בארעכטיגט ,אויב זיי וואלטן געהערט געווארן
פון אנדערע מענטשן.
אזא קליינע צאל חטאים ,אזוי איידל און
נארמאל אין זייער סיטואציע ,און אין דאס
שוועריגקייט און נישט נארמאלע טבעיות'דיגע
סביבה אין וואס זיי האבן זיך געפונען,
וואלטן געווען פאררעכנט פאר יעדן אנדערן
דור אלץ סימן אז מיר רעדן דא פון דאס
אויסדערוועלטסטע פון אלע פעלקער .שוין
אפגערעדט פון דעם ,אז דורכאויס פערציג יאר,
צווישן מיליאנען מענטשן ,האבן נאר פאסירט
געציילטע חטאים און טאקע פון דעם סארט ווי
מיר האבן אראפגעברענגט.
עס בלייבט נאר איבער צו ערקלערן דעם
לעצטן עבירה :י) דער חטא העגל.
וואס איז דאס דער זאלן זיי באשולדיגן ביים מעשה פון די מרגלים, פונקט אום שבת .די דאזיגע חשבונות -אין
"חטא העגל"? ווען עס איז געפאלן אויף זיי א פחד איבער אן אנדערן דור -וואלטן געווען פאררעכנט
דאס אייננעמען ארץ כנען צוליב דעם באריכט אלס זאכן וואס זענען ווערט אויסגעלויבט צו
משה :דער דאזיגער עבירה איז שוין גענוג. פון די מרגלים .סוף כל סוף האבן די מרגלים ווערן .אזוי צו אזוי ,האבן רוב מענטשן נישט
עבודה זרה איז דאך דאס ערגסטע פון אלע ריכטיג אפגעמאלן דאס בילד פון די איינוואוינער
פונעם לאנד ,און פון אירע פארמויערטע שטעט. אנטיילגענומען אין די דאזיגע טהאטן.
עבירות! נאכמער ,וויבאלד דער אייבערשטער האט ז) און ח) זיי האבן זיך צוויי מאל
אביגדור :עס הערשט א גענצליכער געגעבן זיין הסכמה אז די מרגלים זאלן מעגן גיין אפגערעדט אז עס פעלט זיי פלייש .די מן האט
אומקלארקייט איבער די מעשה פונעם עגל אויסשפיאנירן דאס לאנד ,האבן די מרגלים זיך נישט פארמאגט קיין קאליר אדער טעם ,אבער
הזהב .טראכט אריין א רגע אינעם פאקט ,אז טועה געווען צו מיינען אז דאס אייננעמען ארץ די מאמינים האבן געשפירט אין אים דער טעם
אהרן הכהן ווערט באשולדיגט אינעם חטא כנען וועט צוגיין בדרך הטבע ,און דערפאר האבן וואס זיי האבן געוואלט .אלע מענטשן האבן
העגל (עי' שמות לב ,כה) ,אבער ער איז נישט זיי געווארנט דאס פאלק איבער די סכנה וואס געגלייבט און הנאה געהאט דערפון ,אבער נאך
באשטראפט געווארן .צי מיינסטו דען אז ער א שטיק צייט זענען טייל מענטשן אפגעשוואכט
האט באשאפן א געטשקע? און אויב וואלט ער ווארט זיי אפ. געווארן פונעם גייסטישן אנשטרענגונג און פון
דאס געטון ,צי וואלט אים דען דער באשעפער משה :דאס מיינט אז זיי זענען אייגנטליך דאס גלויבן וואס האט זיך אויסגעפעלט כדי
מוחל געווען ,און אים געלאזט בלייבן לעבן?! הנאה צו האבן פונעם טעם פון די מן ,און זיי
געדענק אויך ,אז פון צווישן דאס גאנצע פאלק יא געווען דערהויבענע לייט? האבן זיך דערנידערט צו א רוחניות'דיגע שוואכע
פון מיליאנען מענטשן זענען קנאפע דריי טויזנט אביגדור :אוודאי געוויס .עס דארף דרגה וואס דאן האט זיך די מן געשפירט ווי
מענטשן געשטראפט געווארן מיט טויט צוליב קלאר ארויסגעברענגט ווערן ,אז ווען נישט דאס אן אומבא'טעמ'טער שפייז .אין אמת'ן אריין,
דעם חטא ,און אפילו זיי זענען אממערסטנס וואס די תורה שרייבט טענות אויף זיי ,וואלטן וואלט דאס ווען געווען א ווייטע מעגליכקייט
באשטאנען פון די עובדי עבודה זרה וואס האבן מיר קיינמאל נישט געקענט באשולדיגן קיין אז ס'זאל פאררעכנט ווערן ווי א חטא ,און נישט
זיך מגייר געווען און זענען ארויסגעגאנגען מיטן מענטש צוליב קיין איינע פון די אויבנדערמאנטע ווי מיר זענען צוגעוואוינט דאס אנצוקוקן און
פאסירונגען .אבער דער באשעפער האט פאראורטיילן .און אזוי אויך דא ,איז עס נאר
אידישן פאלק פון מצרים. זיי אפגעשאצט לויט דעם מדריגה און מידה געווען ביי א קליינעם מיעוט פון כלל ישראל,
לאמיתו של דבר רעדן מיר דא פון דאס וואס איז העכער פון אונזער מעגליכקייט צו אבער דאס שולד איז געפאלן אויפן גאנצן פאלק.
נידעריגסטע גרופע פון אונזער פאלק ,וואס פארשטיין .זייערע אפרעדענישן און זייערע ט) דאס זעלביגע איז גאר שווער אז מיר
האבן געזען אז משה האט זיך נישט אומגעקערט השגות וואלטן געווען פאררעכנט אלץ גענצליך
נאכן זיין אפוועזנד פאר פערציג טעג ,וואס
דורכאויס די גאנצע צייט איז ער געווען אליינס
חג הּפסח תשע״ח 51
אויפן זעלבן וועג ווי זיי זענען געווען געוואוינט פון מאכן א גאנצע געשטאלט ,אבער כדי צו אויפן בארג אן קיין עסן און טרינקען .צוליב
ביז יעצט ,נעמליך ,צו דינען דעם געשטאלט בארואיגן די נייע גרים און עטליכע שוואכע זייער פחד אז זיי האבן פארלוירן דעם שליח
זעלבסט ווי אן אלוהות .דאס איז געווען בעלי אמונה ,פארן פארלוסט פון זייער מנהיג און ה' וואס האט זיי געפירט פון אנפאנג ,זענען זיי
טראצדעם וואס אהרן האט קלארגעשטעלט אז גייסטישער פירער וואס נאר אויף אים האבן זיי דערציטערט געווארן אז עס איז מעגליך אז דער
די גאנצע ציל פון מאכן דעם עגל איז נאר כדי זיך אנגעהאנגען ,האט מען געקלערט אז ס'וועט גאנצער תכלית און תפקיד פון כלל ישראל צו זיין
צו דינען דעם באשעפער און נישט דעם קאלב. זיין א פאסיגע זאך צו מאכן א גאלדענעם קאלב,
אויפצומארגנס ,האבן דריי טויזנט מענטש פונקט ווי מ'האט טאקע שפעטער געמאכט די דער "עם הנבחר" וועט צוגרונד גיין.
זיך געפעדערט -פונעם גאנצן המון עם וואס דערפאר ,כדי צו טרעפן א שטעל-
האט זיך דארט געפונען -און זענען געגאנגען גאלדענע כרובים. פארטרעטער אנשטאט משה וואס איז געווען
פייערן דעם נייעם ע"ז וואס האט זיך אנגעהויבן עס איז נישט געווען אפילו קיין ברעקעלע דער צינור וואס האט מקשר געווען צווישן די
מיט אזא ריינע כוונה .אט די דריי טויזנט מענטש כוונה צו "דינען" צום דאזיגן געשטאלט ,פונקט מענטשן מיטן באשעפער ,האבן די מנהיגים
זענען גע'הרג'עט געווארן דורך די לויים אויפן ווי מיר "דינען" נישט היינט צוטאגס דעם בנין געזוכט עפעס א סימבאל פון שכינת ה' ,וואס
פון א שול און מיר דינען נישט דעם ארון הקודש, מענטשן זאל קענען זען און טאפן ,וואס זאל
באפעל פון משה ,נאך אינעם זעלבן טאג. בארואיגן די דאזיגע שוואכע עלעמענטן .אבער
די תורה מאלט טאקע אפ דאס פאסירונג נאר דער באשעפער וואס רוהט דארט. עס איז דאן נאכנישט געווען קיין משכן און קיין
פון מאכן דעם עגל מיט גאר שארפע ווערטער, משה :אבער די תורה דערציילט דאך אז ארון ה' אויפן וועלט ,און עס זענען נאכנישט
אבער ווען מיר קלערן אריין אין די אומשטענדן, געווען קיין כרובים וואס פון צווישן זיי זאל מען
וואלט דאס בעצם געדארפט פאררעכנט צו ווערן מ'האט יא געדינט דעם עגל הזהב?
ווי א קלייניגקייט ,ווען נישט די גרויסע מדריגה אביגדור :דאס האט ליידער פאסירט ארויסהערן דעם געטליכן שטימע.
אין שלימות צו וואס די אידן האבן דערגרייכט, "נאכן" מאכן דעם עגל הזהב ,אבער דאס איז משה :אבער וואס האט דאס איינגעלייגט
וואס אין אזא סיטואציע ווערן אפילו די קליינע געוויס נישט געווען דער חשבון ביים עס מאכן. מיטן גאלדענעם קאלב? וואס האט דאס מיט די
טעותים פאררעכנט ווי ריזיגע פעלערן .זיי זענען נאר א טייל פון די נייע מצרי'שע גרים וואס זענען
נישט געשטראפט געווארן צו וואנדערן אינעם פריער געווען עובדי עבודה זרה ,האבן זיך צוריק שכינה?
מדבר צוליב דעם דאזיגן פאסירונג ,אזויווי עס דערקייקלט צו זייער פריערדיגער וועג פון זיך אביגדור :ווען די אידן זענען אריבער
האט פאסירט צוליב די חטא המרגלים; און אויסדרוקן און האבן זיך באצויגן צום געשטאלט דעם ים סוף ,האבן זיי זוכה געווען צו א הימלישע
עס זענען נישט געשטארבן אזויפיל מענטשן געטליכע נבואה ,וואס חז"ל זאגן דערויף אז
דורך א מגיפה אזויווי עס האט פאסירט נאך די זיי האבן דאן געזען מער פון דאס וואס דער
מעשה מיט קרח ,וואס האט דאן אפגעקאסט גרויסער נביא יחזקאל האט געזען ,וואס יחזקאל
14,700קרבנות (במדבר יז ,יד) ,אדער אזויווי די איז דאך דער וואס דערציילט איבער די מעשי
מגיפה וואס איז געקומען נאך די מעשה מיט די מרכבה אין הימל .יחזקאל הנביא מאלט אראפ
"בנות מואב" ,וואס דאן זענען גאר אומגעקומען אז ער האט געזען פיר געשטאלטן ביי די פיר
זייטן פונעם כסא הכבוד (יחזקאל א ,י)ּ" :ו ְדמּות
24,000מענטשן (שם כה ,ט). ְּפֵני ֶהםְּ :פֵני ָא ָדםּ ,ו ְפֵני ַא ְרֵיהּ ...ו ְפֵני ׁשֹורּ ...ו ְפֵני
ֶנ ֶׁשר ,"...און דערפאר האבן זיי אויסדערוועלט
"עד מתי מאנתם" איינע פון די פיר געשטאלטן ,וואס די אידן האבן
– טאקע יעדער געהאט געוואוסט פון זייער נבואה ביים מעמד
איינער? קריעת ים סוף אז זיי סימבאליזירן דעם געטליכן
משה :ס'שטימט טאקע פיין ,אבער וויאזוי כסא הכבוד ,דער "שור".
קענען מיר דאס ערקלערן אין די פסוקי התורה, דער אמט וואס עס האט געדארפט ערפולן,
וואו עס שטייט אז דאס פאלק האט געזינדיגט, איז פונקט ווי דאס וואס מיר געפונען שפעטער
און מ'זעט פון דעם אז די כוונה איז אויף רוב אויף די גאלדענע "כרובים" ,וואס איז געווען
דער באזיס פאר השראת השכינה ,ווי דער פסוק
פונעם פאלק?! איז מעיד (שמות כה ,כב)ְ" :ונֹו ַע ְד ִּתי ְלָך ָׁשם,
אביגדור :דאס באשולדיגונג פאלט אויפן ְו ִד ַּב ְר ִּתי ִא ְּתָך ֵמ ַעל ַה ַּכ ּפֶֹרתִ ,מ ֵּבין ְׁשֵני ַה ְּכֻר ִבים".
אזוי אויך דא האבן זיי געזוכט עפעס א הייליגע
מציאות אין ארט פון משה רבינו ,וואס זאל זיין
דער באזיץ פאר מציאות השכינה .אין געהעריגע
אומשטענדן וואלטן זיי זיך אפגעהאלטן אפילו
חג הּפסח תשע״ח 52
שפחה על הים מה שלא ראה יחזקאל במעשה צוגעברענגט אז זיי זאלן באזיגט ווערן ,האט דער גאנצן כלל צוליב דעם מיעוט ,און אלע ווערן
מרכבה" ,און ביים מעמד הר סיני זענען זיי אייבערשטער געזאגט גאר שארפע רייד ,און באשולדיגט אפילו צוליב די עבירה פון א יחיד
אלע געשאנקען געווארן מיט נבואה ,זעענדיג ווידער אויפן גאנצן פאלק (שם ,יא-יב)ָ " :ח ָטא
און הערנדיג דעם דבר ה' .אזוי אויך ,זוכה צו ִי ְשָׂר ֵאלְ ,וַגם ָע ְברּו ֶאת ְּב ִרי ִתי ֲא ֶׁשר ִצִּוי ִתי אֹו ָתם, ממש.
זיין צו אזא וועגווייזער ווי משה רבינו איז א זאך ְוַגם ָל ְקחּו ִמן ַה ֵח ֶרםְ ,וַגם ָּג ְנבּוְ ,וַגם ִּכ ֲחׁשּוְ ,וַגם משה :פארוואס זאגט איר אזוי?
וואס האט זיך נישט ווידערהאלט אין קיין שום ָשׂמּו ִב ְכ ֵלי ֶהםְ :וֹלא יֻ ְכלּו ְּבֵני ִי ְשָׂר ֵאל ָלקּום ִל ְפֵני אביגדור :עס שטייט אין פסוק (שמות
טז ,כז-כח)ַ" :וְי ִהי ַּבּיֹום ַה ְּׁש ִבי ִעיָ ,י ְצאּו ִמן ָה ָעם
אנדערן דור. אְֹי ֵבי ֶהם ,עֶֹרף ִי ְפנּו ִל ְפֵני אְֹי ֵבי ֶהם"... ִל ְלקֹטְ ,וֹלא ָמ ָצאּוַ :וּיֹא ֶמר ה' ֶאל מֹ ֶׁשהַ :עד ָאָנה
אדאנק די דאזיגע פילע מעגליכקייטן האבן משה :טאקע אינטערעסאנט .עס קומט ֵמַא ְנ ֶּתם ִל ְׁשמֹר ִמ ְצוֹ ַתי ְותֹורֹ ָתי" ,נאר א טייל
זיי זוכה געווען זיך צו דערהייבן אין רוחניות, אויס אז דאס זעלביגע האט פאסירט ביים דור פונעם פאלק זענען ארויס אום שבת צו זוכן
אבער צוליב די פילע מעגליכקייטן האט מען המדבר ,אז דאס גאנצע פאלק איז באשולדיגט מן ,און פארט איז די באשולדיגונג געפאלן אויף
אויך געפאדערט פון זיי פיל מער .אין זייער און געשטראפט געווארן צוליב די עבירות פון אלעמען .נאכמער ,אפילו דער "טייל פונעם
מצב ,זענען זיי געווען די מערסט גליקליכע און פאלק" איז באשטאנען נאר פון געציילטע
מוצלח'דיגע דור דורכאויס די גאנצע היסטאריע, איינעם אדער געציילטע מענטשן. יחידים ,און אפילו זיי האבן נאר געזינדיגט
אביגדור :יא ,און כ'וועל דיר ברענגען נאך בכוונה און נישט במעשה .נאכמער פון דעם:
פון יציאת מצרים ביזן היינטיגן טאג. איין אפענעם ביישפיל :ווען שאול המלך האט מ'האט זיי קיינמאל נישט פארבאטן ארויסצוגיין
משה :וואס נאך איז געווען די איינגעשפאנט דאס גאנצע פאלק אין א קריג אום שבת ,ווייל משה רבינו האט נאר געזאגט
קעגן די פלשתים ,האט ער זיי באשוואוירן אז (פסוק כ"ה)ַׁ " :ש ָּבת ַהּיֹום ַלה'ַ ,הּיֹום ֹלא ִת ְמ ָצ ֻאהּו
ספעציעלקייט פונעם דור המדבר? קיין איינער זאל נישט עסן קיין זאך ביז ביינאכט ַּב ָּשֶׂדה" ,אז מ'וועט נישט טרעפן קיין מן ,אבער
אביגדור :טראכט אריין א מינוט אינעם (שמואל-א' יד ,כד) .יונתן ,דער זון פון שאול,
פאלגענדן סיטואציע :א גאנצע פאלק ווערט איז נישט אנוועזנד געווען ביים באשווערן כלל נישט אז מ'טאר נישט ארויסגיין.
פארוואנדלט אין א ריזן "ישיבה" .גאנצע פערציג ישראל און ער האט טאקע נישט געוואוסט מיר זעען פון דא ,אז צוליב א חטא וואס:
יאר זיצט א פאלק ,פריי פון א פרנסה יאך ,און דערפון ,און ער האט געגעסן אביסל האניג א' – מ'האט זיי נישט פארבאטן צו טון ,ב' – און
זיי זיצן און לערנען א גאנצן טאג תורה .און וואס ער האט געטראפן (פסוק כ"ז) .ווען שאול וואס איז קיינמאל נישט אויסגעפירט געווארן
ווער זענען די רבי'ס? משה ,אהרן און זיינע האט אנגעפרעגט ביים אייבערשטן אויב די אידן בפועל נאר במחשבה ,ג' – און וואס איז נאר
קינדער ,און די זקנים; און אונטער זיי – א זאלן ארויסגיין ביינאכט מיט אן אנגריף אויף די אדורכגעפירט געווארן דורך געציילטע יחידים,
שטאב פון די שרי האלפים ,המאות ,החמישים פלשתים ,איז ער נישט געענטפערט געווארן אט אויף אזא עבירה איז משה רבינו מיט די
והעשרות .עס איז קיינמאל נישט געווען אזא פון הימל (פסוק ל"ז) .זעסטו פון דאנעט ,אז גאנצע פאלק באשולדיגט געווארן מיט אזעלכע
זאך אין די היסטאריע ,אז א גאנצע פאלק זיך צוליב א זינד פון א יחיד ,וואס טוט עס גאר שארפע רייד ,אז "מאנתם לשמור מצוותי
זיך פארשפארן און לערנען ,אזוי פאר צענדליגע אומבאוואוסטזיניג ,ווערט דאס גאנצע פאלק
יארן נאכאנאנד! דאס איז געווען דער גרעסטער באשולדיגט ,און דער אייבערשטער קען זיך ותורותי".
און וויכטיגסטער דערגרייכונג וואס א פאלק אפהאלטן פון זיי ארויסהעלפן אין אזא סיטואציע דאס איז א ראי' צום געדאנק ,אז אפילו
אדער אפילו א קהילה זאל צוקומען דערצו ,און ווען נאר איינער פונעם פאלק האט געזינדיגט,
דאס איז געבליבן איינגעקריצט אין אונזערע וואס איז אזוי וויכטיג נוגע פארן גאנצן פאלק. זענען זיי אלע באשולדיגט געווארן און אפילו
דערפאר ,ווען מיר זעען אין די תורה איבער
הערצער אויף שטענדיג. די דור המדבר ,אז זיי זענען געווען מחוסרי געשטראפט געווארן דערויף.
פון דאן און ווייטער ,איז לימוד התורה אמונה ,אז זיי האבן נישט געפאלגט ,זיי האבן משה :וואו געפונען מיר טאקע אזא סארט
אלץ פארבליבן אונזער הויפט ציל און אונזער געזינדיגט אדער ווידערגעשפעניגט ,איז די
צענטראלע באשעפטיגונג .אין די צייטן וואס די אמת'ע כוונה דערינטער אז :א) א יחיד אדער פאסירונג?
גריכן און די רוימער האבן געבויט טעאטערס געציילטע מענטשן האבן אדורכגעפירט ב) א אביגדור :אין ספר יהושע שטייט (ז ,א):
ספארטס שפילערייען ,האבן מיר אויפגעשטעלט קליינעם זינד ,ג) מער בכוונה ווי במעשה ,ד) "ַוִּי ְמ ֲעלּו ְבֵני ִי ְשָׂר ֵאל ַמ ַעל ַּב ֵח ֶרםַ ,וִּי ַּקח ָע ָכן...
ישיבות און גדולי ישראל .דאס איז אייגנטליך א ִמן ַה ֵח ֶרםַ ,וִּי ַחר ַאף ה' ִּב ְבֵני ִי ְשָׂר ֵאל" .צוליב
לענגערע שמועס פאר זיך ,אבער דאס אלץ איז אדער גענצליך שלא בכוונה. אט די חטא פון איין מענטש ,וואס ער האט
א דירעקטע תוצאה פון אונזער התמדה וואס פארט אבער זענען די באשולדיגונגען אדורכגעפירט אן די מינדסטע וויסנשאפט
האט זיך געצויגן פאר פערציג יאר נאכאנאנד, שטענדיג מיט רעכט ,טאקע אדאנק די פילע פונעם פאלק ,זענען זיי באזיגט געווארן ביים
מעגליכקייטן וואס עס זענען זיי געגעבן געווארן דעמאלטדיגן שלאכט און אפאר מענטשן זענען
דורכן דור דעה – דער "דור המדבר". צו דערגרייכן שלימות ,וואס איז נישט געגעבן גע'הרג'עט געווארן אויפן פראנט (זע דארט
(באארבעט לויט די שו"ת ,נומערן230- : געווארן צו קיין שום אנדערן דור ,ווייל "ראתה פסוקים ד-ה) .ווען זיי האבן אויסגעפארשט
וואס איז געווען דער אורזאך וואס האט
)333-341 ,231
חג הּפסח תשע״ח 53
ולקחתי אתכם לי לעם
א פרט אינעם גרויסן בוים וואס רופט זיך "כלל פיוןחיאדיגורםוויעאסרדזעעערנרגעןארומטפייירע?ל?
ישראל".
מיט דער גרויסער וועלט ארום .דערנאך לאמיר איר האט אמאל געטראכט פון דער פראגע?
ווען א מענטש ווייסט אז ער איז א קליין האבן א שמועס צו זען וויאזוי די תורה קוקט ווען איר קוקט אויף זיך אליין ,וואס זעט איר
צווייגל פון א גרויסן בוים קען עס האבן צוויי דארט? איז עס א קליינער מענטש אליין וואס
פארקערטע אפעקטן .פון איין זייט קען עס אויף דער פראגע. קען גארנישט טון אן דעם הילף פון אנדערע,
אים געבן כח אויפצוטון גרויסע זאכן אין לעבן, מיר ווייסן אז א כלל איז א זאך וואס איז אדער איז עס א פולקאמער אינדיווידועלער
וויסנדיג אז ער איז נישט אליין ,נאר ער איז צוזאמגעשטעלט פון מערערע פרטים .א כלל "איך" וואס קען אייננעמען די גאנצע וועלט
א טייל פון א גרויסער משפחה וואס אירע מיט א פרט זענען נישט צוויי באזונדערע זאכן, מיט די אייגענע כוחות? זענען מיר עפעס ווערד
ווארצלען זענען טיף איינגעגראבן אין דער נאר דער פרט איז א טייל פונעם כלל .ובכן, ווען מיר באטראכטן זיך אליין ,נישט אינעם
ערד ,און קיין שום ווינט וועט עס נישט קענען ביים נוצן דאס ווארט "כלל ישראל" פון וועלכן קאנטעקסט פון אונזער גרופע ,אדער זענען מיר
אוועקרייסן .פון דער אנדערער זייט אבער קען מיר זענען אלע א טייל ,באציען מיר זיך דערביי גארנישט ווערד אליין? נעמט אייך אראפ א פאר
עס אפשוואכן דעם מענטש ,ווען ער פילט אז אויך צו די מיליאנען "פרטים" ,דאס מיינט די מינוט און טראכט קודם וויאזוי איר אליין זעט
קעגן דעם גרויסן בוים מיט אירע מיליאנען מיליאנען מיטגלידער וועלכע זענען א טייל זיך אין שייכות מיט אייער סביבה ארום ,אדער
צווייגן און בלעטער איז ער נישט מער ווי א פונעם אידישן פאלק .יעדער אידישער יחיד איז
זייפנבלאז ,אן קיין פערזענליכן כח.
וואס איז טאקע דער ריכטיגער וועג?
זאל דער מענטש פרובירן צו איגנארירן דעם
פאקט אז ער איז א טייל פון א בוים ,אדער
זאל ער דוקא יא טראכטן וועגן דעם? זאל ער
זיך קאנצענטרירן אויף דעם וואס ער איז א
מענטש פאר זיך און ער קען מאכן זיינע אייגענע
החלטות ,אדער זאל ער זיך ענדערש מבטל זיין
פאר'ן כלל און פארבלייבן אן אומזעבארער פרט
חג הּפסח תשע״ח 54
ופצוווןאזיסאיןמפיאיאנטליטיקד?לאס
צוויי באגריפן אנגערופן מיט די ווערטער פרטים ,וואס שאפן אינאיינעם דעם גרויסן כלל. צווישן נאך מיליאנען פרטים? דער ענטפער צו
"קאלעקטיוו" און "אינדיווידועל" ("קאלעקטיוו" איינע פון די גרעסטע פראבלעמען וואס פלאגט דעם טרעפן מיר אין דער תורה אליין ,ווי מיר
הייסט דער גאנצער כלל ,און "אינדיווידועל" אונזער דור איז דאס וואס מ'האט פארגעסן דעם וועלן זען ווייטער ,און די תשובה אין קורצן איז
הייסט דער יחיד) .די ליבעראלע וועלט האט באגריף פון "מסירות נפש" ,וואס דאס מיינט אז מ'דארף לעבן מיט ביידע חלקים .לאמיר עס
פארהייליגט דעם ערך פונעם "אינדיווידועל", אויפצוגעבן די פערזענליכע תענוגים צוליב א
און דערקלערט אז די פערזענליכע תאוות און העכערן ציל וואס איז גרעסער פון אונז .פונקט צעלייגן אויף טעלערלעך.
יצרים פונעם יחיד זענען וויכטיגער פון אלעמען. ווי דער כלל-ישראל קען נישט האבן קיין קיום אן פון איין זייט דארף מען וויסן אז יעדער יחיד
דער געדאנק אז מיר זענען אלע פארפליכטעט דעם וואס די יחידים זאלן טרעפן זייער וועג צום איז אן עולם מלא .דאס הייסט אז כאטש מיר
אויסצופאלגן געזעצן וואס די תורה האט אונז באשעפער ,פונקט אזוי קען דער אידישער יחיד לעבן אין א וועלט פון ביליאנען באשעפענישן,
באפוילן ,אפילו ווען ס'געפעלט אונז נישט ,איז א נישט האבן קיין קיום אן דעם וואס ער זאל זיך כאטש יעדער איד איז נאר איינער צווישן
געדאנק וואס שטימט נישט מיט די ליבעראלע מיליאנען ,איז אבער יעדער יחיד א וועלט פאר
ווערטן ,וויבאלד דער איין און איינציגער ערך אנהענגען אינעם כלל-ישראל. זיך וואס קען זאגן מיט א זיכערקייט "בשבילי
נברא העולם" .דאס איז דער לימוד וואס חז"ל
איז נאר דער אינדיווידועל. דפעוארורי"וככולטאילס"ג?אאיזזוי האבן אונז געלערנט וועגן דעם ערך פון יעדער
דער אמת איז אבער אז דאס חשיבות פונעם איינציגער נשמה ,דער אומזעבארער פרט וואס
יחיד איז דורך דער תורה פארשטאנען געווארן אין דער אלגעמיינער וועלט ווערן די געפינט זיך צווישן מיליאנען פרטים וואס שאפן
בעסער ווי אין דער היינטיגער ליבעראלער אינאיינעם איין גרויסן כלל .דער גאנצער כלל
וועלט .אין דער צייט וואס די ליבעראלע שעפט נאר זיין כח פון דעם וואס דער יחיד איז
סביבה פרעדיגט אזוי הייליג די ווערד פונעם שטארק ,פון דעם וואס זיין רוחניות'דיגער יסוד
אינדיווידועל ,האט זי אוועקגענומען פונעם איז פעסט און סטאביל ,ווייל אן קיין פרטים איז
יחיד דעם טייערסטן פארמעגן – זיין שייכות
מיטן באשעפער ,מיט זיין קהילה און מיט זיין קיין כלל אויך נישטא.
אמונה .אפילו דער קשר פון טאטע צו קינד פון דער אנדערער זייט טאר מען אבער
ווערט שטארק אפגעשוואכט אין דער פרייער נישט פארגעסן אז דער יחיד איז נאך אלעמען
נאר א קליין צווייגל ,א פרט צווישן מיליאנען
חג הּפסח תשע״ח 55
דא אן "איך"? אפשר וואלט ריכטיגער געווען זיך דעמאלט גייט ער אויף א וועג וואס פירט צו וועלט א דאנק דעם איבערטריבענעם דגש
אינגאנצן מבטל צו זיין צום כלל ,ביז מ'זאל מער חורבן און תוהו ובוהו .ס'איז נישט בלויז וואס אויף אינדיווידואליזם (אויב ס'געפעלט עפעס
נישט האבן קיין אייגענעם מציאות? אפשר דארף ער מאכט חרוב פאר זיינע ארומיגע ,נאר זיין פאר'ן קינד ,ווער איז דער טאטע אריינצוזאגן
דער מענטש נישט מער ווי גיין אין שפאן מיט אייגן לעבן ווערט אפגעריסן פונעם שורש ,און אנדערש?) ,אבער איז דען מעגליך אז אזעלכע
דעם וואס די סביבה טוט ,צו יוצא זיין פאר'ן אנשטאט צופרידנהייט באקומט ער נאר דאס
באשעפער בלויז דורכ'ן געהערן צו א געוויסער פארקערטע .א מענטש וואס טראכט נאר פון מענטשן זאלן זיין צופרידן אין לעבן?
חסידישער קהילה ,טון דאס זעלבע ווי אלע ,און וויפיל שטיבער זענען שוין צעבראכן
זיין "איך" ,אן טראכטן וועגן די דורות וואס
גארנישט מער? זענען געווען פאר אים און די וואס וועלן קומען געווארן אויפ'ן מזבח פון אינדיווידואליזם?
דא לאמיר געבן א טראכט ,וואס איז דען נאך אים ,לייגט זיך אריין אינאיינעם מיט זיינע וויפיל לעבנס זענען חרוב געגאנגען צוליב דעם
דער תכלית פון דער תורה אויב נישט אז דער קינדער אין א וועג וואס האט נישט קיין שום אינדווידואליזם? קינדער פארקלאפן די טיר אויף
יחיד זאל דערגרייכן זיין ציל אין לעבן? ווען די אנווייזונגען ,און די טראגעדיע דערפון פאר'ן זייערע עלטערן ,און עלטערן פארקלאפן די טיר
תורה האט געגעבן פאר'ן מענטש די בחירה זיך יחיד גופא איז גארנישט אפצושאצן .ס'איז א אויף די קינדער .טאטע-מאמע פילן נישט אז זיי
אויסצוקלויבן א וועג צווישן גוטס און שלעכטס, גזירה פון כרת וואס ער האט אליין אויסגעקליבן דארפן זיך רעכענען מיט די קינדער איידער זיי
האט די תורה גערעדט מיט א לשון יחיד זאגנדיג באשליסן זיך צו גט'ן ,און די קינדער וועלכע ווערן
"ובחרת בחיים" .אן א שיעור פסוקים אין ספר פאר זיך. געבוירן אין צעבראכענע שטיבער פילן שוין די
דברים זענען געשריבן געווארן מיט א לשון שוועריגקייטן אין לעבן פון די גאנץ ערשטע יארן
יחיד ,ווערנדיג געזאגט דורך משה רבנו אין די דפעוארו"ריוכפורטאיטסג"?אאיזזוי (ס'האלט שוין היינט ביי ארום פופציג פראצענט
לעצטע שעה'ן פון לעבן ,ווי א געטרייער טאטע פון קינדער אין אמעריקע ,וועלכע ווערן געבוירן
וואס מוסר'ט זיינע קינדער .אפילו דארט וואו די יעצט ווען מיר האבן ערקלערט פארוואס אין שטיבער וואו ס'פעלט א טאטע אדער א
ווערטער זענען יא א לשון רבים איז אפט מאל דער קאלעקטיוו איז אזוי וויכטיג ,לאמיר מאמע) .האט דער ליבעראליזם טאקע באפרייט
נישט מעגליך צו פארשטיין דעם פסוק אויב ערקלערן פארוואס דער יחיד איז וויכטיג.
פארוואס דארף מען בכלל געדענקען אז ס'איז דעם מענטש ,אדער גאר פארשקלאפט?
מ'זאל איגנארירן דעם יחיד. די תורה שעצט זייער דעם יחיד ,און
וואס הייסט דאס "ומלתם את ערלת לבבכם" דערפאר האבן אונז חז"ל אויסגעלערנט צו
(= "איר זאלט פארשניידן אייערע פארשטאפטע טראכטן "בשבילי נברא העולם" ,אבער אין דער
הערצער")? איז עס מעגליך צו פארלאנגען פון א זעלבער צייט באטראכט די תורה דעם געדאנק
מיליאן-קעפיגן עולם אוועקצושניידן די מחיצות פון "בשרירות לבי אלך" (אין אידיש" :איך וועל
פונעם הארץ כדי צו ווערן נאנט מיטן באשעפער? גיין וואו מיין הארץ גלוסט") ווי די מיאוס'טע
דאס איז אן ארבעט וואס יעדער יחיד דארף זייט פונעם מענטשליכן פרצוף .א מענטש דארף
אליין טון פאר זיך .אין דער פרשה פון קריאת- טאקע טון פאר זיך אליין ,אבער אויב זיין לעבן
שמע וואס מ'ליינט דריי מאל יעדן טאג זאגן מיר ווערט נישט דיקטירט בשעת מעשה פון עפעס
דעם פסוק פון "ואהבת את ה' אלקיך" וואס העכערס – נאר פונעם אייגענעם "איך" –
איז א באפעל צו יעדן יחיד ,ליב צו האבן דעם
אויבערשטן לויט זיינע בעסטע מעגליכקייטן.
אויב זאל די געזעלשאפט באשטימען פאר
יעדן פונקטליך וואו און וויאזוי ס'זאל צוגיין די
באציאונג פונעם מענטש צום באשעפער ,וועט
עס פארזיכערן אז די ווערטער פון "ואהבת את
ה'" זאלן זיך קיינמאל נישט קענען זעצן מיט אן
אמת אין אונזערע הערצער.
אן קיין געטרייע יחידים איז נישטא קיין
גוטער כלל .ווען מ'איגנארירט די וויכטיגקייט
פונעם יחיד קלאפט עס אויס צום ערשטן
אינעם תחום פון רוחניות (נישט אין גשמיות ,ווי
מענטשן מיינען) ,וויבאלד ס'איז נישט מעגליך צו
ווערן נאנט צום באשעפער אן דעם וואס מ'זאל
פארמאגן כאטש עפעס אן אינערליכע חוצפה,
א גרייטקייט צו גיין קעגן שטראם ,און זיך
איבערגעבן פאר דעם אינערליכן פייער פון דער
נשמה .א מענטש קען נישט אנקומען צו ווייט
בלויז דורכ'ן זיין א טייל פון א געזעלשאפט ,ווייל
אויף דעם האט דאך הלל הזקן געזאגט "אם אין
אני לי מי לי" .אויב וועט מען נישט טון פאר זיך
חג הּפסח תשע״ח 56
קהילה זאל קענען אנזאמלען א פאס בראנפן און דער וועלט .דער ציל פונעם קאלעקטיוו איז צו אליין ,וועט קיינער נישט טון פאר אונז!
דערנאך פראווען א גרויסן לחיים איין מאל א העלפן דעם יחיד געפינען זיין נשמה און נישט הלל הזקן באפעלט יעדן יחיד זיך
חודש ,האט יעדער געברענגט וואסער מיינענדיג חלילה עס צו אונטערדרוקן .כלל ישראל ווערט אפצושאקלען פונעם שטויב וואס האט זיך
אז ער וועט זיין דער איינציגער וואס טוט אזוי געשטארקט פון געזונטע יחידים ,און די יחידים אנגעזאמאלט פונעם זיצן אזוי לאנג אויף איין
און ס'וועט זיך נישט דערקענען אינעם טרינקען. שעפן דאס חיות פון א געזונטן כלל ישראל .אין פלאץ ,האפנדיג אז זאכן וועלן געשען פון זיך,
ווען א מענטש איז בכח צו טון סיי וועלכע דער צייט וואס מיר שטיצן די יחידים צו טרעפן און ער זאל אליין ארויסווייזן גבורת הנפש .די
למעשה'דיגן טריט צו פארבעסערן זיין לעבן, דעם וועג צום אויבערשטן ,דארף דער אידישער רוחניות'דיגע טורעמס אין יעדן דור זענען געווען
איז עס א טובה נישט בלויז פאר אים נאר אויך יחיד צעגיסן זיין רוחניות'דיגן באגאזש מיטן אזעלכע מענטשן וואס האבן שווער געליטן פון
פאר דער געזעלשאפט ארום (מיטן תנאי אז אידישן פאלק .יעדער גרויסער מנהיג וואס איז זייער סביבה ,וויבאלד דארט וואו ס'איז דא
ער פארגעסט נישט פון אנדערע בשעת ער איז געווען ביי אידן האט געמוזט האבן ביידע חלקים אמת'ע רוחניות איז נישטא קיין פשרות פאר
מצליח) .אבער ווען א מענטש הייבט שנעל אויף שקר .די יסורים פון די נביאים ,פונקט ווי די
הענט ,גלייבנדיג אז אויף עפעס אן אופן וועט זייער שטארק. יסורים פונעם אידישן פאלק ,זענען שטענדיג
זיך פירן מיט אים וואס ס'פירט זיך מיט יעדן, מיר האבן אבער געזאגט אז ס'איז אויך נוגע געווען צוליב דעם וואס מ'איז נישט געגאנגען אין
איז ער אליין דער גורם אז די געזעלשאפט זאל בגשמיות .איר וואונדערט זיך אפשר וואו ס'איז שטראם מיט דער אלגעמיינער סביבה פון דער
האבן פראבלעמען .אלס יחידים קענען מיר זיך נוגע בגשמיות .אלזא לאזט מיך דערמאנען אן וועלט .חז"ל זאגן אז "ישראל עזין שבאומות"
נישט באפרייען פונעם אחריות און זאגן" ,אזוי אלט אידיש שפריכווארט וועלכע זאגט זיך אזוי: און מיר דארפן געדענקען אז חז"ל האבן אויך
טוט יעדער ,און אזוי וועט שוין מוזן זיין ביי אונז "וואס ס'וועט זיין מיט כל ישראל וועט זיין מיט
אויך ",וויבאלד א שינוי לטובה הייבט זיך אן ביי ר' ישראל" .אידן האבן נאטירליך גענוצט דעם געהייסן יעדן יחיד צו זיין "עז כנמר".
שפריכווארט ווען עמיצער האט אויסגעמאלן צי מיינט דאס אז דער יחיד דארף זיך
א שטארקן יחיד. שווארצע נבואות איבער עפעס א צרה וואס אפזאגן פונעם כלל? חס ושלום .דאס וואלט
ובכן ,די אונטערשטע שורה איז אזוי .לאמיר ס'קומט ,אדער ווען עמיצער האט געדרייט מיטן נאר אפגעשוואכט די כוחות פונעם יחיד,
געדענקען אז מיר זענען שטארקע מענטשן. פינגער און ערקלערט וואס מ'דארף אלץ טון זיך וויבאלד אן דער שטיצע פונעם כלל איז מען
אונזער שטארקייט קומט פון דעם וואס מיר האבן צו העלפן .דא האט דער איד זיך געגעבן א בייג צו קליין און נישטיג צו קענען עפעס אויפטון.
זוכה געווען צו געהערן צו דעם אויסדערוועלטן און מיט א ביטול פון דער האנט געזאגט" :נישט גלייך נאכדעם וואס הלל לערנט אונז אויס צו
פאלק וואס שטאמט פון די אבות הקדושים, גע'דאגה'ט ,וואס ס'וועט זיין מיט כל ישראל שטארקן די פערזענליכע כוחות פונעם יחיד,
דער אויבערשטער האט נאר מיט אונז געשלאסן זאגט ער אונז תיכף "וכשאני לעצמי מה אני"
א בונד ביים בארג סיני ,און דער רוחניות'דיגער וועט זיין מיט ר' ישראל". (וואס בין איך ווערד ווען איך טו נאר פאר מיר
כח וואס מיר פארמאגן איז נישטא צו געפינען אין די ווערטער האט דער איד געפונען זיין אליין?) .דער יחיד אליין איז זייער וויכטיג ,אבער
ביי קיין שום פאלק אין דער וועלט .אין דער טרייסט ,וויסנדיג אז ער איז אנגעבונדן אין א זיין גאנצע שטארקייט שטאמט נאר פון דעם
זעלבער צייט דארפן מיר געדענקען צו נעמען גרויסן בוים ,און דער וואס וועט אפהיטן דעם וואס ער שעפט זיין השראה פונעם כלל .ס'איז
אחריות אויף אונזערע מעשים ,ווי אויך אויף בוים וואס רופט זיך כלל ישראל וועט אים א קעגנזייגטיגע באציאונג וואס דער "יחיד"
אונזערע פארנאכלעסיגקייטן ,זיך צוזאמקלויבן שוין אויך אינזין האבן .דאס איז א וויכטיגער האט מיטן "כלל" ,און די גרעסטע ברכה קען
דארט וואו מיר זעען אז עפעס קלאפט נישט דערהער צו געדענקען אין שווערע צייטן ,אבער ארויסקומען נאר דעמאלט ווען דער יחיד איז
אין סיי וועלכן הינזיכט ,און זיין א ליכט-טורעם ס'איז לייכט זיך פארצושטעלן אז יעדער פוילער גענוג שטארק צו ארבעטן אויף דער אייגענער
מענטש קען ניצן דעם סלאגאן אפילו דעמאלט האנט ,אבער האלטנדיג פאר זיינע אויגן דעם
פאר אנדערע. ווען ס'איז שייך עפעס צו טון צו פארבעסערן הייליגן קאלעקטיוו וואס רופט זיך "כלל ישראל".
וויבאלד ווי געזאגט ,ווערט דער כלל דעם מצב .אנשטאט צו נעמען אחריות אויפ'ן
געשטארק דורך געזונטע יחידים ,און די יחידים לעבן און אויסרופן אין די ווערטער פון הלל הזקן וושלאמוומעאעיסזשנדהו?געער
באקומען דאס חיות פון א געזונטן כלל .דער "אם אין אני לי מי לי" ,קען זיך א פוילער מענטש
מענטש וואס פארשטייט דאס נישט איז ווי א טרעפן א גרינגען וועג ארויס דורכ'ן זיך פארגלייזן דער שמועס איז נוגע די יסודות פון אונזער
קנעכט צום רוטין און ער איז נישט בכח צו גיין די אויגן און ארויסזאגן א זיסן שפריכווערטל... לעבן סיי בגשמיות און סיי ברוחניות .ס'איז
קעגן שטראם .אבער ווען מיר וועלן געדענקען מיר ווייסן אז די תורה איז אוועקגעשטעלט א ווייטאג אז מענטשן חוזק'ן אפ פון יחידים
דעם דערמאנטן פרינציפ ,וועלן מיר מיטאמאל אויפ'ן יסוד פון ערבות ,גאנץ כלל ישראל איז וועלכע זוכן צו טרעפן א פערזענליכע שפראך
ווערן באפרייט מעבדות לחרות און קענען צוזאמגעשטעלט פון איין שטיק און מיר זענען צו השי״ת ,אינעם ראם פון דער תורה ,ווייל
דערנאך ווייטער מארשירן צום בארג סיני מיט אלע מחוייב זיך אינזין צו האבן איינער דעם דאס איז באמת דער ציל פונעם מענטש אויף
אנדערן ,סיי ברוחניות און סיי בגשמיות ,אבער
פאראייניגטע הערצער ,כאיש אחד בלב אחד. דער פוילער מענטש וואס לייגט זיך אן אויפ'ן
כלל ,ווי גלייך ער איז מיט דעם געטריי פאר זיין
פאלק ,איז אין אמת'ן פונקט דאס פארקערטע,
וויבאלד ווען יעדער איינער טראכט אזוי ברענגט
עס אז יעדער זאל זיצן מיט פארלייגטע הענט.
איר קענט די מעשה מיט די כעלעמער אידן? ווען
מ'האט געבעטן ביי זיי אז יעדער זאל ברענגען א
גלעזל בראנפן במשך א שטיק צייט ,כדי אז די
חג הּפסח תשע״ח 57
ן ער ביאור פוד
נתש"חילמהאהכ"?ל
יקותיאל רוטשטיין
חג הּפסח תשע״ח 58
שייכות צום באשעפער איז געווען א נאטורליכע פון פלאץ ,וואס הייסט? מ'גייט אויסהרגנ'ן א דאעשראגוליההאט
חלק פון לעבען. גאנצע פאלק ,פאר'ן בלויזען חטא פון שטייען
אונז אין וועג ביים אייננעמען א לאנד וואס מיר א פאר יאר נאכ'ן חתונה בין איך געגאנגען
דאס איז נישט ווי היינטיגע רעליגיעס וואס ארבעטען אין א געוויסע ביזנעס ,און פון דארט
זענען לעבענסשטייגערס געגרינדעט צו העלפן ווילען? בין איך ארויס צו עפענען אן אייגענעם ביזנעס
א מענטש אפלעבען א לעבען ,די אידען האבען עס האט דערמאנט פון א היינטיגע גרופע אין יענעם געביט .דורכאויס מיין ארבעט ,מוז
נישט געהאט א באוועגונג מיט אן אטאריטעט, מוסולמענער עקסטרעמיסטן וואס טוהן פונקט איך זיך אנטרעפען מיט א מערהייט פון מענטשען
אונטער וועלכע זיי האבען באשטימט אזוי ,זיי זוכען איינצונעמען לענדער און זיי האבען פון פארשידענע לענדער ,אפשטאמונגען און
זיך אונטערצוגעבען ,וואס מיינט אז אלע נישט קיין פראבלעם אויסהרגנן מענטשען. טראכטסגאנגען .עס איז מיר נישט לייכט געווען
אקטיוויטעטען זענען בעצם נאר אן אויסדרוק יעדער וואס זעט צו ליינט פון זייער הנהגה זיך אויסצולערנען וויאזוי צו רעדען מיט זיי,
פון א מענטשליכע נויג ,א תאווה ווי אלע ווערט אויפגעשוידערט און יעדער פארשטייט האנדלען מיט זיי און בלייבען שטארק מיט די
תאוות ,אויב אביסל העכער .זיי האבען געהאט אז די חברה זענען א סכנה פאר די וועלט .אבער אייגענע מיינונג .עס איז א זאך צו וואס מ'דארף
א באשעפער וואס גיבט זיי אלסדינג ,לחמי מימי דאס איז קלאר איז מיר אידן קענען נישט האבן
צמרי ופשתי .ווען ער הייסט עפעס טוהן ,האבען זיך צוגעוואוינען.
אפילו קיין ענליכע הנהגה צו זיי. לעצטענס האב איך זיך אנגעטראפען
מיר נישט וואס צו זוכען אין אונזער געפילען. דער גוי האט נישט געקענט דערהייבען מיט א גוי וואס קומט מיר פארקויפען געצייג
ווידער דער היינטיגער גוי וואס טוט אזעלכע דער מצוה .יא ,ער זעט אז אידען זענען פיינע פאר מיין ביזנעס .ער קומט אריין פון צייט צו
זאכן אין נאמען פון זיין רעליגיע ,טוט דאס נאר וואילע מענטשען ,וואס הרגנ'ען נישט פאר צייט און שמועסט מיט מיר בעפאר ,נאכדעם,
כדי אנצופילען זיין אייגענע בלוט דארשט. זייער גלויבונג ,אבער פארט שטייט אזא זאך און אין מיטען מאכען ביזנעס .ער איז גאר אן
ער איז פארצופאל געבוירען געווארען אין די אין די תורה ,און דאס שטימט נישט מיט די אנשטעטיגע גוי ,וואס לעבט אן אויפריכטיגע
אומשטענדען וואס האבען איהם געשיקט צו דערבארעמדיגען הקב’’ה אויף וואס ער האט אויסגעהאלטענע לעבען ,און ער האט זיך
דעם ספעציפישער גרופע עקסטרעמיסטן ,אדער גענומען לעצטענס ליינען די תורה אויף ענגליש.
ווייל ער איז געבוירען געווארען א מוזלעמענער געהערט. ער האט געוואלט פארשטייען זיין אייגענע
אדער ווייל זיין לעבען האט איהם געשטופט צו דער אמת איז ,אז אזעלכע סארט שאלות גלויבונג ,אבער אנגעהויבען האט ער מיט די
ווערען א מוזלעמענער ,און וויבאלד ער וויל אזוי האבען מיר קיינמאל נישט געשטערט ,איך חמשה חומשי תורה אונזערע .ער פלעגט מיר
לעבען האט ער זיך אונטערגענומען די ווירדען ווייס נאר נישט פארוואס .איין זאך האב איך יא קומען אנפרעגען די שאלות וואס האבען זיך
פון פייניגן אנדערע אין נאמען פון זיין רעליגיע. געוואוסט; נישט דער גוי דארף מען צופרידען ערוועקט ביי איהם ביים ליינען און ער האט
דער איד האט נישט אזא לעבען .ער האט שטעלען ,נאר זיך אליינס .איך בין דער וואס פון מיר געבעטען איך זאל איהם געבען צו
נישט אויסגעוועלט די בעסטע וועג פאר זיין דארף אמת'דיגע'הייט די תשובה .ווען איך וועל פארשטייען וויאזוי דער זאך האט אויסגעקוקט.
לעבען און דערנאך אויסגעפיהרט איהר געזעצען, עס אליינס פארשטייען ,וועל איך זיך לייכט אן מיט לייכטער שאלות האב איך נישט
קולטור און לעבענסשטייגער .ניטאמאל ווייל ער געהאט קיין פראבלעם ,און איך האב איהם
איז געבוירען געווארען א איד .נאר ווייל ער איז עצה געבען מיט דער גוי. געזאגט דער מינימום וואס האט אויסגעפעלט
געזעסען מיט זיין באשעפער אינאיינעם ,ער האט אבער פארט וואס טוט זיך דא? וויאזוי צו האלטען דער שלום ,נאר ביי איין פסוק אין
געפילט אויף זיין אייגענעם הויט נסים ונפלאות, פאדערט די תורה אזא זאך וויאריינקומען אין א פרשת שופטים האב איך נישט געטראפען קין
פון יציאת מצרים מיט קריעת י"ס ,מן מיט באר לאנד און אויס'הרג'ענען אלע אירע איינוואוינער?
און אלע מלחמות וואס אנדערע האבען געמאכט וועג ארויס.
מיט זיי .און דאס מאכט אז זייער גאנצע לעבען א איד'ס בליק :פאלגן א באשעפער וואס די פסוק זאגט אונז "לא תחיה כל נשמה",
איז א לעבען פון א קנעכט פון גאט ,און ווען דער מיר לעבן מיט זיינע ניסים און אפענע הנהגה ווען אידען גייען מלחמה האלטען איינצונעמען
ארץ ישראל ,זאלען זיי נישט לאזען לעבעדיג
גאט הייסט עפעס ,אזוי מוז זיין. מ'דארף וויסען פאראויס אז א גוי האט בלייבען קיין שום זעלע פון אלע זיבען
אברהם אבינו איז געווען דער עמוד החסד, נישט די כלים צו פארשטייען וואס א איד איד פעלקער וואס וואוינען דארט ,מ'דארף זיי אלע
ער האט באגענאדיגט יעדעם און געטיילט עסען פארטיליגען .אזא פסוק מאכט יעדעם שפרינגען
פאר אלעמען .ווען אבער דער גאט מיט וועמען און וויאזוי א איד לעבט.
ער האט געלעבט האט געהייסען ברענגען זיין די אידען האבען דעמאלס געהאט ביי זיך
אייגענעם אויסגעבעטענם זוהן אלס א קרבן, אין טייסטער פערציג יאר פון אפענע השגחה
האט גארנישט איהם צוריק געהאלטען .ווי זאגט און רחמי שמים ,טעגליכע מן און באר ,השראת
השכינה אין די משכן ,כהנים און נביאים וואס
לעבען א גאנצע טאג נאר צו דינען הקב’’ה,
האבען זיך געוואלגערט צווישען זיי ,און די
חג הּפסח תשע״ח 59
מלחמת מצוה ,שנאמר כי תקרב אל עיר להלחם אז מ'זאל הארכען זיין באפויל אויפ'ן האר. ער אפ א בפירוש'ע באפויל פון דער וואס זיין
עליה וקראת אליה לשלום ,אם השלימו וקבלו דאס איז די ערשטע בליק וואס פאלט איין גאנצע לעבען באלאנגט צו איהם? דאס איז
שבע מצות שנצטוו בני נח עליהן אין הורגין מהן אין קאפ ביי אזא שאלה .אזוי ווי אלע מצוות, געקומען נאר צוליב א הכנעה צום פיהרער פון
דינען מיר נישט זיך אליינס און מיר זוכען נישט אלס ,טראץ אברהם'ס איינגעבאקענע מידה פון
נשמה........ אויפצוטוהן ביי זיך .מיר זיינען קנעכט ,און אפילו
ואסור לשקר בבריתם ולכזב להם אחר אן פארשטאנד ,איז דער מצוה נישט עפעס רחמנות.
שהשלימו וקבלו שבע מצות :ואם לא השלימו איך האב פונקט געהערט א הערה דער
או שהשלימו ולא קבלו שבע מצות עושין עמהם אחוץ א מצוה פון איין און איינציגסטע גאט. שבת זכור פון א איד א ת"ח אין בארא פארק
אויף דער ענין .ביים מעשה פון אגג און שאול
מלחמה ........ דתיחיההלככולתנפושןמלהא
במה דברים אמורים במלחמת הרשות שהוא המלך מיט שמואל הנביא ,זעט מען אגב אורחא
עם שאר האומות אבל שבעה עממין ועמלק שלא פארט אבער איז געשמאקער אויב מיר די דעמאלסדיגע נאטור פון די אידען .איין מאל
השלימו אין מניחין מהם נשמה ,שנאמר כן תעשה קענען ערקלערן ,ווי אזוי א דערבארעמדיגע אין היסטאריא איז געקומען א באפויל גענצליך
לכל וגו' רק מערי העמים לא תחיה כל נשמה ,וכן באשעפער פאדערט אזא זאך .ווי אויך איז דער אויסצוראטען עמלק פון דער וועלט .שמואל
הוא אומר בעמלק תמחה את זכר עמלק ,ומנין גוי נאך געבליבען הענגען ,ביי איהם העלפט הנביא האט געזאגט קלארעהייט פאר שאול המלך
שאינו מדבר אלא באלו שלא השלימו שנאמר אז מ'דארף זיי גענצליך פארטיליגען פאר זייער
לא היתה עיר אשר השלימה אל בני ישראל בלתי נישט די סארט תשובות. מיאוס'ער מעשה'ס .שאול איז אהין געגאנגען
החוי יושבי גבעון את הכל לקחו במלחמה כי ווען מ'נעמט איין טריט אינדערויסען פון און ער האט עס געטוהן ,מער ווייניגער .אבער
מאת ה' היתה לחזק את לבם לקראת המלחמה ביהמ"ד און אוועק פון די טראכטסגאנג פון דער נאטורליכע רחמים האט איבערגעוואויגען
את ישראל למען החרימם מכלל ששלחו להם די תורה ,קען מען ווערען איבערגענומען פון און ער האט אויסגעלאזט אגג'ן מיט די שעף.
די סארט קשיא'ס ,מ'מיינט אז יש דברים בגיו מ'זעט ווי ווייט אזא מדה איז פון דער איד .יא,
לשלום ולא קבלו". און מ'זוכט דאס צו פארענטפערען ..א קורצע ער האט געזינדיגט מיט'ן נישט הרגנ'ן אגג ,אבער
אין פרייער איבערזעצונג :מ'הייבט נישט בליק אין אונזער תורה ווייזט אונז גאר עפעס פון זיין זינד דער איינגעבאקענער אידישער
אן קיין שום געפעך מיט איינער אין דער אנדערש ,אז מ'טוט א קוק אין די הלכות פון
וועלט ,נאר אז מ'רופט פאראויס צו זיי פאר מלחמת ז' עממין ,זעט מען גאר אן אנדערען נאטורליכער מידה פון רחמנות.
שלום ,סיי א מלחמת הרשות וואס מ'איז נישט ווען מיר האבען געהערט א הימעלישע
באפוילען דערין און אפילו א מלחמה וואס בילד ,מ'דארף נאר בלייבען אין ביהמ"ד. באפויל' ,גייט'ס נעמט'ס איין א"י דיין לאנד,
דער אויבישטער האט אונז באפוילען דערין. זאגט אונז דער רמב"ם (הלכות מלכים פ"ו): דארט גייסטו מיר דינען .און טרייב אוועק
טאמער זיי האבען זיך אונטערגעגעבען און זיך "אין עושין מלחמה עם אדם בעולם עד פון דארט אלס וואס קען שטייען אין וועג פון
אויפגענומען די זיבען מצוות פון אלע פעלקער, שקוראין לו שלום ,אחד מלחמת הרשות ואחד דער אייננעמען און דינען' ,האט מען געהערט
הרג'ט מען זיי נישט .....און מ'טאר נישט זאגען א באפויל פון די גאנצע בריאה ,אלס וואס
קיין ליגענט צו זיי און זיי אפנער'ן מיט די בונד איז באשאפען געווארען איז אונטערטעניקט
וואס מ'האט געמאכט .טאמער זיי האבען נישט אונטער דער גאט און אלס איז משועבד צו דעם
שלום געמאכט צו נישט זיך אנגענומען די זיבען
מצוות ,פיהרט מען מיט זיי א מלחמה ,ווען
איז דאס געזאגט געווארען ,ביי מלחמות מיט
אנדערע פעלקער ,אבער ביי די זיבען פעלקער
פון ארץ ישראל און עמלק וואס האבען זיך נישט
אונטער געגעבען ,לאזט מען זיי נישט לעבען,
ווי עס שטייט אין פסוק וכו' ,און פון וואנעט
ווייס איך אז דאס איז נאר ביי די פעלקער וואס
האבען זיך נישט אונטערגעגעבען ,ווי עס שטייט
אין פסוק וכו'.
דער רמב"ם לאזט אונז וויסען אז די ז' עממין
האבען געהאט א ברירה ,מיר האבען קיינמאל
נישט געזוכט זיי צו פארטיליגען ,זיי זענען נישט
אדורך וואס די שבטים אין די מדינות ווי אייסיס
האבען איבערגענומען זענען אריבער .ווען זיי
ווילען שלום מאכען האבען זיי געקענט ,און אזוי
בלייבען לעבען.
נאך מער זאגט אונז דער רמב"ם ווייטער:
"שלשה כתבים שלח יהושע עד שלא נכנס
לארץ הראשון שלח להם מי שרוצה לברוח יברח
וחזר ושלח מי שרוצה להשלים ישלים וחזר
ושלח מי שרוצה לעשות מלחמה יעשה"
חג הּפסח תשע״ח 60
כנענים זענען געווען א סארט שלעכטס וואס א שטראף .אבער וואס וויל מען פון דער גוי אין פרייע איבערזעצונג :דריי בריווען האט
מיר האבען אין אונזער לעבען נישט באגעגענט. פון כנען? וועמען האט ער וויי געטוהן? ער האט יהושע געשיקט איידער ער איז אנגעקומען אין
ניטאמאל ממציא געווען דערמיט צו שרעקען איינער געהרג'ט צוליעב זיין נערישע גלויבונג אין א"י ,די ערשטע האט ער געשיקט אז דער וואס
וויל אנטלויפען ,קען אנטלויפען און מ'וועט זיי
קינדער. עץ ואבן? גארנישט טוהן .דערנאך האט ער געשיקט א
די תורה זאגט אונז (ויקרא יח ,ג) כמעשה און אונטער דעם איז געבליבען די שאלה, ברירה צו זיי שלום צו מאכען ,און די דריטער
ארץ מצרים אשר ישבתם בה לא תעשו וכמעשה זוכען דען די אידען דאס צו טוהן נאכאמאל? בריוו איז געווען אז די וואס ווילען מלחמה
ארץ כנען אשר אני מביא אתכם שמה לא תעשו ווילען זיי איבער נעמען די וועלט און מאכען
משפטים מיט יעדער וואס גלויבט נישט אין האלטען ,מעגען אויך.
ובחקתיהם לא תלכו .ווי די מעשים תורה? איז דאס א תכלית אין אונזער דת? איז א די זיבען פעלקער האבען געהאט א ברירה,
פון די לאנד מצרים ווי איהר חלק פון אונזער האפענונג פאר א גאולה שלימה זיי האבען אויך געקענט אנטלויפען .הרגנ'ן
האבען געוואוינט זאלט איז נישט געווען די תכלית ,נאר אז זיי זאלען
איהר נישט טוהן און ווי די א האפענונג צוריק צו גייען צו יענער יארען? נישט בלייבען אין א"י אונז צו באזינדיגען .דאס
טעטען פון די לאנד כנען איינער וואס בלייבט אין ביהמ"ד ,זעט איז שוין נישט די בילד פון בלוט דארשטיגע
ווי איך ברענג ענק אהין, יעדער מושג פון א לומדישע הלכה'דיגע מענטשען וואס זוכען א היתר אויסצופיהרען
זאלט איהר נישט שטאנדפונקט .עס שטייט נישט פאר איהם א זייער דארשט ,ווי הרגנ'ן איז דער לכתחלה פון
טוהן און אין זייער מענטש מיט געפיהלען און ווילונגען בשעת ער
געזעצען זאלט טראכט צו א געוויסע זאך איז אסור און חייב זייער אויפפיהראכץ מיט אנדערע.
איהר נישט סקילה אום שבת צו נישט .די נושאים זענען ריין
גייען .זאגט בדקאיובאכמהענטראענזניפידךאםלורפנואוגאז?אראס
אונז רש"י אין הלכה'דיג און טעכניש.
די נאמען פון ווען איינער נעמט אט די תורה און גייט דער נעקסטע מאל וואס דער גויישע רעפ.
חז"ל אין תורת דערמיט ארויס אין דער וועלט ,האט עס שוין איז געקומען ביי מיר אין אפיס ,האב איך איהם
כהנים "מגיד אן אנדערע באדייט און מ'דארף זיך ספראווען געוויזען די הלכות אויף ענגליש ,און איהם
שמעשיהם מיט די פראקטישע חלק פון די נושא .דאס טוט מסביר געווען וויאזוי דאס האט אויסגעקוקט.
של פארברייטערען די תורה און צולייגען א טיפערע אין אנהייב האט ער געזאגט אז דאס איז איהם
מצריים נישט גענוג ,אבער ער האט נישט געהאט
ושל פארשטאנד צו וואס מיר לערנען אין ביהמ"ד. קיין צייט אריין צו גייען אין דער ענין .א וואך
כנעניים שפעטער האט ער געמאכט א ספעציעלען
וגכבפונעאאאועורמסניעפתשןםואיזנרעעאנןעדןי אפשטעל ביי מיר אין אפיס אויפ'ן וועג צו א
מיט די ווערטער, צווייטען אויסצורעדען זיין פראבלעם.
זעט מען אז דער גוי "יא ,גערעכט ,קיין פשוט'ע רוצחים זענט
האט טאקע נישט עט'ס נישט .אבער פון דארט ביז נארמאלער
אנגעהויבען צו וויסען באזעסענער אויפריכטיגער מענטש שטייט נאך
די מציאות וואס איז א היבשע וועג .וואס פארא מעשה איז דאס
פארגעגאנגען מיט אז מ'סטראשעט מענטשען מיט זייער לעבען
די כנענים און זייער צוליעב זייער גלויבונגען? ט'זענען זיי נישט קיין
גלויבונגען .ער האט זיך מענטשען ווי אונז אלע? מיט וואס האבען זיי
געזינדיגט קעגען די מענטשהייט אזש עס קומט
געדמיונ'ט אז מ'רעדט פון
עפעס ווי די יאזדיס ,מענטשען וואס זיך זיי נישט דער לעבען?"
איידער מ'האט זיי אויסגעשחט'ן האט מען דער גוי האט עס נישט געקענט דערהייבען:
קיין פיפס נישט געהערט פון זיי ,א שטילע מיר אידען מוזען טאקע דינען דער באשעפער,
ווייל מיר האבען דאך געזען די אפענע נסים
פאלק פון גארנישט מיט נישט. פון קריעת ים סוף ,מיר האבען געלערנט ביים
די תורה זאגט אונז אנדערע זאכען אויף טאטענ'ס שויס די אלע טובות וואס דער
אויבישטער האט אונז נאכאנאנד געטוהן .ווען א
די כנענים ,זיי זענען נישט געווען עפעס איד גייט דינען עבודה זרה ,איז עס א פארברעך,
א שבט וואס האט געלעבט שטיל און אן אוממאראלישע שריט און עס קומט זיך איהם
געלאסען ,זיך אנגעפיהרט מיט זייער מנהג
אבותיהם בידיהם פון זייער געטשקע .די
חג הּפסח תשע״ח 61
ווען די פראפאגאנדיסטען אין סאוטה קיין מנהג פון א שבט וואס איז אנדערש פון מקולקלים מכל האומות ואותו מקום שישבו
קארעא ווילען אונז זאגען ליגענט אויף די אונז ,דאס איז א שלעכטס און א נידריגקייט, בו ישראל מקולקל מן הכל" ,מיר לערנען פון
שלעכטס פון די פיהרער פון נארטה קארעא, עפעס וואס דער וועלט קען נישט און זאל נישט דאנעט אז די אקטיוויטעטען פון די מצרים און
האבען זיי ממציא געווען א מעשה ,וואס האט דערליידען .טאמער היינטיגע ווירדען זענע די כנענים זענען די ערגסטע פון אלע פעלקער.
זיך אויסגעלאזט אלס שקר ,אז קים דזשאנג און טאקע אזוי ריכטיג ,זענען זיי די ערגסטע וואס די כנענים זענען נישט געווען קיין פיינע
האט געבינדען איינער פון זיין קעגענער פאר א שבט וואס האבען געטוהן זייערס ,זיי זענען
הונט אז ער זאל אויפגעגעסען ווערען .און דאס איז נאר מעגליך. געווען פאסקודנע געמיינע מענטשען וואס
איז בלויז א שקר אויפצושרעקען די מענטשהייט. נאך מער ,די תורה זאגט אונז אין אן האבען געטוהן א שלל עוולות און שלעכטס אין
און דא האט מען עס געטוהן צו די אייגענע
עלטערען! אין אונזער וויסטער חלום קענען מיר אנדערען ארט (דברים יב ,כט – לא): זייער רעליגיע.
נישט פארשטעלען אזא מאס שלעכטס! מיר "כי יכרית ה' א-להיך את הגוים אשר אתה וועסטו פרעגען וואס האבען זיי שוין
האבען געמיינט אז די היינטיגע סארט רוצחים בא שמה לרשת אותם מפניך וירשת אתם וישבת געטוהן? זייער פאסקודנע מעשים סיי בין
זענען די עק פון מעגליכע שלעכטס ,יעצט זע'ען בארצם :השמר לך פן תנקש אחריהם אחרי אדם לחבירו און סיי בין אדם למקום
השמדם מפניך ופן תדרש לאלהיהם לאמר איכה זענען דאך אויסגערעכענט אין
מיר אז עס רעדט זיך פון פיהל ערגער. יעבדו הגוים האלה את אלהיהם ואעשה כן גם די המשך פון יענער פרשה,
אדאנק די שאלה פון דער גוי האט זיך אני :לא תעשה כן לה' א-להיך כי כל תועבת ה' וואס זאגט אונז א חלק פון
ארויס געשיינט די נייע נקודות אין די מצוה אשר שנא עשו לאלהיהם כי גם את בניהם ואת
און מ'זעט טאקע א נייעם באדייט און כוונה זייער עוולות.
אין די מצוה ווען מ'גייט עס אויספיהרען .מיר בנתיהם ישרפו באש לאלהיהם". די אלע איסורי עריות
קומען נישט מיט א צארען און א רעגעניש ,א אין פרייער איבערזעצונג :ווען דער אויף אידען זענען
רייץ אויסצורייסען און פארלענדען עפעס ,נאר אויבישטער דיין גאט ווען אפשניידען די א חלק פון זייער
פארקערט; דער איידעלע איד ,מיט זיין ווייכע פעלקער ווי דו גייסט אהין זיי איינצונעמען מעשים .זאכען
הארץ ,קען נישט צוקוקען ווי אזעלכע געמיינע פון פאר דיר ,זאלסטו זיי אייננעמען און זיך וואס זענען פשוט
מעשה'ס טוהן זיך אפ ,און אלס א תוצאה פון באוואוינען אין זייער לאנד .היט זיך טאמער דו פאר יעדער בן
אט די איידעלקייט נעמט ער זיך צו די מצוה זאלסט ווערען נאכגעשלעפט נאך דעם וואס דעת ודת אז
פון 'לא תחיה כל נשמה' פון אזעלכע פאסקודנע זיי זענען פארטיליגט געווארען פון פאר דיר, מ'טוט נישט
און טאמער דו וועסט נאכפארשען אויף זייער אזוי .די אלע
באשעפענישען. אפגעטער זאגענדיג "וויאזוי האבען די פעלקער איסורים אין
דער גוי ,וואס ער האט נישט געוואוסט געדינט זייער אפגעטער ,און איך וועל אויך אזוי די רשימה איז
בחייכון וביומיכון פון די היסטאריא ,ער האט טוהן" .טוה נישט אזוי צו דער אויבישטער דיין פון די זאכען
נישט געוואוסט פון וועלכע פעלקער מיר רעדען גאט ,ווייל יעדער זאך וואס דער אויבישטער וואס די
בכלל ,האט זיכער זיך נישט געקענט קעגען האלט פאר עקעלהאפטיג ,וואס ער האט פיינט, כנענים זענען
שטעלען אזעלכע רייד .איין זאך האט ער (און האבען זיי געטוהן צו זייער אפגעטער ,זאגאר אנגעשלאגען
אונז) זיך אויסגעלערנט .די תורה איז נישט קיין זייער זיהן און טעכטער האבען זיי פארברענט דערמיט .דאס
פארטיגע ספר וואס מ'קען ליינען אויף ענגלישע איז נישט
איבערזעצונג ,עס איז לכתחילה געשריבען אין פייער צו זייער אפגעטער.
געווארען אויף אן אופן אז מ'דארף ברייטער די כנענים האבען געטוהן מעשים אשר
ידיעות ,און תושבע"פ ,דאס צו פארשטייען. לא יעשו ,טעטען וואס מיר קענען נישט
ווען מ'נעמט אריין די גאנצע ארום און ארום, פארשטעלען אין אונזער לעבען .דא
אנטוויקעלט זיך גאר א נייעם בילד אין די מצוות רעדט זיך נישט פון בלויז גנבנ'ן צו
הרגנ'ן פאר געלט .זייער רעליגיע
און געשיכטעס פון די תורה. און לעבענסשטייגער האט
פארקערפערט אן עבודה פון
ונהתשאלממולםראיעוהוןסאתם פארברענען די אייגענע קינדער!
און רש"י אויפ'ן ארט זאגט
הגם אז פאר דער גוי איז דאס גענוג געווען, אונז בשם חז"ל נאך מער
נאכאלס האב איך געוואלט זיך אריינטוהן טיפער "כי גם את בניהם .גם לרבות
אין דער ענין און זיך איבערצייגען די גאנצע את אבותיהם ואמותיהם א"ר
כוונה פון די מצוה .ווען מ'גייט צו צו חומש רש"י עקיבא אני ראיתי עובד כוכבים
כפשוטו ,קומט ארויס נאך וויכטיגער נקודות שכפתו לאביו לפני כלבו ואכלו" ,נישט נאר
זייער קינדער האבען זיי געהרג'ט ,נאר זייער
וואס מיר קענען דערהערען אין די מצוה. עלטערען אויך! ר' עקיבא האט געזאגט עדות אז
ער האט געזען איינער וואס דינט די אפגעטער
ווי ער האט גענומען דער אייגענעם טאטען און
איהם איינגעבינדען און געלייגט פאר זיין הונט
אויפגעגעסען צו ווערען!
חג הּפסח תשע״ח 62
האבען געדארפט פארטריבען ווערען עקסטער ראשונה שנצטוו בה ישראל ומה טעם פתח די ערשטע רש"י אין תורה ,דער באקאנטע
פאר זייערע מעשים. בבראשית משום (תהלים קי"א) כח מעשיו הגיד רש"י ,זאגט אונז א שטיקל עמקות אין דער גאנצע
לעמו לתת להם נחלת גוים שאם יאמרו אומות מלחמת ז' עממין .דער גוי איז צוגעקומען צום
אצינד לאמיר צאמנעמען אלע פרטיות'דיגע העולם לישראל ליסטים אתם שכבשתם ארצות פרשה מיט א פארשטאנד אז די כנענים האבען
נקודות: שבעה גוים הם אומרים להם כל הארץ של געוואוינט שטילעהייט אין זייער לאנד ,און
הקב"ה היא הוא בראה ונתנה לאשר ישר בעיניו פלוצלונג פון ערגעץ האט זיך אויסגעשפראצט א
.1ווען מיר זעען א הימעלישע הנהגה ברצונו נתנה להם וברצונו נטלה מהם ונתנה לנו" פאלק פון מצרים ,מבית הסורים יצא למלוך ,און
פערציג יאר נאכאנאנד ,פאלגן מיר אלעס וואס אין פרייער איבערזעצונג :די גאנצע מ'האט זיי באגעוואלדיגט מיט ריזיגע כוחות און
דער באשעפער וועט הייסן ,אפילו אויב מיר דערציילעניש פון די בריאת העולם און די אבות הימעלישע קונצען ,און אזוי ארום פארטיליגט
פארשטייען דאס נישט .ווידער דער היינטיגער איז אלס ארויס צו ברענגען די נקודה ,אז די א גאנצע ווערטשאפט וואס האט געלעבט
גוי'אישער רוצח אין נאמען פון זיין רעליגיע, וועלט באלאנגט צו איין גאט און די רעכטען
האט נישט געהערט קיין ציווי פון גאט ,נאר ער פון די אמורי צו די לאנד איז גארנישט געווען בתמימות .ניין! נישט דאס איז געשען דארט!
פאלגט זיין פרעדיגער ,וואס וואלט פונקט אזוי באשטעטיגט .די אידען זענען נישט קיין לסטים נאכ'ן אריין קוקען טיפער אין דער סוגיא,
אים געקענט הייסן צו הרג'ענען זיין אייגענעם וואס הרגנ'ן פעלקער פאר זייער בענעפיט ,נאר האט זיך ארויס געשיינט אז קושיא מעיקרא
פראקציע פון זיין אייגענעם רעליגיע ,אויב אזוי האט דער אויבישטער מחליט געווען און זיי ליתא ,מיר האבען פארזעען די גאנצע ענין .די
וואלט ער געבוירן געווארן ביים פארקערטן פיהרען נאר אויס די גזירה פון דער פון אויבען. פסוק זאגט אונז (בראשית טו ,טז) ודור רביעי
מיר ווייסן אז לערנען חומש רש''י שטייט ישובו הנה כי לא שלם עון האמרי עד הנה ,דער
פראקציע... אין שולחן ערוך וירא שמים יוצא ידי שניהם, פערטע דור וועט צוריק גייען צו ארץ ישראל,
.2מיר זענען א פאלק פון רחמנים ,און עס רש''י מיט תרגום ,און צדיקים האבן געזאגט אז ווייל גלייך קען מען נישט גייען .פארוואס? ווייל
קומט נישט פון קיין מידת אכזריות .והא ראי', עס איז א סגולה פאר יראת שמים ,יעצט זעט די זינד פון די אמורי וועט נישט זיין פערטיג ביז
דער ערגסטער פאלק – עמלק ,וואס די תורה מען אביסל פארוואס .ווען מ'לערנט טאקע אפ
שרייבט אזוי שארף קעגן זיי און דער נביא האט חומש רש"י ווי עס דארף צו זיין ,קומט ארויס דעמאלס.
ספעציעל אנגעווארנט שאול דערויף ,האט ער יסודות אין די גאנצע לעבען און אידישע השקפה דער אויבן אויף קוקט אויס אז ווייל יודן
פארט נישט געפאלגט דעם דבר ה' צוליב דער האבן זיך געדארפט באזעצען אין ארץ ישראל
די שאלות פארשוואונדען זיך פון זיך אליינס. האט מען געמוזט אויספירן דעם "לא תחיה כל
אידישער איינגעגעסענער מידה פון רחמנות. נשמה" ,און מיר זוכען אלס א פשט דערפאר.
.3אפילו אזוי ,זענען מיר למעשה נישט אויספיהר דערווייל איז עס ממש פארקערט .מיר האבען
געגאנגען הרג'ענען אן קיין אנדערע אויסוואלן. נישט געהאט קיין שום רעכט צו די לאנד ווילאנג
מיר האבן יעדן געגעבן עטליכע שאנסן זיך צו בקיצור ,עס איז דא צוויי יסודות'דיגע די אמוריים האבען זיך נישט אויפגעפיהרט גענוג
מהלכים צו די פראבלעם .קודם ,מיר זיינען
ראטעווען פון טויט. קנעכט פון א באשעפער פון אלס וואס פיהרט שלעכט.
.4און נישט אז ס'איז זיך נישט געקומען אלס .יעדער ריר אין דער וועלט באלאנגט צו שלעכט זענען זיי געווען ,אבער מאריך אפיה
פאר זיי סיי וואס .זיי זענען נישט געווען סתם איהם ,און אזוי טוט מען מצוות .לא תחיה כל וגבי דיליה ,דער בורא עולם ווארט און ווארט,
עובדי ע"ז וואס האבן געהאלטן "אנדערש פון נשמה איז נישט קיין אויסדרוק פון אן אינערליכע ער האט זיי געלאזט לעבען מרוב רחמיו וחסדיו,
אונז" ,נאר די נידעריגסטע שייך ,רוצחים שפלים רציחה רייץ ,נאר אן אויסדרוק פון הכנעה צום ביז עס האט זיך שוין נישט געקענט האלטען און
ונבזים וואס האבן מקריב געווען זייער פלייש און באשעפער וואס פיהרט אלס אן מיט אונז ,און
בלוט אויפן פייער ,און געלעגן אין די ערגסטע עס קומט טאקע נאר פון אזא מצב פון עסן מן זייער שטראף האט געמוזט קומען.
פאר פערציג יאר נאכאנאנד ,ארומגערינגעלט נאכמער ,מיר זענען אלע געבליבן
שמוץ שייך. מיט ענני הכבוד ,מיט ניסי ניסים אויף א פארשטעקט אין מצרים מיט עבודת פרך און
.5ביי אנדערע פעלקער ,עובדי ע"ז ,האבן רשעות אן קיין מאס ,און פארוואס? ווייל מיר
מיר טאקע נישט געהאט אזא חיוב פון לא תחיה טעגליכען פארנעם. קענען נאכנישט ארויפגיין קיין ארץ כנען ,נאר
כל נשמה ,און אין פאקט זוכן מיר נישט מגייר די צווייטע מהלך איז ווי מ'פארשטייט הערשט "ודור רביעי ישובו הנה" ,און פארוואס
צו זיין מענטשן צום אידישן דת אזויווי אנדערע די גערעכטיגקייט פון די מצוה לויט אונזער טאקע? ווייל ס'איז דא א פונקטליכע חשבון
רעליגיעס פרובירן צו טון ,וואס דאן אויב עס פארשטאנד .די אמוריים האבען זיך אויסגעוויילט וויפיל עבירות יענער וועט נאך דארפן מאכן
גייט נישט מיט גוטן גייט עס מיט מעשי רציחה. די שטראף פון ווערען געהרג'ט מיט דעם וואס ביז זיי וועלן שוין נישט זיין בארעכטיגט פארן
ווידער די תורה באפעלט נישט ארויפצוצווינגען זיי האבען נישט געהארכט די ווארענונג פון לאנד .אוודאי האט דאס דער באשעפער
אונזער דת אדער אפילו צוצורעדן מענטשן זיך יהושע אז ער קומט זיי איבערנעמען .און דא געוואוסט בידיעתו אז נאך די פאר דורות וועלן
רעדט זיך נישט פון אן איידעלע פאלק וואס זיי שוין האבן איבערגעפולט זייער מעסטל
אנצושליסן אין כלל ישראל. איז געווען אין די אומריכטיגע פלאץ אין די עוונות ,אבער מיר נעמען ארויס פון דעם אז
.6עס איז נישט פשט אז ווייל מיר האבן אומריכטיגע צייט ,נאר פון א פאלק פון שלעכטע נישט אונזער "אנקומען" קיין ארץ ישראל
געדארפט אנקומען קיין ארץ ישראל ,דערפאר מערדערישע נידריגער חיות פון וואלד .און נאך האט ארויסגעשטופט די כנעניים ,נאר פונקט
האט מען זיי געדארפט הרג'ענען ,נאר פונקט מער ,מיר זענען נישט געגאנגען זוכען א לאנד
פארקערט ,ווילאנג זייער מעסטל פון זינד איז און דערפאר האט מען זיי פארטריבען ,נאר זיי פארקערט!
נאכנישט פול געווארן האבן מיר נישט געקענט די אלע רייד איז באמת דער טייטש פון די
אנקומען קיין ארץ ישראל ,און דערפאר איז
נאר "ודור רביעי ישובו הנה ,כי לא שלם עון ערשטע רש"י אין דער תורה:
האמורי" ,און אויפדערווייל האבן מיר געמוזט "אמר רבי יצחק לא היה צריך להתחיל את
התורה אלא מהחודש הזה לכם שהיא מצוה
ליידן אין מצרים.
חג הּפסח תשע״ח 63
| עם הספר |
למען תדע
אינהאלטסרייכער תורה'דיגער שמועס מיט הרה"ג רבי
שלמה פערל שליט"א ,ר"מ בישיבת "ברכת משה",
מחבר פונעם ניי-ערשינענעם ספר "למען תדע" על חג הפסח
חמץ ,און נאך פארשידענע בירורי הלכה וואס איז נוגע פאר׳ן יום עטליכע וואכן בעפאר יום טוב ,איז אונז דערגאנגען א שמועה
טוב. טובה איבערן ערשיינונג פון א פרישן ספר מבית גנזיו פון הרה"ג
רבי שלמה פערל שליט"א ,וואס וועט דאסמאל רעדן איבער
אבער וואס האט אונז ספעציעל געכאפט דעם אויג ,איז "חג הפסח" .רבי שלמה איז אונז גוט באקאנט ,סיי מיט זיינע
געווען א באזונדערע קאפיטל וואס טראגט דעם נאמען "מאמר טייערע חיבורים וואס האבן שוין קונה געווען א מקום כבוד ביי
האמונה" .דארט טוט דער מחבר הספר אדורך די יסודות און מהות לומדי תורה ,און אזוי אויך זייענדיג א בארימטער ת"ח און מרביץ
פון אמונה ,וויאזוי מיר דארפן לעבן דערמיט און קאכן אין דעם. תורה לתלמידים ,דינענדיג אלס ר"מ אינעם חשוב'ן ישיבה "ברכת
דאס איז אונז געווען א שטיקל חידוש ,מיר אלע ווייסן טאקע משה" וואס שטייט אונטער די נשיאות פון הגאון רבי בן ציון
אז פסח איז דער "חג האמונה" ,אבער א ספר וואס איז נישט
קיין "השקפה ספר" נאר דייקא מלא וגדוש מיט הלכה ענינים, שטראססער שליט"א דומ"ץ נייטרא בארא-פארק.
ארויסגעגעבן דורך א ת"ח מופלג ,איז נישט קיין געווענליכער מיט אינטערעסע האבן מיר זיך שנעל געוואנדן צום לאקאלן
ערשיינונג אז עס זאל ענהאלטן א לענגערן קאפיטל איבער אמונה ספרים געשעפט און איינגעקויפט דעם נייעם ספר ,וואס האט
אונז טאקע נישט אנטוישט .עס איז מלא וגדוש מיט תורה און
ענינים. מחשבה ,אנטהאלטנדיג נישט ווייניגער ווי זיבן אנדערע לענגערע
קענענדיג דעם חשוב'ן מחבר האבן מיר זיך פארבינדן מיט אים, אפהאנדלונגען איבער׳ן יום טוב פסח ,וואס לאזט אונז איבער
שפירנדיג אז מיר וועלן געוויס קענען נאשן אסאך אינפארמאציע מיט א היקף'דיגע ידיעה איבער אלעס וואס אנבאלאנגט דעם
מאוצרו הטוב ,וואס וועט זיין גאר פאסיג פאר "ידעתי" וואס
רעדט איבער א לעבן פון אמונה און א קאך אין אידישקייט .רבי יום טוב.
שלמה האט אונז גערן מיטגעטיילט זיינע ענטפערס ,אבער וואס איין קאפיטל איז געווידמעט אויף דאס ערציילונג פון גלות
האט אונז איבערראשט איז געווען די פילע אנדערע ידיעות וואס וגאולת מצרים ,באגלייט מיט מקורות ממדרשים ודברי חז"ל,
מיר זענען געוואויר געווארן ,אדאנק דעם וואס ער דינט אויך אלץ ראשונים וספרי היסוד; נאך א קאפיטל דינט אלס הכנה לחג
הפסח ,באשטייענדיג פון א הערליכער ליקוט מספרי מחשבה
מרביץ תורה פאר דעם קומענדיגן דור. וחסידות ,זיך צו קענען ריכטיג צוגרייטן צום יום טוב; דערנאך
מיר זענען זיכער אז די ליינער וועלן טרעפן גרויס אינטערעסע זענען דא פארשידענע קאפיטלעך וואס טוען אדורך די הלכות
אין דעם פילפארביגן אינטערוויו ,און וועלן שלינגען מיט דארשט החג ,ווי די דיני הסדר ,מכירת חמץ ,דער דין פון אלערליי סארטן
די פער"ל-רייד און דברי חכמה אשר לשלמ"ה.
חג הּפסח תשע״ח 64
הרב לייבוש ראזען
הרב משה שלאמאוויטש
וואס דאס מיינט און וואס דאס איז מחייב. איז דער פאקט אז היינט צוטאגס הונגערט מיר זעען אז דער ספר באשטייט בעיקר פון
כדי צו גלייבן אז דער באשעפער פירט די זאך דער עולם פאר דעם" ,לא רעב ללחם ולא צמא בירורי דינים און וויכטיגע הלכות וואס זענען
ווייטער ,דארפן מיר קודם קלאר ווערן אינעם למים" ,מ'וויל הערן און זיך שטארקן אין אמונה נוגע פאר פסח ,וואס האט אייך באוואויגן
עצם מציאות אז דער באשעפער האט באשאפן בה' .איך זע עס אויך ביי די בחורים ,מ'דארשט צוצולייגן א לענגערן קאפיטל וואס זאל רעדן
קלאר צו ווערן אין אמונה ,און דערפאר האב
די וועלט. איך געווידמעט א קאפיטל פונעם ספר נאר פאר פון מחשבת ישראל איבער "אמונה"?
אין אמת'ן אריין שרייבט דאס שוין דער חג הפסח ווערט דאך אנגערופן דער "חג
הייליגער רמב"ן ,אז די גאנצע מעשה פון יציאת דעם. האמונה" ,און דער בני יששכר שרייבט אין זיין
מצרים איז "זכר למעשה בראשית" .דאס עס איז אבער אינטערעסאנט אז דער ספר "דרך פיקודיך" ,אז וויבאלד דער פסוק
מיינט אז די מעשה בראשית רעדט איבער די קאפיטל אנהאלט צוויי אנדערע נקודות .איר זאגט אין פרשת בא (שמות י ,ב)ּ" :ו ְל ַמ ַען
יסודות פון אמונה גופא ,אז ס'איז דא א בורא רעדט טאקע איבער די נושא פון לעבן מיט ְּת ַס ֵּפר ְּבָא ְזֵני ִבְנָך ּו ֶבן ִּבְנָך ֵאת ֲא ֶׁשר ִה ְת ַעַּל ְל ִּתי
וואס האט אלץ באשאפן און אין וועמען מיר אמונה ,און וויסן אז אלעס איז בהשגחה ְּב ִמ ְצ ַרִיםִ ...וי ַד ְע ֶּתם ִּכי ֲאִני ה'" ,קומט אויס
דארפן גלייבן ,און דערנאך קומט דער מושג פון פרטית פון הימל ,און אז מיר זאלן רעדן פון אז אויב א מענטש דערציילט די גאנצע מעשה
א משגיח אויף ווייטער אויך ,וואס דאס האט דעם ,אבער איר האט א באזונדערע טייל פון סיפור יציאת מצרים ,אבער ער פארפעלט
זיך ספעציעל ארויסגעוויזן ביי יציאת מצרים, נאר מברר צו זיין וואס דאס איז אמונה בה', ארויסצוברענגען דעם "וידעתם כי אני ה'" ,האט
אז דער באשעפער האלט א פינקטליכע חשבון וואס זענען די יסודות'דיגע רעיונות דערפון. ער נישט יוצא געווען די מצוה פון סיפור יציאת
און השגחה אויף אלעס וואס פאסירט .אבער מצרים .דערפאר איז נישט מער ווי פאסיג צו
די צווייטע האלב איז בעיקר נאר א ראי' צום פארוואס האט איר דאס אויך געשריבן?
ערשטן האלב ,און מיר דארפן זיין קלאר אין די עס איז נישט מעגליך צו הייסן צו לעבן רעדן פון אמונה לכבוד חג הפסח.
מציאות פון א באשעפער וואס האט באשאפן מיט אמונה ,אויב מ'האט נישט די ריכטיגע אבער דער אמת איז ,אז די זאך וואס האט
פארשטאנד אינעם מציאות פון אמונה זעלבסט, מיר פערזענליך באוואויגן צו שרייבן דערוועגן
חג הּפסח תשע״ח 65
| עם הספר |
נישט פרעגן" און "מ'טאר נישט טראכטן ליב געהאט קאלטע ביר ,אדער אז דער צאנזער די וועלט.
דערוועגן" .ווען מ'ענטפערט אזוי ,הייבט דער רב האט ליב געהאט טשאקאלאד ,וואלטן מיר כ'וועל דיר זאגן נאך מער .מענטשן מאכן
בחור'ל אן צו טראכטן אז ער האט דא א גוטע דאס נישט געגלייבט .פארוואס נישט? מיר א טעות ,און פארטייטשן דאס ווארט "השגחה
פראגע וואס האט נישט קיין תירוץ איר צו האבן דען געהערט קלארע עדות אז נישט? מיר פרטית" אז ס'מיינט אז מ'האט געזען אן אפענע
פארענטפערן .מיר מוזן זיי ענטפערן און געבן האבן דען מקבל געווען פון טאטן צום קינד אז מעשה ווי דער אויבערשטער האט געהאט
ער האט דווקא נישט ליב געהאט דעם מאכל? א ספעציעלע חשבון פארוואס דאס און דאס
הסברים. פארט אבער "ווייסן" מיר דאס קלאר מיט האט פאסירט .אבער די מענטשן באמערקן
וואס ענטפערט איר ווען מ'קומט אייך אן אומבויגזאמקייט .פארוואס טאקע? ווייל דאס נאר ווען עפעס א גוטע זאך האט פאסירט
מיר ווייסן אלעס אנדערש איבער דעם גרויסן אויף אן אומאויסגערעכנטן וועג .דאס איז אבער
פרעגן שאלות אין אמונה? צדיק ,און מיר פארשטייען אז עס איז פשוט אומריכטיג ,השגחה פרטית איז א מציאות וואס
איך זאג אלץ פאר בחורים צוויי וויכטיגע אוממעגליך אז דער איד וואס האט געשפירט מיר דארפן גלייבן ,אז דער באשעפער האלט
יסודות ,וואס זענען נוגע בכלליות פאר יעדע אזא גרויסע טעם אין עבודת ה' זאל שפירן אזא א פונקטליכע חשבון אויף יעדן פרט ,צי מיר
סארט פראגע וואס עגבערט זיי אין מח :קודם באמערקן דאס יא צי מיר באמערקן דאס נישט.
כל ,נעם א קינד פון איין יאר אלט און פרוביר גרויסע טעם אין א פלאש ביר... די דאזיגע וועג וויאזוי מענטשן קוקן אן די
אים אויסצולערנען טיפע מאטעמאטישע דאס זעלביגע דארף זיין מיט אמונה בה'. מושג פון "השגחה פרטית" ,וועט שנעל צופאלן
חשבונות .וועט ער זיך עפעס אויסלערנען? מיר דארפן גלייבן אז דער באשעפער האט אין געוויסע פעלער ,צום ביישפיל ביים ביטערן
נעם צוזאם אפאר פראפעסארן וואס זאלן אים אלצדינג באשאפן ,און מיר דארפן קאכן דערין חורבן וואס האט פאסירט ביים צווייטן וועלט
געבן די קלוגסטע און בעסטע הסברים איבער אזוי שטארק ביז עס זאל שוין ווערן ווי א טייל מלחמה .ווען עס איז דא א הסתרת פנים ,וועלן
די נושא פון "דעצימבלס" ,וועט ער פארשטיין פון אונזער ידיעה ,צו "וויסן" און לעבן מיט א די סארט מענטשן בלייבן שטום 'וואו איז די
א כי-הוא-זה? אוודאי נישט .פארוואס? ווייל קלארקייט אז דער באשעפער איז דער היה הווה השגחה פרטית?' ,און דער פראבלעם איז אז זיי
ער איז נאך צו יונג צו פארשטיין ,זיין מח איז האבן זיך קיינמאל נישט אריינגעטון אין דער
פשוט נאכנישט גענוג אנטוויקלט צו פארשטיין ויהיה. נושא פון אמונה ,וואס דאס מיינט אמת'דיג צו
אזעלכע זאכן .אזוי זענען דא פארשידענע זאכן איר זענט דאך א מגיד שיעור פאר בחורים גלייבן ,וואס איז דאס אונז מחייב ,און וואס
וואס זענען געאייגנט נאר פאר א געוויסע אין ישיבה .צי זעט מען ביי היינטיגע בחורים דאס מיינט אין טאג טעגליכן לעבן אפילו ווען
עלטער ,און א פינף יעריג קינד פארשטייט נישט אז זיי פרעגן מער איבער אמונה אדער איבער
וואס א צען יעריג קינד פארשטייט ,און א דרייצן מיר זעען נישט קיין אפענע יד ה'.
יעריג קינד פארשטייט נישט וואס אן אכצן יעריג אידישקייט בכלל? ווען איר רעדט איבער דעם חיוב צו גלייבן
קינד פארשטייט .נו ווער זאגט דיך אז דו ביסט ס'איז דא א קליינע פראצענט וואס אז דער באשעפער האט באשאפן די וועלט,
שוין אזוי ערוואקסן אז דו קענסט פארשטיין די פרעגט ,אבער רוב בחורים האבן א נאטירליכע וואס מיינט איר דערמיט? וויאזוי דארף
טיפע מושגים פון א בריאה און איר באשאפער? צוריקגעצויגנקייט צו קומען פרעגן שאלות .מצד
נישט אז דיין שאלה איז נישט צום זאך ,עס איז שני ,איז היינט דא א בארג פון אינפארמאציע אויסזען אונזער גלויבן דערין?
דווקא יא לעגיטים ,אבער דו ביסט מעגליך צו צו וויסן אויף יעדן נושא ,פון אסטראנאמיע ביז דער יסוד איז אויסגעארבעט לויט די
סייענס ,און בחורים ווייסן דאס אלץ ווייל זיי ווערטער פון די ראשונים ,אז מיר דארפן גלייבן
יונג אריינצונעמען די מושגים אין קאפ. האבן פיל מערערע מעגליכקייטן געוואויר צו אז דער באשעפער איז דער ברא ,בורא ומנהיג
צווייטענס ,אפילו אויב דו ביסט שוין ווערן סיי וואספארא אינפארמאציע זיי ווילן את כל הברואים ,און פונקט ווי ווען איינער
יא גענוג רייף פאר די אינפארמאציע ,זייט מאכט א גאנצע געביידע מיט מעל ,קען מען
וויסן אז נישט אלץ קענסטו פארשטיין אפילו וויסן. מיט איין קליינע וויש מאכן אז אלצדינג זאל
אויב דו ביסט דער קלוגסטער מענטש אין די ווען מיר זענען געווען בחורימ'לעך און צאמפאלן ,אזוי אויך דער אייבערשטער איז
וועלט .צום ביישפיל ,לאמיר יעצט קלערן אויב מיר האבן געהאט א קשיא ,האט מען דאס מהווה און מחיה די וועלט יעדע רגע ,און אויב
מ'וועט צאמנעמען אלע גאז קוועלער אין די שנעל אוועקגעשטופט און פארשטאנען אז האלט ער עס נישט צוזאם יעדע רגע ממש וועט
וועלט ,און מ'וועט באשאפן א ראקעט וואס מיר זענען נאך יונג און מיר ווייסן נישט אלץ, אלעס צאמפאלן .און אט דאס דארפן מיר נישט
קען פליען גאר שנעל אין די ספערן עד אין אבער היינטיגע בחורים וואס ווייסן יא אזויפיל
סוף ,ווי לאנג וועט דויערן אז דער ראקעט זאל וועלטליכע זאכן און זיי קענען יא געוואויר ווערן נאר "וויסן" נאר אויך "לעבן דערמיט".
קענען צוריקפליען ביזן אנהייב פון דער גאנצער אזויפיל אינפארמאציע איבער סיי וואס ,איז עס איז באקאנט די פראגע ,פארוואס דער
יקום (אוניווערס= ?)Universeווער ווייסט? נישטא ביי זיי דער מושג פון "איך ווייס נישט רמב"ם שרייבט אין איין ארט אז מיר דארפן
מן הסתם ווייסן דאס נישט אפילו די גרעסטע אלעס" ,און זיי וועלן שנעלער צוקומען צו א "גלייבן" אז דער באשעפער האט באשאפן די
אסטראנאמער און סייענטיסטן .עס זענען מסקנא אז אויב ס'שטימט נישט מיט זייער וועלט ,און אין א צווייטן ארט שרייבט ער אז
פשוט דא זאכן וואס זענען פיל העכער אונזער מיר דארפן דאס "וויסן" .דער ענטפער איז,
באגרעניצטער פארשטאנד ,און אוודאי געוויס פארשטאנד דאן איז עס פראבלעמאטיש. אז ווען איינער וואלט צוגעקומען צו דיר און
ווען מיר רעדן פונעם באשעפער זעלבסט זענען דערפאר איז היינט אוממעגליך צו לאזן די געזאגט אז דער חפץ חיים האט זייער שטארק
יונגווארג זיך אליינס ספראווען דערמיט ,און
אוודאי טאר מען זיי נישט ענטפערן אז "מ'טאר
חג הּפסח תשע״ח 66
באדערט אים געוויסע פראגעס טראצדעם וואס מיט וואס מיר אידן זענען אנדערש פון אנדערע דא געוויסע זאכן וואס זענען פשוט אוממעגליך
אויסערליך זעט ער אויס צופרידן. פעלקער און רעליגיעס פון די וועלט ,און עס איז צו פארשטיין און משיג זיין.
געווען קענטליך ווי וויכטיג עס איז אז בחורים
כללו של דבר ,דאס איז א זאך וואס איז זאלן האבן א געהעריגע וועג פון קריגן ענטפערס דאס איז פשוט גוט פאר א כלליות'דיגע
וויכטיג פאר יעדן סארט בחור ממש. ידיעה ווען עס קומט צו שאלות איבער דאס
איבער די וויכטיגע ענינים. וועלט באשאף און דאס גלייכן ,אבער אוודאי
וואס זאגט דערויף דער נשיא הישיבה זייענדיג א מרביץ תורה פאר בחורים, דארפן מיר פרובירן צו פארענטפערן וואס עס
הגאון רבי בן ציון שטראסער שליט"א ,דער וואלטן מיר געוואלט הערן אייער מיינונג ,פאר דרוקט זיי ,און אוודאי נישט אוועקמאכן אדער
וועלכע עלטער פון בחורימ'לעך איז פאסיג אז גאר זאגן אז מ'טאר נישט טראכטן אדער פרעגן.
נייטרער רב? מ'זאל פארלערנען שיעורים אין אידישקייט צי האלט איר אז מ'דארף פארלערנען אין
דער רב (—הגאון רבי בן ציון שטראסער ישיבה איבער עניני אמונה? עס זענען דאך דא
שליט"א .מ״ש) איז שטארק מחזק די זאך ,און ענינים? א געוואלד מיט וויכטיגע יסודות און נושאים
איינמאל א יאר קומט גאר דער רב אין ישיבה, באופן כללי איז עס פאסיג פאר בחורים פון וואס א יעדע בחור'ל דארף וויסן ,ווי די יסודות
און ער לערנט פאר די "אני מאמין'ס" מיט א ארום זעכצן יאר אלט און עלטער .דאס איז דער פון אמונה און בטחון ,צדיק ורע לו ,מעמד מתן
געווענליכער גיל פון א בחור וואס איז גענוג רייף
ברייטקייט ,פאר אנדערטהאלבן שעה. דערפאר ,און עס פעלט זיך אפילו אויס פאר אים תורה ,שכר ועונש ,א.א.וו?.
דער רב שליט"א האט מיר זעלבסט אמאל צו קריגן הסברים און ענטפערס אין די סארט עס איז גאר וויכטיג אז בחורים זאלן דאס
געזאגט ,אז ווען ער האט אנגעהויבן דערמיט הערן און וויסן ,אבער נאר ווילאנג ס'איז נישט
האט ער געהאט א שטיקל קלער צי מ'דארף ענינים. קיין טייל פון די אפיציעלע לימודים אין ישיבה.
נישט מורא האבן אז דורכ׳ן רעדן איבער אמונה עס איז אויך וויכטיג ארויסצוברענגען ,אז אויב דאס ווערט אן אינטערגראלער חלק פון
וועט מען ווערן צו שטארק "אויפגעקלערט" און דאס האט נישט קיין פארבינדונג מיטן "סארט" די לימודי הישיבה ,וועלן געוויסע בחורים נישט
זיי זאלן גאר קריגן ספיקות און ענליכס ,אבער בחור .עס איז נישט קיין חילוק צווישן דער וועלן הערן דערוועגן .אבער פאר ספעציעלע
למעשה האט ער געזען אז אדרבה ,וויפיל מער בעסטער בחור און דער שוואכסטער בחור, מאמענטן ,נישט אין די שעות פון אפיציעלע
עס האט נישט קיין שייכות אויב ער האט לימודים ,אפשר אום "ליל שישי" וכדו׳ דאן איז
מ'רעדט דערפון אלץ מער טוט מען אויף! גאר א גוטע קאפ אדער פארקערט ,און עס דאס גאר פאסיג ,און עס איז אפילו ווערד צו
א גרויסן דאנק פארן אוועקגעבן פון אייער ווענדט זיך נישט צי ער האלט מיט די שיעורים מאכן א סעריע פון שיעורים איבער די נושאים.
טייערע צייט פאר דעם חשוב'ן צוועק .זאל אין ישיבה אדער נישט .עס האט אפילו נישט כ'וויל דיר זאגן אן אינטערעסאנטער זאך:
דער אויבירשטער טאקע העלפן ,אז מענטשן צוטון אויב מ'האנדלט דא מיט א פרומער בחור אין אונזער ישיבה ,האט מען פאריגע זומער
זאל זיך קענען מחזק זיין אין די יסודות וואס קאכט אין א חסידיש ספר ,צי נישט .די געמאכט א שטיקל "שאלות און תשובות"
פון אמונה א דאנק אייער נייעם ספר "למען סארט פראגעס ,און ממילא אויך ענטפערס, פאנעל איבער אידישקייט ,ווען די טייערע
תדע" אויף חג הפסח ,און איר זאלט ווייטער פאראינטערעסירן יעדעס סארט בחור ,און בחורים האבן געקענט פרעגן סיי וואס איבער
קענען מרביץ תורה זיין פאר אייערע חשוב'ע אפילו א פרומער בחור'ל וואס שעפט חיות עניני הדת און מיר האבן געגעבן ענטפערס .מיר
תלמידי הישיבה ,און קענען אריינגעבן אין זיי פון חסידישע ספרים ווארט אויך צו הערן האבן דארט ערקלערט די יסוד פון מתן תורה און
ווארימקייט צו עבודת ה' און א קלארקייט צו איבער די יסודות פון אידישקייט ,און אפטמאל
"לעבן מיטן באשעפער" אינעם טאג-טעגליכן
לעבן .
חג הּפסח תשע״ח 67
זכר צדיק לברכה
"רשוומחתקשהו'רן.לא.פ.אועתתמוחש"למו
דאס שטורמישע לעבן און וועזן פון הגאון הצדיק רבי
שמשון דוד פינקוס זצוק"ל
רב פון שטאט "אופקים" ,בעל "תפארת שמשון"" ,נפש שמשון" ועוד ,און
אלטוועלטליכער משפיע ודרשן מפורסם ,וואס האט געטראגן דעם פאקל פון
אמונה און דביקות בה' ,מיט א שמחה של מצוה און א פרישקייט אין עבודת ה'
הרב שלמה מישקאווסקי
אויפגעצויגן געווארן אין אמעריקע ,אבער אלעס וואס דער אריינפיר
מענטש האט געטון און אלעס וויאזוי ער האט זיך געפירט איז ווען מיר קומען דערציילן די קורות החיים פון הגה"צ רבי
שמשון פינקוס זצ"ל דארפן מיר זיך אפשטעלן א מינוט ,און
געווען דער היפוך הגמור פונעם אמעריקאנער קאלטקייט. אריינטראכטן איבער דאס גדלות האדם ווי א מענטש קען
ער איז געווען א ליטווישער בן תורה ,אדורכגייענדיג דעם באשטיין פון אזויפיל קעגנזייטיגע שטריכן ,וואס אלעס צוזאמען
טראדיציאנאלן ליטווישן סיסטעם ,אבער ער האט פארמאגט א זאלן גאר פארוואנדלן דעם מענטש אין דעם פילפארביגן
קאכעדיגע "חסידישע נשמה" ,גייענדיג מיט זיין עבודת התפילה פערזענליכקייט וואס האט געצויגן אזויפיל הערצה איבער דער
אין די פיסטריט פון זיין טאטע'ס שווער – אן אדורכגעווייקטער
סלאנימער חסיד ,וואס איז געווען א בן אחר בן פונעם הייליגן גארער וועלט.
מיר רעדן דא פון אן "אמעריקאנער איד" ,וואס ער זעלבסט
בעל "יסוד העבודה" זי"ע פון סלאנים. איז געבוירן געווארן אין אמעריקע צו א טאטע וואס איז אויך
חג הּפסח תשע״ח 68
יום הפטירה י"ב בניסן
נושאים ,דינענדיג פארשידענע ערליי אמטן ,טראצדעם וואס ער ער האט גערעדט א פליסיגער ענגליש זייענדיג אן
איז אוועקגעריסן געווארן פונעם דור אינעם בליענדן עלטער פון אמעריקאנער געבוירענער ,אבער געוואוינט און געלעבט האט
ער אין א שטעטל "אופקים" אין ארץ ישראל ,וואו ער האט
זעקס און פופציג יאר ,אין א טראגישער עקסידענט ה"י.
ער האט געדינט אלץ מגיד שיעור ,משגיח בישיבה ,ראש חתונה געהאט און געבליבן פאר דאס רעשט פון זיין לעבן.
ישיבה ,רב העיר ,משפיע מפורסם ,דרשן ונואם בחסד עליון ,בעל ער איז געווען א למדן מופלג פונעם בריסקער חדר ,אבער
מחבר ספרים ,מחזיר בתשובה ,און אפילו אלס עסקן צו העלפן אן ענוותן ושפל ברך וואס האט זיך נישט מחשיב געווען פאר
אידן אין זייער נויט .עס איז פשוט אומגלויבליך וואס ער האט עפעס א "יש" .ער איז געווען א פייערדיגער עובד ה' מיט תפילות
אלס אספיעט אין זיין קורצן לעבן ,טוענדיג יעדן סארט תפקיד וואס זענען געקומען באגלייט מיט טרערן פון ערגה וכיסופים
צום טאטן אין הימל ,אבער גלייכצייטיג איז ער געווען אן עמוד
מיט אן אויסערגעווענליכן שלימות. החסד וואס האט זיך מקריב געווען צו העלפן א צווייטן מיט סיי
זיין תולדות החיים און שטורמישע לעבנסביאגראפיע זענען
ווערד לענגערע אפהאנדלונגען ,און זענען טאקע פאראייביגט וואס אימער.
געווארן אין עטליכע ביכער ,אבער מיר וועלן זיך אפשטעלן אביסל ער איז געווען א מקובל וואס האט געדאוונט מיט די כוונות
באטראכטן זיין לעבן וואס איז געווען איין קייט פון תורה ,אמונה סידור הרש"ש ,און איז געווען א תלמיד פון הגאוה"צ המקובלים
ועבודת ה' ,וואס זיין לעבן איז אונז אלעמען מחייב און ווייזט רבי ישראל אליהו וויינטרויב זצ"ל ולהבחל"ח רבי יעקב משה הלל
אן אז אפילו ביים געבוירן ווערן אויפן דעמאלטדיגן טריפה'נעם שליט"א ,אבער זיינע דרשות זענען געווען אדורכגעווייקט מיט
אמעריקאנער באדן קען מען פארט אויסשטייגן א גדול מושלם פשוט'ע און קלארע אנווייזונגען איבער תיקון המידות ,אמונה
בכל המכמנים ,וואס קען גאר איבערלאזן אן אומגעהויערן השפעה
בה' ,דביקות בתורה ,ועבדות השי"ת.
אויף די ווייטערדיגע דורות לעולמי עד. ער האט פארמאגט געוואלדיגע כוחות הנפש ,און האט
תפילה 'לדוד' -ברכי נפשי את ה' הללוי-ה! באוויזן אפצולאזן זיין שטעמפל אויפן דור אין אסאך אנדערע
ער געהאט די והותר ,אבער זיי זענען געווען געטוישט צו אן אומגלויבליכער מינע וואס האט פרק א':
טרויעריגע .זיינע ליידיגע פיר ווענט האבן זיך פארשפרייט אויף זיין געזיכט ,הערנדיג וואס
איבערגעלאזט אן אומעטיגן געמיט ,און ער האט דער מיטרייזנדער זאגט אים" :שטייג דא אויס, "הענתטניפה.י.לה'.ה" 'אזלנדךו,ד',
געווארט בכליון עינים פאר א ישועה .ער און גיי אריין אין וואלד און זיי מתפלל אויף קינדער.
זיין ווייב זענען געלאפן צו דאקטוירים ,אבער ווען דו וועסט ענדיגן דאווענען זאלסטו מיר שווייגנדיג זענען זיי געפארן צוזאמען
דערווייל האבן זיי נישט געהאט קיין ערפאלג, אינעם קאר .ר' יאנקל האט נישט געוואוסט
און די ישועה האט זיך נאכנישט באוויזן אויפן אנרופן ,און כ'וועל דיר קומען אפנעמען". וואו ער גייט ,אבער ער האט זיך פארלאזט
און דער מיטרייזנדער האט פארלאזט דאס אויף זיין מיטרייזנדער אז ער ווייסט וואס ער
האריזאנט. טוט .זיי זענען ארויסגעפארן פון שטאט און
ר' יאנקל איז אריבער זיך אויסרעדן זיין ארט - - - אדורכגעפארן א געדעכטע וואלד ,און דער
פארביטערט הארץ ביים באקאנטן פייערדיגער מיטרייזנדער האט געזאגט אז מ'שטעלט זיך דא
עובד ה' און משפיע מפורסם ,הגה"צ רבי שמשון ר' יאנקל איז געווען אן ערליכער יונגערמאן אפ .ר' יעקב איז געווען פארוואונדערט ,אבער
פינקוס זצ"ל ,וואס איז געווען באקאנט מיט זיינע וואס האט שוין געהאלטן אסאך יארן נאך זיין
תפילות מיט א דביקות און אפט מיט טרערן. חתונה ,אבער ער האט ליידער נאכנישט זוכה נאר פאר א קורצע וויילע.
ווען ר' יאנקל האט דערציילט פאר רבי שמשון געווען צו זיין אויף אינמיטן די נאכט כדי צו זיין פארוואונדערונג האט זיך שנעל
איבער זיין טרויעריגער מצב ,האט רבי שמשון וויגן דאס קליין קינד .שלאפלאזע נעכט האט
אים געפרעגט אויב ער איז יעצט פארנומען ,און
ווען ר' יאנקל האט געענטפערט אז ניין האט אים
חג הּפסח תשע״ח 69
זכר צדיק לברכה
געוואלדיגע "קירבת אלקים" ביים דאווענען, אויסגעפלאצט אין א הילכיג געוויין ,און אלע רבי שמשון אנגעבאטן מיטצוקומען מיט אים אין
וועט ער זיך נישט דארפן שעמען פונעם גאנצן פיינפולע זכרונות האבן זיך אים אויפגעשפילט קאר אויף א רייזע.
ציבור ,נאר ער וועט קענען אראפרוקן דעם אין זכרון ,און ווען הייסע טרערן קייקלען זיך
טלית אויפן געזיכט און פארלאזן אפאר הייסע אראפ זיינע באקן האט ער געדאווענט און אצינד איז ר' יאנקל געשטאנען פארנט פון
זיך אויסגעבעטן ביים בורא כל עולמים פאר די ערשטע ביימער אין וואלד ,עטוואס צומישט.
טרערן. א ישועה .אין זיין לעבן האט ער נאכנישט נישט ער און נישט רבי שמשון זענען געווען
אום שבת דאווענט מען נישט קיין געדאווענט מיט אזא צובראכנקייט און דביקות. ברסלב'ע חסידים וואס פראווען התבודדות
פערזענליכע בקשות ,ווי פרנסה ,געזונט ,א.א.וו. נאך אנדערטהאלבן שעה ,האט ער געשפירט א צווישן די ביימער אין נאטור ,און ער האט ממש
אבער רבי שמשון פלעגט פארגיסן טרערן פון פארלייכטערונג אין זיין געמיט ,און ער האט זיך נישט פארשטאנען פארוואס רבי שמשון בעט
התרגשות ודביקות בה' ,און אזעלכע טרערן פארבינדן מיט רבי שמשון צו זאגן אז ער האט אים צו דאווענען פונקט אין וואלד פאר קינדער.
ער האט געקלערט אז מן הסתם האט רבי
זענען גאר מער מצוי אום שבת קודש - - - שוין געענדיגט דאווענען. שמשון נישט געוואלט אז ער זאל זיך שעמען
ודו"ד מפזז ומכרכר לפני ה'. רבי שמשון איז צוריקגעקומען און אים מתפלל צו זיין אין שול ,און דערפאר האט ער
הארציג אנגעוואונטשן ,זאגנדיג אז נאך אזא
נישט אומזיסט האט רבי שמשון -אין זיין תפילה וועט דער באשעפער אים זיכער שענקן אים צוגע'שדכ'נט צום וואלד...
קורצן לעבן -פארפאסט צוויי ספרים אויף ר' יאנקל האט ארויסגענומען א תהלימ'ל,
עבודת ה' .דאס ערשטע איז "שערים בתפילה", א קינד. און זיך גענומען מתפלל זיין פון טיפן הארץ אז
וואו דער עובד ה' האט ארויסגעברענגט אויף א נאך יענעם יאר האט ר' יאנקל זוכה געווען דער באשעפער זאל אים שוין שענקן א קינד,
וואונדערבארער אופן וויאזוי מ'דארף דאווענען, צו האלטן זיין אייגן לעכטיג קינד אויף זיין שויס נאך אזויפיל פיינפולע יארן פון ווארטן .ער האט
און ער ערקלערט דארט אלע סארט מהלכים געזאגט תהלים פאר א האלבע שעה מיט גרויס
אין עבודת התפילה ,ווי "תחינה"" ,בקשה", --- כוונה ,און דאן האט ער אנגערופן רבי שמשון און
"פילול"" ,פגיעה" ,א.א.וו .און דער צווייטער אים מודיע געווען אז ער קען אים שוין קומען
ספר איז "שבת מלכתא" ,וואו רבי שמשון האט רבי שמשון פינקוס איז געווען א חסידישע אפנעמען" :איך האב שוין געענדיגט מתפלל צו
זיך אפגעגעבן מיטן ערקלערן בטוב טעם ודעת נשמה אין א ליטווישע גוף...
וואס דאס איז שבת ,וואס איר ספעציעלקייט זיין".
איז ,וואס אונזער שייכות דערמיט איז ,און ווער ער איז אויפגעוואקסן אין א ליטווישע רבי שמשון איז אנגעקומען אין געציילטע
עס קוקט אריין דערין באקומט גענצליך אן שטוב ,געלערנט אין ליטווישע ישיבות ,און מינוטן ,און זיך געוואנדן צו אים מיט א
געקאכט אין די ליטווישע דרך הלימוד און אין פארוואונדערטער געזיכט" :אזוי שנעל האסטו
אנדערן בליק אויף שבת. די בריסקע "רייד" .אבער זיין נשמה איז געווען געענדיגט צו דאווענען?" ,און אזוי רעדנדיג
זיין ספר "שערים בתפילה" ,איז אייגנטליך מלא השתוקקות וכיסופין צום באשעפער .ער געבט ער א טאפ אן ר' יאנקל'ס העמד .ר' יאנקל
אויך א שטיקל פירוש אויף "מסכת רבי שמשון איז געווען א שטיק פייער ,אן אש מתלהב ,פארן האט נישט פארשטאנען וואס רבי שמשון וויל,
פינקוס" .עס ערקלערט וויאזוי ער זעלבסט אייבערשטן .זיין לאנגע דאווענען פלעגט זיין אבער רבי שמשון האט אים נישט געגעבן צייט
פלעגט דאווענען ,וואס ער פלעגט שפירן ,און מיט גרויס בענקעניש און אפטמאל באגלייט צו טראכטן" .דיין העמד איז ניטאמאל נאס ,אזוי
פון וואנעט עס האבן זיך גענומען זיין הייסע ווילסטו פועל'ן א ישועה?!" – האט רבי שמשון
הרגשים פארן באשעפער .דער שרייבער פון די מיט הייסע טרערן. אים געפרעגט" ,גיי צוריק אין וואלד און פארגיס
שורות האט געלערנט דעם ספר נאך אלס יונגע א שטיק צייט האט ער געהאט א מנהג ,צו הייסע טרערן ,דערמאן דיך פון אלע פיינפולע
בחור'ל ,און דער ספר האט איבערגעלאזט דעם דאווענען פרייטאג-צו-נאכטס אין די גרויסע מאמענטן וואס דו ביסט אדורכגעגאנגען ביז
סאמע גרעסטן איינדרוק אויף זיין נשמה ,מער קארלינע שול ,הגם ער האט נישט געהאט דאס יעצט ,און הייב אן צו וויינען בדמעות שליש אז
מינדסטע שייכות צום קארלינער הויף .דער דער באשעפער זאל שוין רחמנות האבן און דיר
פון אלע אנדערע ספרי העבודה. אורזאך איז געווען טיפיש פאר רבי שמשון: שענקן א קינד! איך גיי יעצט צוריק אהיים ,און
טראץ זיין אינערליכע קאך וואס האט כסדר אין קארלין דאווענט דער גאנצער ציבור אום ווען דו וועסט שפירן אז דו האסט שוין אמת'דיג
געברענט אין אים ,האט מען אבער געזען אז ער פרייטאג-צו-נאכטס ,מעוטף בטליתות .רבי
האלט אויך קאפ אויף זיין התלהבות .ביי שמונה שמשון וואס איז געווען א שטיק קאך און פייער מתפלל געווען זאלסטו מיר געבן א רוף".
עשרה פלעגט ער נישט רירן קיין אבר ,און ער ביים דאווענען ,האט געוואוסט אז דארט וועט די ווערטער פון רבי שמשון האבן אים
פלעגט שטיין מיט אן אימה ופחד און דאווענען ער קענען אנטון זיין טלית און דאווענען מיטן אריינגעשניטן אין הארץ .ווער נאך ווי ער
גאנצן התלהבות ,און ווען ער וועט שפירן א האט געוואוסט וואספארא פיין מ'גייט אדורך
ווארטנדיג אויף א קינד .ר' יאנקל האט
חג הּפסח תשע״ח 70
דעת" פון ליסא ,איז זי זעלבסט געווען א גרויסע הגה"צ רבי שמשון דוד פינקוס זצוק"ל איז מילה במילה .מ'האט באשיינפערליך געזען אז
עסקנית לשם שמים ,און זי האט אויפגעשטעלט געבוירן געווארן אין אמעריקע ,צו זיין טאטן ער שטייט פארן מלך מלכי המלכים און בעט זיך
דעם ערשטן "בית יעקב" אין אמעריקע ,וואס הרה"ג ר' אברהם חיים פינקוס זצ"ל .ר' אברהם אויס ,און פארנט פון א קעניג שטייט מען מיט א
אין יענע יארן האט עס באדייטעט ראטעווען חיים איז געווען א זיבן יעריג קינד ,ווען ער איז פארכט מיט א יראה עילאה .דערפאר האט רבי
צוקונפטיגע אידישע דורות פון אונטערגאנג .רבי אנגעקומען קיין אמעריקע ארום הונדערט יאר שמשון זיך נישט גערירט פון ארט ביי שמו"ע
מתית האט טאקע זוכה געווען צו גאר חשוב'ע צוריק ,וויבאלד זיין טאטע ר' אליהו האט געזוכט
קינדער ,רבנים ומרביצי תורה ,וואס דער פרנסה אין די אמעריקאנע "גאלדענע מדינה". ---
בארימסטער פון זיי איז געווען דער בארימטער טראצדעם וואס ר' אברהם חיים איז שוין
עילוי און מחזיר בתשובה הגאון רבי נח וויינבערג אויפגעצויגן געווארן אויפן – דאן טריפה'נעם – איינמאל האט זיין טאכטער געדאוונט
זצ"ל דער גרינדער און ראש ישיבה פון "אש אמעריקאנער באדן ,איז די שטוב דאך פארבליבן שחרית אינדערהיים ,און ווען זי האט
אויסגעטרעטן שמונה עשרה ,האט זיך רבי
התורה". א שטוב פון מסירות נפש פאר אידישקייט. שמשון געוואנדן צו איר פרעגנדיג" :זאג נאר,
אין אט דעם שטוב איז ר' אברהם חיים דער יונגער אברהם חיים האט געלערנט אין
פינקוס געווארן אן איידעם ,און אין אזא די בארימטע "ישיבת תורה ודעת" ,און ער איז מיט וועמען האסטו גערעדט?".
תורה'דיגע אטמאספערע איז געבוירן געווארן אויפגעוואקסן אן ערנסטער בן תורה וואס איז " -כ'האב נישט גערעדט מיט קיינעם .כ'האב
דער יונגער "שימשי" פינקוס טיף אינמיטן די אפילו צוריקגעפארן קיין אייראפע צו לערנען געדאוונט שמונה עשרה" ,האט זי געענטפערט,
צווייטע וועלטס קריג ,אום כ"ז באב תש"ד. אין די ארטיגע בארימטע ליטווישע ישיבות .ער זיך וואונדערנדיג אויב זי האט ח"ו פארגעסן און
ווען שמשון דוד איז געווארן א בר-מצוה בחור, האט זיך געוואנדן צום בארימטער ישיבה אין
האט אים זיין טאטע געשיקט לערנען אינעם מיר ,וואו ער איז געווען א תלמיד מובהק פונעם אויסגערעדט בטעות אינמיטן שמו"ע.
בארימטער ישיבת "בית התלמוד" – וואס איז גרויסן בעל מוסר הגה"ק רבי ירוחם ליוואוויץ " -אבער מיט וועמען האסטו גערעדט?",
דאן געווען פאררעכנט פאר א מקום פון אריות זצוק"ל – דער "משגיח" אין מיר .עטליכע יאר האט רבי שמשון נישט נאכגעלאזט און ווידער
בעולם התורה ,וואו עילויים און מתמידים האבן שפעטער האט ער ווידער גולה געווען למקום
געהארעוועט מיט א משונה'דיגע יגיעה אויף יעדן תורה ,פארנדיג קיין קאמעניץ צו לערנען ביים געפרעגט.
ווארט אין גמרא ,אונטערן ראש ישיבה הגאון בארימטער תלמיד פון רבי חיים בריסקער, " -כ'האב נישט גערעדט מיט קיינעם,
האדיר רבי לייב מאלין זצוק"ל ,און גלייכצייטיג הגה"ק רבי ברוך בער לייבאוויטץ זצוק"ל בעל טאטי .איך האב געדאוונט שמו"ע!" ,האט זי
איז עס געווען באקאנט אלס אן ארט פון תורת "ברכת שמואל" ,מיט וועמען ער האט זוכה
ווידערהאלט איר ענטפער.
המוסר ויראה טהורה. געווען אנצוקניפן א באזונדער-נאנטע קשר. " -אבער מיט וועמען האסטו גערעדט?"...
דארט האט דער יונגער שמשון צוגעזען ווי פארשטענדליך ,איז אזא בחור אין און פלוצים האט זיך געכאפט וואס רבי
וואס מיינט א ריכטיגע הגדרה פון "ממית עצמו אמעריקע געווען גאר א טייער ארטיקל ,און שמשון זאגט איר דא בלשון שאלה .ער האט
באהלה של תורה" ,און דארט האט ער קונה ער איז טאקע אויסגעקליבן געווארן צו זיין פשוט געוואלט איינקריצן די יסוד אז עס איז
געווען זיין בליק אויף תורה ויר"ש .פון דאן און אן איידעם ביים גאון וחסיד מופלג ,רבי יצחק נישט ווי מיר רעדן צו עפעס אן אומבאקאנטער
ווייטער ,וועט דער אמעריקאנער-געבוירענער מתתיהו וויינבערג זצ"ל ,וואס האט געמוזט פערזענליכקייט ערגעץ אין די ספערן ,נאר מיר
רבי שמשון זיך שטענדיג ארומדרייען זאגנדיג: אנטלויפן פון ארץ ישראל – וואו ער איז געבוירן דארפן שפירן אז מיר כאפן דא א פערזענליכע
געווארן ביי הגה"צ רבי נח וויינבערג זצוק"ל, שמועס מיטן בורא כל עולמים ,און נישט נאר
"איך בין נישט קיין אמעריקאנער"... א רעכטער אייניקל פונעם "יסוד העבודה" פון
סלאנים ,וואס האט אהינגעשיקט זיין אייניקל מיר "דאווענען"...
ווען רבי שמשון איז שוין געווען אביסל צוזאמען מיט נאך א גרופע דערהויבענע חסידים אט אזוי האט רבי שמשון איינגעקריצט
עלטער ,מלא וגדוש בתורה ,איז ער ארויף אויפצושטעלן דעם בארימטן "סלאנימער ישוב" זיין מהלך אין עבודת התפילה אין מענטשנס
קיין ארץ ישראל צו לערנען אין די בארימטע
בריסקע ישיבה תחת הנהגת הגאון רבי יאשע אין שטאט טבריה. הערצער.
בער סאלאווייטשיק זצ"ל ,דער עלטסטער רבי "מתית" וויינבערג -ווי מ'האט אים
זון פונעם הייליגן בריסקער רב זצוק"ל .דארט גערופן -איז געווען א דערהויבענע איד ,און פרק ב':
האט ער הערשט אנגעהויבן צו שיינען ,און דאס זיין ווייב הרבנית הינדא איז געווען א בארימטע
פערזענליכקייט פאר זיך .אויסער איר יחוס, ִַ"הַ ׁשַו ּנ ְִ ַמתּע ְׁקרשַָֹורו ְןי ַָאובִ ְיּ ְֶראג ֵַכ ּדתהּל ְו ׁשהמ'ֹו"
זייענדיג א רעכטע אייניקל פונעם הייליגן "חוות
חג הּפסח תשע״ח 71
זכר צדיק לברכה
מיט די תורה .ער האט געקענט מאכן דאס דעם פייער פאר עבודת ה' ביי אלע וואס האבן בריסקע דרך הלימוד איז געווארן סינאנים מיט
גאנצע ביהמ"ד זיך שאקלען מיט א קול תורה, זיך צוגעהערט צו זיינע דרשות .צוביסלעך איז רבי שמשון – וואס האט אספיעט אפצושרייבן
זיך טענה'נדיג אין לערנען און אויפברענגנדיג ער פארבעטן געווארן צו קומען געבן דרשות חידושים על הש"ס און אפילו על התורה אויפן
חקירות אין די סוגיא פאר די בחורים .א "קשיא" איבעראל ,מחזק צו זיין אידן צו עבודת ה' ,תיקון
אין די סוגיא איז געווען זיין עולם הבא ,ווייל בריסקער שטייגער.
דאס איז געווען אן אריינפיר צו א קאכעניש המידות ,און התמדה ודביקות בתורה. זיין נאמען האט זיך פארשפרייט דורכאויס
און אש התורה וואס האט אפגעהיכלט אינעם גאנץ ארץ ישראל ,און טראצדעם וואס ער איז
גאנצן היכל הביהמ"ד .איינמאל איז רבי שמשון פרק ג': געווען אן "אמעריקאנער געבוירענער" איז ער
צוריקגעקומען פון א שווערע אויסמאטערנדע געווארן אן איידעם ביי הגאון רבי מרדכי מן
רייזע פון טשילע ,און נאך א באלד צוואנציג "-אמהחז'סמררוו.ר.ע'י".ללדאוד' זצ"ל ,ראש ישיבת בית הלל אין בני ברק ,וואס
שעה'איגע רייזע האט רבי שמשון זיך גלייך האט זיך נאך געקענט מיט רבי שמשונ'ס פאטער
געוואנדן צום "כולל קדשים" אין שטאט רבי שמשון איז געווען א זעלטענע – רבי אברהם חיים – וויבאלד זיי ביידע זענען
אופקים ,וואו ער האט אריינגעשטורעמט צוזאמענשטעל פון באזונדערע יסודות אין געווען תלמידים אין ישיבת מיר איידער די קריג,
אינגאנצן צוקאכט ,זיך בעטנדיג ביי די ארטיגע דרכי העבודה .געווענליכע משפיעים זענען
כולל יונגעלייט" :ביטע! געבטס מיר עפעס א ארויסגערופן מיט ספעציפישע יסודות און אין די זעלבע תקופה.
נקודות ,איינער רעדט פון אמונה און איינער נאכן חתונה האט רבי שמשון טאקע
קשיא .איך דארף יעצט א גוטע קשיא"... רעדט פון שמחה ,איינער רעדט פון תפילה און געוואוינט אין בני ברק ,און ער האט אפילו
איינער רעדט פון עבודת המידות ,איינער לייגט געדינט א שטיק צייט אלס מגי"ש אין ישיבת
ווידער זיין עבודת התפילה איז געווען בפחד מער א דגוש אויף עבודת השם און א צווייטער סאטמאר אין בני ברק .עס ווערט טאקע
ויראה ורתת וזיע ,ווען שווייס מיט טרערן האבן ליגט גאר בעולמה של תורה בלבד ,און אין די דערציילט דערוועגן ,אז טראצדעם וואס ער
זיך צונויפגעמישט אין זיין פלאם פייערדיגע צייט וואס א בעל מוסר וועט רעדן פון תיקון האט אויסערליך אויסגעזען ווי א געהעריגע
דאווענען ,וואס איז געווען כבן המתחטא אצל המידות וועט א בקי בתורת הח"ן ערקלערן ליטווישע איד ,האבן אבער די בחורים געזען אז
אביו .אין איינע פון זיינע דרשות איבער תפילה, דאס וויכטיגקייט פון תורת הקבלה .רבי שמשון ער איז א שטיק פייער .דאס האט זיך טאקע
האט ער אביסל ארויסגעברענגט רגשי לבבו איז אבער געווען א כרכא דכולא ביה ,אין זיין אויך אנגעזען ביים לערנען זעלבסט ,וואס ווי די
זאגנדיג" :מענטשן ווערן אמאל צופלאמט ביים פערזענליכן לעבן אזויווי ביי זיינע בארימטע בחורים זענען מעיד פלעגט זיין א געווענליכער
דאווענען ביים זאגן די ווערטער 'וכולם מקבלים ערשיינונג צו זען אז נאכדעם וואס רבי שמשון
עליהם עול מלכות שמים זה מזה ,'...צי ביים זאגן פייערדיגע דרשות. האט זיך געמוטשעט צו פארשטיין א שטיקל
'והאופנים וחיות הקודש ברעש גדול ....משבחים אלע זיינע יארן איז ער געווען אן אפיציעלער "לומדות" ,און ער האט געכאפט א תוספת הבנה
ואומרים ,'...און ענליכעס .אבער ווען איך זאג די מרביץ תורה ,דינענדיג אלץ מגיד שיעור ,ראש אין אן ענין ,האט ער זיך פשוט ארויסגעלאזט
ווערטער גיי איך אביסל שנעלער .איך בין נישט ישיבה ,אדער רב הקהילה ,שרייבנדיג חידושים
קיין מלאך און איך האב נישט קיין השגה אין די און ספרים אויף מסכתות הש"ס – פון וואס אין א טענצל פון גרויס שמחה!...
עס איז פארבליבן די ספרי "תפארת תורה" פארט אבער האט זיין נשמה נישט געקענט
שירת המלאכים" אויף מסכת גיטין און נאך חידושים וביאורים, פארנעמען די רוישיגע גאס ,און ער האט זיך
"ווען איך זאג אינדערפרי די 'ברכות השחר', און זייענדיג זעלבסט א ביישפיל פון א שטיק אריבערגעצויגן צום שטעטל תפרח ,וואו מ'האט
דארטן ווער איך צוקאכט .איך טראכט אריין אין קאכעניש אין די תורה הקדושה .ער איז געווען געזען זיינע גלענצנדע כשרונות און קאכעדיגע
די נוסח הברכה' :פוקח עיוורים' ,און איך קלער א שטארקער אנהענגער אין די מהלך פון הגה"ק נשמה ,און ער איז אויפגענומען געווארן צו זיין
אריין וואס דאס מיינט צו זיין בלינד ל"ע .א רבי חיים וואלאזשינער זצוק"ל אין זיין ספר דער משגיח אין ישיבת "אופקים" .פון דארט
מענטש וועקט זיך אויף איין שיינעם טאג און "נפש החיים" ,וואס רעדט איבער די חשיבות האט מען אים גערופן צו ווערן א ראש ישיבת
ער קען גארנישט זען! וואספארא פחד וועט פון לימוד התורה און וויאזוי מ'קען זוכה זיין צו אין ישיבת ירוחם ,און צולעצט האט מען אים
פאלן אויף אים! וויפיל דארפן מיר דאנקן דעם דביקות בה' און א שלימות דורכן זיך מדבק זיין פארבעטן צו ווערן דער רב פונעם שטאט
באשעפער :ברוך אתה ה' ...פוקח עיורים! און אופקים ,וואס ער האט אנגענומען אויפן באפעל
אזוי אויך ביי אלע אנדערע ברכות השחר .מ'קען אין תורה.
דאך שפירן אזא קירבת אלוקים ,אזא דאנק פארן ווען רבי שמשון פלעגט רעדן אין לערנען, פונעם הייליגן סטייפלער גאון זצוק"ל.
פלעגט ער ממש ווערן צוקאכט און פאראייניגט רבי שמשונ'ס נאמען איז ארויס אויך אין
די ברייטע גאס ,וואס האט געזען אין אים א
דמות פון אן איש צדיק ,א שלהבת אש ,וואס זיין
כח הדיבור האט געהאט די השפעה אנצוצינדן
חג הּפסח תשע״ח 72
וואסטוטמעןאויבמ'שפירטנישט
קייןהתעלותבייםסדרנאכט?
אויסצוג פונעם לעצטן דרשה פון הגה"צ רבי שמשון פינקוס זצ"ל,
עטליכע שעה בעפאר זיין טראגישע פטירה:
נאכנישט 'געהאלטן' דארט ,נאר עס איז געקומען בחפזון און "עס גייט אריבער אויף דיר ערב פסח פול מיט טירדות און אן
מיטן איבערשפרינגען די געווענליכע סדר. קיין מעגליכקייט זיך אויסצורוען און אנגארטלען פרישע כוחות.
דו קומסט אן צו 'קדש' פארנט פון א הערליכע אנגעגרייטע טיש,
"מען האט אונז געגעבן פון הימל צו שפירן 'גדלות' ,ווען מיר די קערה מיט אלע סימנים ,די גאנצע משפחה זיצט ארום און
האבן נאך בעצם נישט געהאט קיין השגה אפילו אין 'קטנות' .מיר ארום אינגאנצן מרוגש ,אבער דו שפירט אז דו האלסט נישט
זענען פארוואנדלט געווארן אין א פאלק וואס איז צוגעבינדן און דארטן .דו ביסט גענצליך צושאקלט און דו ווייסט שוין נישט
איז דבוק אינעם באשעפער ,וואס מ'לערנט זיי אויס -ווי פאר וואס דו וועסט בכלל קענען משיג זיין פון די השפעות פונעם
קליינע קינדער -אלע יסודות פון אמונה. נאכט.
"נאר איין זאך פעלט זיך יא אויס פון אונזער זייט ,און דאס "אט דאס איז דער סוד הענין פונעם ליל הסדר!" -הילכט
איז דער רצון צו וועלן משיג זיין די השפעות היום .דאס האט אפ דער קול פון רבי שמשון" .מיר זענען אלע ווי א קינד וואס
זיך אויסגעפעלט ווען די אידן זענען ארויס פון מצרים ,און דאס איז געבוירן אין דעם דאזיגן נאכט ,אזויווי אונזערע עלטערן
פאדערט זיך אויך פון אונז .מיר זאלן כאטש וועלן מקבל זיין די וואס זענען אפגעריסן געווארן אין דעם נאכט פון אלע כוחות
השפעות ,און דאס איבעריגע קומט פון הימל ,אפילו מער פון הטבע אויף איינמאל ,און דער עיקר הנס איז געווען אז מיר האבן
באקומען הויכע מושגים אין אמונה ,טראצדעם וואס מיר האבן
וויפיל מיר זענען גרייט דערצו
גערעדט פשוט און קלאר ,דברי חיזוק און דברי האט זיך איינגע'עקשנ'ט אז דער רב איז אזא אייבערשטן וואס האט מיר צוגעשטעלט אזא
אמונה ,באגלייט מיט זיין פייער און צעקת הלב, פארנומענע מענטש און ס'פאסט נישט ,האט געשמאקע לעבן!"
זיך אראפלאזנדיג צום דרגה פון זיינע צוהערער. רבי שמשון אים איינפאך ערקלערט" :פארנומען
מיט וואס? דו קענסט עפעס זאגן מיט וואס ווי וואונדערליך איז אויך זיין גאלדענע הארץ
וירד משה מן ההר אל העם. איך בין 'פארנומען' דורכן טאג? איך האב פשוט און הקרבה פאר אנדערע ,צוגעגאנגען מיטן
א וואונדערליכע הגדרה האב איך געהערט אפאר גוטע פריינט ,און איך בין דא נאר כדי זיי זעלבן "התלהבות" און ברען ...ווען ער פלעגט
פון א חשוב'ע איד וואס איז געווען א תלמיד טון א טובה פאר א צווייטן ,האט ער ממש
פאר צענדליגע יארן פון הגה"צ רבי אביגדור צו קענען טון טובות"! געקאכט און איז ארויס פון זיין גדר צו העלפן
מיללער זצוק"ל ,און האט מקבל געווען זיין אזוי זענען געווען מעשיות בכל יום ,און פאר וואס מער און בעסער .ווען איינער אין בני ברק
מהלך אין עבודת ה' ,אז ער האט געהערט די רבי שמשון איז ניטאמאל איינגעפאלן אז אלץ רב האט אמאל געדארפט עפעס א צעטל פון אים,
שמועסן און געזען די ספרים פון רבי שמשון און דרשן מפורסם ,וואס האט אויפגענומען זיין האט ער אים געזאגט אז ער וועט פארן קיין בני
פינקוס ,און טראץ די אויסערליכע עקסטרעם- טאג ,זאל ער אביסל נאכלאזן פון די מאס טובות ברק – פון זיין שטעטל אופקים – אפצוגעבן
פארקערטע פערזענליכקייטן צווישן די צוויי
משפיעים ,ווען רבי אביגדור איז געווען בארימט און עסקנות פאר אנדערע אידנס וועגן. פאר יענעם דעם צעטל.
מיט זיין אייז קאלטן צוגאנג און רואיגן קול ,ביי ווען יענער האט אים געזאגט אז דער רב איז
זיינע שמועסן ,און רבי שמשון פלעגט קאכן און א באזונדערע קאפיטל האט פארנומען זיין דאך אזוי פארנומען דורכן טאג ,און ער קען עס
שרייען מיט עקסטאז און התלהבות ,דאך זעט בקיאות בתורת הח"ן ,וואס מ'זעט עטוואס אין אים שיקן דורך פאקס ,האט אים רבי שמשון
זיך אן פון די "תוכן" הדברים אז די שני נביאים זיין ספר "שבת מלכתא" ,אבער ווי דערמאנט געענטפערט ווערטלדיג" :דאס איז דען אזא
נתנבאו בסגנון אחד ,האבנדיג דעם זעלבן מהלך אויבן האט דאס נישט געטוישט זיין שפראך גרויסע טירחה? נו ,אמת'דיג ,"...און ווען יענער
און אויפפירונג צו און צווישן מענטשן .ער האט
און וויזיע אין עבודת ה'.
חג הּפסח תשע״ח 73
זכר צדיק לברכה
לעבן ,ער איז ממשיך נאך אביסל אבער שטעלט די שיעור הכנה פאר פסח .צוערשט פארט מען פרק ד':
זיך אפ און זאגט" :איך מוז מפסיק זיין ...איך קיין בני ברק ,וואו זיי ביידע זעצן פאר מיט זייער
האב געוואלט רעדן אביסל וועגן חמץ ,אבער טיפישע התנהגות :טון טובות פאר מענטשן .און "בגהבשורמ"תוש"
דערנאך פארט מען צום ביהמ"ד חניכי ישיבת
ס'וועט מוזן זיין א צווייטן מאל" – "בית שמעיה" אין אשדוד ,צו געבן די שיעור עס איז י"א ניסן תשס"א .דער ראש ישיבה
די דרשה ענדיגט זיך און די מענטשן שטעלן פון ישיבת אופקים ,הגאון רבי חיים קמיל זצ"ל,
זיך אויף פון זייערע פלעצער און שמועסן צווישן הכנה ליום טוב. בעט פון די קהילה לייט אז זיי זאלן פארמערן
זיך .אנדערע קומען צו צו רבי שמשון בעטן אנדערש ווי זיין געוואוינהייט ,זאגט אצינד נאך שעות פון לימוד התורה ,זאגנדיג אז ער
א ברכה אדער אדורכצוטון א נקודה פונעם רבי שמשון קלאר ,אז זיין שיעור איז געבויט אויף שפירט אז עפעס שרעקליך וועט פאסירן אין
שמועס .און פלוצים קערט זיך רבי שמשוןן אום תורת הקבלה טראצדעם וואס ער ערקלערט עס
צו זיין ארט ,און בעט צוצולייגן אפאר ווערטער: קלאר און פשוט ווי אייביג .רבי שמשון געבט א אופקים - - -
"איך וויל ענק עפעס זאגן .א רגע פון לעבן! וואונדערליכער שיעור ,וואס הייבט זיך טאקע יענעם טאג ,איז נאך א געווענליכע טאג
עטס ווייסטס נישט וואס דאס מיינט ,אז דער אן מיט עבודת הלילה אום פסח ביים סדר, אינעם דרך החיים פונעם שטאטס רב ,הגה"צ
אבער פארט שנעל אריין אינעם ריכטונג פון רבי שמשון פינקוס .עס איז דאך עטליכע טעג
באשעפער געבט אונז א יעדע 'רגע של חיים'! לעבן מיטן באשעפער .ער זאגט מיט התרגשות: בעפאר פסח ,און מ'רופט אים קיין אשדוד צו
און מיט דעם איז רבי שמשון ארויס צו זיין "וואס איז דאס א רגע פון לעבן ...וואס קען געבן א דרשת הכנה פאר יונגעלייט ,און אויף
דיר ברענגען א רגע פון לעבן .וואס איז דאס אן אומגעווענליכן אופן בעט אים זיין רעביצין,
וועג ,זיין לעצטן וועג. א רגע פון לעבן!" .רבי שמשון איז צוקאכט ,און הרבנית הצדקנית חיה מינדל ,מיטצוקומען הערן
אינמיטן וועג האט דאס שוידערליכע פרובירט איבערצוגעבן אביסל פון זיינע הייסע
פאסירט .די קאר איז ארויס פון קאנטראל און רגשות הלב ,איבער דאס חשיבות פון א רגע פון
אין א שרעקליכן עקסידענט זענען אומגעקומען
דער זעקס און פופציג יעריגער גאון וצדיק נשגב
וויאזויהאטזיךאנגעהויבןדי"התעלות"
פוןהגה"צרבישמשוןפינקוסזצ"ל?
דער וואונדערליכער ערציילונג וואס רבי שמשון זעלבסט האט
דערציילט איבער זיך ,וויאזוי זיין התעלות איז
צושטאנד געקומען "לכבוד פסח"
מיר וועלן דא ציטירן די ווערטער פון רבי שמשון זעלבסט, עס איז אמאל געווען א ספעציעלן עת רצון ,ווען רבי
איבער זיין אייגענע עליה: שמשון הארט דערציילט די פאלגענדע הפלא'דיגע מעשה ,וואס
האט געגעבן צו ערקלערן וויאזוי עס האט זיך אנגעהויבן די
"איך בין געווען א בחור אין די בריסקע ישיבה אין ירושלים, וואונדערליכע התעלות פון רבי שמשון פינקוס אין עבודת ה',
און איך האב געוואוינט אין א בשותפות'דיגע דירה מיט נאך
בחורים פון ישיבה ,וואס איז געווען איין דירה אין א גרויסע זייענדיג א בחור אין ישיבת בריסק.
חג הּפסח תשע״ח 74
רבי שמשון האט פארענדיגט זיין לעצטע דרשה ניסן תשס"א. רבי שמשון ,מיט זיין רעביצין ,און זייער ניין
עלי אדמות ,וואס איז געווען געבויט אויף תורת נא"ה וקדוש ,פאר מקדושים. יעריגער טאכטער מרים וואס האט אקארשט
הנסתר ,מיט די ווארט "חיים" ,וואס אין זוה"ק דער מקובל הגאון רבי יעקב הלל ר"י אהבת געזאגט תהלים ,און דער חוט המשולש לא
שטייט אז רשב"י האט גע'דרש'נט בעפאר זיין שלום האט געזאגט ,אז עס איז וואונדערליך ווי ננתק .בחייהם ובמותם לא נפרדו ,ביום המר י"ב
ובסדקין' ...פארט אבער האט די בוידעם לכאורה געהאט א דין געביידע וואס האט אנטהאלטן פילע שכנים .ביים נאכט פון
פון א 'מקום שמכניסים בו חמץ' וואס דארף א בדיקה. בדיקת חמץ בין איך געבליבן אליינס אינעם דירה ,און איך האב
טאקע אליינס בודק חמץ געווען די גאנצע דירה .וויבאלד עס
"איך בין געשטאנען ביים טיר פונעם בוידעם ,און א מידעקייט איז געווען געהעריג חמצ'דיג ביז דאן ,איז עס יעצט געווען א
האט זיך צושפרייט איבער מיינע גלידער .איך האב שוין כמעט ביטער שווערע ארבעט פון עטליכע שעה ,צו גיין פסח'דיג מאכן
נישט געהאט קיין מעגליכקייט מכריע צו זיין אויב כ'האב טאקע
א חיוב בודק חמץ צו זיין .אבער דאן האב איך באשלאסן מיט א גענצליך חמצ'דיגע דירה...
א פעסטקייט' :איך גיי מקיים זיין די חיוב מיטן גאנצן הארץ און "עס איז אדורך איין שעה ,און נאך א שעה ,און אזוי א גוטע
פאר שעה .איך בין געווארן שטארק אפגעמוטשעט און מיד,
מיט אלע מיינע כוחות ,אפגעזען די שוועריגקייטן!' און ביים ענדע בדיקת חמץ האב איך מיך אראפגעזעצט אויף א
"איך האב מיך אנגעגארטעלט מיט שטארקייט ,כ'בין צוריק בענקל זיך שפירנדיג צופרידן אז כ'האב זוכה געווען מקיים צו זיין
אראפ צום דירה און גענומען אן עמער וואסער מיט די גאנצע
קלאפערגעצייג ,און זיך גענומען וואשן די ערד פון די דאך מיט די מצוה פון בדיקת חמץ ווי עס ברויך צו זיין.
א פעסטקייט ...עס איז געווען כמעט חצות הלילה ביים אנהייבן "פלוצים האב איך מיך געכאפט" .אוי ,די בוידעם!" – האב
די ארבעט ,און ס'איז געווען אן אומגעהויערע שווערע ארבעט איך געגעבן א שפרינג אויף" .עס איז נישטא ווער ס'זאל בודק
וואס האט מיך אויסגעמוטשעט גענוג שטארק אז נישט איינמאל חמץ זיין די בוידעם .אפילו די שכנים וואס וואוינען אין דעם
האב איך איבערגעקלערט' :איז עס טאקע זיכער אז איך בין דא געביידע האבן דארט נישט בודק חמץ געווען ,און עס איז אן
מקיים א מצוה?' ,אבער ווען איך האב איינגעזען אז יא -בין איך אפענע הלכה אין שולחן ערוך אז מ'דארף בודק חמץ זיין אויך
ווייטער אנגעגאנגען מיטן קראצן און רייבן ,ביזן עלות השחר.
דאן האב איך ווידער בודק חמץ געווען דאס גאנצע בוידעם כדת די בוידעם!".
וכדין ,ווען מיינע אויגן קלעבן זיך שוין צו און מיינע הענט ציטערן "ווי פארשטענדליך האט זיך אנגעהויבן אן אינערליכער
מלחמה ביי מיר' :ווער זאגט אז איך דארף דאס טון? עס באלאנגט
שוין שוין פון גרויס מידעקייט. דאך צו אלע איינוואוינער פונעם געביידע צוזאמען ,פארוואס זאל
"פון דארט בין איך געלאפן דאווענען שחרית ,און שלאפן פונקט איך דארפן נעמען די ארבעט אויף מיר?' .וואס דער עיקר
האב איך שוין נישט געקענט צוליב די טירדות פון ערב יום טוב, אורזאך צו אלע טענות איז געווען -מיין שטארקע מידעקייט און
שריפת חמץ א.א.וו .און איך האב געטראכט צו מיר' :ווער ווייסט אויסגעמוטשעטקייט .אבער צום סוף האב איך מיך געשטארקט
וואספארא סדר נאכט איך וועל היינט האבן ווען דאס מידעקייט און מחליט געווען ,אז איך וועל מקיים זיין די מצוה פון בדיקת
וועט מיר איבערוועגן'... חמץ כדין ,און איך וועל דארטן אויך בודק חמץ זיין.
"עס איז געקומען דער 'ליל הסדר' ,און אין דעם שעה האב "איך בין ארויף צום בוידעם ,געעפנט די טיר ,אנגעצינדן די
איך אנגעהויבן צו שפירן א נייעם זיסן טעם .עפעס א גרויסע אור לעקטער ,און עס איז מיר געווארן שווארץ פאר די אויגן .עס האט
פון הימל .איך האב אנגעהויבן צו זאגן די הגדה ,און איך האב נאך זיך קלאר אנגעזען אז שוין יארן לאנג וואס די שכנים האבן נישט
קיינמאל בעפאר נישט געשפירט אזא טעם אין יעדע ווארט פון אויפגעקערט דעם בוידעם ,וואס איז געווען פול מיט שטויב און
די הגדה .ווען איך האב געגעסן די מצה האב איך געשפירט אז שמוץ ...עס איז ניטאמאל געווען קיין פראגע פון בדיקת חמץ,
איך בין גרייט זיך מוסר נפש צו זיין פאר די מצוה פון אכילת מצה, ווייל מ'וואלט קודם געדארפט אויפקערן די אומגלויבליכע מאס
שמוץ בעפארן קלערן פון זוכן חמץ ,און ווער רעדט נאך 'בחורין
חג הּפסח תשע״ח 75
זכר צדיק לברכה
תורה ,אמונה ,תפילה ,תהלים ,שב"ק ,און אגרות התעלות האט זיך אנגעהויבן אלץ בחור אום ליל פטירה אינעם פסוק "כי שם צוה ה' את הברכה
ומאמרים ,און אין די סעריע ספרי "תפארת בדיקת חמץ (זע באזונדערע קעסטל דערוועגן). חיים עד העולם" ,און ער האט נישט באוויזן
שמשון" אויף חמשה חומשי תורה און הגש"פ, טאקע אינעם זעלבן נאכט ווען עס האט זיך צו פארענדיגן די ווערטער "עד העולם" ויצאה
און אין די סעריע ספרי "שיחות רבי שמשון אנגעהויבן די וואונדערליכע עליה פון רבי שמשון
דוד" אויף אלע ימים טובים ,און נאך אסאך אין עבודת ה' ,האט ער אויך אומגעקערט זיין נשמתו ב'חיים'.
הייליגע נשמה ליוצרה ,נאכן משפיע זיין די
ספרים אויף אלערליי מקצועות. א שווארצע מאסע פון טויזנטער מענטשן,
דאס איז אויסער די ספרים וואס ער האט התעלות אויך פאר אנדערע. אין שפיץ פון רבנים וראשי ישיבות ,האבן
זעלבסט געשריבן" :תפארת תורה" על התורה, והקב"ה ממלא שנותיהם של צדיקים. באגלייט דעם ריז אין תורה ומוסר צום לעצטן
על מסכת גיטין ,וחידושים וביאורים שונים, רוה ,און זיין שוואגער הגאון רבי דוד מן זצ"ל
"ברכות בחשבון" איבער די מהות פון ברכות, רבי שמשון האט אויפגעשטעלט א שטוב ראש ישיבת כפר חסידים האט געזאגט ,אז
"שערים בתפילה" איבער די עבודת התפילה, פון צוועלף קינדער וואס גייען אין זיינע הייליגע אזא ביטערע טראגעדיע וואלט נאר רבי שמשון
און "שבת מלכתא" איבער מעלת וגדולת שבת וועגן ,און זענען אויך מרביצי התורה און רבנים זעלבסט באוויזן ארומצונעמען און פארשטיין,
בישראל .אין צוגאב האט ער איבערגעלאזט אבער איך קען נאר וויינען און נישט מספיד
קודש. א רוחניות'דיגע ירושה פאר כלל ישראל ,און
איבער אלעס ,בלייבט זיין לעבן זעלבסט פארעם פון זיינע בארימטע פייערדיגע דרשות זיין...
א דוגמא חיה וויאזוי אן "אמעריקאנער" איד וואס דערווארימען סיי ווער ס'הערט נאר דעם דער לוויה איז אפגעהאלטן געווארן אום ליל
קען זיך דערהייבן ,צוביסלעך ,מער און מער, בדיקת חמץ ,וויבאלד יענע יאר איז אויסגעפאלן
ביזן ווערן א שטיק פייער ועמוד התורה ,עבודה אש יקוד וואס פלאמט פארן אייבערשטן. ערב פסח אום שבת .דאס האט דערמאנט די
זיינע שמועסן זענען אויך אראפגעשריבן וואונדערליכע מעשה וואס רבי שמשון זעלבסט
וגמילות חסדים. געווארן אין די סעריע ספרי "נפש שמשון" ,אויף האט אמאל דערציילט איבער זיך ,אז זיין
זכותו יגן עלינו.
חג הּפסח תשע״ח 76