלאהשל חכמים וסופרים • אשר עיניהם פקימית • להסיר המכשולות מדין הרכים» כמ‪1‬‬ ‫רבי פונעם רמח"ל‪ ,‬דער מהר"י באסאן‪ ,‬האט‬
‫תפוצות ישראל‬ ‫פארשאלטן די פאלשע עדים‪ ,‬און ווי ער דרוקט‬
‫^ציתה התירה כעשיית המעקה לגגיכו• פן יפיל הנופל ממנו• וק״ו כן כנושל ק׳יו• התמב המועללשמירת הנפשות'‬ ‫זיך אויס אויף איינעם פון זיי‪" :‬יוצק בפיו עופרת‬
‫געציילטע יארן נאך זיין פטירה אין בליענדן‬ ‫רותחת עד שיהיו מעיו נחמרין"‪ .‬עווענטועל איז‬
‫עלטער פון ט"ל שנים‪ ,‬האבן די גרעסטע און‬ ‫^הרמיקס ען הסככה ‪ :‬פן בעבור התרשלות ראשי עם קדש במעשיהם או בדכייהם* תאבד נפש אחתמישראל ״‬ ‫אויך אויפגעוויזן געווארן‪ ,‬אז זיי זענען געווען‬
‫אנערקענטסטע גדולי ישראל זיך אויסגעדריקט‬ ‫פשוט'ע ליגנערס און פאפערס‪ ,‬וואס זענען‬
‫גאר גרויס איבערן רמח"ל בכלל‪ ,‬און אויף‬ ‫>גס דחי יהיה כדרש• מאת כל איש ישראל שנידו להציל • ונתעלם מלהצילו י אי לזאת כחכם'הרואין את הנולד‬ ‫געכאפט געווארן מיט אנדערע פראבלעמאטישע‬
‫געוויסע פון זיינע ספרים בפרט‪ .‬עס איז גאר‬
‫אינטערעסאנט‪ ,‬אז סיי די גרעסטע חסידישע‬ ‫• ה׳ההגאקהכ׳הג שבעדה קדושה• אבןהראשה• אכיר יעקב יהיה בעזח״ בצימף פרנסי הדור״ ורבנן'‬ ‫טעטיגקייטן‪.‬‬
‫גדולים און סיי די גרעסטע מתנגדישע גדולים‬ ‫דאס האט אבער נישט געהאלפן קיין סאך‬
‫– אנגעהויבן ביים הייליגן גר"א זעלבסט‪ ,‬האבן‬ ‫קדיש׳כי דינא רכא* שתי בתי אבית דינים רבנים מפורסמים שכקיק פ*פ הכז״ל״ הכריזו והודיעו לרבים• דאין‬ ‫פארן רמח"ל‪ ,‬ווייל ס'זענען שוין געפלויגן בריוון‬
‫זיך גאר שטארק אויסגעדריקט בשבחו פונעם‬ ‫און חרמות אהין‪-‬און‪-‬צוריק גאר שארף‪ ,‬און‬
‫רמח"ל‪ ,‬וואס אזוי ארום איז די אלטע התנגדות‬ ‫דויון תיי^נ״‬ ‫‪ ,‬להתין על דנריו ״ ופיתויו• וכזביו» של מקולל המוחרם ימנודה הזה נ ח מי א‬ ‫די ווענעציאנער רבנים האבן כסדר פון פריש‬
‫קעגן אים אדער זיינע ספרים צוביסלעך געווארן‬ ‫אויפגעהעצט דעם מצב‪ .‬זיי האבן געשיקט‬
‫‪ .‬שהוא' וספריו וכל כתביי הס מופרשים ומובדליס מעדת ישראל תעתה ועד עולם ‪ :‬״‬ ‫א בריוו צום גאון בעל שב יעקב זצ"ל‪ ,‬דער‬
‫אפגעשטילט‪.‬‬ ‫דעמאלטיגער רב פון פראנקפורט‪-‬דמיין‪ ,‬אז‬
‫דער הייליגער גר"א האט גאר שטארק‬ ‫זה כאלול משנת אשתקד הקדים נעשה לנשייע הגאון הרב דק״ק המבורג אלעונא וואנזיבעלןולתכלית‬ ‫וויבאלד דער רמח"ל איז אויפן וועג צו זיין‬
‫אויסגעלויבט דעם וועלט‪-‬בארימטן מוסר‬ ‫״ע״א • יהיה היה דבר ה'כפזל אמת י זכתב וחתם כתג כללי זה• אשר נשלת לכמה‬
‫ספר פונעם רמח"ל‪" ,‬מסילת ישרים"‪ ,‬וואס איז‬ ‫שטאט זאל ער עפעס טון קעגן אים‪.‬‬
‫גלייכצייטיג געווארן א נכס‪-‬צאן‪-‬ברזל ביי יעדן‬ ‫‪ J‬ין׳יקשכגו״ה• למען תפקחנה עיני עכ״ליס• ואזני חרשיםתפקתנר‪ •%‬זהעם ההולכים בחשן • יראוא>ל גדול י!‬ ‫נישט קענענדיג די זאך פון דער נאנט‪ ,‬און‬
‫עובד השם‪ ,‬אלס ספר וואס מ'מוז דורכלערנען‬ ‫הערנדיג פון די ווענעציאנער רבנים שרעקליכע‬
‫פון דעקל צו דעקל‪ .‬ער שרייבט דערוועגן אז‬ ‫משב; כאתצלמית• איל יגיה עליהם ; ‪‘ .‬‬ ‫ך‬ ‫זאכן איבערן רמח"ל‪ ,‬האט ער געצוואונגען‬
‫ער האט דאס געלערנט "מאה ואחד פעמים"!‬ ‫דעם רמח"ל מודה צו זיין אין א גאנצע ליסטע‬
‫און מיר רעדן דא פון אזא וואונדערליכן גאון ווי‬ ‫‪j ^ 4: h‬׳ ‪i‬‬ ‫"עבירות" וואס ער האט מכלומר'שט געטון‪,‬‬
‫– "דער גאון"! דאס זעלביגע ווערט דערציילט‬ ‫אנגעהויבן פון דעם אז ער האט עובר געווען‬
‫איבערן ספר "אדיר במרום"‪ ,‬א פירוש פונעם‬ ‫איינע פון די ספרים פון רבי משה חגיז‬ ‫אויף דער שבועה און אז ער האט דערציילט אז‬
‫רמח"ל אויפן אידרא רבא‪ ,‬אז ווען דער ספר איז‬ ‫קעגן דעם שבתאי נחמיא חייא חיון‬ ‫ער רעדט מיט מגידים פון הימל‪ ,‬אזוי אויך האט‬
‫אנגעקומען צום גר"א איז ער ארויס מקבל פנים‬ ‫דער רמח"ל געמוזט שווערן אז ער וועט מער‬
‫זיין דעם ספר אנגעטון אין בגדי שבת‪ .‬אויך האט‬ ‫י״‪Vr.‬‬ ‫גארנישט שרייבן אין קבלה‪ ,‬ער וועט מער נישט‬
‫ער זיך אויסגעדריקט‪ ,‬אז אויב דער רמח"ל וואלט‬ ‫לערנען מיט קיין שום מענטש קיין שום קבלה‪-‬‬
‫נאך היינט געלעבט וואלט ער ארויסגעגאנגען‬ ‫ישראל פארלוירן אסאך הייליגע ספרים מיט‬ ‫ספר‪ ,‬און ער וועט נישט ווייזן פאר קיינעם קיין‬
‫וואס דער רמח"ל איז אזוי בארימט געווארן‪.‬‬
‫צופיס זיך צו טרעפן מיט אים‪.‬‬ ‫כתב און חיבור אין קבלה‪.‬‬
‫אזוי אויך‪ ,‬ווען דער בארימטער בעל מוסר‬ ‫די דאזיגע פרשה פארדינט באמת גאר א‬ ‫די שרעקליכסטע זאך וואס האט נאך‬
‫[און רבי מובהק פון דעם גרינדער פון דער‬ ‫לאנגע אריכות‪ ,‬וויבאלד עס זענען פארבליבן‬ ‫פאסירט צוליב דעם איז געווען‪ ,‬דאס וואס‬
‫מוסר באוועגונג‪ ,‬הגה"ק רבי ישראל סאלאנטער‬ ‫צענדליגער בריוון ביזן היינטיגן טאג וואס‬ ‫דער מהר"י באסאן איז געווען געצווינגען צו‬
‫זי"ע] רבי זונדל פון סאלאנט איז זיך געקומען‬ ‫ווארפן א ליכט איבער דעם טרויעריגן קאפיטל‬ ‫שיקן דעם קעסטל פון ספרי הרמח"ל קיין‬
‫געזעגענען פון זיין רבי'ן‪ ,‬רבי חיים וואלאזשינער‪,‬‬ ‫געשיכטע‪ ,‬אבער צוליב ענגשאפט אין פלאץ‬ ‫פראנקפורט‪-‬דמיין‪ ,‬וואו א טייל פון די חיבורים‬
‫זענען ליידער פארברענט געווארן‪ ,‬און א טייל‬
‫דארפן מיר זיך דא אפשטעלן‪.‬‬ ‫איז באגראבן געווארן‪ ,‬און אזוי ארום האט כלל‬
‫עס איז נאר ווערד צו באצייכענען‪ ,‬אז צווישן‬
‫די גדולי ישראל וואס האבן זיך אנגענומען פארן‬
‫רמח"ל ציילן זיך די פאלגנדע רבנים‪ :‬זיין רבי דער‬
‫מהר"י באסאן‪ ,‬אבד"ק פאדאווא און ריגייו אין‬
‫איטאליע; הגה"ק רבי בנימין הכהן‪ ,‬אבד"ק ריגייו‬
‫און זקן וראש המקובלים אין איטאליע ובעל‬
‫שו"ת הרב"ך; הגה"ק רבי יונתן אייבשיץ‪ ,‬אבד"ק‬
‫אה"ו (א'לטונא‪ ,‬ה'אמבורג‪ ,‬און ו'ואנצבעק‪,‬‬
‫וואס זענען געווען דריי שטעט פאראייניגט אין‬
‫איין קהילה) אין דייטשלאנד; הגאון רבי יצחק‬
‫לאמפרונטי‪ ,‬אבד"ק פירארא אין איטאליע ובעל‬
‫ענציקלאפעדיע "פחד יצחק" (וועמען מיר האבן‬
‫אויספירליך באשריבן אין "מ ָאמענט"‪ ,‬חג הפסח‬
‫תשע"ו); הגה"ק המקובל רבי אביעד שר שלום‬
‫באזילה‪ ,‬אבד"ק ור"מ מאנטאווע אין איטאליע‬

‫ובעל אמונת חכמים‪ ,‬און נאך‪.‬‬
‫צווישן די גדולי ישראל וואס האבן‬
‫ארויסגעטרעטן קעגן דעם רמח"ל‪ ,‬ציילן זיך די‬
‫פאלגנדע רבנים‪ :‬הגה"ק רבי משה חגיז; דער‬
‫הייליגער יעב"ץ; הגאון רבי אריה לייב‪ ,‬אבד"ק‬
‫אמסטערדאם אין האלאנד (א זון פון הגאון‬
‫רבי שאול אבד"ק בריסק‪ ,‬א זון פונעם רבי'ן‬
‫ר' העשיל פון קראקא; ער איז אויך געווען א‬
‫שוואגער פונעם אנדערן גרויסן לוחם קעגן דעם‬
‫רמח"ל‪ ,‬דער יעב"ץ‪ ,‬זייענדיג אן איידעם ביים‬
‫חכם צבי); הגאון רבי יעקב פאפירש כ"ץ‪ ,‬אבד"ק‬
‫פראנקפורט‪-‬דמיין ובעל שו"ת שב יעקב; הגה"ק‬

‫ספרים שאפע‬ ‫טבת תשע״ט‬ ‫‪36‬‬

‫פארשטענדליך אז מיר מעסטן נישט די תורה'ס‬ ‫<<< פארזעצונג פון זייט ‪31‬‬ ‫איידערן ארויפפארן קיין ארץ‬
‫חשיבות לויט דער מאס פּאפּולערקייט וואס עס‬ ‫דער סאמע פּאפּולערסטער‪ .‬עס עקזיסטירט נישט‬ ‫ישראל‪ ,‬האט ער געפרעגט פון‬
‫געניסט ביי די גויי־הארצות ומשפחות האדמה‪.‬‬ ‫נאך איין־איינציגער בוך – להבדיל בין אור לחושך‬ ‫זיין רבי'ן וועלכע מוסר‪-‬ספר איז‬
‫נישט די צאל אויפלאגעס און די ציפערן שאפן איר‬ ‫ובין קודש־הקדשים לבין חולי־חולין – וואס מען‬ ‫גוט צו לערנען‪ ,‬און זיין רבי האט‬
‫חשיבות‪ .‬די הייליגע תורה'ס אייגנארטיגקייט איז‬ ‫האט איבערגעזעצט אויף אזויפיל שפּראכן און‬ ‫אים געענטפערט אז אלע מוסר‬
‫צוליב אנדערע – גאר‪ ,‬גאר אנדערע – סטאנדארטן‪.‬‬ ‫דיאלעקטן ווי "דער בייבל"‪ .‬כהיום איז גאנץ תורה־‬ ‫ספרים זענען גוט‪ ,‬אבער פארט‬
‫הימלישע סטאנדארטן פון “דברי א־לקים חיים ומלך‬ ‫נביאים־וכתובים איבערגעזעצט געווארן אויף ‪283‬‬ ‫זאל דער "מסילת ישרים" זיין‬
‫עולם”‪ ,‬פון “ברתא־דמלכא”‪ ,‬פון “קדם מפעליו מאז‪,‬‬ ‫אנדערע שפּראכן‪ .‬בלויז אויף דער ענגלישער ש‬
‫באין מעיינות חוללתי”‪ ,‬פון “ארוכה מארץ מידה‬ ‫פּראך אליין איז פארהאן לכל־הפחות פערצן‬ ‫דער וועגווייזער‪.‬‬
‫ורחבה מני ים”‪ ,‬פון “נובלות חכמה של מעלה”‪ ,‬פון‬ ‫באזונדערע איבערזעצונגען! פערצן געדרוקטע‬ ‫אין דער חסידישער וועלט‬
‫“לא תהא מחולפת”‪ ,‬פון “לא בשמים היא ולא מעבר‬ ‫מהדורות פון גאנץ תורה־נביאים־וכתובים וועלכע‬ ‫טרעפן מיר ווי דער הייליגער‬
‫לים”‪ ,‬פון קודשא־בריך־הוא איסתכל באורייתא‬ ‫מען קען היינט־צו־טאג קויפן אויפן מארק‪ ,‬ווער‬ ‫קאזשיצער מגיד זי"ע האט זיך‬
‫וברא עלמא”‪ ,‬פון “אנו עמלים ומקבלים שכר”‪ ,‬פון‬ ‫ווייסט וויפיל ווייניגער־באקאנטע נוסחאות עס‬ ‫אויסגעדריקט‪ ,‬אז אלע זיינע‬
‫“משיבת נפש‪ ,‬מחכימת פתי‪ ,‬משמחי לב‪ ,‬מאירת‬ ‫דרייען זיך ארום‪ .‬אגב‪ ,‬די סאמע ערשטע און‬ ‫מדריגות און השגות וואס ער‬
‫עינים און עומדת לעד”‪“ ,‬קודשא־בריך־הוא ישראל‬ ‫ארגינעלע איבערזעצונג פון דער תורה איז געווען‬ ‫האט דערגרייכט זענען געקומען‬
‫ואורייתא חד הוא”‪“ ,‬דבש וחלב תחת לשונך און‬ ‫א אידישע‪ ,‬דער באקאנטער "תרגום־השבעים" פּ‬ ‫צו אים דורכן ספר מסילת‬
‫טובו דודיך מיין”‪“ ,‬חיים הם למוצאיהם ולכל בשרו‬ ‫ראיעקט‪ .‬די צווייטע איבערזעצונג‪ ,‬דער "תרגום־‬ ‫ישרים‪ .‬ענליך צו דעם האט זיך‬
‫מרפא”‪ ,‬און נאך אזעלכע באגריפן‪ .‬דאס וואס די‬ ‫דער הייליגער אפטער רב זי"ע‬
‫כושים אין קאנגא אדער די עסקימאס ביים נארט־‬ ‫אונקלוס"‪ ,‬איז אויך אן אונזעריגע‪.‬‬ ‫אויסגעדריקט‪ ,‬אז זיין אנהייבן‬
‫ּפאול באנוצן זיך דערמיט איז ביי אונז לא מעלה‬ ‫עס איז נישטא נאך עפּעס א געשריבענע זאך‬ ‫שטייגן אין רוחניות איז געווען‬
‫וואס אזויפיל מאסן פון אלע קולטורן און ראסן‬ ‫אדאנק דעם ספר מסילת ישרים‪.‬‬
‫ולא מוריד‪.‬‬ ‫אין אזויפיל לענדער זאלן נוצן אזוי אפט‪ .‬אדער‬ ‫אזוי אויך דרוקט זיך דער בני‬
‫די אלע נומערן ווערן דא גענוצט בלויז אלס‬ ‫וואס מען האט געדרוקט און פארקויפט דערפון‬ ‫יששכר אויס גאר שיין איבער‬
‫הסברים פארוואס מיר זענען דער “עם־הספר” און‪,‬‬ ‫אזויפיל עקזעמפּלארן דורכאויס דער גאנצער‬ ‫דעם ספר (הוספת מהרצ"א‬
‫וועלט'ס היסטאריע ווי די אידנ'ס תנ"ך‪ .‬אויסער די‬
‫צוליב דעם‪ ,‬אונזער שייכות צו ספרים דרוקעריי‪.‬‬ ‫הערליכע מהדורות תורה־נביאים־וכתובים וועלכע‬ ‫לספר סור רע‪ ,‬אות ע')‪.‬‬
‫דער כוזרי זכרונו־לברכה באמערקט שוין‪:‬‬ ‫ווערן ארויסגעגעבן דורך אידישע פערלאגן‪ ,‬ווערן‬ ‫דער הייליגער מעזריטשער‬
‫אידן וואוינען צעשפּרייט אין אזויפיל פארשידענע‬ ‫יעדעס יאר געדרוקט אריבער זעכציג מיליאן‬ ‫מגיד זי"ע האט זיך אויסגעדריקט‬
‫לענדער‪ ,‬וואלגערן זיך ארום שוין אזויפיל‬ ‫בייבלס! זינט מען האלט חשבון האט נאך קיין‬ ‫איבערן רמח"ל‪" :‬שאין דורו היו‬
‫הונדערטער יארן מגוי־אל־גוי ומממלכה־אל־עם־‬ ‫שום "בעסט־סעלער" אין קיין שום לאנד נישט‬ ‫כדאי להבין צדקתו ופרישותו‪,‬‬
‫אחר‪ .‬אידן שרייבן איבער זייערע ספרי־תורה איינער‬ ‫איבערגעשטיגן אדער אפילו ערנסט קאנקורירט‬ ‫ולכן רבים מבני עמינו ‪ -‬מגודל‬
‫פון צווייטן‪ ,‬נישט פון עפּעס א געוויסן איינצלנעם‬ ‫מיטן בייבל‪( .‬אויסער אין ‪ 1935-1939‬אין‬ ‫חסרון דעתם ‪ -‬דברו על צדיק‬
‫כתב־יד ערגעץ־וואו‪ ,‬און פונדעסטוועגן זענען אלע‬ ‫דייטשלאנד‪ ,‬וואו יענעם ימח־שמו'ס נאצי פּארטיי‬ ‫עתק אשר לא כדת" (עדות מו"ל‬
‫אונזערע ספרי־תורה – אין אלע שטעט‪ ,‬שטעטעלעך‬ ‫האט ארויסגעגעבן "מיין קאמפף"‪ .‬מאנכע האלטן‬ ‫ספר קל"ח פתחי חכמה מפיו‬
‫און דערפער אונטער אזויפיל אנדערע רעזשימען‬ ‫אז אין די יארן פון די "קולטורלערע־רעוואלוציע"‬ ‫של רב ייבי מפיו של המגיד‬
‫און קולטורן – איינשטימיג! אלע גענוי דער זעלבער‬ ‫אין כינע‪'969 ,‬־‪ ,'669‬האבן מאא־צע־טאנג'ס ווערק‬
‫טעקסט אויף א האר נישט אנדערש איינער פונעם‬ ‫מעגליך אויך איבערגעשטיגן די צאל געדרוקטע‬ ‫ממעזריטש)‪.‬‬
‫צווייטן! אפילו די "קרי־וכתיב'ס" זענען אקוראט די‬ ‫בייבלס‪ .‬אבער כולי־עלמא־מודי אז סיי אין כינע‬ ‫אויפן ספר "קל"ח פתחי‬
‫זעלבע‪ ,‬נישט פארהאן קיינע שום "שנוי־נוסחאות"‬ ‫און סיי אין דייטשלאנד האבן גאר ווייניג מענטשן‬ ‫חכמה" איז דא א וואונדערליכע‬
‫אדער אנדערע גירסאות‪ ,‬טא דארף מען נאך א‬ ‫פאקטיש געליינט יענע ביכער‪ .‬די מאסן האבן עס‬ ‫הסכמה פונעם חסידישן גדול‪,‬‬
‫שטערקערע ראיה אז דאס איז א ג־טליכע ווערק?!‬ ‫טאקע געקויפט – פאר זיך און אלס מתנות – אבער‬ ‫הרה"ק רב ייב"י זי"ע‪ ,‬דער מגיד‬
‫נו‪ ,‬זענען מיר אפשר נישט דער "עם־הספר"?‬ ‫בלויז צו ארויסווייזן דערמיט סימפּאטיע צו דער‬ ‫פון אוסטראה‪ ,‬וואס דרוקט זיך‬
‫איז פארהאן נאך א פאלק וואס פארדינט אט דעם‬ ‫רעגירנדער פּארטיי'ס אידיאלאגיע‪ ,‬אלס חנופה‬ ‫אויס גאר שטארק איבער דער‬
‫אדער אלס שמירה‪ ...‬אזא סארט "קמיע אנטקעגן‬ ‫גרויסקייט פונעם רמח"ל‪ .‬אזוי‬
‫דאזיגן טיטל?‬ ‫א בייז אויג"‪ ...‬און אפילו אין יענע לענדער במשך‬ ‫אויך ברענגט דער ישמח משה‬
‫ביז אהער וואס איז נוגע צו תורה־שבכתב‪.‬‬ ‫יענע יארן האבן א גרעסערע צאל ליינער גענוצט‬ ‫(ליקוטים על מועדים)‪ ,‬אז‬
‫אין קומענדיגן מאמר וועלן מיר א בליק טאן צו‬ ‫ער האט מקבל געווען פונעם‬
‫זייערע בייבלס ווי יענע טינופת‪).‬‬ ‫מעזריטשער מגיד‪ ,‬אז דער ספר‬
‫אונזער תורה־שבעל־פה‪.‬‬ ‫קל"ח פתחי חכמה איז "בהיר‬

‫(פארזעצונג אי״ה אין ׳לבלר׳ חודש שבט)‬ ‫וטהור"‪ .‬‬

‫טבת תשע״ט ‪37‬‬ ‫ספרים שאפע‬

‫| ספרים מארק |‬

‫מיעוט המחזיק המרובה‬

‫שמועס מיט הרב יוסף הכהן ווייס שליט"א‪ ,‬פארפאסער פונעם פאפולערן ספר ״מיעוט המחזיק״‬

‫עס זענען פארהאן פארשידענע פארמאטן‪,‬‬ ‫דורכאויס די לעצטע שטיק צייט ווערט‬
‫מיט א הארטע דעקל אין לשה"ק וואס האט אין‬ ‫כסדר געזען פאר די אויגן דער פרישער חידוש‬
‫זיך אויך די ראשי הלכות אין אידיש‪ ,‬ווי אויך א‬ ‫בעולם הספרים‪ ,‬דער נייער ספר 'מיעוט‬
‫ספעציעלע טאשן‪-‬סייז‪ ,‬וואס איז דא אין אידיש‪,‬‬ ‫המחזיק' על הלכות מעשר כספים‪ .‬מען געפינט‬
‫עס אין אלע ספרים געשעפטן‪ .‬אינעווייניג‬
‫לשה"ק‪ ,‬אדער ענגליש‪.‬‬ ‫ווערט אנטפלעקט א הערליכן אוצר‪ ,‬וואס‬
‫יעדעס מאל וואס מען האט דאס‬ ‫איז נאך קיינמאל בעפאר געווארן אזוי שיין‬
‫איבערגעדרוקט נאכדעם וואס עס איז‬ ‫צוזאמגענומען און סערווירט ווי אויף א‬
‫אויסגעלאפן אין די געשעפטן‪ ,‬איז צוגעלייגט‬
‫געווארן הערות‪ ,‬געבויעט אויף שאלות און‬ ‫גאלדענעם טאץ‪.‬‬
‫הוספות פונעם ציבור‪ .‬אזוי אז יעצט האלט עס‬ ‫„„וואס איז די אייגענשאפט פון דעם נייעם‬

‫שוין ב"ה ביי דער ‪'4‬טער מהדורה‪.‬‬ ‫ספר?‬
‫„ „איז דער ספר אויסגעארבעט אויף הלכה‬ ‫דער ספר איז אוועקגעשטעלט אויף הלכות‬
‫מעשר כספים אראפגעגעבן אויף א גרינגן און‬
‫למעשה?‬ ‫קלארן אופן‪ ,‬און שיין מסודר לויט'ן היינטיגן‬
‫יא‪ ,‬דאס איז בעיקר געווען די מטרה פונעם‬
‫ספר‪ ,‬כדי צו וויסן את המעשה אשר יעשון‪ .‬דער‬ ‫מציאות הלכה למעשה‪.‬‬
‫ספר איז באקרוינט מיט פיל ווארעמע הסכמות‬ ‫ווען מען עפנט דעם ספר ווערט‬
‫פון גדולי הפוסקים בדורינו שליט"א‪ .‬צווישן‬ ‫אויסגעקלארט די באוואוסטע שאלה 'צי עס‬
‫אנדערע איז דער ספר דורכגעקוקט געווארן‬ ‫איז א חיוב צו געבן מעשר' און פון דארט‬
‫דורך ש"ב הגה"צ המפורסם רבי ישראל דוד‬ ‫צום קומענדיגן פרק 'פון וואס דארף מען‬
‫הארפענעס שליט"א‪ ,‬אב"ד ישראל והזמנים‪ ,‬וואס‬ ‫געבן מעשר'‪' ,‬פון וועלכע הכנסות דארף מען‬
‫באצייכנט אינעם הסכמה "ועברתי עמו על חלק גדול מן הספר והם מכוונים‬ ‫נישט געבן קיין מעשר'‪' ,‬צו וואס קען מען ניצן מעות מעשר' א‪.‬א‪.‬וו‪ .‬נאך‬
‫פארשידענע ענינים אין דער נושא ווי למשל 'אויב איך געב מעשר פארוואס‬
‫להלכה"‪.‬‬
‫„„ באגלייט צום ספר ווערט אויך פארקויפט דער 'פנקס חשבון מעשר'‪.‬‬ ‫ווער איך נישט קיין עושר'‪.‬‬
‫עס ווערט אויך געברעגנט פיל ענינים און סגולות‪ ,‬מלוקט פון אסאך‬
‫וואס איז געווען דער געדאנק?‬ ‫ערטער‪ .‬און קורצן‪ ,‬ווי מען וואלט עס באצייכנט‪ :‬א 'כל בו לעניני מעשר'‪.‬‬
‫אין פילע ספרים ווערט געברענגט אז עס איז דא א ספעציעלער ענין‬ ‫אזוי אויך פארמאגט דער ספר א קלארע מפתח מאכנדיג גאר לייכט‬
‫צו האלטן חשבון אויף די מעשר‪ .‬וואס איז צומאל גאר א שווערע זאך‪ .‬האט‬ ‫און באקוועם אנצוטרעפן די געזוכטע הלכות‪ .‬בכלל קען מען זאגן אז עס‬
‫מען דאס געלאזט דרוקן אין א קליינעם פארמאט‪ ,‬אז עס זאל זיין גרינג צו‬ ‫דארף נישט נעמען מער ווי ‪ 25‬מינוט דורכצוטון בקיצור די ראשי הלכות‬
‫פונעם ספר‪ ,‬וואס צוליב דעם האט דער ספר זוכה געווען צום חשוב'ן נאמען‬
‫האלטן אין קעשענע‪.‬‬ ‫"מיעוט המחזיק"‪ ,‬וואס באדייט א "קליינע פארמאט וואס האלט אין זיך‬
‫דער פנקס איז גאר פאזיטיוו אויפגענומען געווארן‪ ,‬און ווערט‬
‫אסאך"‪.‬‬
‫פארטיילט ביי פילע דינערס פון מוסדות'ער אלס מזכרת‪.‬‬ ‫„„ ווי מען הערט איז דער ספר שוין איבערגעדרוקט געווארן פילצאליגע‬
‫„„וואס איז דער לעצטנס אויפגעכאפטער 'פנקס חשבון הנפש'?‬ ‫מאל אויף פארשידענע שפראכן‪ .‬איז דא א חילוק צווישן די מהדורות‪ ,‬און‬
‫דער פנקס חשבון הנפש איז א באזונדערע זאך‪ ,‬וואס איז אויך דא צו‬
‫באקומען און אלע געשעפטן‪ .‬עס איז א ספעציעל אויסגעשטעלט גאר‬ ‫וויפיל פארקויפט זיך אלעס צוזאמען פון אזא ספר?‬
‫קלאר לויטן סדר היום צו קענען האלטן חשבון אויף די טייערע צייט‪ ,‬אן‬ ‫בעזהשי"ת האט זיך שוין פארקויפט בסך הכל אין די לעצטע יאר צייט‪,‬‬
‫ארויסלאזן קיין מינוט‪ .‬און צו דער זייט שיינע מאמרים בענין חשבון הנפש‪.‬‬ ‫זינט די ערשטע הוצאה‪ ,‬ארום ‪ 8000‬שטיק‪ ,‬אויף פארשידענע שפראכן‪ ,‬און‬
‫אין דעם קורצן זמן פון ווען עס איז ארויס לאור‪ ,‬פאריגן זומער זמן‪,‬‬
‫האט זיך שוין פארקויפט בערך ‪ 6000‬שטיק‪ ,‬אסאך בחורים און יונגעלייט‪,‬‬ ‫ב"ה עס איז שטארק אנגענומען געווארן ביי אלע שיכטן און קרייזן‪.‬‬
‫און אפילו ערנסטע בעלי בתים האבן זיך עס איינגעהאנדלט‪ ,‬און געבן‬ ‫בנוגע די שפראכן‪ .‬צום ערשט איז עס ארויסגעקומען אויף אידיש‪,‬‬
‫איבער גוטע גרוסן אויף די הצלחה וואס דאס האט זיי געברענגט‪.‬‬ ‫וואס איז א דבר השוה לכל נפש דא בגלילות‪ ,‬אזוי אויך איז עס לייכט‬
‫פאר בעלי בתים‪ ,‬פרויען און בחורים צו לערנען‪ .‬בהמשך הזמן האבן מיר‬
‫_______________________‬ ‫באקומען פארלאנגען אויך פון ענגליש‪-‬רעדנדע אידן‪ ,‬און מען האט עס‬
‫ישיבות און כוללים‪ ,‬ווי אויך מוסדות התורה‪ ,‬וואס ווילן‬ ‫טאקע געדרוקט אויף דער ענגלישער שפראך‪ ,‬און עס ווערט פארקויפט אין‬
‫באקומען מערערע פון די ספרים און קונטרסים‪ ,‬פאר ספעציעל‬
‫די געגנטער ווי פלעטבוש‪ ,‬פייוו טאונס‪ ,‬קווינס‪.‬‬
‫ביליגע פרייזן‪ ,‬קענען זיך פארבינדן אויפ׳ן נומער‪347-395-1958 :‬‬

‫ספרים שאפע‬ ‫טבת תשע״ט‬ ‫‪38‬‬

‫גליון ק לישראל‬ ‫בס"ד‬

‫חק לישראל המבואר‬

‫גליון ב'‬ ‫צו מפרסם זיין פארשפרייטען און מחזק זיין דאס לערנען פון חק לישראל‪,‬‬
‫ווי עס האבן געטון אבותינו ורבותינו הק' שנות דור ודור ‪.‬‬
‫טבת תשע"ט לפ"ק‬

‫משלחן המפעל‬ ‫דער לימוד פון "חק"‬

‫‪..‬קול החק‬ ‫אמאל דערמאנט עס א טאטע‪ ,‬אמאל א זיידע‪,‬‬ ‫פארצייטיש געשטאלט פון אמאל‪.‬‬ ‫א‬
‫אמאל אן עלטערער שכן פון די יונגע יארן‪,‬‬ ‫פון א אידל מיט א פשוט'ער היטל‬
‫פילע אידן האבן שוין זוכה געווען נהנה צו זיין פון די שיעורים פון הגאון‬ ‫און אמאל איינער פון די תורה‪-‬ריזן פונעם‬ ‫אויפ'ן קאפ‪ ,‬א צעריסן תהלימ'ל אין‬
‫הגדול רבי מיכל זילבער שליט"א פון ירושלים עיר הקודש‪ ,‬וואס פון‬ ‫פריערדיגן דור‪ ,‬וועמען מיר האבן נאך זוכה‬
‫זיין וואוינארט‪ ,‬שיינט ארויס אן אור איבער די גאנצע וועלט מיט זיינע‬ ‫די האנט‪ ,‬פול מיט טהרה און תמימות ‪ -‬שטייט‬
‫באקאנטע שיעורים אויף ש"ס‪ ,‬זיינע געוואלדיגע דרשות און שיעורי תורה‬ ‫געווען צו קענען‪.‬‬
‫על דרך המוסר‪ .‬דאס גאונות פון רבי מיכל שליט"א און זיין בקיאות אין‬ ‫פאר אונזערע אויגן‪ .‬ס'איז זיכער נישט פארהאן‬
‫כל התורה כולה‪ ,‬אינאיינעם מיט זיין קלארע הסברה‪ ,‬צונעמט די סוגיא‬ ‫פילע מעלות האבן די אמאליגע אידן געהאט‪.‬‬
‫אויף א קלארן פארנעם און ס'ווערט פארשטענדליך פאר אלע צוהערער‪.‬‬ ‫אבער איין זאך האט זיי אלע פארבינדן‪ ,‬דאס‬ ‫קיינער וואס בענקט זיך נישט צו די אמאליגע‬
‫אפילו די שווערסטע בלעטער אין ש"ס אדער די שווערסטע פארצווייגטע‬ ‫איז געווען דער טעגליכער סדר הלימוד פון 'חק‬
‫סוגיות‪ ,‬ווערן אויסגעקלארט כשולחן הערוך ומוכן לאכול דורך די שיעורים‬ ‫אידן‪ ,‬טאקע די פון די תקופה נאך איידער די‬
‫לישראל'‪.‬‬
‫פון רבי מיכל שליט"א‪.‬‬ ‫טעכנאלאגישע פארשריט וואס האט פארפלייצט‬
‫לאמיר ארויסברענגען אין געציילטע ווערטער‬
‫טראץ דעם גרויסן עול וואס ליגט אויף רבי מיכל שליט"א מיט זיינע‬ ‫דאס גרויסקייט פון דעם סדר הלימוד‪.‬‬ ‫די גאנצע וועלט‪.‬‬
‫פילע שיעורים וואס ער געבט תמידין כסדרן‪ ,‬האט ער במשך דעם‬
‫לעצטן יאר אוועקגעגעבן פון זיין טייערע צייט פאר "מפעל החק"‪ ,‬צו‬ ‫דאס לויטערע ריינע געשטאלט דערמאנט אונז‬
‫געבן שיעורים אויפ'ן סדר הלימוד פון חק לישראל‪ .‬פונקט ווי ביי זיינע‬ ‫פון א געשטאלט פון שעצונג און אנערקענונג‪.‬‬
‫שיעורים אויף ש"ס‪ ,‬איז אויך דא ביי די חק שיעורים אלעס מיט א זיסקייט‬
‫און קלארקייט‪ .‬יעדער פסוק‪ ,‬יעדע משנה‪ ,‬יעדעס שטיקל זוהר הקדוש‪,‬‬ ‫דער ערשטער טעגליכער לימוד‬
‫אלעס ווערט פארגעלערנט בטוב טעם ודעת אויף א לייכטן אופן‪ ,‬אז דאס‬
‫לערנען חק‪ ,‬אלס סגולה פאר א גוטע פרנסה‪.‬‬ ‫דער סדר הלימוד פון חק לישראל האט‬
‫הארץ פרייט זיך פשוט מיט א שמחה של תורה‪.‬‬ ‫ווי אויך ‪ -‬אז עס איז געווען אנגענומען ביי;‬
‫אלע אידן צוגלייך‪ ,‬תלמידי חכמים ווי בעלי‬ ‫דער הייליגער אר"י הקדוש מתקן געווען‪,‬‬
‫‪..‬בכל לשון‬ ‫בתים ‪ -‬איז דער לימוד געווען דער ערשטער‬ ‫צוזאמגעשטעלט פון אלע חלקי התורה‪ ,‬געבויט‬
‫באשטימער טעגליכער שיעור‪ .‬צי זאל עס זיין‬ ‫אויפ'ן מאמר חז"ל‪ ,‬אז א מענטש דארף יעדן‬
‫די שיעורים אוף קול החק ווערן איבערגעגעבן טעגליך כדי אז אלע אידן‬ ‫אלס דער עיקר לימוד וואס דער מענטש האט‬ ‫טאג לערנען תורה‪ ,‬נביאים‪ ,‬כתובים‪ ,‬משנה‬
‫איבער די וועלט זאלן קענען נהנה זיין דערפון‪ .‬דעריבער‪ ,‬אויסער די‬ ‫געלערנט‪ ,‬צי אלס א הקדמה צי זיינע אנדערע‬ ‫און גמרא‪ .‬דער חלק התורה איז פסוקים פון די‬
‫געוואלדיגע שיעורים פון הגאון רבי מיכל שליט"א אויף אידיש‪ ,‬זענען‬ ‫שיעורים וואס תלמידי חכמים פלעגן עוסק זיין‬ ‫וואכנדיגע סדרא ‪ -‬שנים מקרא ואחד תרגום‪ ,‬און‬
‫פארהאן נאך פארשידענע מגידי שיעור מיט שיעורים חק לישראל אויך‬ ‫בתורה העכער אכצן שעה א מעת לעת‪ .‬כאטש‬ ‫די אנדערע לימודים זענען באשטימט געווארן‬
‫די צייט וואס עס נעמט אדורכצולערנען דעם‬ ‫דורכ'ן אר"י הקדוש פון די אנדערע חלקי‬
‫אין אנדערע מקומות‪ ,‬א טייל פון זיי זענען‪:‬‬ ‫טעגליכן חק שיעור איז קורץ בכמות‪ ,‬איז אבער‬ ‫התורה און פון זוהר הקדוש‪ .‬דורכאויס די יארן‬
‫די השפעה דערפון גאר ברייט און רייך באיכות‪.‬‬ ‫האט דער חיד"א מוסיף געווען אויף דעם סדר‬
‫הרה"ג רבי יואל מייזליש שליט"א מגיד שיעור בקהל יטב לב סאטמאר‬ ‫הלימוד 'יוסף לחק'‪ ,‬וואס דאס נעמט אריין אין‬
‫ברוקלין ‪ -‬בל' אידיש‬ ‫צוליב אומבאקאנטע סיבות‪ ,‬איז דער לימוד‬ ‫זיך די לימודים פון הלכה און מוסר‪ .‬און אזוי איז‬
‫החק צוביסלעך ווי כמעט פארגעסן געווארן אין‬ ‫מען זוכה צו לערנען יעדן טאג אכט שיעורים‬
‫דער באקאנטער מגיד שיעור הרה"ג רבי שלמה לוינשטיין שליט"א‬ ‫אונזער דור‪ .‬אבער היי‪-‬יאר זענען מיר אלע גרייט‬
‫אויף א טויש! מיר לייגן זיך צוריק אריין בנחלת‬ ‫קבועים‪.‬‬
‫הרה"ג רבי משה טוביה ליעף שליט"א רב דקהל בית בנימין אגודת‬ ‫אבותינו‪ ,‬עוסק צו זיין אין דעם לימוד וואס איז‬
‫ישראל אין ברוקלין‬ ‫פארצייטנס האט דער לימוד פון חק ‪ -‬ווי‬
‫געווען א חק קבוע ולא יעבור ביי אבותינו‬ ‫מ'האט עס גערופן אין קורצן ‪ -‬זוכה געווען צו‬
‫די גאנצע סיסטעם פון קול החק איז אוועקגעשטעלט געווארן אויף אן‬ ‫ורבותינו נבג"מ ביז בלויז איין‬ ‫זיין אנגענומען ביי אלע שיכטן און קרייזן פון‬
‫אופן אז עס זאל זיין לייכט זיך צו באנוצן דערמיט‪ .‬צווישן אנדערע‪ ,‬איז‬ ‫דור פאר אונז‪.‬‬ ‫כלל ישראל‪ .‬ס'איז כמעט נישט געווען קיין איד‬
‫דא באזונדערע קנעפלעך פאר יעדן חלק פונ'ם שיעור היום‪ ,‬ווי אויף‬ ‫וואס דער לימוד זאל נישט זיין פאר אים א חק‬
‫ולא יעבור‪ ,‬טאג‪-‬טעגליך‪ .‬גדולי ישראל האבן‬
‫חומש‪,‬משנה‪ ,‬הלכה‪ ,‬זוהר הק' א‪.‬א‪.‬וו‪.‬‬
‫אויך מפליא געווען דאס גרויסקייט פון‬
‫‪..‬חק לישראל המבואר והמפואר! גרויסע און "פאקעט" סייז‬

‫אונזער דור איז א דור אין וועלכן אלע ספרים ווערן מבואר אויף א גרינגער‬
‫לשון וואס איז לייכט צו פארשטיין‪ .‬דעריבער האבן מיר זיך אריינגעלייגט‬
‫אין די הייליגע ארבעט פון ארויסגעבן א ברייטער ביאור אויפ'ן לימוד‬
‫החק‪ .‬מיט די הילף פון די וועלט בארימטע ממלכת התורה עוז והדר‪ ,‬ווי‬
‫א שטאב פון תלמידי חכמים האבן אהערגעשטעלט א ארבייט וואס איז‬

‫א חידוש בעולם התורה‪.‬‬

‫כהיום איז ב"ה פארענדיגט די חק לישראל אויף חמשה חומשי תורה‪,‬‬
‫און יעדער איז מעיד דערויף אז אזוינס איז נאכנישט געווען‪ ,‬און ווי מיר‬
‫הערן כסדר איז דורכדעם צוגעקומען פילע טויזנטער אידן וואס האבן זיך‬

‫מיטגעכאפט צום לימוד החק מידי יום ביומו‪.‬‬

‫מפעל החוק‪ :‬נתייסדה לע"נ רבותינו הק' שושילתא דדהבא לבית צאנז‪ ,‬שעודדו את צאן מרעיתם להתדבק בלימוד‬
‫הק' "חק לישראל" בכל יום ויום ה"ה מרן קוה"ק רשכבה"ג בעל הדברי חיים זי"ע אבד"ק צאנז‪,‬בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי אהרן אבד"ק צאנז‪,‬‬
‫בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי אריה לייבוש זי"ע אבד"ק צאנז ‪ ,‬בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי מרדכי זאב זי"ע הי"ד אבד"ק צאנז‪ ,‬בנו מרן הרה"ק רבי ברוך זי"ע הי"ד אבד"ק גריבוב ורב הצעיר בצאנז‪.‬‬

‫זכותם הק' וזכות כל הצדיקים הק' שיסדו וחזקו את לימוד הקדוש הזה יגן בעד כל הלומדים החשובים להתברך בכל מילי דמיטב ויתקיים ברכת הצדיקים פרנסה בשפע רב ובנקל‬

‫ר' אברהם ב‪ .‬דערציילט‪:‬‬ ‫די סגולה און ישועה דורך לימוד חק‬

‫פאר בערך ‪ 20‬יאר צוריק איז דער מצב הפרנסה אין אמעריקע געווען גאר שווער‪ .‬מיליאנען‬ ‫דאס לערנען חק לישראל איז באשטימט געווארן דורכ'ן הייליגן אר"י‬
‫האבן ליידער פארלוירן זייערע פרנסות‪ ,‬וגם אני בתוכם‪ .‬מיט די צייט זענען מיינע חובות‬ ‫הקדוש‪ ,‬זיין תלמיד רבי חיים וויטאל‪ ,‬און שפעטער דורכ'ן חיד"א מיט'ן סדר‬
‫ליידער געוואקסן‪ ,‬ביז איך בין אנגעקומען צו א מצב וואס דער באנק האט געוואלט‬ ‫"יוסף לחק"‪ .‬זיי האבן אריינגעלייגט געוואלדיגע הייליגע סודות אינ'ם לימוד‬
‫צונעמען מיין הויז‪ .‬אין מיין שווערן מצב‪ ,‬האט א ידיד מיך גע'עצה'ט צו גיין צו א געוויסער‬ ‫החק‪ ,‬און דאס איז די סיבה פארוואס דער לימוד האט אין זיך אזוי פיל סגולות‬
‫צדיק‪ ,‬פאר וועמען איך האב מיך אפגערעדט אויף מיין שווער פעקל‪ .‬דער צדיק האט מיר‬
‫מייעץ געווען אז איך זאל אנהייבן לערנען חק לישראל אויף א טעגליכן פארנעם‪ ,‬און ער‬ ‫אויף יעדן ענין ‪ -‬בני חיי ומזוני‪.‬‬
‫האט מיר מבטיח געווען אז ביז ‪ 30‬טעג וועל איך בעז"ה זען א ישועה‪ .‬און אזוי האט טאקע‬
‫פאסירט‪ ,‬פון די ברכה פונ'ם צדיק ‪ -‬באזירט אויף די ווערטער פונ'ם הייליגן שינאווער‬ ‫ספעציעל האבן צדיקים פון אלע דורות געזאגט‪ ,‬אז דער לימוד החק איז‬
‫רב זי"ע ווי דערמאנט ‪ -‬בין איך ב"ה געהאלפן געווארן‪ .‬אינ'ם זעלבן חודש ווען איך האב‬ ‫שטארק מסוגל אויף פרנסה‪ ,‬ווי ס'איז באקאנט וואס דער הייליגער שינאווער‬
‫אנגעהויבן צו לערנען חק מיט א קביעות‪ ,‬האט מען מיר פארגעלייגט גאר א גוט געשעפט‪,‬‬ ‫רב זי"ע האט געזאגט‪ ,‬אז לערנען חק לישראל טאג טעגליך איז א סגולה פאר‬
‫וואס איך האב פארדינט גאר אסאך געלט דערפון‪ ,‬אויף אזוי ווייט אז איך האב געקענט‬ ‫פרנסה‪ ,‬און ער האט דאס געבויט אויף א לשון הגמרא (ביצה טז‪" ,):‬חק ‪ -‬לישנא‬
‫אפצאלן אלע מיינע חובות‪ ,‬באצאלן דעם באנק אז זיי זאלן נישט צונעמען מיין הויז‪ ,‬און‬
‫דמזונא הוא"‪.‬‬
‫ס'איז מיר נאך געבליבן א פאר דאלער אויף צום לעבן פאר א לענגערע תקופה‪.‬‬ ‫*‬

‫"בשעת'ן לערנען חק‬ ‫לשון חכמים מרפא‬
‫טרעף איך תשובות פאר די‬
‫וואס פרעגן אן ביי מיר"‪...‬‬ ‫תשובה ליום הדין‬

‫דער סאטמארער רבי הרה"ק רבי יואל טייטלבוים זצוק"ל‬ ‫קביעות עתים לתורה איז איינע פון די זאכן אויף וואס מ'פרעגט א מענטש ביים יום הדין‬
‫האט דערציילט‪ :‬נאך די הסתלקות פונ'ם הייליגן ייטב לב פון‬ ‫לאחר מאה ועשרים‪ .‬לעצטנס איז פארשפרייט געווארן דער לימוד חק לישראל‪ ,‬וואס דאס איז אין‬
‫סיגוט זצוק"ל‪ ,‬ווען מיין טאטע דער קדושת יום טוב זצוק"ל האט‬ ‫א בחינה פון מיעוט המחזיק את המרובה‪ ,‬און דאס איז אזוי חשוב‪ ,‬וויבאלד אין אזא קורצער זמן‬
‫איבערגענומען דאס רבנות אין סיגוט‪ ,‬איז איין טאג געקומען צו אים‬ ‫לערנט מען אלע סארט לימודים‪ .‬דאס איז מסודר דורכ'ן הייליגן אר"י הקדוש ותלמידיו‪ ,‬מ'לערנט‬
‫זיין עלטערער ברודער הרה"ק רבי משה יוסף טייטלבוים זצוק"ל‬ ‫דארט חכמה‪ ,‬מוסר און דינים‪ .‬ווי שיין איז דער מנהג פון געוויסע שטעט וואס די אידן נעמען זיך‬
‫וועלכער איז געווען רב אין די שטאט אוהעל‪ ,‬כדי זיך מייעץ צו‬ ‫צוזאם יעדן טאג צו לערנען דעם סדר חק לישראל‪ ,‬א מגיד שיעור לערנט פ ָאר פאר אלעמען‪ ,‬ער‬
‫זיין מיט אים צי ער זאל אננעמען א רבנות פאסטן אין אן אנדערע‬ ‫איז מסביר די הלכות‪ ,‬און טיילמאל אויך די ווערטער פונ'ם זוהר הקדוש‪ ,‬און אזוי אויך דער סדר‬
‫שטאט‪ .‬דער קדושת יום טוב האט אים אויסגעהערט‪ ,‬און דאן האט‬
‫ער אים געזאגט‪" ,‬איך בעט דיך מיין גרויסער ברודער‪ ,‬ווארט צו ביז‬ ‫יוסף לחק‪ ,‬אויף אזא אופן אז אפילו דער גרעסטער עם הארץ קען זוכה זיין דאס צו לערנען‪...‬‬
‫מארגן און איך וועל דיר ענטפערן וואס צו טוען"‪ .‬צומארגנס האבן‬ ‫(פלא יועץ‪ ,‬קביעות)‬
‫זיך די צוויי ברידער ווידער געטראפן‪ ,‬און דער קדושת יום טוב האט‬
‫אריכות ימים‬
‫אים געענטפערט וואס ער האט צו טוען‪.‬‬
‫ס'איז זיכער אז דאס לערנען דעם סדר פון חק לישראל איז א סגולה פאר אריכת ימים און‬
‫צו אלעם גוטן וואס דאס אויג האט נאכנישט געזען‬

‫פרעגט אים זיין ברודער‪" ,‬פארוואס האסטו מיר דאס נישט‬ ‫(יסוד ושורש העבודה שער הניצוץ פרק ו‪ ,‬נאכ'ן מבאר זיין‬
‫געקענט ענטפערן נעכטן?" האט דער קדושת יום טוב זיך אנגערופן‪,‬‬ ‫באריכות דעם סדר הלימוד פון חק)‬
‫"איך לערן יעדן טאג חק לישראל‪ ,‬און פון דארט באקום איך די‬
‫תשובות אויף די שאלות וואס מ'פרעגט מיר‪ .‬היינט ווען איך האב‬ ‫דבר יום ביומו‬
‫געלערנט דעם חק פון מאנטאג פרשת בשלח‪ ,‬האב איך‬
‫געלערנט די ווערטער פון די גמרא‪ ,‬מאן דביש ליה בהאי‬ ‫ער פלעגט זאגן עטליכע קאפיטלעך תהלים מיט א זיסקייט יעדע נאכט‪ ,‬און אזוי אויך האט‬
‫מתא ילך למתא אחרינא‪ ,‬וועמען עס איז שלעכט אין‬ ‫ער זיך איינגעפירט מיט א קביעות צו זאגן טעגליך דעם סדר החק‪.‬‬
‫איין שטאט‪ ,‬זאל גיין צו א צווייטע שטאט‪ .‬דעריבער‬
‫(מתוך עדותו של הרב יעקב ליפשיץ‬
‫האב איך געוואוסט וואס צו ענטפערן"‪.‬‬ ‫מזכירו של רשכבה"ג הגאון‬
‫רבי יצחק אלחנן ספעקטאר)‬

‫על פי סוד‬

‫דער סאטמארער רבי האט צוגעלייגט‪ ,‬אז‬ ‫די חק לישראל המבואר איז‬ ‫ברוך ה' אז ס'איז שוין פארשפרייט געווארן ביי אלע בעלי בתים‪ ,‬אז‬
‫כאטש זיין טאטנ'ס סדר היום איז געווען פול‬ ‫שוין היינט צוטאג דא צו‬ ‫תיכף נאכ'ן דאווענען‪ ,‬לערנט מען דעם סדר חק לישראל לויט א סדר‬
‫מיט מערערע שיעורים‪ ,‬סיי וואס ער האט‬ ‫באקומען אין ‪ 2‬הערליכע‬ ‫קבוע טאג טעגליך‪ .‬און אפילו תלמידי חכמים וואס לערנען שוין תורה‪,‬‬
‫אליין געלערנט און סיי וואס ער האט געלערנט‬ ‫אויפלאגעס‪ ,‬גרויסע און‬ ‫נביאים‪ ,‬כתובים‪ ,‬גמרא און תוספות‪ ,‬דאך איז גוט אז זיי זאלן לערנען דעם‬
‫מיט זיינע תלמידים אין די גרויסע ישיבה‬ ‫קליינע סייז'ס‬ ‫ספר חק לישראל‪ ,‬וויבאלד דער הייליגער אר"י הקדוש האט דאס מסדר‬
‫וואס ער האט געפירט‪ ,‬דאך האט ער קיינמאל‬ ‫געווען על פי סוד‪ .‬און אזוי שטייט אין ספר זכרון יהודה פון הגאון הקדוש‬
‫פארפאסט צו לערנען זיין שיעור קבוע און חק!‬ ‫בעל אמרי אש‪ ,‬א תלמיד פון חתם סופר‪ ,‬אז ער פלעגט לערנען דעם סדר‬

‫החק יעדן טאג‬

‫(ליקוטי מהרי"ח)‪.‬‬

‫ב‬

‫הגליון נתנדב ע״י‪ :‬הרה״ח הנגיד ר׳ יעקב קליין שליט״א לרפואת הרה״צ ר׳ אלעזר מרדכי בן אסתר יהודית רב דקהילת ברסלב צפת לרפו״ש‬

‫ ק‬ ‫דער לימוד פון אלע‬ ‫דער הייליגער רמב"ם‬
‫לישראל‬ ‫חלקי התורה‬
‫א דוגמא פון יגיעה בתורה טראץ זיינע פילע טרדות‬

‫מענטש דארף איינטיילן זיינע יארן‪ ,‬א דריטל לערנען מקרא‪ ,‬א דריטל‬ ‫רבי שמואל אבן תיבון איז געווען פון די גרויסע חכמים אין זיין דור‪ .‬זיין גרויסקייט‬
‫אין תורה‪ ,‬אינאיינעם מיט זיין קענטעניס אין לשון הקודש און אזוי אויך אין די‬
‫משנה‪ ,‬און א דריטל גמרא (קידושין ל‪.).‬א‬ ‫אראבישע שפראך‪ ,‬האט געברענגט צו דעם אז דער הייליגער רמב"ם האט זיך‬
‫פארלאזט אויף אים מיט'ן איבערזעצן זיינע ספרים וואס ער האט געשריבן אויף‬
‫די דערמאנטע ווערטער פון די גמרא וואס שטעלן אוועק א קלארע הוראה אויף‬
‫דער סדר הלימוד‪ ,‬איז באמת א פלא‪ ,‬צי דען פירן מיר זיך אזוי? צי דען טיילן‬ ‫אראביש צו לשון הקודש (ווי דער ספר מורה נבוכים‪ ,‬און נאך)‪.‬‬

‫מיר איין אונזער צייט פון לערנען אויפ'ן דערמאנטן סדר?‬ ‫פונקט ווי דער רמב"ם האט געשעצט רבי שמואל‪ ,‬אזוי איז אויך געווען אויף‬
‫פארקערט דאס שעצונג פון רבי שמואל צום רמב"ם‪ ,‬דערצו זיין גרויסע שאיפה זיך‬
‫מערערע תירוצים זענען שוין געזאגט געווארן צו פארענטפערן די קשיא‪,‬‬ ‫צו באגעגענען מיט'ן רמב"ם פנים אל פנים‪ ,‬כדי צו שמועסן מיט אים בדברי תורה‬
‫אבער אויף אן אנדערן אופן פון אלע‪ ,‬האט דער הייליגער אר"י הקדוש עס‬ ‫און עניני רפואה‪ ,‬וויבאלד פונקט ווי דער רמב"ם‪ ,‬איז רבי שמואל אויך געווען פון די‬
‫פארענטפערט‪ ,‬ער האט מתקן געווען און מייסד געווען דעם לימוד חק לישראל‪.‬‬ ‫גרויסע חשוב'ע דאקטוירים אין זיין דור‪ .‬אין א בריוו וואס רבי שמואל האט געשיקט‬
‫פון זיין וואוינארט אין גרנדה‪ ,‬שפאניע‪ ,‬צום רמב"ם וועלכער האט געוואוינט אין‬
‫במקרא‬ ‫מצרים‪ ,‬וואו ער שמועסט אויס מיט אים געוויסע ענינים פון זיין ספר מורה נבוכים‪,‬‬

‫דער טעגליכער לימוד פון חק‪ ,‬הייבט זיך אן מיט פסוקים פון די וואכנדיגע‬ ‫דרוקט ער אויס זיין שטארקער ווילן זיך צו באגעגענען מיט אים‪.‬‬
‫פרשה‪ ,‬שנים מקרא ואחד תרגום‪ .‬די צאל פון די פסוקים פאר יעדן טאג זענען‬
‫אוועקגעשטעלט על פי קבלה‪ ,‬זונטאג און מיטוואך לערנט מען זעקס פסוקים‪,‬‬ ‫דער רמב"ם האט זיך שטארק געפרייט צום בריוו‬
‫מאנטאג לערנט מען פיר פסוקים‪ ,‬און דינסטאג און דאנערשטאג לערנט מען‬ ‫וואס ער האט באקומען פון רבי שמואל‪ ,‬אבער ער‬
‫פינף פסוקים‪ .‬ליל ששי לערנט מען זעקס און צוואנציג פסוקים כמנין שם‬ ‫האט זיך אנטשולדיגט אויף דעם וואס ער האט‬
‫נישט די געלעגנהייט זיך צו טרעפן מיט אים‪ .‬ער‬
‫הוי"ה‪.‬‬ ‫איז מאריך דארט אינ'ם בריוו אים צו דערציילן‬
‫איבער זיין אנגעשטרענגטער סדר היום‪ ,‬ווען‬
‫נאכ'ן לערנען די פסוקי התורה‪ ,‬איז פארהאן א סדר פון לימוד נביאים‪ ,‬אחד‬ ‫אינדערפרי דארף ער לויפן צום קעניגליכן‬
‫מקרא ואחד תרגום‪ .‬בדרך כלל זענען די פסוקים פון די הפטרה פון די וואך‪.‬‬ ‫פלאץ אין קהיר וואס איז אזוי ווייט ווי צוויי‬
‫תחומי שבת פון זיין הויז‪ ,‬און דארט דארף ער‬
‫דאן זענען דא פסוקים פון כתובים‪ ,‬וואס נעמט אריין גאנץ ספר משלי‪ ,‬און אזוי‬ ‫זיך פארזוימען ביז בערך חצות היום‪.‬‬
‫אויך פסוקים פון ספר תהלים‪.‬‬
‫בחצות היום ווען ער קומט צוריק אן אהיים‪,‬‬
‫במשנה ובתלמוד‬ ‫טרעפט ער פילע מענטשן ‪ -‬גוים ווי אידן‪,‬‬
‫חשוב'ע ווי נישט חשוב'ע ‪ -‬וועלכע ווארטן אים‬
‫די זעקס טעג פון די וואך זענען איינגעטיילט קעגן די ששה סדרי משנה‪,‬‬ ‫אפ ביי זיין שטוב‪ .‬עס געפינען זיך דארט שופטים‬
‫זונטאג לערנט מען א פרק משניות פון סדר זרעים‪ ,‬מאנטאג פון סדר מועד‪,‬‬ ‫און שוטרים‪ ,‬אוהבים און שונאים‪ ,‬א געמיש פון אלע‬
‫דינסטאג פון סדר נשים‪ ,‬מיטוואך פון סדר נזיקין‪ ,‬דאנערשטאג פון סדר קדשים‬ ‫סארטן וואס ווייסן שוין ווען ער קומט צוריק אן אהיים‪.‬‬
‫און פרייטאג פון סדר טהרות‪ .‬יעדן טאג פון די וואך‪ ,‬הייבט זיך אן דער לימוד‬ ‫איך גיי אראפ פון די בהמה און איך וואש זיך די הענט‪ ,‬און‬
‫משניות דארט וואו מ'האט זיך אפגעשטעלט די פארגאנגענע וואך יענעם טאג‪.‬‬ ‫דאן בין איך פארנומען מיט'ן זיי היילן און זיי שרייבן אנווייזונגען ווי אזוי זיך צו היילן‪.‬‬

‫דער טעגליכער לימוד הגמרא‪ ,‬האט בדרך כלל א שייכות צו די משנה וואס‬ ‫דאס גייט אן ביז ביינאכט‪.‬‬
‫מ'האט געלערנט יענעם טאג‪ ,‬און טיילמאל איז די סוגיא פון די גמרא טאקע‬
‫דער רמב"ם לייגט צו‪ ,‬אז זיין אנגעשטרענגטער סדר היום מוטשעט אים אזוי‬
‫אויף די משנה וואס מ'האט געלערנט‪.‬‬ ‫אויס‪ ,‬אז ווען עס קומט ביינאכט האט ער אפילו נישט קיין כח צו רעדן‪ ,‬אזוי אז‬
‫עס קומט אויס אז קיינער קען נישט רעדן מיט מיר פערזענליך אויסער אום שבת‬
‫קבלה ‪ -‬זוהר הקדוש‬
‫קודש‪.‬‬
‫נאך א חלק פון תורה שבעל פה וואס מ'לערנט יעדן טאג‪ ,‬איז דער לימוד ספר‬
‫הזוהר הקדוש אויף די וואכנדיגע סדרא‪ .‬געווענליך איז דאס א מוסר שמועס‪,‬‬ ‫ווען מ'לייענט אט דעם בריוו פונ'ם רמב"ם‪ ,‬שטעלט זיך א שאלה‪ .‬אויב דער‬
‫וואס האט א שייכות צו ענינא דיומא‪ .‬אין די ימי השובבי"ם לערנט מען ענינים‬ ‫רמב"ם איז געווען אזוי פארנומען אלע זיינע יארן‪ ,‬נו ווען האט ער געהאט צייט צו‬
‫וואס זענען מעורר צו תשובה‪ ,‬אין די דריי וואכן צווישן שבעה עשר בתמוז און‬ ‫שרייבן אלע זיינע ספרים‪ ,‬ווי דער יד החזקה להרמב"ם‪ ,‬זיין פירוש אויף ששה סדרי‬
‫תשעה באב לערנט מען ענינים אויפ'ן חורבן בית המקדש א‪.‬א‪.‬וו‪ .‬יעדן פרייטאג‬ ‫משנה‪ ,‬מורה נבוכים‪ ,‬שמונה פרקים‪ ,‬זיינע פילע בריוו צו מערערע קהלות ישראל‬
‫בכל מקומות מושבותיהם‪ ,‬און נאך און נאך ‪ -‬ווען האט ער געהאט צייט פאר דאס‬
‫לערנט מען ענינים פון שבת קודש וואס ווערן דערמאנט אין זוהר‪.‬‬
‫אלעס?‬
‫יוסף לחק ‪ -‬הלכה ומוסר‬
‫דער ענטפער צו די שאלה געפינען מיר אין די ווערטער פונעם רמב"ם זעלבסט‬
‫די הלכות און מוסר וואס מ'לערנט אינ'ם סדר החק‪ ,‬ווערן אנגערופן מיט'ן‬ ‫אין הלכות תלמוד תורה‪ ,‬וואו ער שרייבט‪ :‬יעדער איד איז מחוייב צו לערנען תורה‪,‬‬
‫נאמען יוסף לחק‪ ,‬על שם דער חיד"א וואס האט דאס מייסד געווען‪ .‬רוב הלכות‬ ‫סיי אן ארימאן און סיי אן עושר‪ ,‬סיי א געזונטער מענטש און סיי א בעל יסורין‪ ,‬סיי‬
‫זענען פונעם רמב"ם‪ ,‬און אויך איז דא הלכות פון שולחן ערוך‪ .‬דער סדר הלימוד‬ ‫א יונגער מענטש און סיי אן אלטער מיט זיינע שוואכע כוחות‪ ,‬אפילו אן ארימאן‬
‫וואס דארף צוזאמנעמען געלט זיך צו קענען האלטן ביים לעבן‪ ,‬און אפילו איינער‬
‫פון פרייטאג איז בדרך כלל פון הלכות שבת‪.‬‬ ‫וואס דארף אויסהאלטן א ווייב מיט קינדער‪ ,‬איז ער מחוייב צו באשטימען א צייט צו‬

‫דאס לערנען מוסר פונ'ם סדר החק‪ - ,‬ובפרט אין די יעצטיגע טעג פון‬ ‫לערנען בייטאג און ביינאכט‪ ,‬ווי עס שטייט אין פסוק‪ ,‬והגית בו יומם ולילה‪.‬‬
‫שובבי"ם ‪ -‬איז געווענליך א ליקוט פון פריערדיגע מוסר ספרים‪ ,‬ווי שערי‬
‫תשובה לרבינו יונה‪ ,‬ספר חסידים פון רבי יהודה החסיד‪ ,‬ספר חרדים פון רבי‬ ‫און דער רמב"ם איז טאקע געווען א נאה דורש ונאה מקיים‪ .‬יעדע איבריגע‬
‫מינוט פון טאג וואס ער איז נישט געווען פארנומען צו היילן די קראנקע‪ ,‬האט‬
‫אלעזר אזכרי‪ ,‬און שער הקדוש פון רבי חיים וויטאל‪ ,‬און נאך‪.‬‬ ‫ער אויסגענוצט אויף צום לערנען די הייליגע תורה‪ ,‬און פון דעם איז געבליבן זיין‬

‫אבער נישט יעדער איד איז זוכה צו זיצן באהלה של תורה במשך רוב שעות פונ'ם טאג‪,‬‬ ‫הייליגע ירושה לדורות עולם‪.‬‬
‫מ'איז פארנומען מיט טרדות הפרנסה און אנדערע זאכן וואס נעמען צו די מנוחה פונ'ם‬
‫דער פסוק זאגט‪ ,‬לא ימוש ספר התורה הזה מפיך והגית בו יומם ולילה‪ .‬ס'איז נישטא‬
‫מענטש‪ ,‬און דאס האלט אונז אפ פון עוסק זיין בחיי עולם דורכאויס דעם טאג‪.‬‬ ‫קיין איין איד‪ ,‬וואס דער פסוק ציטערט נישט אויף זיין נשמה‪ ,‬ווייל דאס לערנען תורה איז‬
‫דאס חיות פון יעדן איד‪ .‬אינדערפרי נאך ברכת התורה‪ ,‬איידער מיר הייבן אן תפלת שחרית‪,‬‬
‫אבער פון די אנדערע זייט‪ ,‬ווער וויל דען נישט זוכה זיין צו תורה‪ ,‬און ווער וויל דען נישט‬ ‫זאגן מיר די משנה אלו דברים שאין להם שיעור‪ ,‬און אזוי אויך פאר תפלת מנחה זאגן מיר‬
‫לערנען יעדער חלק פון די תורה הקדושה? ווער וויל דען נישט קונה זיין ברייטע ידיעות אין‬
‫דעם קאפיטל אשרי יושבי ביתך‪ ,‬כדי זיך צו שטעלן דאווענען מתוך דברי תורה‪.‬‬
‫משנה‪ ,‬גמרא‪ ,‬הלכה און מוסר? און וואס איז מיט א שטיקל זוהר הקדוש?‬

‫ג‬

‫חק לישראל איז א סדר לימוד יומי וואס חק‬
‫נעמט אריין שנים מקרא ואחד תרגום‪ ,‬א‬
‫טעגליכע משנה‪ ,‬הלכה‪ ,‬מוסר און זוהר‪.‬‬
‫מיט א סדר הלימוד וואס איז ספעציעל‬
‫אוועקגעשטעלט פאר יעדן טאג פון יאר‪.‬‬

‫יעדער לערנט‬ ‫לישראל‬ ‫חק‬

‫וואס איז אן‬

‫אלטער לימוד‬

‫אוועקגעשטעלט‬

‫געווארן דורכ'ן אר"י הקדוש‪ ,‬איז אלץ געווען‬

‫אנגענומען בכל תפוצות ישראל‪ .‬דאס איז‬

‫געווען ווי ברויט צום עסן פאר יעדן‪ ,‬תלמידי‬

‫חכמים ווי בעלי בתים צוגלייך‪ ,‬כולל יונגעלייט‬ ‫שובבי"ם‬
‫און חק לישראל‬
‫ווי ביזנעסלייט‪ ,‬אלטע ווי יונגע‪ ,‬אלע האבן‬
‫דער הייליגער ווילעדניקער זי"ע שרייבט אין‬
‫געלערנט חק לישראל מידי יום ביומו‪.‬‬ ‫זיין ספר "שארית ישראל" (שער השובבים)‪:‬‬
‫"איך האב מקבל געווען פון מיינע רבי'ס אז‬
‫סדר שמות‬ ‫צום נייעם סדר שמות‪,‬‬ ‫דער ריכטיגער תיקון פאר די עניינים פון‬
‫מיט'ן נייעם טעלעפאן‬ ‫'שובבים' איז דורך זיך באהעפטן מיט דער‬
‫תורה הקדושה‪ ,‬סיי תורה שבכתב און סיי‬
‫ליין וואו מ'קען הערן‬ ‫תורה שבעל פה‪ ,‬און דאס איז דורך לערנען‬
‫דעם ספר הקדוש 'חק לישראל'‪ .‬און א רמז‬
‫בא'טעמ'טע‬ ‫געשמאקע‬ ‫דערצו איז דער פסוק 'וחוק בשארו שם'"‪.‬‬

‫שיעורים אויפ'ן סדר החק דורך וועלט‬

‫בארימטע מגידי שיעור‪ ,‬און נאכדערצו מיט'ן‬

‫נייעם חק לישראל המבואר וואס איז נאר וואס‬

‫ארויסגעקומען אין ‪ 2‬סייזעס‪ ,‬וועלן מיר זיך‬

‫אלע מצרף זיין צום טעגליכן באשטימטן לימוד‬

‫מיט א שטארקייט‪.‬‬

‫אזוי ווי טויזנטער אידן האבן זיך מצרף מיט די לומדי‬ ‫מודעה לגבאי‬
‫החק אין עס איז דא א מאנגל פין חק׳ס אין די שילן‬ ‫בתי מדרשים‬
‫פארטיילט מען לזיכוי הרבים געבינדענע נייע חק׳ס‬

‫המבואר בחינם פאר בתי מדרשים‬

‫‪FLYINKOLORS‬‬ ‫אויב האט איר נאך נישט באשטעלט אייער חק אויף שמות‬
‫חלק א' און חלק ב'‪ ,‬אזוי אויך א בית מדרש וואס האט נאך‬

‫אינגאנצן נישט באקומען אין זיי ווילן א גאנצע סעט‬

‫קול מפעל החק‪212-444-9955 :‬‬ ‫ביטע רופט אריין וואס פריער צו ‪845-637-3323‬‬

‫קול הלשון‪718-906-6400 :‬‬ ‫אדער שיקט אן אימעיל צו ‪[email protected]‬‬

‫כל הקודם זכה‬

‫בברכת להגדיל תורה ולהאדירה‬

‫‪MIFAL HACHOK | 991 Willoughby Ave Suite 200 Brooklyn NY 11221 | 718.506.9365 | [email protected]‬‬

‫גליון זו נתנדב ע״י ידידנו הנדיב הנכבד מוה"ר יהודה בן שרה רבקה לאוי"ש כהנה הי"ו‬

‫להרבות ולחזק לימוד בספר הק' "חק לישראל" ויה"ר שבזכות פעולותיו הכבירים להרבות לימוד הקדוש זה יזכה לרפואה שלימה במהרה בתוך שאח"י ולכל השפעות טובות‬

‫| כשרות |‬ ‫בס"ד‬

‫הרב אלימלך פריעדמאן‬

‫משגיח בוועד הכשרות טארטיקוב בראשות הרה"ג יחיאל באב"ד שליט"א‬

‫אין קעז פאבריק‬

‫פראנצויזישן פארשער מיט'ן נאמען לואיס‬ ‫היימישע בעלי מכשירים טוען אין אזא פאל איז‬ ‫לס א הקדמה כללי איז כדאיא‬
‫פאסטער‪ ,‬וואס האט פרובירט אויפצוקומען מיט‬ ‫אז מען טוישט אריבער צו אן אנדערע "האלדינג‬
‫א מהלך וויאזוי וויין – מיט וואס פראנקרייך‬ ‫טאנק" אזוי אז די מילך זאל נישט ליגן ‪ 24‬שעה‬ ‫מקדים צו זיין אז די סעריע‬
‫איז געבענטשט – זאל זיך האלטן לענגער און‬ ‫אין דעם זעלבן טאנק‪ .‬אין דעם טאנק לויפען‬ ‫ארטיקלען זענען געשריבן באופן‬
‫עס זאל נישט אזוי שנעל זויער ווערן‪ ,‬איז ער‬ ‫לאנגע אייזענעס וואס ווערט גערופן ‪agitator‬‬ ‫כללי‪ ,‬און אין יעדע קעז פאבריק‬
‫אויפגעקומען אין יאר ‪ 1863‬מיט דעם געדאנק‬ ‫וואס דאס מישט די מילך‪ ,‬און עס זענען פארהאן‬ ‫איז דא געוויסע שינויים הן אין‬
‫אז אויב מען הייצט אן די וויין הרג'עט עס די‬ ‫וואס טענה'ן אז דאס העלפט אז עס זאל נישט‬
‫באצילן און די וויין האלט זיך לענגער‪ ,‬אבער‬ ‫ווערן כבוש‪( ,‬וכדעת רב אחד המובא בעיקרי‬ ‫דעם פסאדררציפיוןטידשערגפערשאטדואלקטציעפואןון האןמאאיןל‪ .‬דעםא‬
‫מען דארף עס תיכף ומיד אפקילן כדי עס זאל‬ ‫הד"ט הובא בפתחי תשובה סי' ס"ט ס"ק ל"ג)‬
‫אבער רוב בעלי מכשירים פארלאזען זיך נישט‬ ‫אופן פוהןפראאדאויקדצליע‪.‬מיטמירא פהאשובןט'עארויסהיגטעלקליבן‬
‫נישט פארלירן דעם טעם‪.‬‬ ‫אויף דעם‪( ,‬וכפי שמובא בפת"ש שם שאף אותו‬ ‫איין סאודירפ'וןואקסאופו‪,‬עטא זיציןעריליסיןכטתהפלאירמ'דלי אחיןשוב'ע‬
‫שפעטער מיט די יארן האט מען אדאפטירט‬
‫דעם געדאנק אויך אויף מילך‪ ,‬און דאס האט‬ ‫רב חזר בו)‪.‬‬ ‫די הליאיננטע‪,‬רפומילטמציוטהאטלהטרן‪.‬ה און תמימות ‪ -‬שטייט‬
‫שטארק געהאלפן קעגן דעם וואס עס איז ביז‬ ‫עס זענען דא אזעלכע וואס זענען‬
‫דעמאלט געווען אן אפטע ערשיינונג אז מענטשן‬ ‫אויפגעקומען מיט אזא המצאה‪ .‬יעדע טאנק‬ ‫פאר אונזערע אויגן‪ .‬ס'איז זיכער נישט פארהאן‬
‫זאלן ערנסט קראנק ווערן נאכ'ן טרינקען מילך‪,‬‬ ‫האט א פלאץ פון וואו די מילך קומט אריין און‬
‫ווייל די מילך איז געווען פארפעסטעט מיט‬ ‫אן אנדערע פלאץ פון וואו די מילך גייט ארויס‪,‬‬ ‫קיינער וואס בענקט זיך נישט צו די אמאליגע"סיילאו –‬
‫שעדליכע באקטעריע‪ .‬אין יאר ‪ 1910‬איז עס‬ ‫נעמט מען א פאמפ און מען איז עס מחבר צום‬
‫געווארן א געזעץ אין ניו יארק סטעיט אז אלע‬ ‫פלאץ פון וואו די מילך קומט ארויס און די‬ ‫אידן‪ ,‬טאקע די פון די תקופה נאך איידער די‬
‫מילך וואס מען פארקויפט פאר די מאסן דארף‬ ‫אנדערע זייט איז מען מחבר צו דעם פלאץ וואו‬
‫די מילך קומט אריין‪ ,‬און מען לאזט עס גיין‬ ‫טעכנאלאגישע פארשריט וואס האט פארפלייצטה ָאלדינג טאנק"‬
‫פארדעם ווערן פעסטוריזירט‪.‬‬ ‫און מען רעכנט אויס אז במשך ‪ 24‬שעה זאל די‬ ‫די גאנצע וועלט‪.‬‬
‫די אופן וויאזוי די פעסטערייזער ארבעט‬
‫איז ווי פאלגנד (עס זענען דא נאך אופנים ווי‬ ‫גאנצע מילך ארויסגיין און צוריק אריינגיין‪.‬‬ ‫דאס לוינטאעכרדעעםרייונועאסגעשדטעראלטמ דשגעירחמאנבטאקואוקנזט די‬
‫אזוי דער מאשין ארבעט‪ ,‬אבער מיר שרייבן דא‬ ‫אנדערע אבער זענען נישט צופרידן פון‬ ‫פוןחאותגמעושתטאפולנטעםפוןטרשאעקצ‪,‬ונגאיזאוןדעאנרערגוקיענומנחג‪.‬בר א‬
‫איין אופן היות דאס איז פשטות די מערסטע‬ ‫דעם‪ ,‬מיט דער טענה אז היות מען איז מחבר‬ ‫פייפ צום טראק‪ ,‬און די גאנצע אינהאלט פונעם‬
‫פארשפרייט)‪ :‬עס לויפן לאנגע רערן וואס אין‬ ‫דעם פאמפ‪ ,‬און אזוי אויך די פייפ וואס טראגט‬ ‫טראק גייט אריין אין א גרויסן טאנק‪ ,‬וואס ווערט‬
‫דעם לויפט סטיעם פונעם בוילער און ארום דעם‬ ‫אריין די מילך‪ ,‬איז אפשר הייסט דאס גאר ווי‬ ‫גערופן "סיילאו" אדער "ה ָאלדינג טאנק"‪ .‬ווי‬
‫איז דא נאך א רער וואס אין דעם לויפט די מילך‬ ‫איין כלי מיט דעם טאנק און עס הייסט ווייטער‬ ‫דעפרארסשדטרענדהללייךמודמאכפוטן דחעקר מלישגשירחאלקודהםא זטיכער‬
‫און די סטיעם הייצט אן די מילך צו בערך ‪170-‬‬ ‫ווי די מילך איז געווען ‪ 24‬שעה אין דער זעלבער‬ ‫דעראז הדייעלריגעטראנקאר"אייז הליקידודישג אמוןתקןאינגגאעונוצעןן‪ ,‬ריין‪.‬‬
‫‪ 160‬דעגרי (פארענהייט)‪ ,‬און תיכף דערנאך‬ ‫כלי‪ ,‬נאר עס ווערט בלויז ארום געמישט און אויף‬ ‫צוזאדמאגרעטשלטיעגלטטדפיוןמיאללךע בחילזקימעהןתומרהא‪,‬כגטעבדוייטטשיז‪.‬‬
‫ווערט די מילך אפגעקילט צו בערך ‪ 90‬דעגרי‪,‬‬ ‫דעם פארלאזן מיר זיך נישט ווי אויבן דערמאנט‪.‬‬ ‫אויפא'ןסאמךאממראלחזפ"על‪,‬לטאזזיךא אומיעסנטמשערדואוירףאיייןעדןטראק‬
‫דאס ווערט געטון‪ ,‬סיי וויבאלד מען וויל נישט‬ ‫ודדאוטויואאןרגככעאאאאג'נייננןסיזדמצדלנירוגגדעעסואפ‪.‬אעערר‪.‬יררנבעל"סאךעלדןייןידיעלראדבידרןאהעמעתפווקיםסחר‪-‬דירדללייוהטעקשםט‪,‬ושנאוסעינזהענרגםקעתילפבנוויוימכואןרעטאןקעאביהרסעםאדבש‪,‬אאיררניאימוזיעובכןאשאץדמפחטתנרויאסטדדפיובךמוניעקנאתטיערכםרער‪,‬םלועםגגםיולעפסםטומפונ‪,‬וחןואאשלאאנאצנורקורדיקהןייןטםב‪,‬גימאיעועןטןס‬
‫קאליע מאכן דעם טעם פון די מילך‪ ,‬און סיי‬ ‫"ּפעסטוריזירן"‬ ‫התודראהסאוטןויפשוןטזומהערן האוקידוךשו‪.‬ויידולרכעאסויסאיזדיאינגארעןזאפט‬
‫וויבאלד אויב די מילך איז הייס קען מען נישט‬
‫נאך פאר מען קען צוגיין צו דער עצם‬ ‫האטמידטעחרלחבידע"כוא"םמ‪.‬וסיף געווען אויף דעם סדר‬
‫מאכן קיין טשיז דערפון‪.‬‬ ‫פראדוקציע‪ ,‬דארף די מילך דורכגיין א פראצעדור‬
‫וואס ווערט גערופן "פעסטעריזעישאן"‬ ‫הלימוד 'יוסף לחק'‪ ,‬וואס דאס נעמט אריין אין‬
‫שאלות אויפ'ן‬ ‫(‪ ,)pasteurization‬דאס מיינט אז מען הייצט‬
‫פעסטערייזער‬ ‫אן די מילך צו א הויכע טעמפעראטור און‬ ‫זיך די לימודים פון הלכה און מוסר‪ .‬און אזוי איזשאלות אויפ'ן‬
‫דורך דעם ווערן פארניכטעט אלע באצילן און‬
‫דא איז שוין דא די ריכטיגע שאלות‪ ,‬וויבאלד‬ ‫מען זוכה צו לערנען יעדן טאג אכט שיעורים‬
‫די גאנצע פראצעדור איז הייס ווערט דאך אלעס‬ ‫באקטעריע וואס געפינען זיך אין די מילך‪.‬‬
‫פול מיט בליעות פון חלב עכו"ם‪ .‬נאך א זאך‪ ,‬די‬ ‫דער אויפטו פון דעם רעיון קומט פון א‬ ‫קבועים‪".‬האלדינג טאנק"‬

‫פארצייטנס האט דער לימוד פון חק ‪ -‬ווי‬

‫מ'האט דעיסשגאעלרוופתןאאוייןפ'ןקו"רהצןאל‪-‬דיזנוגכ"הזגענעועוןעןבעצורך די‬
‫ווזכוילילאןאלזזספיעייאאךדנלעשרגעבמרבעורעמעאנרו‪,‬רעלול‪.‬ומיריאעמטזסוןו'ואאידדואגיייב‪-‬זזי‪4‬פי'מטא‪2‬ןיכלעלאמגשטנלךלעיעיאעזטנךהש‪,.‬אקנטלשיועיגוזשדריכדאיוטאטןסלטןריגרפפדעןאאיאועווןרקלשמ‪,‬עירןגאנאקןאילראקליםאיטריייזןנוןאהדועאאאעפחםיבורקדןןמטטאאכענטקס‬
‫אויךאסמופרליאאלגץעוכובעוןשדאכסמגבורושילס‪.‬קיניאטרפודןא מאכט זיך‬
‫מער אז די מילך זאל דארפן ליגן אינעם טאנק‬
‫פאר מער ווי ‪ 24‬שעה‪ ,‬דעריבער‪ ,‬וואס רוב‬

‫מפעל החוק‪ :‬נתייסדה לע"נ רבותינו הק' שושילתא דדהבא לבית צאנז‪ ,‬שעודדו את צאן מרעיתם להתדבק בלימוד‬

‫הק' "חק לישראל" בכל יום ויום ה"ה מרן קוה"ק רשכבה"ג בעל הדברי חיים זי"ע אבד"ק צאנז‪,‬בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי אהרן אבד"ק צאנז‪,‬‬

‫הצעי‪3‬ר‪4‬בצאנז‪.‬‬ ‫מרן הרה"ק רבי ברוך זי"ע הי"ד אבד"ק גריבוב ורב‬ ‫הרה"ק רבי מרדכי זאב זי"ע הי"ד אבד"ק צאנז‪ ,‬בנו‬ ‫מ"מ מרן‬ ‫לייבוש זי"ע אבד"ק צאנז ‪ ,‬בנו‬ ‫אריה‬ ‫רבי‬ ‫הרה"ק‬ ‫מרן‬ ‫מ"מ‬ ‫בנו‬
‫להתברך בכל מילי דמטיטבבתויתתקיישםעב״רכטת הצדיקים פרנסה‬ ‫וחזקו את לימוד הקדוש הזה יגן בעד כל הלומדים החשובים‬ ‫הק' שיסדו‬ ‫זכותם הק' וזכות כל הצדיקים‬
‫בשפע רב ובנקל‬

‫| כשרות |‬

‫דינער ווערט די לופט און אלץ ווייניגער ווערט‬ ‫דער ״סיילאו״‪ ,‬האלדינג טאנק‬
‫די פרעשור און אלץ שנעלער וועט דאס וואסער‬
‫ווערן סטיעם‪ .‬ביי ‪ 1,000‬פיס העכער'ן ים פלאך‬ ‫איידער עס גייט אריין אינעם טאנק גייט עס דורך א פילטער‬
‫וועט וואסער באבלען ביי ‪ 206‬דעגרי‪ .‬לדוגמא‪,‬‬
‫אין נארט דעקאטע ווערט פון וואסער פארע‬ ‫ווערט פארע‪ .‬און דאס ווענדט זיך אין יעדע מין‬ ‫סטיעם ווערט – עכ"פ אין א גרויס חלק פון די‬
‫ביי ‪ ,205‬און אויב וועט איר פרובירן צו קאכן‬ ‫זאך לויט ווי זיין "פלעש פוינט" איז‪ .‬וואסער‬ ‫פאבריקן – איבערגענוצט נאך דעם וואס מען‬
‫וואסער אויף א בארג ביי א הייך פון ‪10,000‬‬ ‫האט א "פלעש פוינט" פון ‪ 212‬דעגרי‪ ,‬קאנאלע‬ ‫קאכט דערמיט‪ ,‬דאס הייסט‪ ,‬דער בוילער קאכט‬
‫פיס העכער'ן ים פלאך וועט דאס וואסער שוין‬ ‫אויל האט א "פלעש פוינט" פון ‪ 450‬דעגרי‪,‬‬ ‫אויף וואסער און ווען וואסער קומט אן צו ‪212‬‬
‫סאיביען אויל האט א "פלעש פוינט" פון ‪,600‬‬ ‫דעגרי (פארענהייט) ווערט עס סטיעם‪ ,‬וואס אין‬
‫אויסקאכן ביי ‪ 193‬דעגרי!‬ ‫אייזן ווערט אויס ביי ‪ ,2862‬און אזוי ווייטער‪,‬‬
‫מיר האבן שוין אמאל געזען א ספעציעלע‬ ‫יעדע זאך לויט וויאזוי ער איז צאמגעשטעלט‪.‬‬ ‫מאמע לשון איז דאס "פארע"‪.‬‬
‫כלי וואס מאכט וואסער באבלען ביי אזוי נידריג‬ ‫די נומערן וואס מיר האבן דא געגעבן איז אבער‬ ‫צו פארשטיין בכלליות די אופן פון קאכן אין‬
‫ווי ‪ 95‬דעגרי (פארענהייט)! דורך דעם וואס‬ ‫נאר ביי אזא פלאץ וואס איז ביי דער הייך פונעם‬ ‫רוב פארבריקן היינט צוטאג'ס‪ ,‬לאמיר מקדים זיין‬
‫עס וועקיומט ארויס די לופט‪ .‬דאס זעלבע איז‬ ‫ים‪ ,‬גערופן ‪ .sea level‬דאס הייסט לויט וויפיל‬ ‫אפאר מציאות'דיגע ידיעות וועלכע וועלן בס"ד‬
‫פארקערט‪ ,‬ווי מער פרעשור דאס וואסער האט‬ ‫פרעשור עס איז דא ביי אזא הייך‪ .‬קומט אויס‬ ‫צוניץ קומען אין די קומענדיגע ארטיקלען‪ .‬יעדע‬
‫אלץ מער היץ קען עס פארנעמען איידער עס‬ ‫אז וואסער וועט אויפקאכן (באבלען) און ווערן‬ ‫דבר לח אין די בריאה האט א געוויסע דעגרי היץ‬
‫סטיעם ביי ‪ ,212‬אבער ווי העכער מ'גייט אלץ‬ ‫– גערופן בלשון החוקרים "פלעש פוינט" – וואס‬
‫ווערט אויסגעקאכט‪.‬‬ ‫ביי יענעם גראד ווערט עס אויס וואסער און עס‬
‫היינטיגע טעג ווערט שוין כמעט נישט‬
‫באנוצט אין דער קאמערציעלער וועלט קיין‬
‫פייער צום קאכן‪ ,‬נאר וואס דען? יעדע פאבריק‬
‫פארמאגט א גרויסע בוילער וואס דארטן קאכט‬
‫וואסער מיט א גרויסע היץ ביז עס ווערט סטיעם‪,‬‬
‫דערנאך ווערט די סטיעם געפירט דורך א נעץ‬
‫פון רערן ביז עס קומט אן צום טאפ‪ ,‬דער טאפ‬
‫האט ארום זיך נאך א שיכט אזוי ווי א מאנטל‬
‫ארום זיך און אינצוישן דעם טאפ און דעם‬
‫מאנטל לויפט דורך דער סטיעם און אזוי ווערט‬
‫דאס עסן אינעם טאפ אפגעקאכט‪ .‬דאס איז היינט‬

‫דער סדר הנפוץ וויאזוי פאבריקן קאכן עסן‪.‬‬
‫דערנאך זענען דא צוויי אופנים וואס די‬
‫פאבריקן טוען מיט'ן סטיעם‪ :‬אדער לאזט מען עס‬
‫ווערן צוריק קאלט און מען לאזט עס ארויסגיין‬
‫צום אפלויף‪ ,‬אדער איז דא א ספעציעלע מאשין‬
‫וואס הייסט א "קאנדענסער"‪ ,‬וואס דאס מאכט‬
‫צוריק פון סטיעם צו וואסער און דערנאך גייט‬
‫דאס וואסער צוריק אריין אינעם בוילער‪ ,‬וחוזר‬
‫חלילה דעם גאנצן סדר‪ .‬דער אויפטו דערפון‬
‫פאר די קאמפאניס איז צווייפאכיג‪ .‬איינס אז מען‬
‫דארף נישט האלטן אין איין אנפילן דעם בוילער‬
‫מיט פרישע וואסער‪ .‬צוויי‪ ,‬אפילו די סטיעם איז‬
‫שוין צוריק וואסער איז עס אבער נאך אלץ נישט‬
‫קאלט און ווען מען לייגט דאס אריין אינעם‬
‫בוילער דארף מען סאך ווייניגער אנהייצן דעם‬
‫בוילער ווי מען לייגט ווען אריין פרישע קאלטע‬

‫וואסער‪.‬‬
‫אבער פאר אונז מאכט די מאשין א גרויסע‬
‫פראבלעם‪ ,‬ווייל אויב נוצט מען איבער די זעלבע‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪44‬‬

‫הרב אלימלך פריעדמאן‬

‫משגיח בוועד הכשרות טארטיקוב בראשות הרה"ג יחיאל באב"ד שליט"א‬

‫חזקת כשרות‬ ‫סטיעם קומט אויס אז די זעלבע סטיעם וואס מען האט נעכטן‬
‫גענוצט פאר טריפות‪ ,‬אדער אין בעסטען פאל חלב עכו"ם‪ ,‬און האט‬
‫דער רמב"ם פסק'נט (הל' מאכלות אסורות ספ"א הכ"ה) אז‬ ‫באקומען א בליעת איסור‪ ,‬ווערט היינט באנוצט פאר כשר'ס‪ .‬די‬
‫מען טאר נישט קויפן פון סתם א מענטש אפי' ער איז נישט קיין‬ ‫לייכסטע עצה איז אויסצוליידיגן דעם בוילער און עס אנפילן מיט‬
‫חשוד (ובגדר חשוד עי' ערוך השלחן סי' קי"ט אות כ' דזה אינו‬
‫כשבאו לבי"ד להעיד עליו שעבר עבירה‪ ,‬אלא אפי' בקלא דפסיק‬ ‫פרישע וואסער‪.‬‬
‫או קלא דלא פסיק די בזה) נאר אויב איך ווייס זיכער אז ער איז א‬ ‫אבער דאס זאגט זיך גרינגער ווי געטאן און אין אסאך פאבריקן‬
‫באגלייבטער ערליכער איד‪ .‬אבער דער ראב"ד (שם) קריגט און ער‬ ‫זענען נישט די גוי'אישע בעלי בתים מסכים אז מען זאל אויסליידיגן‬
‫האלט אז מען מעג קויפן פון יעדן איד‪ ,‬כל זמן וואס ער איז נישט‬ ‫דעם בוילער‪ ,‬ווייל זיי האבן נישט וואו צו לייגן די אלטע וואסער‬
‫קיין חשוד‪ ,‬און דער טעם איז ווייל יעדער איד האט א חזקת כשרות‪.‬‬ ‫ווייל פשוט אריינגיסן אינעם סוער סיסטעם טארן זיי נישט און זיי‬
‫אין שו"ע (סי' קי"ט סעיף א') נעמט דער מחבר אן ווי דער ראב"ד‬ ‫קענען באקומען א קנס פון דער רעגירונג אויף דעם‪ .‬אין א סאך‬
‫און דער רמ"א נעמט אן ווי דער רמב"ם (הגם דבדרכי משה נוקט‬ ‫קאמפאניס איז עס טאקע תלוי לפי ראות עיני הבעל מכשיר‪ ,‬ווי מען‬
‫איז פוגם דעם בוילער‪ ,‬מיט א שארפע דבר הפוגם און אזוי איז עס‬
‫כהראב"ד)‪.‬‬ ‫נישט אוסר‪( .‬הגם דיש לדון דכל הבוילער הוה פגום מעיקרא אחר‬
‫אין וואס איז תלוי די מחלוקה צוישן דעם רמב"ם און דעם‬ ‫שנעשה סטים והלך בכמה מאות אמות של צינורות וחזר להיות מים‬
‫ראב"ד‪ ,‬זענען די מפרשים מסביר אז עס איז תלוי אין א גמ' אין ע"ז‬
‫(דף לט‪" ).‬אין לוקחין בסוריא לא יין ולא מורייס ולא חלב ולא מלח‬ ‫ששוב אין לו טעם מים‪ ,‬וכן מעידין אלו שכבר טעמו אותו)‪.‬‬
‫סלקונדרית ולא חילתית ולא גבינה"‪ ,‬און ווי רש"י איז מסביר איז‬ ‫נאך א פראבלעם וואס קען זיך מאכן דורכדעם וואס מען נוצט‬
‫דער פראבלעם אז די מענטשן אין סוריא האבן נישט מקפיד געווען‬ ‫איבער דעם סטיעם‪ ,‬איז אויב אין דעם זעלבן פאבריק וואס מען‬
‫אויף לפני עור לא תתן מכשול‪ ,‬ע"כ טאר מען נישט קויפן ביי זיי‪.‬‬ ‫מאכט כשר'ס מאכט מען אויך אין דער זעלבער צייט נישט כשר'ס‪,‬‬
‫אבער אין ארץ ישראל וואו עס איז געווען א ישוב גדול פון אידן‬ ‫אפי' עס איז אינגאנצן אויף א באזונדערע ליין‪ ,‬וואס עס איז נישט‬
‫איז נישט דא די קלי הדעת‪ .‬דער רמב"ם האלט אז לדידן איז שוין‬ ‫דא קיין שום פראבלעם אין דער עצם פראדוקציע‪ ,‬אויב אבער די‬
‫נישט קיין חילוק צווישן ארץ ישראל און סוריא‪ ,‬און פונקט אזוי ווי‬ ‫סטיעם פון ביידע ליינס קומען זיך צוזאם אין דעם זעלבן בוילער‬
‫אין חו"ל דארף מען חושש זיין און מען טאר נישט גארנישט קויפן‬
‫חוץ אויב איך ווייס בברירות אז ער איז אן איש נאמן‪ ,‬ווידער דער‬ ‫איז עס ווייטער א פראבלעם‪.‬‬
‫ראב"ד האלט אז דער פראבלעם איז דוקא אין סוריא אבער אין‬ ‫דערנאך דארף מען כשר'ן דעם פעסטערייזער און זיכער מאכן‬
‫אנדערע פלעצער וואו עס וואוינען אידן‪ ,‬האט יעדער איד א חזקת‬ ‫עס קומט אן צו מעלה רתיחות – וואס דאס איז בערך ביי ‪ 212‬דעגרי‬
‫כשרות און ווי לאנג ער איז נישט קיין חשוד מעג מען קויפן ביי אים‪.‬‬ ‫– און דערנאך ליידיגט מען עס אויס‪ .‬אזוי אויך בעפאר'ן אנהייבן‬
‫די סיבה פארוואס ביי עניני כשרות איז יעדער איד נאמן און‬ ‫כשר'ן דארף דער משגיח זיכער מאכן אז די גאנצע פעסטערייזער‬
‫האט א חזקת כשרות‪ ,‬געפינען מיר א מחלוקת אין די אחרונים‪ .‬דער‬ ‫איז ליידיג פון וואסער‪ ,‬וואס מען האט שוין אמאל גענוצט פאר‬
‫מהרשד"ם האלט אז דאס איז מכח א חזקה‪ ,‬דהיינו‪ ,‬יעדער איד ווי‬ ‫חלב עכו"ם‪ .‬דער לייכסטער וועג צו זען איז ווען עס זענען דא‬
‫נאר ער ווערט געבוירן באקומט ער א חזקת כשרות‪ ,‬און ווי לאנג‬ ‫ספעציעלע קראנען אונטער די מאשין און מען עפנט עס אויף און‬
‫ער טוט נישט קיין זאכן וואס מאכן קאליע זיין חזקת כשרות בלייבט‬
‫אויב עס איז דא עפעס קומט עס ארויס‪.‬‬
‫ער דערמיט‪.‬‬
‫אבער דער פני יהושע איז נישט צופרידן מיט דעם‪ ,‬און ער‬ ‫"טשיז וועט"‬
‫טענה'ט אז מען זעט אין די גמרא אז געוויסע רשעים זענען שוין‬
‫געווען רשעים תיכף ווען זיי זענען געבוירן געווארן‪ ,‬דעמאלט‬ ‫דערנאך וואס די מילך איז שוין פעסטוריזירט גייט עס אריין‬
‫מהיכי תיתי אז יעדער קינד וואס ווערט געבוירן האט א חזקת‬ ‫אין א כלי וואס ווערט גערופן "טשיז וועט"‪ .‬עס זענען דא פון דעם‬
‫כשרות‪ .‬דעריבער האלט דער פני יהושע‪ ,‬אז די סיבה איז נישט‬ ‫אסאך מינים‪ .‬עס זענען דא וואס זענען אפן אינגאנצן און עס זענען‬
‫צוליב דעם‪ ,‬נאר די סיבה איז‪ ,‬וויבאלד מען גייט נאך רוב‪ ,‬און‬ ‫דא וואס זענען פארמאכט‪ ,‬אזוי אויך זענען דא גרעסערע וואס‬
‫וויבאלד רוב אידן זענען יראים ושלימים‪ ,‬דעריבער האט יעדער‬ ‫קענען האלטן ‪ 20,000‬פונט און אזעלכע וואס האלטן נאר ‪10,000‬‬
‫איד א חזקה אז ער איז פון דעם רוב און ער איז אויך פון די ערליכע‬ ‫פונט‪ .‬דארט גייט אריין די מילך – וואס איז‪ ,‬ווי געשריבן‪ ,‬אפגעקילט‬
‫געווארן צו ארום ‪ 90‬דעגרי – און דער "וועט" האט א היץ סיסטעם‬
‫אידן ‪.‬‬ ‫וואס האלט די מילך ביי דעם דעגרי אדער א משהו העכער אבער‬

‫טבת תשע״ט ‪45‬‬ ‫קיינמאל נישט מער ווי ‪ 100‬דעגרי‪.‬‬
‫אינמיטן פון דער מאשין פארט אזעלכע אייזנס אזוי ווי‬
‫מיקסערס‪ ,‬וואס דאס מאכט זיכער אז די מילך ווערט נישט‬

‫פארגליווערט ‪.‬‬

‫| דאס ּפינטעלע איד |‬

‫בלילות"‪ .‬שטארקן אונזער אמונה‪.‬‬ ‫דער מהות פון א איד‬
‫דורכאויס דעם לאנגן גלות זענען מיר אדורך‬
‫גאר אסאך צייטן‪ ,‬צייטן פון דערהויבנקייט און‬ ‫וואס איז דער ריכטיגער באדייט פון זיין א איד?‬
‫צייטן פון דערנידערונג‪ .‬אבער אלץ האבן מיר‬ ‫דער ספר "מהותו של יהודי" ערקלערט מיט א זעלטענער‬
‫געוואוסט וויאזוי צו האלטן שטארק אונזער‬ ‫קלארקייט די עבודה און מיסיע פון א איד אויף דער וועלט‬
‫אמונה‪ .‬אידן האבן קיינמאל נישט מהרהר‬
‫געווען אויף די וועגן פון השי"ת‪ ,‬אפילו אין די‬ ‫אלעס גוטס‪ ,‬און ווען מיר האבן ליידער נישט‬ ‫י משנה זאגט אין אבות (פרק ו')ד‬
‫שווערסטע צייטן! אידן האבן אנגענומען מיט‬ ‫געטון זיין ווילן‪ ,‬איז געשען דאס פארקערטע‪.‬‬
‫ליבשאפט אלעס וואס איז באשערט געווען פון‬ ‫מענטשן האבן קלאר געזען מיט זייערע אויגן אז‬ ‫איזהו חכם המכיר את מקומו‪ ,‬ווער‬
‫הימל‪ .‬דורכאויס די שטארקע פינסטערניש‪ ,‬האט‬ ‫עבירות ברענגט ליידן‪ ,‬און ווען מיר טוען תשובה‬ ‫איז א קלוגער‪ ,‬דער וואס אנערקענט‬
‫מען ארויסגעזען די ליכטיגקייט פון ליבשאפט‬ ‫און טוען מצוות‪ ,‬ווערן די צרות וואונדערליך‬ ‫זיין פלאץ‪ .‬מיר דארפן ספעציעלע‬
‫פארשוואונדן‪ .‬מען האט געזען "צדיק וטוב לו‪,‬‬ ‫קלוגשאפט צו פארשטיין אונזער פלאץ – אונזער‬
‫און אמונה אין השי"ת‪.‬‬ ‫רשע ורע לו"‪ ,‬א צדיק האט געהאט גוטס און א‬ ‫ציל אויף דער וועלט‪ .‬נישט נאר וואס יעדער‬
‫איינציגער מענטש דארף קלאר פארשטיין‬
‫אמאל און היינט‬ ‫רשע האט געהאט שלעכטס‪.‬‬ ‫פארוואס ער איז דא אויף דער וועלט‪ ,‬נאר דער‬
‫אין יענע צייט איז געווען די עבודה פון א‬ ‫גאנצער דור דארף דאס פארשטיין‪ .‬אלס אן‬
‫אין אונזער דור דארפן מיר מקיים זיין דעם‬ ‫איד "להגיד בבוקר חסדך"‪ ,‬צו דערציילן און‬ ‫איינצלנער מענטש דארפן מיר וויסן וואס איז‬
‫"מכיר את מקומו"‪ ,‬דערקענען אונזער פלאץ‪,‬‬ ‫פארשפרייטן פאר דער וועלט די חסדים און‬ ‫אונזער אויפגאבע צווישן אונזער ארומיגע‪ ,‬און‬
‫דורך פארשטיין דעם דירעקטן ציל פון אונזער‬ ‫מיר דארפן אויך וויסן וואס איז די אויפגאבע פון‬
‫דור‪ .‬מיר לעבן אין א צייט ווען טונקלקייט טוט‬ ‫נסים פון השי"ת‪.‬‬
‫אונז איבערדעקן‪ .‬די טונקלקייט איז א טאפלטע‬ ‫אונזער דור קעגן די פריערדיגע דורות‪.‬‬
‫און שטארקע‪ ,‬השי"ת איז באהאלטן פון אונז‬ ‫ואמונתך בלילות‬
‫גאר שטארק‪ ,‬ווי עס שטייט אין פסוק (דברים‬ ‫להגיד בבוקר‬
‫לא‪ ,‬יח) "ואנכי הסתר אסתיר פני"‪ ,‬און איך וועל‬ ‫דאן איז געקומען דער ביטערער טאג‪,‬‬ ‫חסדך‬
‫באהאלטן מיין פנים‪ .‬אונזערע פראבלעמען זענען‬ ‫תשעה באב‪ ,‬ווען די גוים האבן חרוב געמאכט‬
‫דאס הייליגסטע וואס כלל ישראל האט‬ ‫די אידישע קינדער זענען אריבער‬
‫זייער פיל‪ ,‬און אונזערע ליידן זענען שטארק‪.‬‬ ‫פארמאגט‪ ,‬דער בית המקדש‪ .‬מיר זענען אריין‬ ‫פארשידענע מצבים‪ .‬דאס ערשטע איז געווען‬
‫די לעצטע שעה'ן פון יעדע ענדע נאכט‪,‬‬ ‫אין דעם טונקעלן גלות‪ .‬אלעס איז פלוצלינג‬ ‫ליכטיגקייט און קלארקייט‪ ,‬און יעדער איד‬
‫בעפאר עס ווערט טאג‪ ,‬איז די פינסטערניש‬ ‫געווארן פארנעפלט‪ .‬דאס לעבן איז געווארן‬ ‫האט געזען די השגחה פון השי"ת קלאר אן קיין‬
‫שטארקער פון די אנדערע שעה'ן‪ .‬אזוי אויך‬ ‫אומפארשטענדליך‪ .‬יעדער פרעגט די פראגע‪:‬‬ ‫ספיקות‪ .‬אויף דעם זאגט דער פסוק להגיד בבוקר‬
‫יעצט ווען מיר האלטן שוין ביים ענדע פונעם‬ ‫וויאזוי קען דאס זיין אז דער צדיק ליידט צרות‬ ‫חסדך – צו דערציילן דיינע חסדים "אינדערפרי"‪,‬‬
‫גלות‪ ,‬איז די פינסטערניש גאר שטארק‪ .‬און‬ ‫און דער רשע איז גליקליך‪ .‬דער וועג וויאזוי‬
‫דאס אז מיר קענען זיך נישט בארואיגן און זיך‬ ‫השי"ת פירט זיין וועלט איז געווארן פארהוילן‬ ‫ווען עס איז ליכטיג און קלאר‪.‬‬
‫שטארקן‪ ,‬טוט נאך צוגעבן צו דער פינסטערניש‪.‬‬ ‫פון אונז‪ .‬זינט דער חורבן בית המקדש ביז יעצט‬ ‫אידישע קינדער זענען ארויסגעגאנגען פון‬
‫מיר קענען נישט היילן אונזערע וואונדן‪ ,‬און‬ ‫איז די טונקלקייט געווארן נאך שווערער און‬ ‫מצרים‪ ,‬מיר האבן באקומען די תורה אויפ'ן בארג‬
‫עס איז אונז שווער צו אנפילן די הארץ מיט‬ ‫סיני‪ ,‬מיר זענען אריין אין ארץ ישראל‪ ,‬מיר האבן‬
‫מער פארנעפלט‪.‬‬ ‫געלעבט מיט די נביאי ה'‪ ,‬געלעבט מיט דעם בית‬
‫האפענונג און אמונה אין השי"ת‪.‬‬ ‫עס איז נישט מער אונזער אויפגאבע צו‬ ‫המקדש וואו עס איז טעגליך פארגעקומען צען‬
‫אמאליגע אידן האבן געהאט אמונה נישט‬ ‫דערציילן פאר דער וועלט די וואונדער און‬
‫נאר צו דורכטראגן זייערע שווערע צייטן‪ ,‬נאר‬ ‫גוטס פון השי"ת‪ ,‬דען מיר זעען פארקערט; דעם‬ ‫נסים‪.‬‬
‫זייער גאנצע לעבן איז געווען איין שטיק אמונה‪.‬‬ ‫באשעפער'ס נאמען איז ליידער פארשוועכט אין‬ ‫דאס זענען געווען די ליכטיגע טעג פאר כלל‬
‫יעדע זאך וואס זיי האבן געטון‪ ,‬פון אנהויב ביז'ן‬ ‫דער וועלט‪ ,‬דער חילול השם איז ליידער זייער‬ ‫ישראל וואס ווערט אנגערופן "בוקר"‪ .‬אלעס איז‬
‫סוף‪ ,‬איז געווען איין שטיק אמונה‪ .‬זיי זענען‬ ‫געווען ליכטיג און קלאר‪ .‬ווען מיר האבן געטון‬
‫געווען צוגעבינדן און צוגעקניפט צו השי"ת‬ ‫גרויס‪.‬‬ ‫די ווילן פון השי"ת‪ ,‬האט ער אונז באגאסן מיט‬
‫וואס איז יא אונזער אויפגאבע? "ואמונתך‬
‫דורכאויס יעדן איינציגן טאג‪.‬‬
‫און ווען עפעס נישט גוט האט חלילה‬
‫פאסירט‪ ,‬האט מען זיך נאטירליך גלייך געוואנדן‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪46‬‬

‫הרב עזריאל טויבער‬

‫אידישע איבערזעצונג פון ספר "מהותו של יהודי" געברענגט דורך‪ :‬ארגון שלהבת‬

‫פעלט אונז די ריינע פשוט'ע אמונה פון א איד‪.‬‬ ‫מיר פארגעסן‬ ‫צו השי"ת‪ .‬ער האט געוואוסט אז אלעס וואס‬
‫מיט נאך עפעס איז אנדערש אונזער דור‬ ‫אפט פון‬ ‫פאסירט איז דירעקט פון השי"ת‪ .‬זיין אמונה איז‬
‫פון די פריערדיגע‪ .‬אין דער טיפער פינסטערניש‬ ‫השי"ת און‬ ‫נישט געווען נאר מיט די ליפן – דאווענען צו‬
‫אין וואס מיר געפינען זיך‪ ,‬האט שוין אנגעהויבן‬ ‫מיר האלטן‬ ‫השי"ת‪ ,‬נאר זיין אטעמען און געפיל איז געווען‪:‬‬
‫צו שיינען די 'אורו של משיח'‪ .‬חז"ל זאגן אונז‬ ‫זיך נישט‬
‫אז אליהו הנביא וועט קומען אנזאגן די גוטע‬ ‫צוריק פון‬ ‫אמונה‪.‬‬
‫בשורה אז משיח קומט צו גיין‪ .‬דאס אנטפלעקן‬ ‫אויך ווען די צרה איז געווארן שטערקער‬
‫זיך פון אליהו הנביא איז נישט נאר א פיזישע‬ ‫פרעגן‪ :‬וואס‬ ‫רח"ל‪ ,‬האט דער איד געוואוסט מיט א קלארקייט‬
‫אנטפלעקונג‪ ,‬וואס מיר ווארטן דערויף יעדן‬ ‫טוט ער?‬ ‫אז "וואס השי"ת טוט איז גוט"‪ .‬די דאזיגע‬
‫טאג‪ ,‬נאר אויך א נייע ליכטיגקייט – א נייע אור‬ ‫פארוואס‬ ‫ריינע און פשוט'ע אמונה איז געווען אין די‬
‫'אור' פון אליהו הנביא וועט זיך באווייזן און‬ ‫האט דאס‬ ‫בלוט צירקולאציע וואס האט זיך פארשפרייט‬

‫שיינען אויף דער וועלט‪.‬‬ ‫פאסירט? יא‪,‬‬ ‫דורכאויס אלע אדערן‪.‬‬
‫די דאזיגע שיין פון אליהו הנביא‪ ,‬דאס געט‬ ‫מיר ווייסן‬ ‫אלזא‪ ,‬כאטש מיט די פליישיגע אויגן האבן‬
‫אונז די שטארקייט צו זיך האלטן אין די גרויסע‬ ‫טאקע אז‬ ‫זיי געזען הסתרת פנים‪ ,‬עס איז נישט געווען‬
‫פינסטערניש‪ ,‬און דאס טוט אונז צוגרייטן צו‬ ‫אלעס איז‬ ‫אזוי גוט בגשמיות‪ ,‬פארט האבן זיי געהאט די‬
‫גייסטישע שטארקייט צו טרעפן השי"ת אין דער‬
‫מקבל זיין משיח צדקינו‪.‬‬ ‫באשערט‪ ,‬און‬ ‫טונקלקייט‪ .‬זיי האבן באטראכט די ליידן און‬
‫אלעס קומט‬ ‫ּפיין ווי די תורה זאגן (דברים ח‪ ,‬ה) כאשר ייסר‬
‫אונזער‬ ‫פון השי"ת‪,‬‬ ‫איש את בנו ה' אלקיך מיסרך‪ ,‬אזוי ווי א טאטע‬
‫רעוואלוציע!‬ ‫אבער מיר‬ ‫שטראפט זיין קינד‪ ,‬אזוי טוט השי"ת שטראפן די‬
‫פארגעסן‬
‫אין אונזער דור איז נישט גענוג צו זיך‬ ‫אידן‪.‬‬
‫פארבעסערן אין געוויסע מעשים טובים‪ ,‬אדער‬ ‫דערפון‬
‫צו מער מהדר זיין אין מצוות און צולייגן גדרים‬ ‫ווען עס‬ ‫ליכט אין דער‬
‫וסייגים – גרעניצן וואס זאל אונז צוריקהאלטן‬ ‫טוט עפעס‬ ‫פינסטערניש‬
‫פון טון עבירות רח"ל‪ .‬אוודאי טוט השי"ת זיך‬ ‫ווירקליך‬
‫פרייען מיט יעדע איינציגע מצוה‪ ,‬און מיט‬ ‫פאסירן‪.‬‬ ‫אין אונזערע צייטן זענען מיר אויך אין א‬
‫יעדע צוריקהאלט פון אן עבירה‪ .‬אבער די‬ ‫רוחניות'דיגן הסתרת פנים‪ .‬ווי די תורה רופט‬
‫אומגעהויערע און שאקירנדע געשעענישן וואס‬ ‫דאס אן "הסתר אסתיר"‪ ,‬א באהעלטעניש אין‬
‫פאסירן אין אונזערע צייטן‪ ,‬פארלאנגען פיל מער‬ ‫דער באהעלטעניש‪ .‬מען קען פילן ווי די הסתרת‬
‫פון אונזער זייט‪ .‬אונזער ליבער טאטע אין הימל‬ ‫פנים איז א טאפלטע‪ .‬עס פאסירן איבער דער‬
‫וועלט גרויסע געשעענישן‪ ,‬און דאך זענען‬
‫וויל מיר זאלן דורכפירן א רעוואלוציע!‬ ‫אונזערע הערצער פארשטאפט‪ .‬די פאסירונגען‬
‫השי"ת וויל מיר זאלן נעמען אויף זיך מיט אן‬ ‫טוען אונז נישט אויפשאקלען און מיר טראכטן‬
‫אמת "קבלת עול מלכות שמים" (קבלת‪ :‬אננעמען‪.‬‬ ‫נישט אז השי"ת איז דער וואס פירט און טוט‬
‫עול‪ :‬דעם יאך‪ .‬מלכות שמים‪ :‬די קעניגרייך‬
‫פון הימל)‪ .‬מיר זאלן אויף אונז אננעמען די‬ ‫אלעס‪.‬‬
‫פירערשאפט פונעם מלך מלכי המלכים‪ ,‬מיט א‬ ‫מיר פארגעסן אפט פון השי"ת און מיר‬
‫שטארקייט און אמת‪ .‬מיר דארפן אסאך ארבעטן‬ ‫האלטן זיך נישט צוריק פון פרעגן‪ :‬וואס טוט‬
‫אויף זיך צו אנקומען צו דעם ריכטיגן קבלת עול‬ ‫ער? פארוואס האט דאס פאסירט? יא‪ ,‬מיר ווייסן‬
‫מלכות שמים‪ ,‬און דאס איז דורך איינפלאנצן אין‬ ‫טאקע אז אלעס איז באשערט‪ ,‬און אלעס קומט‬
‫אונזער הארץ די ריכטיגע אמונה‪ ,‬צו וויסן און‬ ‫פון השי"ת‪ ,‬אבער מיר פארגעסן דערפון ווען עס‬
‫פילן אז דער באשעפער פון דער וועלט איז אויך‬
‫דער קעניג פון דער וועלט‪ ,‬און ארייננעמען אין‬ ‫טוט עפעס ווירקליך פאסירן‪.‬‬
‫הארץ אז ער קעניגט און פירט די וועלט‪ ,‬און‬ ‫אלס הייליגע אידישע קינדער‪ ,‬גלייבן מיר אן‬
‫קיין ספק אז השי"ת איז דער "עילת כל העילות‬
‫טבת תשע״ט ‪47‬‬ ‫וסיבת כל הסיבות"‪ ,‬ער טוט אלעס‪ ,‬אבער עס‬

‫| דאס ּפינטעלע איד |‬

‫באהאנדלט אזעלכע שווערע סיטואציעס?‬ ‫געדאנקען אין דעם ספר‪.‬‬ ‫אלעס וואס ער טוט אויף דער וועלט איז נאר‬
‫וואס וואלט מיך געהאלפן טראגן די שווערע‬ ‫פאר אונזער בענעפיט‪ ,‬סיי צום גוטן אויף דער‬
‫מיין ערפארונג‬
‫פעקלעך?‬ ‫וועלט און סיי אויף יענער וועלט‪.‬‬
‫מיט די יארן האב איך אנערקענט איין פונקט‬ ‫ביים לערנען דעם ספר‪ ,‬זאלט איר נישט‬ ‫קבלת עול מלכות שמים מיינט דאס מיר‬
‫וואס פעלט פון אונז‪ .‬דאס איז די פונדאמענט‬ ‫מיינען אז איך בין געבענטשט מיט אויסטערלישע‬ ‫זאלן ארייננעמען אין זיך דעם ריינעם אמת‪,‬‬
‫פונעם אידישן בליק‪ ,‬די יסודות פון דער‬ ‫קלוגשאפט‪ .‬ניין‪ ,‬נישט דאס איז וואס האט מיך‬ ‫און אנערקענען וואספארא עפעקט עס האט די‬
‫אידישער השקפה! די ריכטיגע השקפה וואלט‬ ‫געברענגט צו ארויסהאבן און איבערגעבן די‬
‫אונז געגעבן די ריכטיגע כלים און געצייג צו‬ ‫געדאנקען‪ .‬וואס יא? ערפארונג פון לאנגע יארן‪.‬‬ ‫הנהגה פון רבוש"ע אויף אונזער לעבן‪.‬‬
‫באהאנדלען די אומצאליגע שוועריגקייטן וואס‬ ‫שוין לאנגע יארן וואס השי"ת האט מיר‬ ‫דאס לעבן מיט עול מלכות שמים‪ ,‬טוט‬
‫מיר גייען אדורך‪ .‬ווי מיר קענען זען פון דער‬ ‫געגעבן די זכי' צו העלפן פילע אידישע ברידער‬ ‫איבערדרייען דאס לעבן פון א מענטש און זיין‬
‫עבודת השם‪ .‬און מיר וועלן בעז"ה פרובירן צו‬
‫פאלגנדער מעשה‪.‬‬ ‫פארברייטערן און אויסשמועסן די טעמע אין‬
‫<<א איד איז געקומען צו מיר און זיך‬
‫דעם ספר‪.‬‬
‫"איך וויל דיר עפעס פרעגן‪,‬‬ ‫איך וויל קלאר ארויסברענגען‪ :‬די טעמע‬
‫מיין טייערער ברודער‪ ,‬דו‬ ‫איז נישט צו פארבעסערן איין געוויסע פרט אין‬
‫האלטסט אז השי"ת האט‬ ‫אידישקייט‪ ,‬נאר צו איבערטוישן אונזער בליק‬
‫דיך ליב?" דער אינגערמאן‬ ‫אויף אידישקייט‪ .‬מיר דארף טוישן דעם וועג‬
‫ענטפערט‪" :‬איך ווייס נישט‪...‬‬ ‫וויאזוי מיר דינען השי"ת און אונזער שייכות מיט‬
‫טראכט נאר אריין אין מיינע‬
‫צרות וואס איך לייד יעדן טאג‪,‬‬ ‫השי"ת‪.‬‬
‫איך האב נאכנישט געהאט א‬ ‫אבער! די טוישונגען פון וואס מיר רעדן‬
‫גוטן טאג אין מיין לעבן"‪.‬‬ ‫אצינד‪ ,‬מיינט דוקא נישט צו טוישן די הייליגע‬
‫מסורה פון אונזערע זיידעס‪ .‬מיר דארפן נאכגיין‬
‫אויסגערעדט איבער זיינע שוועריגקייטן‪.‬‬ ‫וואס גייען אדורך שווערע צייטן אין זייער‬ ‫אין די פוסטריט פון אונזערע עלטערן‪ ,‬און‬
‫ער הייבט אן דערציילן איבער זיינע שווערע‬ ‫פיינפולן לעבן‪ .‬איך האב זיך צוגעהערט צו‬ ‫טארן נישט טוישן א ה ָאר פון וואס מיר זענען‬
‫יוגנט יארן‪ ,‬ווען זיינע עלטערן פלעגן אים‬ ‫אומצאליגע אידן און מיטגעפילט מיט זייער‬
‫שווער שלאגן און אים כסדר דערנידערן‪ .‬אלס‬ ‫פיין‪ .‬עס איז נישט מעגליך צו אראפמאלן אדער‬ ‫אויפגעצויגן געווארן‪ ,‬חס ושלום‪.‬‬
‫רעזולטאט האט ער געהאט פראבלעמען אלע‬ ‫אראפשרייבן די ביטערע צרות וואס מענטשן‬ ‫אונזער ציל איז צו אויפבויען אין זיך א‬
‫זיינע יארן אין חדר און דערנאך אין ישיבה‪ .‬אין‬ ‫טוען מיטמאכן‪ ,‬און דאס פיינפולע לעבן מיט‬ ‫נייע און פאזיטיווע כח אינערהאלב אונזער‬
‫יעדער ישיבה וואו ער איז אריין לערנען‪ ,‬האט ער‬ ‫וואס זיי ספראווען זיך טאג טעגליך‪ .‬דאס‬ ‫אידישקייט‪ .‬מיר דארפן ארויסקריכן פון אונזער‬
‫געהאט פראבלעמען מיט די משגיחים און מגידי‬ ‫ענגשאפט און יסורים וואס אידן גייען אדורך‪,‬‬ ‫וועג פון לערנען תורה און טון מצוות ווי א‬
‫מאלפע און ווי א ראבאטישע מאשין‪ ,‬מצות‬
‫שיעור‪.‬‬ ‫טוט זיי מאראליש צעברעכן און צעקלאפן‪.‬‬ ‫אנשים מלומדה‪ ,‬און אנשטאט דינען דעם‬
‫ווען ער האט חתונה געהאט איז גארנישט‬ ‫איך פרעג מיך אליינס‪ :‬וויאזוי וואלט איך‬ ‫אייבערשטן מיט געשמאקייט‪ ,‬לערנען תורה מיט‬
‫לעבעדיגקייט‪ ,‬און מחמיר זיין אויף אלע מצוות‬

‫מיט פרייליכקייט‪.‬‬
‫די געדאנקען אין דעם ספר זענען נישט‬
‫מיר צו פארדאנקען‪ .‬השי"ת האט דאס געגעבן‬
‫א מתנה פאר אונז‪ ,‬אין זכות‪ ,‬און מיט דער‬
‫הילף‪ ,‬פון כלל ישראל‪ָ .‬אן א צאל שבתים האב‬
‫איך פארברענגט מיט אידן פון אלע סארטן‪,‬‬
‫און איך האב געטראכט און געטראכט צו מיר‪,‬‬
‫וואס וויל השי"ת פון אונזער דור? ער האט אונז‬
‫אריינגעלייגט אין אזא דור פול מיט נסיונות‪,‬‬
‫פראבלעמען אן א שיעור‪ .‬וואס איז אונזער‬

‫תפקיד אויף דער וועלט?‬
‫פון די פילע שעה'ן טראכטן און טראכטן‬
‫איז מיט'ן באשעפער'ס הילף ארויפגעקומען די‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪48‬‬

‫הרב עזריאל טויבער‬

‫אידישע איבערזעצונג פון ספר "מהותו של יהודי" געברענגט דורך‪ :‬ארגון שלהבת‬

‫עס קען גאר זיין פארקערט‪ .‬וויבאלד השי"ת‬ ‫צוויי מאל א טאג‪ .‬און אויב איז דאס נישט גענוג‪,‬‬ ‫בעסער געווארן‪ .‬פארקערט גאר‪ ,‬זיין פרוי'ס‬
‫האט דיך ליב‪ ,‬וויל ער דיר געבן ספעציעלע‬ ‫טוסטו נאך דערמאנען דעם באשעפער'ס נאמען‬ ‫עמאציאנעלע צושטאנד איז שוין אומסטאביל‬
‫אויפמערקזאמקייט‪ .‬אפשר וויל דיר השי"ת געבן‬ ‫פון אלס קינד‪ ,‬אין צוגאב צו פילע אנדערע‬
‫די זכיה צו זיין איינער וואס איז א "צדיק ורע לו"‪,‬‬ ‫אינמיטן ליגנט זאגן!"‬ ‫פראבלעמען וואס פלאגן איר‪ ,‬און דאס האט‬
‫"וואס? וואס מיינט איר צו זאגן?"‬ ‫געשאפן אן אומרואיגע און אומצופרידענע‬
‫א צדיק וואס עס גייט אים נישט גוט‪".‬‬ ‫"פשוט‪ .‬יעדן אינדערפרי זאגסטו 'ברוך‬ ‫אטמאספערע אין שטוב‪ .‬און וואס קען מען‬
‫"אנטשולדיגט פאר'ן איבערהאקן‪ ,‬אבער איך‬ ‫אתה ה' הבוחר בעמו ישראל באהבה'‪ ,‬געלויבט‬ ‫ערווארטן פון זייערע קינדער? עס זענען געבוירן‬
‫ביסטו השי"ת וואס דו טוסט אויסוועלן דיין‬ ‫געווארן קינדער יעדער מיט אן אנדערע פעלער‬
‫בין זיכער נישט קיין צדיק!"‬ ‫אידישן פאלק מיט ליבשאפט‪ .‬אזוי אויך יעדן‬ ‫ל"ע‪ ,‬טייל פיזיש און טייל גייסטיש‪ .‬אז השי"ת‬
‫"דו קענסט קיינמאל נישט וויסן וויאזוי‬ ‫אויפדערנאכט זאגסטו 'ברוך אתה ה' אוהב עמו‬ ‫האט אים געבענטשט מיט א גרויסע משפחה‪,‬‬
‫מ'קוקט דיך אן אין הימל‪ .‬עס איז גאנץ מעגליך‬ ‫ישראל'‪ ,‬געלויבט ביסטו השי"ת וואס דו האסט‬ ‫איז ער פשוט געווען ארומגענומען מיט פילע‬
‫אז אויבן אין הימל ביסטו פאררעכנט פאר א‬ ‫ליב דיין פאלק ישראל‪ .‬דו ביסט א איד‪ .‬דו ביסט‬ ‫פראבלעמען פון אלע זייטן‪ .‬די אשה כשרה פון‬
‫צדיק‪ .‬לאמיר אביסל אריינטראכטן‪ .‬דו טוסט‬ ‫געבוירן צו א אידישע מאמע‪ .‬דו ביסט אויך א‬ ‫איין זייט‪ ,‬און די קינדער פון דער אנדערער זייט‪.‬‬
‫נישט קיין עבירות במזיד‪ ,‬און דו שטרעבסט‬ ‫טייל פון דעם אידישן פאלק וואס השי"ת האט‬ ‫די צרות וואס דער אינגערמאן האט‬
‫צו זיין א שומר תורה ומצוות‪ .‬דו טוסט ערציען‬ ‫מיטגעמאכט איז אומבאשרייבליך‪ .‬ווען מען זאל‬
‫דיינע קינדער אויפ'ן תורה'דיגן וועג‪ .‬נאר צוליב‬ ‫ווען מען‬ ‫צעטיילן זיינע צרות צווישן פופציג מענטשן‪,‬‬
‫דיין מצב‪ ,‬האסטו שוועריגקייטן צו אויספירן‬ ‫זאל צעטיילן‬
‫דיין ווילן פון דינען השי"ת מיט מער כוונה און‬ ‫זיינע צרות‬ ‫וואלט יעדער פון זיי געטראגן א שווער פעקל‪.‬‬
‫דער אינגערמאן דערציילט מיר‪" :‬איך בין‬
‫שטייגן אויפ'ן לייטער פון עבודת השם‪.‬‬ ‫צווישן‬ ‫געלאפן פון איין רבי צום צווייטן‪ ,‬און פון איין‬
‫"נו‪ ,‬השי"ת האט דיר נישט געבעטן צו טון‬ ‫פופציג‬ ‫מקובל צום צווייטן‪ ,‬איך האב אויספרובירט‬
‫וואס דו קענסט נישט אויספירן‪ .‬דו נעמסט אויף‬ ‫מענטשן‪,‬‬ ‫יעדע סגולה אויף דער וועלט‪ .‬איך בין געפארן‬
‫דיר יעדן טאג דעם עול התורה והמצוות‪ ,‬און ביי‬ ‫וואלט‬ ‫קיין ארץ ישראל און אייראפע צו זיך אויסבעטן‬
‫קריאת שמע ביסטו מקבל אויף דיר עול מלכות‬ ‫יעדער פון זיי‬ ‫ביי די קברי צדיקים‪ .‬אסאך האבן מיר געזאגט‬
‫שמים‪ ,‬און מיט'ן גאנצן הארץ ווילסטו אפהיטן‬ ‫געטראגן א‬ ‫איך זאל פרובירן די סגולה‪ ,‬יענע עצה‪ ,‬און דער‬
‫תורה און מצוות ווי מער‪ .‬ווי קענסטו זיין אזוי‬ ‫שווער פעקל‪.‬‬ ‫מצב וועט זיך זיכער טוישן צום גוטן‪ .‬אבער‬
‫אלעס איז געבליבן ביים אלטן‪ .‬גארנישט האט‬
‫זיכער אז דו ביסט נישט קיין צדיק?"‬ ‫ליב‪ ,‬איז ווי קענסטו קלערן אז השי"ת האט דיך‬ ‫זיך געטוישט‪ .‬איך וויל וויסן‪ :‬וואס וויל השי"ת‬
‫"אויב אזוי‪ ,‬ווערט שווער די קשיא‪ .‬אויב איך‬ ‫נישט ליב?"‬
‫טו אלעס אין מיין מעגליכקייט צו זיין ערליך‪,‬‬ ‫פון מיר?"‬
‫פארוואס דארף איך אזויפיל ליידן? פארוואס‬ ‫"אבער‪ ...‬אבער אויב השי"ת האט מיך ליב‪,‬‬ ‫וואס זאל איך אייך זאגן‪ ,‬חשוב'ע ליינער‪,‬‬
‫טוט נישט השי"ת ערמעגליכן אז איך זאל קענען‬ ‫וויאזוי קען ער מיר אזוי פיל שלעכטס טון?"‬ ‫מיין הארץ איז אויסגעגאנגען פון מיטגעפיל‬
‫אויספירן מיינע גוטע שטרעבונגען אין תורה‬ ‫מיט דעם צעבראכענעם אינגערמאן‪ .‬איך האב‬
‫ומצוות? פארוואס ענטפערט ער נישט מיינע‬ ‫"די וועגן פון השי"ת זענען פארהוילן פון‬ ‫אנגעהויבן צו רעדן צו אים‪ ,‬שטייט און רואיג‪.‬‬
‫תפילות און געבעטן? פארוואס בין איך נישט‬ ‫אונז‪ .‬זיי זענען גאר ווייט פון אונזער פארשטאנד‪.‬‬
‫אנגעקומען אין ערגעץ טראץ אלע גוטע מעשים‬ ‫אבער דאס איז זיכער‪ ,‬אז סיי וואס עס פאסירט‪,‬‬ ‫און איך שטעל אים מיין ערשטע פראגע‪:‬‬
‫סיי גוט און סיי ח"ו נישט אזוי גוט‪ ,‬מיינט דאס‬ ‫"איך וויל דיר עפעס פרעגן‪ ,‬מיין טייערער‬
‫טובים און אלע סגולות?"‬ ‫נישט חס ושלום אז השי"ת האט דיך נישט ליב‪.‬‬ ‫ברודער‪ ,‬דו האלטסט אז השי"ת האט דיך ליב?"‬
‫"האסט א גוטע קשיא וואס דארפסט‬ ‫דער אינגערמאן ענטפערט‪" :‬איך ווייס‬
‫ארבעטן דערמיט‪ .‬אבער עס נעמט נישט אוועק‬ ‫נישט‪ ...‬טראכט נאר אריין אין מיינע צרות וואס‬
‫דעם פאקט אז השי"ת האט דיך ליב! דו ביסט‬ ‫איך לייד יעדן טאג‪ ,‬איך האב נאכנישט געהאט א‬
‫זיין טייערער באליבטער בן יחיד‪ .‬ווי אין די‬
‫תורה שטייט געשריבן (שמות ד‪ ,‬כב) "בני בכורי‬ ‫גוטן טאג אין מיין לעבן"‪.‬‬
‫ישראל"‪ .‬דעריבער‪ ,‬ווילאנג דו ביסט א טייל פון‬ ‫"אהא‪ ,‬דו ווייסט נישט אויב דער באשעפער‬
‫דעם אידישן פאלק‪ ,‬האט השי"ת דיך ליב אויף‬ ‫האט דיך ליב‪ .‬זאג נאר‪ ,‬דו האסט געדאוונט‬
‫אזא שטארקן פארנעם וואס דו קענסט דיך דאס‬
‫היינט?"‬
‫גארנישט פארשטעלן‪.‬‬ ‫"א שאלה? אוודאי האב איך געדאוונט‪ .‬איך‬
‫"און יעצט לאמיר דיר ענטפערן אויף דיינע‬
‫דאוון יעדן טאג אלע דריי תפילות"‪.‬‬
‫קשיות‪".‬‬ ‫"אויב אזוי‪ ,‬קומט אויס אז דו זאגסט ליגנט‬

‫המשך פון ענטפער אין קומענדיגן לבלר אי"ה‬

‫טבת תשע״ט ‪49‬‬

‫| גדול מרבן שמו |‬

‫זהרגצבאויוןקי"והלאס‪,‬דיףארבבד"אקב"ד‬ ‫גאון הגאונים‪ ,‬א חסידישערא‬

‫טארנאפאל‪ ,‬בעל‬ ‫גדול פון גאליציע‪,‬‬
‫"מנחת חינוך"‬ ‫א פארפאסער פון א‬
‫לעגענדארן קלאסישן‬
‫געווען וואונדערליכע חידושים אין זיין לערנען‪,‬‬ ‫פרק א'‬ ‫לומד'ישן חיבור‪ ,‬א שוואגער מיט א‬
‫און ווי ער איז זעלבסט מעיד אויף זיך (מצוה‬
‫ד' אות ד' בסו"ד)‪" :‬בימי חורפי הקשיתי קושיא‬ ‫אלה תולדות‬ ‫וועלטס‪-‬רבי און דערנאך זעלבסט אן‬
‫עצומה בדרך החריפות‪ ,‬וב"ה נתפרסמה הקושיא‬ ‫יוסף‬
‫הזאת בין הלומדים‪ ...‬והדברים ארוכים וצריך‬ ‫איידעם ביי א חסידישע רבי‪ ,‬א רב אין‬
‫חיבור מיוחד לברר וללבן"‪ .‬אזוי אויך ברענגט‬ ‫אום כ"ד אלול תקס"א האט אויפגעשיינט‬
‫ער אראפ אין אן אנדערן ארט א חידוש וואס ער‬ ‫א ליכטיגקייט אין שטוב פונעם פשעווארסקער‬ ‫פינף שטעט‪ ,‬פון די גרעסטע לוחמים‬
‫האט געזאגט אלס קינד פאר גדולי ישראל‪ ,‬און‬ ‫רב‪ ,‬הגאון רבי משה באב"ד‪ ,‬ווען עס איז צו אים‬
‫געבוירן געווארן א יונגעלע‪ ,‬וועמען ער האט א‬ ‫קעגן השכלה‪ ,‬א חברותא מיט א גאון‬
‫זיי האבן עס אויסגעלויבט (מצוה רס"ד)‪.‬‬ ‫נאמען געגעבן יוסף‪ .‬רבי משה באב"ד איז געווען‬
‫זיין נאמען איז געגאנגען אזוי ווייט‪ ,‬אז זיין‬ ‫א זון פון הגאון רבי יהושע העשיל באב"ד‪,‬‬ ‫וצדיק מפורסם‪ ,‬און א גרויסער יחסן‬
‫פריינט דער דעמאלטיגער פוסק הדור הגאון‬ ‫אבד"ק טארנאפאל ובעל שו"ת "ספר יהושע"‪,‬‬
‫רבי יוסף שאול נאטאנזאהן זצוק"ל‪ ,‬אבד"ק‬ ‫און אן איידעם ביי הגאון רבי שמואל שמעלקא‬ ‫– אלעס איז פארקערפערט אינעם‬
‫לעמבערג ובעל "שו"ת שואל ומשיב"‪ ,‬ברענגט‬ ‫עטינגער‪-‬רוקח פון טארטיקאוו‪ ,‬ומרבני וחכמי‬
‫אראפ אין זיינע תשובות עטליכע מאל קושיות‬ ‫בראד‪ .‬דער מנחת חינוך איז געווען א בן אחר בן‬ ‫דמות פונעם בארימטן טארנאפאלער‬
‫וואס ער האט געהערט אין נאמען פונעם בעל‬
‫מנחת חינוך‪ ,‬און ער איז זיך מפלפל מיט זיי (עי'‬ ‫פונעם רבי'ן ר' העשיל פון קראקא זצ"ל‪.‬‬ ‫רב‪ ,‬הגאון רבי יוסף באב"ד‪.‬‬
‫בתשובותיו‪ ,‬קמא ח"ג סי' מ"ד‪ ,‬תליתאה ח"א סי'‬ ‫דורך די גרויסע זיידעס האט ער אויך‬
‫געשטאמט פון פילע פריערדיגע תורה‪-‬ריזן‪ ,‬א‬ ‫דער בעל "מנחת חינוך" איז‬
‫שצ"ה‪ ,‬רביעאה ח"ב סי' כ"ט‪ ,‬ועוד)‪.‬‬ ‫שטייגער ווי דער בעל מגיני שלמה זצ"ל‪ ,‬דער‬
‫זיין זיידע דער טארנאפאלער רב‪ ,‬הגאון רבי‬ ‫הייליגער בעל מעשה רוקח זצ"ל‪ ,‬דער הייליגער‬ ‫געווען גאר נאנט מיט די גרעסטע‬
‫יהושע העשיל באב"ד‪ ,‬שרייבט צו אים אין א‬ ‫בעל סמיכת חכמים זצ"ל‪ ,‬און נאך פריער – דער‬
‫תשובה (שו"ת ספר יהושע סי' ל"ה)‪ ,‬די פאלגנדע‬ ‫מהר"ם מלובלין‪ ,‬מהרש"א‪ ,‬בעל מהדורא בתרא‪,‬‬ ‫גאונים אין זיין צייט‪ ,‬אז דער בעל‬
‫הפלא'דיגע ווערטער‪" :‬דבריך הנחמדים בעסק‪...‬‬ ‫רמ"א‪ ,‬רבי שלום שכנא מלובלין‪ ,‬בעל עמק‬
‫קבלתי‪ ,‬ומה נעים ומה נחמד עלי דברי תורתו‬ ‫ברכה‪ ,‬דער ש"ך‪ ,‬דער מהרש"ל‪ ,‬דער לבוש‪ ,‬דער‬ ‫"שואל ומשיב" ציטירט עטליכע מאל‬
‫וחכמתו‪ ,‬ובפרט כי ראיתי שתודה להי"ת כי‬ ‫מהר"ל פון פראג‪ ,‬דער מהר"ם מפאדווא‪ ,‬און נאך‬
‫רב תבואות בכח שור‪ ,‬וחכם בני ישמח לבי‬ ‫דברי תורה אין זיין נאמען‪ ,‬און אינעם‬
‫גם אני‪ ,‬ומה דעביד מהנה את לומדיה ובפרט‬ ‫גדולי עולם זצוק"ל‪.‬‬
‫אותי‪ ,‬כי ראיתי דבריך טובים ונכוחים‪ ,‬ושומע‬ ‫פון קינדווייז אן איז זיין נאמען ארויס אלס‬ ‫מנחת חינוך זעען מיר אז זיין בליציגע‬
‫יש לך‪ ,‬ודילדה אימיה כוותיה תילד‪ ...‬וחורפיה‬ ‫עילוי מופלג‪ ,‬וואס איז געזעצן און געלערנט‬
‫מחליה ליה לשבח‪ ,‬וכמה מעליא הא שמעתתא‬ ‫טאג און נאכט מיט א געוואלדיגער התמדה‪,‬‬ ‫קאפ האט פארפאסט וואונדערליכע‬
‫בעיני‪ ,‬ובעיני הלומדים דק"ק טרניפאל"‪ .‬די‬ ‫און ער האט אסאך געלערנט מיטן גרויסן זיידן‬
‫וואונדערליכסטע חלק איז נאך דער פאקט אז‬ ‫דער בעל ספר יהושע‪ .‬ער האט שטענדיג מחדש‬ ‫חידושים ווען ער איז נאך געווען א‬
‫דאס האט זיין זיידע געשריבן צו אים ווען ער איז‬
‫קינד‪.‬‬

‫טראץ זיין גרויסע יחוס אבות און‬

‫יחוס עצמו‪ ,‬איז דער גדול בישראל‬

‫פארהעלטניסמעסיג‬ ‫געבליבן‬

‫אומבאקאנט ביי די מאסן‪ ,‬וואס האבן‬

‫שוין געוויס דורכגעלערנט עטליכע‬

‫שטיקער פון זיין וואונדערליכן חיבור‬

‫"מנחת חינוך"‪ .‬אצינד איז געקומען‬

‫די צייט צו שילדערן אביסל די‬

‫לעבנסביאגראפיע פון אט דעם תורה‪-‬‬

‫ריז און זיך עטוואס באקענען מיטן‬

‫דמות דיוקן פון דעם גאליציאנעם‬

‫גדול‪.‬‬

‫ויוס"ף הוא המשביר‪.‬‬

‫טבת תשע״ט‬ ‫‪50‬‬


Click to View FlipBook Version