הרב שלמה אשר טויבער :איז א נסיון גוט פאר מיר? ///הרב שבתי הורוויץ :כד עייל שבתא אפילו אן דיין הסכמה
תמוז תשע"ט בס״ד • נומער #9 אאל"יפפוזסמןל ָר'אבבבדייייימלבגולרעלועאנקאל9גיטךי#ע"גצטו
שמירת שבת א גייסטרייכע פעדער פאר׳ן עם הספר
כהלכתה
הוחזרה ה'תרנגול' ליושנה
דער ספר פון הגאון
רבי יהושע ישעי' ארומנעמנדער פארשּ -פראיעקט איבער
נויבירט זצ"ל וואס דעם אלט-נייעם שטארקּ -פאפולערן
האט געטוישט די
וועלט פון ארויסגעבן "לעגהארן" הינדל-פלייש פון
ספרים אויף שטענדיג די "תרנגול פ ַארמס"
דער
רמ"ע
מפאנו
דער גאון בתורה
וגדול בנסתר ,דער
רב ,ראש ישיבה,
פוסק און מקובל
תורה׳דיגן שמועס ימי בין
המצרים:
ה ּיפומציסטהחקיגאקם,חדודשהלמגגטרידאויובלןןיי,
ימים
גאב"ד אבני שיש נמוכים
פאלטישאן איבער אדער ימי
די נייע תקנה התקרבות?
| הרב מרדכי
פאר"מוהלות"וצהונומעיללה
גנוט
פארוואס
לערנען
אין מסגרת
פון א
ישיבה?
| הרב שלמה
אשר טויבער
וואו
האלט מיין
אמונה? |
הרב אברהם
אבא לעזער
א | אפקלאנגען |
טאג ער דארף זיך שטעלן ,האט ער אים געענטפערט הוספה איבער כ"ג סיון Address:
אז ער דארף זיך שטעלן אין 'חודש סיון' .דעמאלט 543 Bedford Ave. #207
האט דער אהבת ישראל אנגעהויבן ברומען אויפ'ן איבעיא להו /לבלר #8 Brooklyn NY 11211
קול מיט'ן נוסח פון מגילה ליינען" :בשלשה ועשרים Telephone:
איך האב זייער הנאה געהאט צו ליינען דאס 718.928.3347
בו"... וואס רבי מרדכי גנוט האט געשריבן אין 'איבעיא Fax:
ער איז געגאנגען זיך שטעלן צום מיליטער און להו' (לבלר ,#8סיון תשע״ט) איבער דער גרויסקייט 718.928.3348
ער איז אין יענעם טאג באפרייט געווארן( .מעגליך פונעם טאג כ"ג סיון און איבער חתונה מאכן אין Email:
איז א רמז דערצו ,דאס אז די טראפן העכער 'ועשרים [email protected]
בו' איז א 'זרקא סגול' ,דאס באדייט ,דער 'עם סגולה' ענדע חודש.
בנוגע די ישועות וואס ווערן נמשך אין כ"ג סיון ______
ווערט 'געווארפן' פון מיליטער .)...הצלחה רבה! צוליב וואס דאס איז א המשך פון נס פורים האב
()- איך געוואלט מוסיף זיין וואס איך האב געהערט General Inquiries:
דערציילן ,אז אין יאר ת"ש לפ"ק ביים ביטערן וועלט [email protected]
איסור עישון סמים קריג האבן די רוסן איינגעמאלדן פאר די טויזנטער
פליטים אז זיי קענען זיך איינשרייבן אלס רוסישע 39Store Distribution:
תנן התם /לבלר 8# בירגער ,און הרה"צ רבי איציקל פון פשעווארסק ARTEX (347) 352-2231
זי"ע האט געזאגט אז מען זאל זיך נישט איינשרייבן.
א גוטן, שב"ק אויפדערנאכט אום כ"ג בסיון ,האבן די Lavlor
דער 'תנן התם' קאלום איז גאר אן אייגנארטיגער. רוסן געפירט אין גלות סיביר די אלע וועלכע האבן Journal
איך האב זייער הנאה דערפון יעדעס מאל באזונדער זיך נישט געהאט איינגעשריבן ,און די אלע 'גולים' Phone:
האבן ליידער געזען דערין א זיכערער טויט ,אבער E71x8t..9#2180.73347
און א גרויסן יישר כח. רבי איציקל האט געזאגט אז דער טאג איז 'מוכן Email:
איך וויל פרעגן דעם מראה מקום פון דאס וואס [email protected]
הרב לאבין ברענגט פון מו"ר דער גאון רבי משה לטובה' און עס וועט קיין שלעכט נישט פאסירן.
פיינשטיין זצ"ל איבער דעם איסור פון פאררויכערן קיינער האט נישט פארשטאנען דער באדייט פון ______
געווירצן און כלערליי געוויקסן .און ווי ער שרייבט זיינע ווערטער ביז א יאר דערויף ,חודש סיון תש"א.
אז "סוף דבר פשוט וברור שהוא מאיסורים חמורים, די דייטשן האבן איינגענומען מזרח גאליציע און ©Moment Magazine.
וצריך להשתדל בכל היכולת להעביר טומאה זו מכל גע'הרג'עט אסאך פון די אידן ,אין דער זעלבער צייט Published by Moment Magazine Inc.
All rights reserved. Reproduction in
בני ישראל ובפרט מאלו שלומדין בישיבות". וואס אלע 'גולים' זענען געבליבן לעבן. whole or in part in any form without
יישר כח, אין דעם ענין האבן איך געוואלט מוסיף זיין וואס prior written permission from the
איך האב געהערט פון הגאון הרב חיד"ו בעל ויען דוד publisher is prohibited.
ג.ש. שליט"א פון אנטווערפן ,אז זיין פאטער הר"ר פנחס The publisher reserves all right to
ז"ל האט זיך געדארפט שטעלן אין מיליטער און ער edit all articles for clarity, space and
ענטפער פון הרב ברוך לאבין: איז געגאנגען נעמען א ברכה פון מהרה"ק בעל אהבת editorial sensitivities. Submissions
cannot be returned to sender.
דער גאון זצ"ל שרייבט די ווערטער אין אנהויב ישראל זצ"ל כדי ער זאל אים פטר'ן. Moment Magazine is not responsible for
אין א תשובה אין יורה דעה (סימן לה ,עמ' רסח ,ד"ה האט אים דער אהבת ישראל געפרעגט אין וועלכן the kashrus of any advertised product
or service that appears in these pages.
הנה). Moment Magazine assumes no
responsibility for the content of articles
פארעפנטליכט אייער תורה-ווערק! or advertisements in this publication,
nor for the content of books that are
'לבלר' נעמט אן צו פארעפנטליכן תורה׳דיגע referred to or excerpted herein.
ארטיקלען איבער סיי וואספארא תורה-נושאים און
ענינים .א דין-קדימה וועט געגעבן ווערן פאר גרייטע
ארטיקלען ,מוגה ומתוקן שנכתבו בשיפור הלשון .בלויז
ארטיקלען געשריבן מיט א נאמען ווערן אקצעּפטירט.
להתקשר עם המערכת[email protected] :
אינהאלט
| לבלר | 9#תמוז תשע״ט |
כותבים ומשתתפים: 28 | קולמוס |04
הרב סיני מלוביצקי "שכבדתעאי"יל
הרב אהרן פריעדמאן 08 הרב שבתי הורוויץ
הרב מרדכי גנוט | איבעיא להו | 16
הרב שלמה אשר טויבער | א נקודה |06
הרב שבתי הורוויץ הרב שלמה אשר טויבער
הרב אברהם אבא לעזער הרב מרדכי גנוט איז א נסיון גוט
הרב שמעון שלמה זילבער הרב אברהם אבא לעזער פאר מיר?
הרב משה יודלזאהן
הרב ברוך לאבין ספרים שאפע הרב שלמה אשר טויבער
הרב אלימלך פריעדמאן
20 | גדול מרבן שמו |40
להתקשר עם המערכת: הממגנפהחא"נםוקעזרזצברוייקה"ל
718.928.3347 Ext. # 107 | ספר שמירת שבת כהלכתה | הרב שמעון שלמה זילבער
[email protected] | אפקלאנגען |02
הרב שמעון שלמה זילבער | תנן התם |05
לבלר איז א
חודש׳ליכע
תורה-העפט
בייגעלייגט
צום ׳מ ָאמענט׳.
״לבלר - 10
אב״ וועט אי״ה
ערשיינען
פר׳ ואתחנן -
שבת נחמו.
הרב שבתי הורוויץ | קולמוס |
כאדפיעליוילאןשדיביןתאהס—כמה
פאסיבל ,ווי וויל טעיק יו טודעי". עווען איז עס נישט צו לאנג צוריק אין א שיינעם פרייטאג וועןג
הודו לה' .מיר פאקן פעק ,ביז א האלבע שעה זענען מיר שוין געווען שמערצליכע יסורים האבן מיר געטראגן צו א גרויסן כירורג.
ביים וואלקנקראצנדן שפיטאל גרייט פאר'ן היינטיגן פראצעדור מיט א שוין א וואך צייט וואס הרב הורוויץ ליגט אין בעט ,רתוק
תפלה אז אויף שבת קודש זאלן מיר נאך זיין אינדערהיים .מיר זאלן נאך למטתו ,אן אינערליכער גליד האט זיך צעפלאמט און געט נישט
קענען געזונטערהיינט טאנצן אויף די פיס מיט די זיסע קינדערלעך אוי אוי קיין מנוחה .יסורים איז נישט דאס ווארט .די שמערצן זענען
אוי שבת... געווען כמעט העכער דעם מענטשליכן באגריף.
מיר זיצן אינעם ווארטזאל ,צען מינוט ,צוואנציג מינוט ,א שעה ,נאך א ווען א מענטש ליידט פון א ווייטאג א.ד.ג איז דאס אן עיכוב מן השמים.
ָאן קיין פריערדיגע מעלדונג ,לייגט אים דער אויבערשטער אריין אין בעט,
שעה און כמעט נאך א שעה. אלעס ווערט גערוקט אין א זייט .די זיסע מעשה'לעך ,גרוסן און שמועסן,
עס איז קרוב צו דריי שעה וואס מיר זיצן אינעם ווארט זאל און מיר אלעס ווערט עטוואס באזייטיגט .ביז? ביז ווען דער אויבערשטער וועט
ווארטן אויפן אויפרוף .עס איז זיכער אז די דאקטוירים און שוועסטער- מחליט זיין אז יענער האט שוין ווייטער די רעכטן צו פארזעצן מיט זיין טאג
קינדער הייבן נישט אן וויסן וואס דאס באדייט א שבת קודש .ווען יא...
וואלטן זיי דאס אונז נישט געלאזט זיצן דא שעות ארוכות צווישן בירגער טעגליכן סדר היום.
על כל פנים ,מיט אונזערע קשרים פרובירן מיר צו מאכן דא אן
פון אנדערע פעלקער. אפוינטמענט ,דארט אן אפוינטמענט .אבער אן ערפאלג .איינער זאגט אין א
עס איז חצות היום און די שוועסטער-קינד לאדנט אונז איין צום בעטל: מאנאט ארום ,דער צווייטער איז אויף וואקאציע ,און דער דריטער ווייסט
איר קענט זיך דא אנידערלייגן און ביז געציילטע מינוטן הייבן מיר אן מיט'ן דערווייל נישט ווען ער וועט קענען אויפנעמען פאציענטן און זיי אפערירן.
אז נישטא קיין ברירה נעמט מען די ערשטע אפציע ,דאס קוקט לכאורה
פראצעדור. צו זיין די בעסטע לויט די יעצטיגע אומשטענדן .ווען מיר רעדן צום
"איר ווילט אז מיר זאלן אייך גענצליך איינשלעפן אדער איז גענוג אז דאקטער לייגט ער צו א ווארט :מיסטער הורוויץ ,איר קענט פרובירן יעדן
מיר זאלן איינשלעפן נאר דעם לאקאלן ארט וואס מען דארף באהאנדלען"? אינדערפרי אונז צו קלינגען ,מעגליך וועלן מיר אייך נאך פריער שוין קענען
פרעגט די קראנקן-שוועסטער. אריינשטופן און אפערירן.
איך קלער צו מיר אז דער ענין פון שלאפן ערב שבת קען איך מקיים פיין ,מיר באדאנקען דעם דאקטער ,און מיט האפענונג צו גאט און צו
זיין ביי מיר אינדערהיים אויך ,טא ,וואס פעלט אויס כאפן א דרימל אין זיין שליח דער דאקטער האפן מיר אז אין די נאנטע טעג וועט מען שוין
קענען האלטן לאחר המעשה און קענען אנגיין מיט'ן סדר היום כמאז ומקדם.
שפיטאל... השתדלות איז פון די וויכטיגסטע זאכן אויף אונזער ליסטע .יעדן
ווען דער שווארץ-געקליידעטער דאקטער איז אריינגעקומען האט אינדערפרי זייגער אכט קלינגען מיר דעם דאקטער און מיר פרעגן אויב
ער אבער רעקאמאנדירט צו אריינפליסן דעם אנעסטעטישן איינשלאף- ס'האט זיך שוין פונקט געמאכט א ליידיגן 'סלאט' און דער ענטפער איז
פליסיגקייט ,צוליב דעם וואס דאס גליד איז געווען היפש אין היץ און א נעגאטיווער ,ווען ר' שבתי זעצט פאר צו ליגן אין בעט מיט ערנסטע
אראפנעמען דאס גליד ווען דער פאציענט שלאפט איז לייכטער פאר'ן
שמערצן.
דאקטער און פאציענט צוגלייך. שבת הוא מלזעוק ורפואה קרובה לבוא .עס קומט ערב שבת אינדערפרי
איך קלער צו מיר :עס האט דאך א שיעור וויפיל א מענטש קען שלאפן... און ,לאמיר אויך היינט קלינגען דעם דאקטער ,מעגליך וועט א הארה פון
איך בין נישט יעצט אין דער 'גוסטע' פון שלאפן ,איך וויל נאך קענען זיך שבת קודש ,א הארה פון רפואה אריינשיינען דא אינעם עולם און זיי וועלן
ווארעם ווערן מיר צו העלפן און אויפנעמען מיט ברייטע ארעמעס .און
צולייגן אינדערהיים מיט א רואיגקייט לכבוד שבת. יא! די סעקרעטארטשע הייבט אויף און זאגט" :יעס ,פליז קאם עס סון עס
דער דאקטער הייבט אן שטעכן – און איך וועק זיך אויף!
"יא יא ,איר זענט שוין פארטיג! דער פראצעדור איז געקרוינט מיט
סוקסעס!" זאגט דער דאקטער מיט עקסטאז.
פארזעצונג אויף זייט >>> 47
תמוז תשע״ט 4
הרב ברוך לאבין | תנן התם |
שני בחורים בישיבת מיר שביטלו הזמן ,וישבו ע"י שלפי האמת לא נחרב המקדש ,אלא שלח הקדוש ברוך
גמרא פתוחה ומשוחחים ביניהם ,ולמדו אז בישיבה הוא מלאכים והביאו לבנים ועפר ומשרפות סיד ממקום
מסכת נדרים ,ומשהבחינו הבחורים בהגר"נ פרצוביץ אחר להשביע עינו של אותו רשע להחריב המקדש,
שעובר קרוב להם התחילו לומר תנו רבנן ,להראות שהם
לומדים .כששמע זאת הגר"נ אמר להם ,לא די שאתם והמקדש עצמו נבלע בארץ.
מבטלים מן התורה אלא גם שקרנים ,שהרי אין בכל
ווערטער פון זוה"ק און פון ספר היכלות וואס דער חיד"א
מסכת נדרים תנו רבנן. (מדבר קדמות מ' מ"ג) ברענגט אראפ .אויך ברענגט ער פונעם
רמ"ע מפאנו (חקור דין א' כ"ו) אז די דריטע בית המקדש וועט
אן אינטערעסאנטע גאונ'ישע מעשה ווי ראש ישיבת מיר טאקע זיין אט די זעלבע בית המקדש וואס האט אויסגעקוקט
הגר"נ פרצוביץ זצ"ל האט געכאפט בחורים ביי דער מעשה אין
מועדי הגר"ח (בהקדמה) .ער לייגט דארט צו אז ער האט עס אז עס איז חרוב געווארן אבער איז באמת נגנז געווארן.
פארציילט פאר הגאון ר"ח קנייבסקי וואס האט אנגעמערקט אז
איינמאל שטייט יא אין מסכת נדרים די ווערטער 'דתנו רבנן'. אני יודע עובדא אמיתית מאחד שהחמיר בתפילין,
וזמן כביר היה תמיד רק ממציא חומרות בתפילין ,על
כדי שיהיה האדם צדיק ויתמיד בצדקו צריך תנאים הפרשיות והבתים והגידים והרצועות ,ולבסוף הפסיק
רבים ,א' צריך שיהיה במקום אויר טוב העוזרו על
לגמרי מלהניח תפילין.
הקדושה.
א בריוו פון הרה"ק ר' יעקב מאיר שעכטער שליט"א איבער
דער גרויסער מקובל הגר"א אזולאי (בספרו בעלי ברית חומרות יתירות (אוצר מכתבים ,מכתב קל"ח) .ער שרייבט
אברם) שטעלט גוטע לופט אלס די ערשטע אין א ליסטע פון דארט "ובאמרי פנחס כתוב ,שאמר שהשיחה מהבעש"ט שלא
וויכטיגע זאכן צו קענען זיין אן ערליכער איד .ער שרייבט אויך
(חסד לאברהם) אז די מקובלים האבן געוואוינט אין צפת צוליב להרבות בדקדוקים 'דאס האט מיר דערהאלטן בילדותי'".
די ריינע און גוטע לופט דארט .בלייב'מיר אין די קאנטרי?
ומרגלא בפומיה דמורי הגאון זלה"ה "ווער בפרק אשרי היה אומר :שומר ה' את כל
עס זעהט גוט איין ,זעהט שלעכט אויס". אוהביו ואת כל הרשעים ,והפסיק ,ואח"כ
דאס ווערטל וואס איז געווען שגור בפיו פון הייליגן חתם המשיך :ישמיד.
סופר זי"ע ,וואס הגה"ק ר' הילל מקאלאמיא ברענגט (מקרי די גרויסע זהירות פון הרה"ק הבית אהרן מקארלין זי"ע מיט
דרדקי מקץ תשכ"ח) צו ערקלערן אז "הכנעת הגוף היא עליית זיינע רייד אפילו אין נוסח התפלה (מאורי אש ,רנ"ז).
הנפש".
תמוז תשע״ט 5
| א נקודה |
איז א נסיון גוט פאר מיר?
ינמיטן די טרויעריגע הייסע נייןא
ווי מען זעט ווי דער באשעפער ביי יציאת די גוטע סאלאט נעבן דעם ,און נאכדעם האבן
מצרים האט געפירט די אידן נישט דורך מיר געהאט פיינע קאלטע רויטע מעלאנע .אוי טעג אין חודש אב ,שפאצירט
פלשתים ,ווייל "כי קרוב הוא" און טאמער וועט וויי איך בענק זיך .קום אהער ,טייער קינד ,זעץ זיך א בחור אהיים פון ישיבה
פאסירן א מלחמה וועלן די אידן נישט האבן דעם זיך אראפ דא און וויין און קלאג מיט אונז ...עס ביי מיטאג .קומענדיג נענטער
כח בייצושטיין דעם נסיון ,האט דער באשעפער איז נישט נאר א בראך פאר אונזער משפחה ,די צו זיין הויז באמערקט ער ווי
די גאנצע משפחה פון זיין שכן,
זיי בכלל נישט אריינגעלייגט אין דעם נסיון. גאנצע קהילה וויינט אויף דעם. טאטע ,מאמע ,גרויסע און קליינע קינדער ,אלע
אזא סארט נסיון וואס דער באשעפער שיקט, פונקט אזא מעשה האט פאסירט מיט זיצן און וויינען בדמעות שליש .קומענדיג נאך
איז נישט נאר אז מיר קענען דאס ביישטיין ,נאר אונז אין מדבר .ויהי העם כמתאוננים .בוכה נענטער זעט ער ווי די אנדערע שכנים טוען די
מיר שטייגן פון דעם ,גייען ממדריגה למדריגה. למשפחותיו .מי יאכילנו בשר? זכרנו את זעלבע מעשה .אלעס וויינט .מיט גרויס שרעק
אבער עס זענען דא נסיונות וואס מען הקישואים ...האבטיחים ...הבצלים ...אלעס האט טראכט ער ביי זיך ,אוי וויי ,ווער ווייסט וואס
ברענגט אויף זיך אליינס ,וואס דארט איז מען געוויינט און געיאמערט אויף די פלייש ,פיש, פאר א טראגעדיע האט פאסירט ביי אונזער
בכלל נישט זיכער אז מען וועט קענען עומד זיין
בנסיון ,וואס אויף זענען מיר מתפלל יעדן טאג, בוריקעס ,צוויבל און מעלאנע... געגנט .איך האף עס איז נישט ביי אונז!
אל תביאנו לא לידי נסיון ,אז דער באשעפער זאל מען רעדט דא פון אידן וואס נישט לאנג פאר קומענדיג נאנט צום טיר פון זיין הויז איז זיין
אונז געבן כח און מח נישט אריינגיין אין א פלאץ דעם האבן זיי געזען קריעת ים סוף ,מתן תורה, פחד ארויף א ריזן שטאפל .זיין חשוב'ע טאטע
פון א נסיון וואס איך וועל פון דעם קענען פאלן. יעדן טאג געזען דעם עמוד ענן ,געלעבט מיט'ן און מאמע ,ברידער ,שוועסטערס ,שוואגערס,
לדוגמא :איינער ווייסט עס איז עם שווער באשעפער טריט און שריט .ווי אזוי איז דאס ווי אויך די זיידע און באבע וואס זענען
אויפצושטיין אינדערפרי; דער באשעפער האט אריבערגעקומען ,אלע זיצן ביים טיר פון הויז און
אים געגעבן א נאטור וואס שלאפט גאר טיף. מעגליך? וויינען ביטערליך .אלע זיינע ביינער האבן זיך
דאס איז א נסיון וואס דער באשעפער האט לאמיר געבן א טראכט .איז א נסיון פאר געווארפן פאר שרעק .אוי וויי ,טראכט ער ,עס
געשיקט ,און דער מענטש האט זיכער דעם כח א איד א גוטע זאך אדער נישט? פון איין זייט זעט אויס אז די טראגעדיע האט טאקע פאסירט
דאווענען מיר יעדן טאג אל תביאנו לא לידי
אויפצושטיין אין צייט. נסיון .לכאורה זעט מען אז א נסיון איז נישט א ביי אונז אין שטוב .וואס טוט מען?
אבער טאמער דער זעלבער מענטש לייגט ער איז גלייך אריבערגעלאפן צום רב שליט"א
זיך שפעט שלאפן ,ער לייגט צו אויל צום פייער, גוטע זאך. וועלנדיג פרעגן אן עצה ווי אזוי צו באהאנדלען
ער מאכט דעם נסיון פיל שווערער ,דאס האט פון דער צווייטער זייט זעען מיר אז אברהם די שרעקליכע מצב .אבער ,קומענדיג נאנט צום
ער זיך שוין אליינס געמאכט ,אויף דעם איז מען אבינו איז דורך עשרה נסיונות און פון דעם איז רב'ס שטוב זעט ער ווי דער רב מיט די רביצין
שוין נישט זיכער צי האט ער טאקע די כוחות ער געווארן "אברהם אוהבי" .יוסף איז דורך א מיט אלע זייערע קינדער זיצן פאר'ן הויז און
אויפצושטיין ,ער האט זיך אליינס אריינגעלייגט נסיון אין מצרים און געווארן פון דעם "יוסף וויינען יאמערליך .זעענדיג דעם מצב איז ער
הצדיק" .לכאורה זעט מען אז א נסיון איז גאר שנעל אהיימגעלאפן און צוגעלאפן צו זיין טאטע
אין דעם מצב. און געשריגן ,טאטי ,טאטי ,וואס גייט דא פאר?
אז מען וועט נאכקוקן וועט מען זען אז אלע א גוטע זאך. וואספארא טראגעדיע האט דא פאסירט ביי אונז
נסיונות פון אברהם אבינו האט דער באשעפער שטעלט זיך די פראגע ,פון א נסיון שטייגט
אים געשיקט ,ער האט זיך נישט דאס זעלבסט אין שטאט?
מען אדער פאלט מען? דער טאטע האט פון גרויס געוויין נישט
געמאכט. עס איז דא צוויי סארט נסיונות .עס איז דא
מיר אלע ווייסן דעם מאמר חז"ל אז ווען א נסיון וואס דער באשעפער שיקט אונטער געקענט ארויסברענגען א ווארט פון מויל.
מען גייט אויף דער גאס מוז מען אויסוועלן די א מענטש ,און עס איז דא א נסיון וואס דער זיין זון האט אים געברענגט א קאלט גלעזעל
ריינע איידעלע וועגן .און טאמער גייט מען אויף וואסער און א באקס טישוס .נאך זיך בארואיגן
אן אומאיידעלע וועג ווען מען האט געהאט די מענטש ברענגט אויף זיך זעלבסט. אביסל האט ער קוים ארויסגעשטאמלט דאס
ברירה נישט דארט צו גיין ,איז "נקרא רשע". דער באשעפער וועט קיינמאל נישט שיקן א ווארט ...פלייש! עס איז די ניין טעג ...און מען
דאס איז זייער א הארבע טיטל אין חז"ל ,און דא נסיון אויף א איד וואס ער האט נישט די כוחות טאר נישט ...עסן ...פלייש ...וואס וועט זיין? עס
רעדט מען אפילו מען איז נישט נכשל געווארן איז דאך נישט אויסצוהאלטן! א גאנצע וואך ָאן
אין ראיות אסורות ,נאר פשוט ער האט געהאט א דאס בייצושטיין .קיינמאל נישט! פלייש! אוי ...איך דערמאן זיך דאס גוט שטיקל
דרכא אחריני און דאך האט ער זיך אריינגעלייגט ווען מען מוטשעט זיך מיט א נסיון וואס פלייש וואס מיר האבן ממש נעכטן געגעסן ,מיט
קומט פונעם באשעפער ,קודם דארף מען וויסן
אז איך קען דאס בייקומען ,און צווייטנס אז איך
וועל גאר שטייגען פון דעם ,ווי אברהם אבינו און
יוסף הצדיק.
תמוז תשע״ט 6
הרב שלמה אשר טויבער
קוקנדיג ווי דער טויטער פוקס לויפט און עס חיות מיט זיין זון ,שפאצירט זיך דארט אן אין א נסיון .דאס טאר מען נישט.
רינט פון אים בלוט פון פארנט און פון הינטן .און אויסגעפאשעטער גרויסער פוקס וואס האט די גמרא אין מסכת סוכה זאגט אז ווען משיח
האבן זיך גענומען לאכן .אוי דער שוטה ,ווען ער באמערקט די פאנגערס און פארשטאנען אז ער צדקינו וועט קומען וועלן סיי די צדיקים און
לויפט ווען איידער מיר האבן אים געזען וואלט קען פאלן צו א מאלצייט פאר די מענטשן .ער להבדיל סיי די רשעים וויינען ווען זיי וועלן זען
ער דאך נאך געווען מיט זיין וויידל און ציין... וואלט געקענט אנטלויפן ,אבער ער האט נישט דעם יצר הרע .ביי די צדיקים וועט דער יצה"ר
פאר די 5מינוט שלאף האט ער דאס אלעס קיין כח ,האט נישט קיין נערוון ,איז צו פויל צו אויסזען ווי א ריזן בארג ,און ביי די רשעים ווי א
לויפן ,ער וויל יעצט שלאפן .ער האט דאך מורא
דערלייגט! געהאט אז זיי וועלן אם שיסן אויף טויט ,איז אים דינע האר.
ווען עס קומט אינדערפרי ,און דער זייגער איינגעפאלן א געוואלדיגע המצאה ,ער וועט זיך וואס איז באמת דער יצה"ר ,א גרויסער
קלינגט ,דער יצה"ר איז נישט געשלאפן ,ער מאכן טויט! א טויטן פוקס וועלן זיי דאך נישט
שטייט דארט גרייט מיט א פערטיגן פלאן ,ער בארג אדער א דינע האר?
צייגט דיר די שיינע "סנאז" קנעפל .נאך 5מינוט שיסן .און איז פיין ווייטער געשלאפן. נאר דער אמת איז אז דער "אריגינעלער"
שלאפן ...אויב עס געלונגט אים האט ער שוין דער טאטע מיט'ן זון האבן געזען דעם טויטן יצה"ר ווען ער קומט צום מענטש צום ערשטן
אראפגענומען דעם וויידל .יעצט נאכאמאל... פוקס און געטראכט ,אזא שאד עס איז טויט... מאל איז ער נישט מער ווי א דינע האר ,און
האט ער שוין אויך די ציין .יעצט וויל ער נעמען קוקנדיג אזוי רופט זיך אן דער זון צום טאטן, טאמער דער מענטש זאגט אים דעמאלט "ניין"
דיין הויט ,עס איז שוין ...9:00מען שפרינגט אויף קוק ,דער טויטער פוקס האט אזא הערליכע וואלט אלעס גוט געווען ,ווייל דער נסיון קומט
און לויפט .ער לאכט ווי דו קומסט יעצט אן אין וויידל .איך וואלט עס געוואלט האבן און פונעם רבוש"ע און מיר האבן דעם כח צו זאגן
כולל/ישיבה/חדר שפעט .האלב אדער אינגאנצן ארויפלייגן אויף מיין שליסעל האלטער .דער
פארוואונדעט .פאר די פאר מינוט שלאף האט "טויטער" פוקס הערנדיג די געשפרעך איז אים ניין!
נישט גוט געווארן .אבער ,האט ער געטראכט, די פראבלעמען מאכן זיך נאר אז מען זאגט
ער דאס אלעס דערלייגט! מען קען דאך לעבן אויך ָאן א וויידל .נישט נישט גלייך ניין .מען לייגט זיך אליינס אריין
אויף דעם בעטן מיר אל תביאנו לא לידי עק וועלט ...זיי האבן אים אפגעשניטן דעם זנב טיפער און שטערקער אינעם נסיון ,און דעמאלט
נסיון .אז ביים ערשטן קלונג זאל איך שוין קענען און דער פוקס האט זיך געדארפט האלטן מיט איז שוין גאר שווער זיך אן עצה צו געבן ,ווייל
אייזערנע כוחות נישט צו קרעכצן פון ווייטאג.
אויפשטיין. מיר האבן אים געמאכט פאר א גרויסע בארג.
מיט אט די נסיונות וואקסט א מענטש צו ער איז דאך טויט... דער יצה"ר איז א "מלך זקן וכסיל"! א כסיל
הויכע מדריגות .ומותר האדם מן הבהמה – מיט געמיינט האט ער אז ער איז שוין פערטיג. איז נישט קיין שוטה .א כסיל איז א קלוגער
וואס איז א מענטש מער ווי א בהמה? "אין" אז דער זון האט באמערקט ווי דער פוקס האט מענטש וואס טראכט אסאך אבער ער האט א
זייער שיינע ציין וואס וואלט אים געווען גאנץ פארדרייטע מהלך המחשבה ,א קרומע קאפ.
ער קען זאגן ניין! אינטערעסאנט צו הענגען אויף א קייטל .דער ווי שלמה המלך זאגט אין משלי "אל תען כסיל
אין מדבר איז נישט געווען קיין נסיונות ,מען טויטער פוקס האט שיער גע'חלש'ט פון שרעק. כאולתו" .א כסיל האט השקפות ,ער טראכט,
האט געגעסן מן ,געטרונקען בארה של מרים, אבער וואס קען מען טון .ער האט זיך געמאכט א אבער פארקרימט .זאגט שלמה המלך ,ענטפער
געלערנט א גאנצן טאג ,עס האט זיי געפעלט די חשבון אז זיין באבע פוקס האט שוין אויך נישט
מלחמה מיט'ן יצה"ר ,אבער דאס איז געווען דער קיין ציין און גיט זיך גאנץ פיין אן עצה .מען עסט אים נישט.
נאר ווייכע זאכן .נישט עק וועלט ...אומר ועושה, דער יצה"ר דער כסיל האט זייער א קלוגע/
רצון ה'. קרומע וועג צו כאפן א מענטש ,און טאמער
זענען געקומען די שלוחים פונעם יצה"ר, זיי האבן אים ארויסגעצויגן די ציין. ווייסן מיר דערפון פאראויס קען מען אים גאנץ
די ערב רב ,און געזאגט ,רבותי ,לאמיר אויף קוים וואס ער האט אפגעאטעמט פון די צוויי גרינג אפשאקלען .פאר'ן אריינכאפן דעם מענטש
זיך אליינס ברענגען נסיונות ,כדי צו שטייגן אין אפעראציעס וואס ער איז דא דורך ,הערט ער ווי איז ער זיין בעסטער חבר ,ער זארגט זיך פאר
עבודת ה' .מיר וועלן בעטן פלייש ,נאכדעם וועלן דער זון זאגט ,טאטי ,וואלסטו נישט געמיינט אז אים ,מיינט זיין טובה ,גאר א זיסער חבר .אבער
מיר זיך איינהאלטן פון עסן ...אבער אזוי ווי עס פון זיין הערליכע פעל וואלט מען געקענט מאכן איינמאל דער מענטש איז אריינגעפאלן אין
איז נישט געווען א נסיון וואס דער באשעפער א ווארעמע מאנטל .לאמיר אפשינדן זיין הויט זיין פאסטקע לאכט ער פון אים .דא זעט מען
האט געשיקט האט עס ליידער נישט געהאט די און ...דער פוקס האט שוין נישט געהערט דעם וואספארא כסיל ער איז .ער טראכט נישט יעצט
סוף פונעם שמועס ווייל ער האט געוואוסט אז אז דער מענטש וועט זען אז ער לאכט פון אים
ריכטיגע תוצאות. מיט דעם כלתה אליו הרעה .דאס קען אפילו א
דאס איז דער לימוד וואס מיר דארפן טויטע פוקס אויך נישט איבערלעבן .האט ער וועט ער אים מער נישט פאלגן.
מיטנעמען מיט אונז .א נסיון פון באשעפער מיר מוזן פרובירן צו באמערקן וואס ער
האסטו די כוחות דאס בייצושטיין; אייגענע געגעבן א שפרונג אויף און זיך גענומען לויפן. וויל און גלייך זאגן ניין ,א פעסטן וימאן מיט
דער טאטע און זון שטייען פארגאפט א שלשלת ,נאך איידער מען איז אינגאנצן
נסיונות שפילט מען מיט פייער.
בעז"ה ובסייעתא דשמיא וועלן מיר אלע פארכאפט.
א טאטע איז געגאנגען אין וואלד פאנגען
קענען דינען דעם באשעפער בלב שלם .
תמוז תשע״ט 7
ההו׳חזלתריהורנש "לבלר" לאזט זיך
ארויס אויף אן
ארומנעמנדער
פארשּ -פראיעקט
איבער די אלט-נייע
סארט "לעגהארן"
הינדל-פלייש
אהערגעשטעלט
דורך דער פירמע
"תרנגול פארמס"
וועלכע איז
לעצטענס שטארק
פאפולער געווארן
ביים היימישן ציבור
| דער "אלט-נייער"
הינדל פלייש
מאיר שטיין
תמוז תשע״ט 8
אטש מ'האלט נאך טיף אינמיטן דעם רנשנגהול׳
זומער ,ס׳איז נאכנישט ענדע יאר ,קען מען
שוין שפעקולירן אז איינס פון די שטארקע
אנטוויקלונגען היי-יאר איז די רעוואלוציע
פון א נייעם סארט הינדל-פלייש וואסכ
האט באנומען דעם היימישן פלייש-מארקעט ווי א שטורעם.
די רעדע איז פון די "לעגהארן טשיקן" וועלכע פארמאגט
גאר אסאך אייגנשאפטן און מעלות ,סיי אין כשרות און
סיי אין געזונטהייט ,הויפזעכליך אז עס ווערט ערצויגן און
געהאדעוועט אין א ספעציעלער פארם אונטער די אויפזיכט
פון משגיחים און רבנים וואס זענען מפקח אויף די הינער פון
פאר׳ן געבורט ביזן אנקומען צו די שלאכטהייזער.
"הוחזרה עטרה ליושנה!" מיט די ווערטער טוען
אומצאליגע אידן פון אלע שיכטן און קרייזן זיך אויסדרוקן
אויף אט דעם עוף .פון די גרעסטע רבנים ואדמורי"ם ביז
טויזנטער ערליכע אידן המקדקים בכשרות ,וואס באציען זיך
צו דעם "לעגהארן" פלייש אלס א היסטארישער דורכברוך
אין דער עולם הכשרות ,און אז נאך יארן פון ווארטן אויף
דעם פראדוקט איז עס ענדליך אנגעקומען ,און נאך אויפ'ן
שענסטן און בעסטן אופן וואס עס קען נאר זיין.
אלס א פלאטפארמע וואס אדרעסירט אידישע און
הלכה'דיגע אנגעלגנהייטן וואס קאכט זיך ביים היימישן
ציבור ,האט זיך "לבלר" ארויסגעלאזט אויף א פארש-מיסיע
צו דערגרינטעווען און פארשטיין גענוי דער גאנצער סוגיא
דתרנגולא .אלזא ,לאמיר זיך ארויסלאזן אויף א היסטארישע
תמוז תשע״ט 9
רייזע און באטראכטן די אנטוויקלונג פון הינער-
פלייש במשך די דורות ועד ימינו אנו ,און פון
דארט וועלן מיר זיך ווענדן קיין פענסילוועניע
צו די אייגנארטיגע "תרנגול פ ַארמס" צו
פארשטיין גענוי דעם גרויסן "חידוש" וואס עס
איז געברענגט געווארן ,און פארוואס אזויפיל
אידן בכל מקומות מושבותיהם פרייען זיך אזוי.
ממילא האט מען עס אויפגעהערט עסן. בלויז עס בלויז אויסרעכענען אויבערפלעכליך: דער הויפט געוויכט ביי
קומט רש"י און זאגט אונז אז די מעשה סימן א' :עס האט אן "אצבע יתירה" ,אז איין הינדל פלייש " -מסורה"
שטעלט אראפ א שטארקן יסוד וואס באגלייט פינגער איז אנדערש פון די איבעריגע פינגערס.
אונז עד ימינו אלה... :ואין עוף נאכל לנו אלא סימן ב' :עס איז "קורקבנו נקלף" ,דאס איז איידער מ'גייט בכלל אריין אין דעם
במסורת עוף שמסרו לנו אבותינו בטהור ושלא א געוויסע הייטל אין דעם פיפיקל וואס דארף השתלשלות הענינים וויאזוי זאכן האבן זיך
מסרו לנו יש לחוש ובמסורת יש לנו לסמוך זיך קענען לייכט אפשיילן מיט די בלויזע הענט. געקייקלט במשך די אלע יארן ,איז וויכטיג צו
סימן ג' :עס האט א "זפק" ,א ספעציעלן פארשטיין דעם יסוד היסודות :וואס באדייט
כדאמר לקמן שעוף טהור נאכל במסורת". זעקל אלס א חלק פון די פארדייאונגס סיסטעם. דאס א כשר'ע הינדל פלייש וואס אן ערליכער
תמצית הדברים פון רש"י איז ,אז ס'איז נישט פיין ,ווייסן מיר אז א כשר'ע עוף דארף האבן
גענוג אויף א הינדל אז עס פארמאגט די דריי דריי סימנים ,אבער די גמרא ברענגט א מעשה, איד מעג עסן?
סימנים ,נאר מ'דארף אויך האבן א "מסורה" וואס דאס ברענגט אונז צו א פרישע מסקנא אויף אלזא ,לאמיר עפענען א גמרא מסכת חולין
אויף דעם עוף אז אונזערע עלטערן האבן דאס
געגעסן ,און זייערע עלטערן האבן עס געגעסן וואס מ'דארף קוקן ביי כשר'ע עופות. און זען וואס דארט שטייט:
און אזוי ארויף ביז משה רבינו ,און בלויז אזעלכע די גמרא דערציילט א מעשה איבער א אין די הייליגע תורה ווערן אויסגערעכנט 24
עופות וואס פארמאגן א "מסורה" דאס מעג מען געוויסער הינדל מיטן נאמען "תרגנולתא עופות טמאים וואס מ'טאר נישט עסן וואס אט
דאגמא" ,וואס רב פפא האט מתיר געווען צו עסן די עופות זענען "דורס" [א ברייטפארצווייגטע
עסן. וויבאלד עס האט פארמאגט די דריי סימנים ,נאך מחלוקת הראשונים וואס גענוי דאס מיינט],
הגם עס זענען דא וואס קריגן זיך מיט א לאנגע וויילע וואס מ'האט עס געגעסן האט און אלע אנדערע עופות מעג מען יא עסן .דער
רש"י הק' ,א שטייגער ווי רבינו משה בן יוסף מען געזען א מעשה אז דער פויגל האט דורס פראבלעם איז נאר ,אז במשך די דורות איז
וואס זאגט קלאר אז אויב האט עס יא די סימני געווען ,וואס דאס צייגט אז ס'איז אן עוף טמא, געווארן אן אומקלארקייט וועלכע עופות זענען
כשרות איז נישט פארהאן קיין סיבה עס נישט צו דורס און וועלכע נישט ,דערפאר זענען מעיקר
הדין פארהאן דריי סימנים וואס טוט אנדייטן אז
דער עוף איז כשר ,פארשטייט זיך אליינס אז עס
זענען פארהאן פארשידענע מחלוקת'ן אין די
עצם דריי סימנים וואס זיי באדייטן ,מיר וועלן
תמוז תשע״ט 10
דער נייער "קאוטשן" דאס איז די כשר'ע .סיי אין די ספרי הפוסקים עסן ,און ביי די מעשה פון די תרנגולא דאגמא
הינדל פון שאנכיי און סיי להבדיל אין די גוי'אישע ביכער האט מען מוז זיין אז עס האט 'נישט' פארמאגט די דריי
געוואוסט וויאזוי עס קוקט אויס ,און דאס האט סימנים ,מיט דעם אלעם איז אנגענומען אין
אין יאר תר"כ איז אריינגעברענגט געווארן מען געהאדעוועט ,און ווילאנג א הינדל האט שולחן ערוך און אין אלע ספרי הפוסקים אזוי
קיין אייראפע פון שאנכיי אין כינע א נייע פארמאגט די אייגנשאפטן און געשטעל פון אט ווי רש"י און דאס איז דער יסוד היסודות וואס
סארט עוף וואס מ'האט גערופן "קאוטשן" ,עס איז אוועקגעשטעלט געווארן ווען עס קומט צו
האט פארמאגט זייער ענדליכע שטריכן צום דעם 'תרנגול הישן' האט מען עס געגעסן.
"לעגהארן" אבער עס האט פארט פארמאגט מ'קען אפילו היינט זען אין די ספרי כשרות פון עופות.
אסאך אנדערע אייגנשאפטן .עס איז געווען הפוסקים וואס שטעלן אוועק גענוי וויאזוי עס
מער א ברייטערן געשטעל ,ס'איז געווען מער האט אויסגעקוקט אט די ארגינעלע עוף ,אזוי די הינדלעך וואס מ'האט
א פוילער הינדל און נישט געוואלט פליען, אויך קען מען היינט זען אין די ביכלעך און געגעסן לאורך כל הדורות
די אייער זענען געווען מער ברוינליך און נאך מעלערייען וואס די חכמי אומות העולם האבן
פארשידענע אנדערע דיפרענצן ,אבער די הויפט געשריבן במשך די יארן ,אז צווישן די משפחות באזירט אויף דעם רש"י הק' איז במשך אלע
וואס דערקענט זיך גאר דייטליך דעם אריגינעלן דורות געווען איין געוויסע סארט תרנגול וואס
האט געהאט א קלארע מסורה ,און אט דעם
געשטעל איז דער "לעגהארן" טשיקן. עוף האט מען געגעסן במשך די אלע יארן ,און
דער עוף ווערט אנגערופן אין די ספרי הפוסקים
דער "תרנגול הישן" .דער עוף האט געהאט א
געוויסע געשטעל וואס מ'האט געוואוסט אז
תמוז תשע״ט 11
נתפשט געווארן און עס איז אנגענומען געווארן חקירות ודרישות ארום דעם נייעם עוף איז מעלה דערפון איז געווען אז עס ס'איז געווען
ביי רוב כלל ישראל ,הגם דא דארט זענען געווען אים אנגעקומען עדות פון דער שטאט "צפת" גרעסער ווי די אנדערע הינער ,וואס באדייט אז
אידן וואס האבן מחמיר געווען איז עס אבער אין אז מ'עסט דארט פלייש פון א הינדל וועלכע עס האט פראדוצירט מער פלייש ,און דעריבער
פארמאגט אלע אייגנשאפטן פון דעם קאוטשן, האט מען זיך געוואלט אנהויבן באניצן דערמיט.
אלגעמיין געווארן אנגענומען. און דארט פלעגט מען עס רופן די "קובריצער" עס האט זיך דאן אפגעטון א שערוריה צווישן
הינער .באזירט אויף דעם עדות'שאפט האט דער אלע רבנים צי מ'זאגט אז דאס איז פון די 'תרנגול'
די הויפט חילוקים צווישן דברי חיים מתיר געווען דעם קאוטשן בלויז אין פאמיליע און ער פארמאגט די מסורה און מ'קען
די צוויי ערליי עופות זיין אומגעגענט ,אבער נישט אין גאנץ אונגארן עס עסן ,אדער איז עס אן אנדערע סארט עוף.
ווייל ער האט געהערט אז אין אנדערע ערטער כמעט אלע גדולי ישראל אין יענע צייט האבן
אין די יארן בעפאר דעם צווייטן וועלט-קריג געשריבן תשובות דערויף ,ווען פון איין זייט
ווען די וועלט האט אנגעהויבן ווערן אביסל מער קוקט עס אויס אביסל אנדערש. זענען געווען אזעלכע גאונים וצדיקים ווי דער
פארגעשריטן ,מ'האט שוין אנגעהויבן בעסער צו מהר"ם שי"ק זצ"ל ,דער הייליגער קאמארנער
שטודירן די אייגנשאפטן פון פארשידענע עופות, די מחלוקת הפוסקים רבי זצ"ל ,רבי שלמה קלוגער זצ"ל און נאך
איז מען אויפגעקומען מיט אן אינטרעסאנטער איבער די "בני התערובות" אסאך אנדערע וואס האבן דאס גע'אסר'ט ,און
מציאות ,אז די נייע סארט עופות וואס שטאמען ווידער פון די אנדערע זייט איז געווען דער
פון די קאוטשן ,פארמאגן אין זיך מער פלייש, למעשה ווי מיר זעען זענען געווען מתירים "שואל ומשיב" ,הגאון רבי יהודה אסאד זצ"ל,
אבער פון די "ישנים" ,די אלטע סארט "לעגהארן" אויף דעם עוף ,און אידן האבן עס אנגעהויבן און דער חסד לאברהם ,און נאך אנדערע וואס
טשיקן ,זענען די אייער זייער גוט לייגנדיג גאר עסן ,דער פראבלעם איז אבער געווען אז דער
'קאוטשען' איז געווען מער א טייערער עוף, האט עס מתיר געווען.
אסאך ,און הויכע קוואליטעט אייער. האט מען אנגעהויבן צוזאמשטעלן די קאוטשן
זינט דאן האט מען אין די אלגעמיינע וועלט עוף מיט דעם אלטן סארט תרנגול ,און אזוי דעת קדשו פונעם הייליגן
צעטיילט די הינער פאר ביידע צוועקן ,די געבוירן פרישע הינדלעך וואס פארמאגן ביידע דברי חיים מצאנז זי"ע
נייערע סארט הינער ,וועלכע נעמען אריין אין אייגנשאפטן ,סיי פון דעם ארגינעלן הינדל און
זיך עטליכע סארט ,ווערן באניצט בעיקר פאר סיי פון דעם נייעם הינדל ,אט די הינדלעך ווערן איינער פון די גרויסע צדיקים וואס זענען
פלייש ,ווידעראום די "לעגהארן" ווערן באניצט אנגערופן אין די תשובה ספרים "בני התערובות" געווען שטארק פארמישט אין דעם שערוריה
מערסטנס פאר אייער .און דאס איז געווארן און אויף זיי זענען שוין געווען טייל פון רבנים בימים ההם איז געווען דער הייליגער דברי
דער אנגענומענער מהלך לגבי די עופות און המחמירים וואס האבן טאקע גע'אסר'ט דעם חיים פון צאנז זי"ע וועלכער האט געשריבן
אזוי איז עס פארבליבן אפילו נאכ'ן קריג דאהי עצם 'קאוטשן' ,אבער די קינדער האבן זיי יא פיל מיט תשובות ארום דעם נושא .ער האט
אין אמעריקע ,ווען מ'האט פארגעזעצט צו מתיר געווען וויבאלד ס'איז דאך שוין א קינד פון שטארק באטאנט די וויכטיגקייט און הארבקייט
שפאנען אויף דעם מהלך ,ווען די ראק-פאמיליע ביידע ,ממילא איז דא מער א מקום מקיל צו זיין. פון האבן א ריכטיגע מסורה ,און נאך פולע
הינדלעך ווערן על פי רוב באניצט פאר פלייש, למעשה זענען די 'בני התערובות' שטארק
און די לעגהארן פאר די אייער.
תמוז תשע״ט 12
עס זענען געווען א ציבור פון מדקדקים בכשרות יעצט אזוי ,די צוויי גרויסע פירמעס, די היינטיגע הינער-
וואס האבן זיך מונע געווען צו עסן פון דעם וואס זייער הויפט צוועק דא איז צוצושטעלן פלייש מארקעט
עוף האבן זיך רוב מנין ובנין פון כלל ישראל זיך די בעסטע הינדל פלייש ,זיי פארמאגן ריזיגע
פארלאזט אויף די היתרים און ווייטער געגעסן יוניווערסיטעטן מיט הונדערטער דאקטוירים במשך די לעצטיגע צענדליגע יארן איז די
און באשעפעניש-מומחים וואס זייער אויפגאבע וועלט געווארן פילפאכיג מער פארגעשריטן.
דעם אלגעמיינעם ראק-קארניש עוף. איז צו ברענגען די בעסטע און די געזונטסטע די קליינע פריוואטע פארמס וואו פארמערס
אבער ,מיר ווייסן דאך אז כלל ישראל זוכן עופות צום מארקעט ,און צוליב דעם טוען זיי האדעווען אפאר הינדעלעך זענען פארוואנדלט
אייביג צו זיין 'מעלין בקודש' ,און אידן האבן מישן צווישן פארשידענע סארט עופות כדי צו געווארן אין ריזיגע וועלטס פאבריקן וואו עס
דאך געשטרעבט צו שלימות ,און געוואלט קענען ארויסבאקומען סיי דעם בעסטן פלייש, ווערן פראדוצירט צענדליגער מיליאנען עופות.
קענען האבן אן עוף וועלכער איז הונדערט און אזוי אויך אז עס זאל וואקסן שנעל און נאך דער סיסטעם וויאזוי דער פלייש מארקעט
פראצענט "ריין" אן קיין שום שאלות. פארשידענע בענעפיטן. ארבעט ווי פאלגענד:
בנוגע כשרות איז דאס נישט געווען קיין עס זענען פארהאן צוויי ריזיגע פירמעס,
יגעתי ומצאתי תאמין :דער גרויסע פראבלעם ,ווילאנג די פאר עופות וואס "קאב" ( )Cobbאון "ראסס" ( )Rossוואס זיי
אלטער "לעגהארן" טשיקן זיי האבן ארומגעמישט זענען געווען פון די זענען ווי די הויפט "סופלייערס" צוצושטעלן
הינער .דהיינו ,זיי שטעלן צוזאם זכרים און
זוכנדיג און פארשנדיג פאר א הינדל וואס סארט עופות וואס פארמאגן א מסורה. נקבות און פראדוצירן קליינטשיגע הינער ,און
איז גענצליך ריין ,איז ארויפגעקומען דער בערך פאר צוואנציג יאר צוריק האט זיך אט די פריש-געבוירענע הינער ווערן דערנאך
פשוט'ער געדאנק :עס זענען דאך פארהאן די ארויסגעשטעלט ,אז איינער פון די עופות וואס אפגעקויפט דורך ריזיגע "פארמס" וואס זיי
"לעגהארן" הינדלעך וואס ווערן באניצט פאר זיי מישן אויס מיט די אנדערע עופות רופט זיך האדעווען די הינער ביז זיי ווערן גרייט גע'שחט'ן
אייער .די הינדלעך ווייסט מען אויף הונדערט "קארניש" ,וועלכער פארמאגט א גרעסערע צו ווערן און די שלאכטהייזער קויפן עס אפ פון
פראצענט אז זיי זענען ריין לדורי דורות אן קיין בייליג-פלייש און מ'האט איר צוזאמגעשטעלט די פארמס און טוען עס שחט'ן און דערנאך
שום געמיש פון אנדערע עופות ,דאס הייסט אז מיט די אנדערע הינדלעך פון די "ראק" משפחה,
איר מסורה איז אומבארירט ביז ארויף צו משה און עס איז פראדוצירט געווארן די היינטיגע פארקויפן די פלייש.
רבינו ,אלזא ,פארוואס זאל מען זיך זיך נישט מערסט-באניצטע הינדלעך מיטן נאמען "ראק- אין אנדערע ווערטער ,א שטיקל הינדל
אריינלייגן און זען צו ברענגען פלייש פון אט פלייש וואס איר עסט פאר נאכטמאל אדער ביי
דעם עוף צום אידישן פלייש מארקעט אז אידן קארניש". די שבת'דיגע סעודה ,גייט בדרך כלל אריבער
המדקדקים בקלה וחמורה זאלן האבן די אפציע אך דא עקא ,אז דער "קארניש" פארמאגט "פיר" סטאנציעס ביז עס קומט אן צום טעלער:
נישט אמת'דיג קיין מסורה אז ס'איז א כשר'ע די פאבריק וואס פראדוצירט דעם הינדל ,דער
צו קענען געניסן פון אזא סארט עוף? עוף ,אבער וויבאלד עס איז נאך נישט געווען קיין פארם וואס האדעוועט עס ,דער שלאכט-הויז,
אין פאקט ,זענען אלס געווען משפחות לעזונג צו דעם פראבלעם האט מען זיך געמוזט און דער לאקאלער בוטשער געשעפט וואו איר
וואס פאר זיך פלעגן זיי טאקע בלויז עסן די פארלאזן אויף פארשידענע קולות וואס ווערן
'לעגהארן' הינדלעך ,אבער זיי דארפן עס אליינס געברענגט אין די תשובה ספרים ,און רוב רבנים קויפט די פלייש.
האבן מקיל געווען עס צו עסן ,און כאטש וואס
תמוז תשע״ט 13
גרעסער ווי די נקבות. אפקויפן פון פריוואטע פארמערס ,ווייל ס'איז
נישט געווען בנמצא צו באקומען ביי די גרויסע
די עפענונג פון פארמס וואס האדעווען הינדלעך פאר די פלייש.
"תרנגול פארמס" כאטש דער געדאנק פאר זיך הערט זיך זייער
פשוט און לייכט ,איז עס אבער נישט געגאנגען
דא האט מען זיך אנגעשטויסן אין א פון איין טאג אויפ'ן צווייטן .אויפ'ן פארלאנג פון
פרישן פראבלעם .ווי ערקלערט פריער ,ווערן די גדולי ומאורי הדור שליט"א האבן א גרופע פון
די אלע פריש-געבוירענע עופות אפגעקויפט חשוב'ע פיאנערן אנערקענט אין די געוואלדיגע
דורך פארמס וואס זיי האדעווען די טשיקנס נחיצות פון ברענגען אזא סארט עוף ,און האבן
און עווענטועל ווערט עס אפגעקויפט דורך אינאיינעם מיט א רייע גאר חשוב'ע רבני כשרות
די שלאכטהייזער .די זאך איז נאר ,אז די אלע ומנהיגי קהילות ובראשם די פראמינענטע און
פארמס האנדלען בעיקר מיט די 'פלייש- וועלט-בארימטע כשרות ארגאניזאציע פון
הינער' ,ווייל זיי וואקסן זייער שנעל ,און עס "התאחדות הרבנים" זיך אריינגעווארפן אין די
דארף גענצליך אן אנדערע סארט באהאנדלונג, עבודה קשה שבמקדש דאס צו קענען מאכן פאר
ווידעראום די 'לעגהארן' טשיקן ,טאקע וויבאלד א מציאות ,און אז יעדער איד וואס וויל עסן די
עס איז אריגינעל ,וואקסט עס נאטירליך ,און סארט הינדל-פלייש זאל האבן לייכטע צוטריט
אין די צייט וואס א 'ראק-קארניש' טשיקן איז
גרייט ביז אפאר וואכן נעמט עס ביים לעגהארן דערצו.
בראש ובראשונה האט זיך אויסגעפעלט
עטליכע חדשים ביז ס'איז געצייטיגט. פעסטצושטעלן צי די עופות זענען ווירקליך ריין
דעריבער זענען די עוסקים במלאכת הקודש און האט די ריכטיגע מסורה ,און צוליב דעם האט
אריינגעשפרינגען אין א פרישן אונטערנעמונג: זיך געפאדערט גרינטליך נאכצופארשן וויאזוי
זיי האבן אפגעדינגען אייגענע פארמס ,ויקרא עס פונקציאנירט די אייער מארקעט און נאכגיין
די שרשים פון די לעגהארן תרנגולים וואס
מאכט אויס דער קאליר מ'ניצט צו פראדוצירן די אייער פון ווען עס האט
פון די פעדערן פונעם זיך אנגעהויבן אוועקשטעלן די קאמערציאלע
הינדל? מארקעט פור די אייער עד היום הזה ,צי עס איז
טאקע ווירקליך פארבליבן ריין און אומבארירט.
אייינס פון די זאכן וואס קען זיך אסאך טוישן ביי הינדלעך איז די קאליר פון די נאכ׳ן זיך טיף דערגרינטעווען האט זיך ברוך
פעדערן ,מיר קענען טאקע זייער גוט די ווייסע ,אבער עס זענען אויך דא ברוינליכע ה׳ ארויסגעשטעלט אז דייקא צוליב דעם ווייל
און אפילו שווארצע ,און מענטשן פרעגן כסדר צי די ברוינע אדער שווארצע זענען זיי ווילן האבן די בעסטע קוואליטעט פון ווייסע
אייער וואס ווערן פארקויפט אין די געשעפטן,
כשר? וואס דאס קומט בלויז פון דעם לעגהארן טשיקן,
על פי הלכה ,מאכט נישט אויס קיין שום חילוק אינעם קאליר פון דעם הינדל, זענען אלע קאמערציאלע אייער פאבריקן מקפיד
מ'קוקט בעיקר אויף אנדערע זאכן ,ווי דער געשטעל ,די גרויסקייט ,די אויסזען און דוקא נישט צו מישן מיט קיין שום אנדערע עוף,
פארשטייט זיך די עלטערן פון וועמען דאס הינדל איז געבוירן געווארן ,וואס דאס ווייל קיין איין עוף קען נישט צושטעלן אזא
אלעס דארף שטימען מיט די מסורה ,אבער דער קאליר פון זייערע פעדערן טראגט
קוואליטעט איי ווי דער לעגהארן.
נישט קיין שום געוויכט. אצינד אז מ'ווייסט שוין אז דאס איז
נאר וואס דען? מיר זענען אלע זייער צוגעוואוינט צו די ווייסע קאליר ,און דאס טאקע הונדערט פראצענט ריין ,האט מען
איז וויבאלד דאס האט די אלגעמיינע וועלט מער ליב ,און די פארמער האבן שוין זיך ארויסגעלאזט צו זען וויאזוי מ'קען
אפאר דורות צוריק אינוועסטירט אסאך כוחות דאס אויסצוארבעטן אז עס זאל טעכניש באקומען די סארט הינדלעך און זיי
בלויז זיין ווייסע הינער ,און דאס טוען זיי דורכ'ן ארויסנעמען פון זייערע סטאדעס האדעווען כדי דאס צו קענען צושטעלן פאר די
סיי וועלכע הינער וואס האבן אן אנדערן קאליר אזוי אז עס זאל נישט אריבערגיין שלאכטהייזער .ווי עס האט זיך ארויסגעשטעלט,
זענען די פאבריקן וואס פראדוצירן די אייער
ווייטער ,אזוי איז מען פארבליבן מיט דעם ווייסן קאליר . בעיקר אנגעוויזן אין די "נקבות" וויבאלד זיי
זענען די וואס פראדוצירן די אייער.
דעריבער איז מען אויפגעקומען מיט די
פשוט'ע עצה אפצוקויפן די פריש-געבוירענע
"זכרים" פונעם פאבריק און זיי אליינס האדעווען
ביז עס דערגרייכט דעם נויטיגן וואוקס עס צו
קענען שחט'ן ,און גלייכצייטיג פארמאגן די
זכרים די מעלה אז זייער פלייש וואקסט היבש
תמוז תשע״ט 14
די עופות גייען אריבער אזא קאסטבארע וועג
ביז עס קומט אן צום טיש פון די קליענטן ,דארף
עס קאסטן אביסל טייערער צו דעקן די ריזיגע
קאסטן וואס זענען נישט דא ביי די געווענליכע
עופות ,אבער אידן המדקדים בכשרות פרייען
זיך צו באצאלן עטוואס מער אבי צו וויסן אז
עס זיי קענען עסן א פלייש וואס איז הונדערט
פראצענט ריין לויט אונזער הייליגע מסורה.
דער סאפיסטיקירטער עס גאר געשמאק און רייך אין טעם. שמו בישראל "תרנגול פארמס" — וואס דאס
סיסטעם אין 'תרנגול [עס איז אינטערעסאנט אנצומערקן ,אז גענוי איז פאר זיך א היסטארישע און געוואלדיגע
ווי יעדער נייער רעצעפט נעמט עטליכע מאל דורכברוך בעולם הכשרות — צו קענען אליינס
פארמס' ביז מען כאפט וויאזוי עס איז די פראקטישסטע האדעווען הינדלעך פון אנפאנג זייער יצירה ביזן
וועג עס צו קאכן ,אזו אויך געבן איבער די שחיטה און האלטן אויף זיי א וואכזאם אויג דורך
שמועסנדיג מיט עטליכע משגיחים וואס באלעבאסטעס אז וויבאלד די טעקסטור פון
גייען פון צייט צו צייט אראפ צו די פארמס די אריגינעלע "לעגהארן" זענען א טראפ א שטאב פון משגיחים.
צו באטראכטן די אנטוויקלונג פון די עופות, אנדערש ווי די אלגעמיינע הינער פלייש ,קען פארשטייט זיך אליינס אז ביים האדעווען די
דערציילן זיי אונז אביסל איבער דעם גאר עס נעמען עטליכע מאל ביז מ'כאפט פולקאם די הינער לייגט מען אריין אסאך כוחות אז די פלייש
פראפעסאניאלן און סאפיסטיקירטן סיסטעם געשמאקסטע און פראקטישסטע וועג וויאזוי עס זאל ארויסקומען אויפ'ן בעסטן קוואליטעט ,און
וויאזוי עס ארבעט כדי צו פארזיכערן אז צו קאכן צו די צופרידנהייט פון די פולע וואס דאס איז דורכ'ן געבן די ריכטיגע נוטרישאנס
מ'באקומט די בעסטע און געזונטסטע הינדלעך. און געזונטע עסן ,וואס דאס קלאפט עווענטועל
א הינדל פארעם באשטייט פון עטליכע זענען נהנה דערפון].
"פלאקס" ,דאס זענען די ספעציעלע פארם- נאך מער ,מבינים וואס האבן באטראכט אויס אין די קוואליטעט פון די פלייש.
הייזער וואו די הינדלעך האדעווען פון זייער די פראדוקציע זענען ערשטוינט געווארן צו איידער מ'איז ארויסגעקומען אויפ׳ן
געבורט ביז זיי זענען גרייט צו גיין צו די שחיטה. זען די גאר הויכע געזונט-ראטע ביי די עופות. מארקעט מארקעט ,האט מען במשך חדשים לאנג
איינמאל א וואך קומט אן א פרישע ליפערונג פון ווייל ביי די אנדערע עופות ,טאקע וויבאלד זיי שטודירט אויסצוארבעטן דעם סיסטעם אויפ'ן
שווערע טויזנטער פריש-געבוירענע הינדלעך זענען געמישט ,קען זיך מער אפט אריינכאפן ווירקזאמסטן אופן צו פארזיכערן טאקע אז
און זיי ווערן אריינגעלייגט אין א פארם הויז, פארשידענע מחלות ,און מ'דארף זיי באהאנדלען אלעס ארבעט זיך אויס ,און עס זאל פארמאגן די
כמובן אז די פארם-איינגעשטעלטע האלטן מיט אנטיביאטיק ,ווידעראום די הינער אין בעסטע קוואליטעט פלייש ,און געלויבט השי"ת
א גענויען חשבון וועלכע דאטום זיי זענען 'תרנגול' פארמס האבן זיך ארויסגעשטעלט די שווערע ארבעט האט זיך אויסגעצאלט ,מיט
אנגעקומען אזוי קען מען וויסן ווי אלט זיי זענען. צו זיין זייער געזונט .און די תוצאות האבן זיך די צייט איז געלונגען צו ערצייגן גאר גוטע און
ווען עס דערגרייכט די צייט פאר א פלאק אויך אנגעזען ביים שחט'ן אז עס זענען געווען געשמאקע פלייש וועלכע פארמאגט גאר א גוטן
צו גיין צו די שחיטה וועט מען אויסליידיגן ממש געציילטע פעלער פון טריפות ,דאס איז טעם .ווי פארשטענדליך איז עב א טראפקעלע
די געביידע און עס שיקן צום שלאכטהויז, אויך צוליב דעם זעלבן סיבה ,ווייל זיי זענען אנדערש ,און פארמאגט א משהו אן אנדערע
דערנאך וועט מען גוט אויסרייניגן די גאנצע 'טעקסטור' ,אבער מער ווייניגער איז עס ענדליך
געביידע ,א זאך וואס איז א פראיעקט פאר זיך פראצענטועל פיל מער געזונט! צו די ביז יעצטיגע ראק-קארניש טשיקנס ,און ווי
און דויערט מינימום א וואך צייט! וויבאלד עס עס איז זעלבסט-פארשטענדליך ,אז וויבאלד די אידן וואס עסן עס שוין גיבן אונז איבער איז
איז גאר וויכטיג צו היטן אויף די ריינקייט און
די געזונטהייט פון די עופות ,און דערנאך אויף
זייער ארט ווערט אריינגעברענגט א פרישע
ליפערונג פון די עופות וואס וועלן זיצן דא פאר
די קומענדיגע פאר חדשים ,און אזוי גייט עס
ווייטער.
די הינער פון 'תרנגול פארמס' ווערן געשחט'ן
הויפזעכטליך דורך פולע בתי שחיטה וואס ווילן
לויפן א באזונדערע "ר ָאן" פאר די לעגהארן
טשיקנס ,און דערנאך ווערן זיי פארשפרייט צו
פילצאליגע געשעפטן וואס ווילן האבן אויף
זייערע פאליצעס אט די ספעציעלע פלייש.
יאכלו ענוים וישבעו .
תמוז תשע״ט 15
| איבעיא להו |
מ׳קען אריינשיקן פראגעס פאר דעם ״איבעיא להו״ ּפאנעל
וואס וועט בס"ד געענטפערט ווערן דורך די לבלר משיבים
קינד אויב מען לערנט שוין מיט אים תורה פון קליינערהייט? | השקפה |
דער ענטפער איז פשוט ,אז עס פאסירט אין דער זעלבער צייט! בשעת'ן
הרב שלמה אשר טויבער
לערנען תורה לערנט מען דרך ארץ. מנהל ארגון קש"ר
ווי אזוי? ווען מען געפינט זיך אין א כתה מיט נאך 40 - 30 – 20
פארשידענע נפשות ,מען געפינט זיך פארמאכט אין א מסגרת ,און איך מוז פראגע :איך שפיר אז די ישיבה ,דער מסגרת ,אין וועלכע
זיך יעצט צושטעלן צו אנדערע ,איך מוז קענען סובל זיין אנדערע ,איך מוז מ'שפארט מיך איין איז א חורבן פאר מיר .איך האב זיך שוין
קענען אויסהערן אנדערע ,איך מוז האבן געדולד פאר אנדערע ,דעמאלט אסאך מתבונן געווען אין דעם ,און איך בין זיכער אז ווען איך
וואלט געזיצן מיט א חברותא אדער אפילו איינער עלטער
לערנט מען בעיון די מסכת דרך ארץ וואס איז קדמה לתורה! פון מיר אין בית המדרש אדער אין אן אנדערן ארט וואו עס
ווייל א געזונטער מענטש איז דער וואס קען זיך אן עצה געבן אין יעדן הילכט אפ א קול תורה ,וואלט איך אסאך מער געשטיגן ,און
אסאך מער קונה געווען צוליב עטליכע סיבות (דער סדר
מצב ,אין יעדן פלאץ ,און מיט יעדן מענטש! הלימוד אין ישיבה ,די מניעות אין ישיבה ,די פארשידענע
און דאס באקומט מען קיינמאל נישט ווען מען לערנט אליינס מיט א
חברותא וועם איך האב זיך אליינס אויסגעוועלט ,מיט וועם איך פיל זיך סארט בחורים ,און נאך).
באקוועם ,ערגעץ אין א ביהמ"ד וואו איך דארף זיך נישט רעכענען מיט אפילו היינט צוטאג איז אנגענומען אז א נארמאלער בחור
לערנט אין א מסגרת ,פארוואס אבער זאל זיין א פראבלעם
קיינעם ,וואו איך קען עפענען די פענסטער ווען איך וויל... אז איך זאל זיצן אין א בית מדרש מיט א חברותא און דארט
א ישיבה איז נישט נאר א פלאץ וואו מען לערנט תורה ,אין א ישיבה אויסשטייגן בתורה? זענען מיינע ווערטער ריכטיג? איך
באקומען מיר די געצייג ,די כלים ,ווי אזוי זיך אן עצה צו געבן שפעטער אין האב מורא אז נישט ,ווייל אין דער וועלט איז דאך נישט אזוי
לעבן אין אלע סארט מצבים .דארט קענען מיר זיך אויך לערנען און טרענירן איינגעפירט ,אבער דאך זע איך נישט פארוואס דאס איז
פיל חלקים שהתורה נקנית בהן און וואס זענען וויכטיג פאר'ן גאנצן לעבן,
ווי לב טוב ,דקדוק חבירים ,ענוה ,מיעוט שיחה ,מיעוט שחוק ,ארך אפים, נישט ריכטיג?
מכיר את מקומו ,עושה סיג לדבריו ,אינו מחזיק טובה לעצמו ,אהוב ,אוהב י.ל.
את הבריות ,אוהב את הצדקות ,אוהב את המישרים ,אוהב את התוכחות,
מתרחק מן הכבוד ,לא מגיס לבו בתלמודו ,נושא בעול עם חבירו ,מכריעו ום אלעם ערשטן לאמיר קלאר מאכן אז דאס איז זייער אןצ
לכף זכות ,שואל ומשיב ,וכו' וכו'. "אינדיווידועלע" שאלה ,דאס הייסט אז עס איז נישטא אויף
איינער וואס אלס בחור אנטלויפט ער פון א מסגרת ,אפילו ער האט דעם איין ענטפער וואס איז גילטיג פאר אלעמען ("וואן
דערביי גוטע כוונות ,דער וועט זיך זיך נישט האבן געלערנט זיך אן עצה צו סייז פיטס אלל") .מען מוז יעדן באזונדער אויסהערן און
געבן אין א מצב ווען עס גייט אים נישט אזוי ווי ער וויל .וואס וועט ער טון באהאנדלען .פונדעסטוועגן ,קען מען זאגן אויף דעם א
שפעטער אין לעבן ווען ער וועט דארפן האנדלען מיט מענטשן פון וועמען כללות'דיגער מהלך .חז"ל האבן אוועקגעשטעלט א כלל גדול אז "דרך
ער קען נישט אנטלויפן? ער וועט דעמאלט נישט האבן די כלים פאר דעם, ארץ קדמה לתורה" .דרך ארץ מיינט ,זיין א נארמאלער אויסגעהאלטענער
ווייל די איינציגע 'געצייג' וואס ער ווייסט און קען ,איז "ויברח" ...און דאס מענטש צווישן מענטשן .האבן מדות טובות ,זיך פארטראגן מיט אנדערע,
זיין א נושא בעול ,דאס אלעס זענען וויכטיגע זאכן וואס דער מענטש וועט
קען מען מער נישט ניצן שפעטער אין לעבן.
עס איז די גרעסטע מתנה פאר א מענטש דורכצוגיין די פאר יאר ישיבה, שטענדיג מוזן ניצן אויף זיין גאנצע לעבן.
וואס א חוץ די הייליגע תורה וואס איך לערן ,בין איך אויך כאילו אין א שטעלט זיך די פראגע ,א קינד פאנגט אן גיין אין חדר ביי די דריי יאר,
"טרענירונג קעמפ" וואו איך קען זיך לערנען די "סקילס" וואט וועט מיר דעמאלט איז שוין דער זמן ווען ער פאנגט אן לערנען תורה ,איז ווען איז
צונוצקומען מיין גאנצע לעבן ,אז נישט קיין חילוק אין וועלכן מצב איך בין, דער זמן פון דרך ארץ "קדמה"? ווען איז דא צייט צו לערנען דרך ארץ מיט'ן
מיט וועלכן מענטש איך בין ,וועל איך זיך אלץ קענען אן עצה געבן ,און
נישט פארגעסן ווער איך בין!
____________________________
זיך צו פארבינדן מיט הרב ר' שלמה אשר אדער פאר סיי
וועלכע אנפראגעס און עצות ,שרייבט אין אימעיל צו:
[email protected]
תמוז תשע״ט 16
אייגנארטיגער שאלות ותשובות ּפאנעל אין השקפה ,מחשבה ,תורה ומדע
איך האב געהערט פון הגאון רבי חיים קנייבסקי שליט"א אז מכבד זיין די | תורה ומדע |
עלטערן מיט א הידור איז א סגולה פאר קינדער ,און לויט ווי עס שטייט אין
מדרש תנחומא (סו"פ קדושים) "מיהו זה שהקדים כבוד לאבותיו ולא נתתי הרב מרדכי גנוט
מחבר לוח דבר בעתו ועוד
לו בנים?".
עס איז באוואוסט די הייליגע ווערטער פון די ספרים הק׳ ,אז אין אלע פראגע :די דריי וואכן פון די ימי בין המצרים זענען באוואוסט
זמנים שפילט זיך נאכאמאל איבער דאס וואס עס האט פאסירט אין די אלס נידריגע און טרויעריגע טעג (ימים נמוכים) ,ערנסטער פון
פריערדיגע צייטן .דאס מיינט ,אז יו"ט פסח ווערט נתעורר חסדים פונקט אלע אנדערע טעג פונעם יאר ,אבער ווידעראום איז אויך באקאנט
ווי עס איז געווען ביי יציאת מצרים ,און די זעלבע איז מיט שבועות אא"וו. אז די טעג זענען "הויכע טעג" ,דערהויבן און הייליג .אלזא ,וואס
דעריבער ,אין די טעג צווישן י"ז בתמוז און ט' באב ווערט נתעורר די דינים איז דער אמת? וואס איז דער באדייט פון אט די טעג אין וועלכן
און מקטרגים אזוי ווי עס איז געווען בשעת'ן חורבן ווען דער בית המקדש
איז פארברענט געווארן .דערפאר איז די עצה אז מ׳זאל עוסק זיין אין די טעג מיט טרעטן יעצט אריין ביז חודש אלול?
מ.נ.ג מאנטריאל ,קאנאדא
מיט פשטות התורה און נישט אין 'נסתרות׳ (מאור ושמש ,בלק).
מיר לערנען אין די משנה (אבות ב ,יד) " ֱהֵוי שקוד ללמוד תורה"ֱ ' ,הֵוי' ויבאלד די פראגע אנטהאלט אין זיך אסאך ,וועלן מיר זיךו
איז בגימטריא .21א רמז צו די איין און צוואנציג טעג פון די ימי בין המצרים
וואס דעמאלט דארף מען זיך ספעציעל מחזק זיין אין תורה (עבודת ישראל). קאנצעטרירן צו ענטפערן אויף די עיקר פראגע ,און בעז״ה עוד חזון
למועד מיט א פינקטליכע כראנאלאגישע סדר הימים פון אט די טעג
און וואכן.
נאך אן אנעקדאט וואס איז נוגע פאר די טייערע ליינער דעם שבת די דריי וואכן פון י"ז תמוז ביז תשעה באב ווערן אנגערופן "בין
פרשת בלק. המצרים" ,על שם הכתוב (איכה א ,ג)" :כל רודפיה השיגוה בין המצרים",
וויבאלד אין די תקופה האט כלל ישראל געליטן פון פילע צרות און
הגה"צ ר' אלחנן היילפרין זצ"ל האט דערציילט (שיחתן של עבדי אבות
ב ,לד) אז טראצדעם וואס מורי זקני הגר"ש ענגיל מראדומישלא זצ"ל איז מיטמאכענישן ,ווי די משנה ערקלערט סוף מסכת תענית.
געווען א שטארקער בעל רגש ,האב איך נישט געזען ער זאל ווערן אזוי אין די טעג איז אויך פארגעקומען דער שפיץ פון די פריערדיגע גזירות
נתרגש אפילו אין די ימים הנוראים ,ווי ווען מען האט געליינט פרשת בלק. השמד אין ספרד אין יאר ה'קנא ,דעמאלט ביום י"ז בתמוז זענען גע'הרג'ט
און דאס איז אויפ׳ן סמך פון די ווערטער פון הרה"ק ר"ר מענדל מרימנוב געווארן על קידוש השם רבינו יהודה רבנו יהודה בעל שו"ת "זכרון יהודה"
זצ"ל אין דברי מנחם ,אז ווען מיר ליינען די תורה אדער מיר לערנען איר, מטוליטולה (=טולידו ,א תורה'דיגער קאנצענטרירטער קווארטל ביז גירוש
דעמאלט דארפן מיר ממתיק זיין די ווערטער און אריינברענגען אין זיי א ספרד אין יאר רנ"ב) ,פון די פאמיליע פונעם רא"ש ,און זיין פרוי און
חיות פון שפע ,ברכות און חסדים ,אזוי אז דאס וועט קענען שורה זיין אויף
די אידן ,ווייל טראצדעם וואס דער אויבערשטער האט געצוואונגען בלעם שוויגער.
צו בענטשן די אידן ,איז אבער נישט געווען "פיו ולבו שוים" .און יעצט ווען אויך ,אין דעם טאג (אין יאר א'תרנ"ח) [לדעת ר' אליעזר בר"ה יא]:
האט נח ארויסגעשיקט די טויבעלע צום ערשטן מאל פונעם תיבה ,צו זען
מיר ליינען די פרשה זענען מיר דאס משלים. אויב דער מבול איז שוין שיטערער געווארן ("לראות הקלו המים מעל פני
האדמה" בראשית ח ,ח) און דער טויבל האט נישט געפינען וואו צו רוען
("ולא מצאה היונה מנוח לכף רגלה" שם פס' ט') .די דורשי רשומות האבן
געפינען אין דעם א רמז אז אויך כנסת ישראל וואס איז צוגעגליכן צום
א"ב איז די ראשי תיבות פון 'אלול בא' .דעריבער ,אפילו די טעג פון
תמוז און אב זענען שווערע און טרויעריגע ,דארף מען אבער וויסן אז גלייך טויבעלע (ברכות נג ):האט יענעם טאג נישט געפינען קיין מנוחה.
אין זוה"ק (ז"ח וישב לו ).ווערט געברענגט אז די צוויי און צוואנציג
דערנאך קומען די 'ימי הרחמים והרצון'. טעג פון די ימי בין המצרים זענען אקעגן די צוויי און צוואנציג יאר וואס
אלזא ,צוריק צו די פראגע פונעם שואל .די טעג פון בין המצרים זענען יוסף הצדיק האט נישט געזען זיין פאטער .דערפאר וואלט מעגליך פאסיג
טאקע טרויעריגע טעג און ימים נמוכים ,צוליב די צרות און ביטערע געווען אין די טעג צו מער מהדר זיין אין מכבד זיין די עלטערן .און ווי
געשעענישן וואס זענען פארגעקומען אין דעם טאג ווי דערמאנט דא א טייל
פון זיי ,אבער דאקעגן ,זענען טאקע אט די טעג מסוגל צו ברענגען די גאולה.
זאל דער אויבערשטער העלפן אז מיר זאלן טאקע זוכה זיין צו דאס
וואס שטייט אין פסוק (זכריה ח ,יח-ט)' :צום הרביעי וצום החמישי ,וצום
השביעי וצום העשירי ,יהיה לבית יהודה לששון ולשמחה ולמועדים טובים,
והאמת והשלום אהבו' .
תמוז תשע״ט 17
| איבעיא להו |
מ׳קען אריינשיקן פראגעס פאר דעם ״איבעיא להו״ ּפאנעל
וואס וועט בס"ד געענטפערט ווערן דורך די לבלר משיבים
לעבן גרינג און געשמאק. | עבודה |
קען זיך אבער אמאל מאכן אין לעבן פארשידענע שוועריגקייטן ח"ו,
געזונט ,פרנסה ,חינוך הבנים ,וואס טוט דעם מענטש זייער וויי ,הייבט מען הרב אברהם אבא לעזער
אן צו זוכן חיזוק ווערטער ,אמונה און בטחון .דאס הארץ רייסט ,די געפילן יו"ר מכון להעמיק
לאזן נישט זיך בארואיגן ,דאן קען אנהייבן ארויפצוקומען שאלות :ווער
זאגט אז בטחון מיינט 'עס גייט זיין גוט'? איך זע נישט קיין השגחה פרטית, פראגע" :אוי וויי! איך האב א קשיא .אפשר בין איך א
איך פיל נישט קיין טעם אין דאווענען ,וכו' .אסאך מאל דרייען זיי זיך ארום כופר ח"ו!" וויאזוי דארף איך רעאגירן און ענטפערן אויב
מיט די שאלות ,אמאל אונטערדריקן זיי די שאלות .די שאלות לויפן נישט
אוועק ,זיי קומען ארויס אין אנדערע סארט וועגן ,ווי למשל 'איך טויג נישט'; מיינע קינדער פרעגן שאלות אין עניני אמונה?
'איך בין א גרויסער בעל עבירה ,וועגן דעם האט מיך דער אויבערשטער מ.מ.א .מאנסי
נישט ליב'; 'איך בין געבוירן געווארן אין א שלעכט מזל'; אלע ארום מיר,
מיין טאטע מאמע ,חברים ,ווייב/מאן ,נעמען צו מיין שלות הנפש'; 'הלואי זא סארט מחשבה קען ארויפקומען פון צייט צו צייט בייא
וואלט איך געוואוינט אין אן אנדערע סביבה ָאן די אלע פראבלעמען' .די
אלע שאלות זענען שאלות און טענות באמת אויפ'ן הייליגן באשעפער נאר יעדן סארט מענטש – דער טראכטער ,דער רואיגער ,דער
לעבעדיגער און דער שטילער .אסאך מענטשן בטבעם
אונטערדריקט אונטער אן אנדערע אויסזען. זענען זיי חוקרים ,פרעגן שאלות און ווילן פארשטיין מיט א
צוויי יאר צוריק האב איך געגעבען א שיעור ווי איך האב מסביר קלארקייט אלע עניני הנפש ,סיי וואס איז נוגע אין רוחניות,
געווען דעם ענין פון יסורים וואס מענטשן גייען ליידער אדורך ,איך האב ווי אמונה ,בטחון ,עבודת המדות וכדומה ,און סיי וואס איז נוגע אין זייער
ארויסגעברענט אז השי"ת איז א רחום וחנון מער ווי דער בעש"ט און ר' טאג טעגליכע גשמיות'דיגע געפילן ,ווי ווייטאג ,ליבשאפט ,קנאה וכדומה.
ישעי'לע קערעסטירער ,ער וויל נאר טון גוטס און נעמט אן יעדנ'ס תשובה עס זענען פארהאן מענטשן וואס האבן בטבעם שאלות נאר זיי האבן אזוי
אפילו גאר גאר שוואך .א מענטש זאגט סלח לנו ביים דאווענען איז שוין מורא צו טראכטן פון דעם ,זיי אונטערדריקן אלע זייערע שאלות און זיי
אלע עבירות נמחל געווארן (כמבואר בספר התניא אגרת התשובה פרק ווערן אביסיל צובראכן און גייען ווייטער .עס זענען אויך דא אנדערע סארט
י"א) .איי פארוואס מאכט זיך אז אפילו נאך תשובה טון האט דער מענטש טבעיות פון מענטשן וואס האבן נישט אזוי פיל שאלות ,און גייען אן מיט'ן
נאכאלץ יסורים ח"ו ,דאט האט צוטון מיט דעם אויבערשטנ'ס פלאן וואס
ער האט אויספלאנירט כביכול נאך פאר בריאת העולם (ווי מיר וועלן בס"ד
ארויסברענגען מער באריכות אין א קומענדיגער געלעגנהייט).
נאכ'ן שיעור קומט איינער צו צו מיר ,ווען אויף זיין פנים זע איך
זייער בייזע קנייטשן ,און ער שרייט מיך אן "כופר! אין די תורה שטייט
אנדערש :אם בחוקותי תלכו וגו'" ,איך האב אים פרובירט מסביר זיין אז
נישט אויף מיר דארף ער שרייען נאר אויפ'ן רמח"ל און דעם בעל התניא;
| איבעיא להו |
איר קענט אריינשיקן פראגעס אין השקפה ,מחשבה ,חכמה ומדע ,פאר דעם ״איבעיא להו״
ּפאנעל ,און עס וועט בס"ד געענטפערט ווערן דורך די משיבים החשובים שליט״א
Mail: 543 bedford Ave. #207 Brooklyn NY 11211 | Fax: 718.928.3348 | Email: [email protected]
תמוז תשע״ט 18
דער אזא ירא שמים וואס ציטערט פון א חטא קל, איך זאג גארנישט פון מיר אליין .איך האב
איינציגער זאל אזוי פילן?! און דאס אלעס אונטער דעם אים פרובירט מיישב זיין אלע זיינע שאלות
תירוץ אז מען טאר נישט פרעגן שאלות און אבער ער האט פארשטאפט זיינע אויערן און
אדרעס זאגט מיר 'איך גלייב אז אלע מיינע ביטערע
וואס א קשיות! יסורים און מיטמאכענישן קומען צוליב
מחבר איך וויל דא מעתיק זיין א שטיקל פון
דארף דעם הייליגן חתם סופר אויף דעם ענין מיינע גרויסע חטאים רח"ל".
וויסן. פון שאלות (תו"מ פרשת שופטים) .וז"ל: זאג איך אים :זאג מיר דעם אמת,
"לפעמים יבוא בלב האדם דבר תימה ופלא טראכט פון אלעם וואס דו האסט געזינדיגט,
עריכת הספר מהחל ועד כלה וספק הן בלימוד הן בהתבוננות הלב בשאר אויב דו וואלסט דאס געטון פאר אן אנדערן
ידיעות וכדומה לו והתמיהה וספק ובלבול מענטש ,וואלט ער אין דיר אזוי נקמה
718.873.5058 בדעתו וכו' ,ובודאי לא בא לידו דבר קושיא גענומען? ענטפערט ער ניין ,זיכער נישט.
זו אלא לחשוב עוד ולהתבונן ולחקור בשכלו אבער דארפסט פארשטיין ,אפילו א קליינער
113 Rutledge St. Brooklyn NY 11249 עוד עד שיגיע לדעת ענין הדבר על נכון גאר נארישע חטא ביים מלך מלכי המלכים
F: 718.514.9498 ולהשיג ענין יותר גדול ועמוק בזה שלא השיג
מעולם עד עכשיו ,דודאי אם לא היה חפץ איז א שרעקליכע מרידה!
E: [email protected] הבורא להשיגו ענין הדבר על בוריו לא היה פרעג איך אים ,דו ביסט געבוירן געווארן
עולה בדעתו הספק והצריך עיון והתמיהה פילנדיג און זעענדיג דעם גרויסן קעניג
של קושיא זו בלבו וכו' ,דמדנפל לו תמיהה דער הייליגער באשעפער ,אדער האסט
בלבו על איזה דבר ע"כ חפץ הבורא שישיג געדארפט אסאך לערנען און טראכטן ביז דו
עי"ז דבר חדש ולעלות למדרגה גבוה ממה האסט עס אנגעהויבן צו פילן? אוודאי נאך
שהיה מקודם ,ומצינו שנענש אדם על זה אם אסאך ארבעט ,ענטפערט ער ,און מען דארף
הוא מסלק דעתו ואינו חושב לידע תירוץ על כסדר ארבעטן דערויף און איבער'חזר'ן עס
הפליאה שנפלה ממנו ,דודאי אם היה חושב
ועוסק היה משיג תירוץ הדבר והיה עולה זאל נישט שוואך ווערן.
זאג איך אים ,דו האלטסט אז דער
במדרגות למעלה" .עי"ש. אויבערשטער דער רחום וחנון נעמט דאס
דער הייליגער חתם סופר זאגט ,נישט נישט אריין אין חשבון פאר'ן שטראפן א
נאר מעג מען פרעגן שאלות נאר מען מוז מענטש? רבי ישעי'לע קערעסטירער וואלט
פרעגן שאלות .דאס בויט אויף א מענטשנ'ס אזוי געשטראפט? זאגט ער ,איך קען דיר
אמונה ,אידישקייט ,זיין תורה און מדות. נישט ענטפערן אבער דאס איז אונזער
די אלע בלבולים קומען פון דעם הייליגן אמונה .עס איז דא שכר ועונש! מען טאר
באשעפער אים אויפצוהייבן ,וקמת ועלית.
נישט נאר דאס ,נאר ער ווערט אפילו נישט פרעגן קיין קשיות!
געשטראפט אויב פרעגט ער נישט און זוכט "זאגט מיר נאר ,ר' איד ",זאג איך אים,
"דו זאגסט יעדן טאג ואהבת את ה"א בכל
נישט די תשובה אויף דעם. לבבך וגו' .דו האסט טאקע באמת אזוי ליב
מ׳איז נישט קיין כופר ח"ו אויב מען דעם אויבערשטן וואס דו האלטסט אז אויף
וויל עפעס פארשטיין .אדרבא ,דאס יעדער קלייניגקייט שלאגט ער דיר מיט
הייסט שטייגן העכער! נענטער ווערן צום
אויבערשטן! אויב דיינע קינדער פרעגן דיך יסורי איוב?"
שאלות ,מאך נישט אוועק און קלאפ נישט רבותי ,הערט צו וואס יענער האט מיר
אראפ .אדרבא ,זאג זיי ,האסט גוט געפרעגט, געענטפערט – איך בין געווארען בלאס און
פון א קשיא שטארבט מען נישט ,און איך דערציטערט ,איך בין אריין אין שאק ,ווייל
וועל אי"ה אריינטראכטן אין דעם ,איך וועל אזא תשובה האב איך נישט ערווארטעט:
"יא ,גערעכט .איך וועל דיר זאגן דעם
פרעגן איינעם ,וכדומה . אמת ,טיף אין הארץ האב איך פיינט דעם
אויבערשטן "...נישט צום גלייבן! אזא מאמין,
| עט סופר מהיר |
געבורט :דגעבורט :י"ד אדר א' ספר "שמירת שבת
תרפ"ז ,האלבערשטאט ,דייטשלאנד כהלכתה" להגאון
פטירה :ג' תמוז תשע"ג ,ירושלים
רבי יהושע
עיר הקודש ,ארץ ישראל. ישעי' נויבירט
ספרים :שמירת שבת כהלכתה,
קיצור דיני שמיטת קרקעות ,אהל זצ"ל ראש ישיבות "פני שמואל",
שרה ,חנוך הבנים למצוות ודיני "חכמת שלמה" ,ו"נתיבות החכמה",
קטן ,און א ספעציעלער קונטרס ורב בית החולים "שערי צדק"
פאר שפיטאל איינגעשטעלטע מיט
ספעציעלע הלכות פאר זיי
דער ספר קען אויך דינען אלס אינספיראציע בילד פונעם ניי-געדרוקטן מהדורה פון ורכאויס אלע לבלריםד
פאר מענטשן וואס ווילן ארויסגעבן זייער ספר שמירת שבת כהלכתה
אייגענע יצירה ,זייער שווערע הארעוואניע און ביז יעצט ,האבן מיר נאר
מחודש'דיגע ווערק ,און ווייסן נישט וואס צו טון דער מחבר פונעם "שמירת שבת כהלכתה", באשריבן פולמוס'ן וואס
צוליב "מה יאמרו הבריות" ,אז די איינציגסטע הגאון רבי יהושע נויבירט זצ"ל ,וואס איז האבן פאסירט מיט אלטע
זאך וואס זיי דארפן טון איז אריינצוטראכטן געווען א געבוירענער יעקישער איד ,האט ספרים ,וואס זענען געשריבן
אמת'דיג אויב זייער ספר האט א גוטן תכלית באוויזן צו נעמען די יעקישע תכונות הנפש און געווארן הונדערטער צי
פאר מענטשן ,און אויב יא זאלן זיי זיך נישט דאס אויסנוצן צו באשאפן אזא פענאמאנעלע טויזנטער יארן צוריק ,אבער
צוריקהאלטן פון עס ארויסגעבן ,ווייל אויב עס ווערק ווי דער שמירת שבת כהלכתה ,וואס די אצינד וועלן מיר באשרייבן א פולמוס וואס האט
איז א נוצליכע זאך וועט דער אייבערשטער שוין הערליכע שפראך מיט גוטע הערות פון אונטן, זיך אפגעשפילט עטוואס מער פון א קנאפע יובל
פארזיכערן אז דאס זאל בלייבן אינעם אידישן די מסודר'דיגע פרקים און רייכע מפתח הענינים, יארן צוריק ,מיט א ספר וואס איז דאן ערשינען
די ניקוד און פיסוק אזוי גוט און פינקטליך ,האבן לאור עולם און האט אויפגעשטורעמט די וועלט
ספרים שאנק. עס ווי "אריינגעשטופט" אין יעדן אידישן שטוב פון רבנות און פסק ,און דערנאך געטוישט די
1 און אין יעדער שול. וועלט פון ארויסגעבן ספרים אויף שטענדיג.
דער ספר" ,שמירת שבת כהלכתה" ,וואס
עמדה לה חמה איז היינט לעגענדאר בארימט און געפינט
ליהוש"ע זיך אין כמעט יעדן אידישן שטוב ,איז בשעתו
אויסגעשטאנען גאר א שארפע התנגדות
איידער מיר וועלן באשרייבן דעם ספר ,איז דורך פארשידענע רבנים ,אריינגערעכנט דעם
וויכטיג זיך צו באקענען מיט'ן מחבר הספר, דעמאלטיגן גדול הדור הגה"ק רבי יעקב ישראל
און דא איז עס ספעציעל וויכטיג וויבאלד זיין קנייבסקי זצוק"ל – דער הייליגער סטייפלער
אידענטיטעט גייט געפלאכטן און געבונדן מיט'ן גאון .פארט אבער האט דאס נישט באוויזן
פאקט אז דער ספר איז פאקטיש אנגענומען ארונטערצוזעצן דעם ספר פון זיין אויבנאן,
און אין גרויסן טייל צוליב דעם וואס דער ספר
געווארן בכל תפוצות ישראל. איז געשריבן געווארן אין דירעקטער אנווייזונג
אום י"ד אדר א' שנת תרפ"ז איז געבוירן פונעם שפעטערדיגן פוסק הדור הגאון רבי
געווארן א יונגעלע אין שטאט האלבערשטאט,
דייטשלאנד ,אינעם שטוב פון הגאון רבי אהרן שלמה זלמן אויערבאך זצוק"ל.
נויבירט זצ"ל – דער ארטיגער רב ,און מ'האט ווען מיר רעדן פון א פינקטליכער "יעקישער
א נאמען געגעבן פאר'ן קינד יהושע ישעי' .רבי איד" ,קומט דאס צומאל באגלייט מיט אן
עטוואס זלזול'דיגער מינע פון איינעם וואס איז
צו פינקטליך ,צו גראד ,אריין אין וואנט .אבער
ספרים שאפע תמוז תשע״ט 20
הרב שמעון שלמה זילבער
טרויעריג-בארימטער פאגראם "קריסטאלנאכט", א גאס אין האלבערשטאט ,דייטשלאנד
ווען די דייטשע אידן האבן ענדליך איינגעזען
אז מ'מוז זיך ארויסדערזען פון לאנד .דאן די חורבנות אין א שול אין בערלין ,נאכ'ן טרויעריג-בארימטן קריסטאלנאכט
איז ארויסגעפארן א ספעציעלער קינדער-
טראנספארט פון דייטשלאנד קיין בעלגיע ,און "באמבערגער" משפחה ,וואס איז באשטאנען פון אהרן איז געווען א חשוב'ער ערליכער רב ,מיט
יהושע מיט זיינע געשוויסטער זענען מיטגעפארן עטליכע דורות רבנים. נאנטע פארבינדונגען מיט הגה"ק רבי יוסף חיים
זאנענפעלד זצוק"ל און נאך אסאך גדולי ישראל,
קיין בעלגיע. אויפוואקסנדיג אין אזא שטוב ,איז דער און דורכאויס די יארן האט ער אויך משמש
עטוואס שפעטער זענען זיינע עלטערן קליינער יהושע געשטיגן אין לערנען .נאך געווען ברבנות אין אזעלכע בארימטע שטעט ווי
אנטלאפן קיין האלאנד ,וואו די גאנצע פאמיליע אלס קליין יונגעלע פון עלף יאר אלט איז מאגענצא ,בערלין ,און אמסטערדאם .זיין רביצין
האט זיך ווידער פאראייניגט ,און זיי זענען ער אפגעשיידט געווארן פון זיינע עלטערן, שרה חיה האט געשטאמט פונעם דייטשן רבנישן
דארטן פארבליבן דורכאויס די ביטערע צווייטע וויבאלד אין יאר תרצ"ח האט אויסגעבראכן דער
וועלט מלחמה ,ווען עס האט זיי באגלייט א
גאנצע קייט פון ניסים ,און זיי זענען אלע געווען
אויסבאהאלטן אין איין צימער פאר גאנצע דריי
יאר נאכאנאנד!
אין יאר תש"ו איז דער ניינצן-יעריגער
יהושע ארויפגעפארן קיין ארץ ישראל מיט
איינע פון די אומלעגאלע "עליות" ,און ווען זיי
זענען אנגעקומען קיין ארץ ישראל האט דער
דעמאלטיגער הערשער אויפ'ן לאנד ,די בריטישע
מאנדאט ,זיי איינגעזעצט אין א ספעציעלן
איינריכטונג אין "עתלית" ,וואו זיי האבן
אויפגעהאלטן די וואס האבן זיך אריינגעכאפט
אין לאנד אומלעגאל .נאך עטליכע חדשים האט
מען אים ענדליך באפרייט ,שוין זייענדיג ארום
צוואנציג יאר אלט.
יהושע האט אזוי ארום פארפאסט די
וויכטיגסטע יארן פון לעבן .פון צוויי יאר איידער
די בר-מצוה ביז נאך די געווענליכע שנות-
הבחרות ,איז ער געווען פארוואגלט און אין
לייב'ס פיסק ,און רוב מענטשן וואס זענען אדורך
די יארן אזויווי אים זענען געגאנגען ארבעטן ,און
אזוי האט מען אים אויך מייעץ געווען צו טון,
נאכדערצו אז זיינע עלטערן זענען הערשט ארויף
וואוינען אין ארץ ישראל אפאר יאר שפעטער –
נאך דער אנשטייאונג פון מדינת ישראל ,און ער
וואלט זיך געדארפט זארגן פאר זיי.
אבער אונזער יהושע איז געווען געמאכט פון
אנדערע ווארע ,און ער האט געשיקט א בריוו
צו זיין טאטן פרעגן וואס צו טון .זיין טאטע
האט אים געזאגט אז דער באשעפער וואס האט
געהאלפן ביז אהער וועט אויך העלפן אויף
ווייטער ,און ער האט זיך טאקע אריינגעזעצט
אין דער בארימטער ישיבת "קול תורה" אינעם
"בית-וגן" געגנט אין ירושלים ,וואו ער האט
תמוז תשע״ט 21 ספרים שאפע
| עט סופר מהיר |
די פראכטפולע געביידע פון ישיבת קול תורה
די מציבה פון הגרש"ז אויערבאך זצ''ל זיך גענומען לערנען מיט א פלייס און א ברען.
(ישיבת קול תורה איז געגרינדעט געווארן אלס
פלעגט יארן לאנג געבן שיעורים אין הלכה פאר אין יאר תשכ"ה ,ווען הרב נויבירט איז יעקישע ישיבה פאר יעקישע בחורים ,און רוב פון
די מיידלעך פונעם אלטן סעמינאר אין ירושלים. געווען אן אכט-און-דרייסיג יעריגער יונגערמאן, די ראשי ומשגיחי הישיבה זענען אויך באשטאנען
ער פלעגט אויך געבן שיעורים אין אסאך האט ער אויפגעשאקלט די וועלט מיט דער פון דייטשע רבנים ).יארן שפעטער וועט זיך
אנדערע ערטער וואו מ'האט אים פארבעטן, ערשיינונג פון זיין ספר "שמירת שבת כהלכתה", הרב נויבירט אויסדריקן דערויף ,בלשונו" :אחרי
זייענדיג קלאר און מסודר ,און אסאך פון א זאך וואס האט נאכגעפאלגט מיט רבנים לכאן הצלה גשמית במשך שנות המלחמה ,ניצלתי
זיינע שיעורים געפינען זיך אויף "קול הלשון". ולכאן ,מאנכע האלטנדיג אז דער ספר טויג
באזונדער פלעגט ער געבן שיעורים אין ישיבת נישט און אנדערע וואס שטיצן דאס דירעקט און שוב ,והפעם -הצלה רוחנית".
קול תורה ,וואו ער האט זעלבסט געלערנט אלס אומדירעקט (זע שפעטער מער דערוועגן) .דער דער הויפט ראש-ישיבה פון קול תורה איז
ספר איז אבער געווארן א נחלת הכלל ,און איז געווען דער גאון אדיר און שפעטערדיגער פוסק
בחור אין ישיבה. איבערגעדרוקט געווארן אומצאליגע מאל ,מיט הדור ,רבי שלמה זלמן אויערבאך זצוק"ל ,און
הרב נויבירט זעלבסט האט אויך געגרינדעט דער יונגער יהושע איז שנעל געווארן צוגעצויגן
און געשטאנען אין שפיץ פון עטליכע ישיבות :די הונדערטער טויזנטער עקזעמפלארן. צו רבי שלמה זלמן ,וואס זיין פאטערליכער
ישיבה קטנה "פני שמואל" ,און די ישיבה גדולה זינט דאן איז דער נאמען פון הרב נויבירט צוגאנג און אריסטאקראטישע באנעמונג האט
"חכמת שלמה" .יארן שפעטער האט ער אויך ארויס אין דער וועלט ,און זיין קלארע שיקול אים זיכער צוגעטרעטן צום הארץ ,דערצו ווען
געעפנט נאך א ישיבה "נתיבות חכמה" ,צוזאמען הדעת און באקאנטקייט מיט וועלטליכע זאכן זיינע עלטערן זענען נאך ניטאמאל געווען אין
מיט הגאון רבי דניאל וואלפסאן שליט"א ,וואו האבן אסאך באשטייערט אז מ'זאל זען אין אים לאנד .עווענטועל איז ער געווארן רבי שלמה
עס לערנען היינט צוטאגס אומגעפער זעקס אן "איש האשכולות" – איש שהכל בו .ער האט זלמנ'ס תלמיד מובהק ,מיט וועמען ער האט זיך
ארויסגעגעבן נאך אפאר ספרים ,קונטרסים און שטענדיג דורכגערעדט אלע ספיקות אין לערנען,
הונדערט בחורים! מאמרים אויפ'ן זעלבן שניט .אסאך אידן האבן און רבי שלמה זלמן איז געווען זיין אפיציעלער
צוליב זיין קלארקייט און באקאנטשאפט אין אפילו ארויסגעגעבן קיצורים פון זיין ספר ,און מורה דרך אין פסק און אין זיין פונדאמענטאלן
מיידל-שולעס האבן עמטליך איינגעפירט צו
לערנען זיינע ספרי-הפסק .הרב נויבירט זעלבסט ספר "שמירת שבת׳ כהלכתה".
ספרים שאפע תמוז תשע״ט 22
הרב שמעון שלמה זילבער
א שמועס צווישן הגרש״ז אויערבאך זצ''ל מיט זיין הגאון רבי דניאל קלמן הלוי וואלפסאן הגאון רבי יהושע נויבירט זצ''ל ,ביי א צוזאמענקום
באליבטן תלמיד הגאון רבי יהושע נויבירט זצ''ל שליט''א ,ראש ישיבת נתיבות עולם פון תלמידי ישיבת קול תורה
2
חזון ישעי"ה" :אם
תשיב משבת רגלך"
אין יאר תשכ"ה איז דער ספר "שמירת שבת געביידע פונעם בארימטן שפיטאל אין ירושלים ,שערי צדק ,וואו הרב נויבירט איז געווען דער אפיציעלער רב
כהלכתה" – אדער ווי עס ווערט באצייכנט אין
ספרים מיט'ן ר"ת" :שש"כ" – ערשינען צום אזוי אויך האט ער געטראגן אויף זיינע פלייצעס הוויות העולם ,האט מען אים אויך אויפגענומען
ערשטן מאל אין דרוק ,און מ'האט גלייך געקענט די עול פון די ישיבות וואס ער האט געגרינדעט. צו זיין דער אפיציעלער רב פונעם בארימטן
זען אז דא האט פאסירט עפעס אומגעווענליך, קנאפע זעקס יאר צוריק ,אום ג' בתמוז ירושלימער שפיטאל "שערי צדק" (וואו עס דינט
מיט עווענטועלע גרויסע נאכפאלגן .ביז דאן, תשע"ג ,איז דער אלטער זעקס-און-אכציג היינט אלס רב דער חסידישער גאון מופלא רבי
האט מען כמעט נאר ארויסגעגעבן ספרי פלפול יעריגער גדול בישראל נפטר געווארן ,נאכ'ן אשר ווייס שליט"א ,גאב"ד דרכי התורה) ,און
וחידושי תורה ,און געוויס נישט קיין הלכות זוכה זיין צו זען זיין ספר איבערגעזעצט אויף אזוי אויך איז ער געווען דער רב פונעם היימישן
פסוקות אויף אזא ברייטע און יסודות'דיגע אידיש און ענגליש ,און ווערנדיג א ספר-יסוד אין
מקצוע בתורה ווי הלכות שבת .אבער טאקע אידישע שטיבער איבער דער גארער וועלט .זיין "הצלה" אין הר-נוף ,וואו ער האט געוואוינט.
דערפאר האט הרב נויבירט איינגעזען די זון הגאון רבי ברוך יחיאל שליט"א דינט היינט באזונדער שטארק איז ער געווען אויסגערופן
נויטבאדערפיגקייט אין אזא חיבור ,פאר אידן אלס ראש ישיבה אינעם טאטנ'ס ישיבת "נתיבות מיט זיין גוטער פערזענליכקייט און איידעלער
יראים ושלמים וואס קענען נישט דורכאקערן די באנעמונג .ער האט געטון אומצאליגע מעשי
חכמה". צדקה וחסד ,ער האט אנגעפירט א גרויסע גמ"ח,
נושא אין שולחן ערוך.
א באזונדערע דגש האט ער געלייגט סיי אויף
נישט אראפצוברענגען קאמפליצירטע סוגיות
וואס זענען נישט נוגע אדאנק די היינטיגע
טעכנאלאגישע און עלעקטרישע כלים וואס
מיר נוצן ,און סיי אויף אראפצוברענגען אלעס
סארטן שאלות וואס מאכן זיך היינט צוטאגס,
וואס ווערן נישט דערמאנט אין די אמאליגע
ספרי הלכה ופסק ,וואס איז ספעציעל נוגע אום
שבת .דאס האט געמאכט דעם ספר שטארק
צוטריטבאר פאר יונג און אלט צוגלייך ,און עס
האט פאקטיש דורכגעפירט א רעוואלוציע אין
תמוז תשע״ט 23 ספרים שאפע
| עט סופר מהיר |
ימצאו בחיבורים וירחונים [אשר רבים מהם ווי ביז דאן ,נאר א פליסיגער לשון הקודש פעלד פון ספרי הלכה.
לאו דסמכא כלל] ...וכל שאלה של הלכה צריך האט פארכאפט דעם לערנער אין אים ,און דאס הרב נויבירט האט זיך באנוצט מיט'ן כח
לברר מתוך השו"ע או מתוך רבותינו המקצרים האט פאראורזאכט אז בחורים ווי יונגעלייט, ההיתרא ,אזויווי ער האט מקבל געווען פון זיין
כגון שו"ע הגר"ז ז"ל ,חיי אדם ,המשנה ברורה, און מענער ווי פרויען [אין ארץ ישראל] האבן רבי'ן רבי שלמה זלמן וואס פלעגט פרובירן מקיל
וכיו"ב .ומה שלא נמצא מבורר בדברי רבותינו געקענט נאכקוקן א הלכה אין דעם ספר. צו זיין ווען שייך .אין אט דעם ספר האט ער זיך
הפוסקים צריך לעשות שאלת חכם אצל רבנים טאקע הרב נויבירט איז געווען דער וואס האט טאקע גאר אסאך באנוצט מיט די פסקים און
איינגעפירט אז מ'זאל לערנען מיט מיידלעך הוראות פון רבי שלמה זלמן ,און עס איז געווען
מובהקים המלאים יראת ה'". אין שולע הלכות שבת ,א זאך וואס איז היינט א חידוש טאקע פון דעם ריכטונג אז איינער זאל
די ווערטער פונעם סטייפלער זענען טאקע איינגעפירט אין רוב מיידל-שולעס איבער דער שרייבן א ספר פול מיט "שמעתי" פון א גאון
גאר שארף און קלאר [אזש דא האבן מיר משמיט וואס לעבט נאך .נאכמער פון דעם ,איז דער ספר
געווען באזונדער שארפע לשונות וואס ער וועלט. עמטליך אדורכגעגאנגען די אויגן פון זיין רבי'ן
שרייבט אויף די מחברים פון אזעלכע ספרים איידער עס איז ערשינען אין דרוק ,און אזוי ארום
(עיי"ש)] ,אז מ'טאר זיך נישט פארלאזן אויף די איז עס געווען א קלאסישער ספר וואס איינער
סארט ספרים ,און זיי זענען קלאר געוואנדן אין פון די גרעסטע מורי-הוראה האט עס דורכגעטון
ריכטונג פונעם שמירת שבת כהלכתה ,אבער עס אבער אנדערש ווי עס וואלט זיך געקענט
איז כאטש נישט געווען דירעקט ארויסגעשריבן דאכטן ,איז דעם ספר'ס וועג נישט געווען און באשטעטיגט.
קעגן דעם ספר ,און אזוי אויך איז נישט געווען "סוגה בשושנים" .אין די ערשטע יארן איז טאקע דערפאר ,האט הרב נויבירט אויך
קיין פאלעמיק איבער געוויסע ספעציפישע דער פאפולערער ספר אויסגעשטאנען נישט מורא געהאט מכריע צו זיין ווי איין שיטה,
שארפע קריטיק ,דורך גאר חשוב'ע רבנים און
הגאון הגדול רבי שמואל הלוי וואזנער זצ''ל הגאון האדיר רבי דוב לאנדא שליט''א ,ר״י סלאבאדקע דער הייליגער סטייפלער גאון זצ''ל
פסקים פונעם שמירת שבת כהלכתה. פערזענליכקייטן ,און טאקע דורך נישט קיין אן דארפן שרייבן אז "יש אומרים" אזוי און "יש
אנדערש איז אבער געווען מיט א צווייטן צווייטן ווי דער דעמאלטיגער גדול הדור ,דער אומרים" אזוי ,און דאס האט געברענגט אז דער
גאון ,וואס האט זיך ארויסגעשטעלט אין נאמען וואס האט געזוכט א הלכה פסוקה האט געזען
פון די תלמידי החזון איש ,קעגן דעם ספר. הייליגער סטייפלער גאון זצ"ל. א ספר מיט א קלארן פסק הלכה .ווען ער האט
דאס איז געווען הגאון האדיר רבי דוב לאנדא אין ספר "חיי עולם" שרייבט דער סטייפלער שוין יא געוואלט ברענגען א צווייטע דעה האט
שליט"א ,ראש ישיבת סלאבאדקע ,איינער פון ער דאס געטון אין די הערות פון אונטן ,א
די סאמע גרעסטע גאונים אין אונזער דור ,וואס (ח"ב פ"ח בהערה) ,ווי פאלגנד: געוואלדיגער רעיון פאר זיך ,און אזוי איז דער
האט אפגעשריבן א שארפן קונטרס "בירור "וראיתי מחובתי לכתוב כאן מודעה רבא סגנון הלשון פונעם ספר געבליבן קלאר ,קורץ
דברים – אודות ספר שמירת שבת כהלכתה, ונחוצה ,בהיות כי בזמננו דור יתום אשר איש
בהתאם לדעת מאורינו הגאונים שליט"א" ,ווי עס הישר בעיניו יעשה ,אין ספק שנמצאים חיבורים... און פליסיג.
שטייט אויפ'ן שער-בלאט .דער קונטרס טראגט המתיימרים ללקט ולסדר הלכות דוגמת מעשה די שפראך פונעם ספר איז אויך נישט
שולחן ערוך .ואסור לסמוך עליהם ,כי מלבד געווען דער טיפישער לומדישער סגנון הלשון
שמלקטים הוראות [להיתרא כמובן] מכל אשר
ספרים שאפע תמוז תשע״ט 24
הרב שמעון שלמה זילבער
מ'דארף צוגיין צו אזא ארבעט באימה א באזונדערע פראבלעם האט הרב לאנדא נישט קיין נאמען פון איר מחבר ,אבער מיט
וביראה ,מיט א געוואלדיגן אחריות און אויך געהאט מיט'ן עצם געדאנק פון אזא סארט דער צייט איז קלאר געווארן אז דאס האט הרב
ערנסטקייט כדי נישט מכשיל צו זיין דעם ציבור, ספר ,און דאס זעלבסט ערקלערט ער מיט פילע לאנדא געשריבן ,און טאקע ביים אנהייב ברענגט
און געוויס זאל מען נישט "אויסנארן" דעם ער אראפ די אויבנדערמאנטע ווערטער פונעם
ערליי טענות ,ווי פאלגנד:
ליינער מיט אומקלארע פסקים. דער מחבר פארלאזט זיך אויף שוואכע סטייפלער.
זאכן וואס זענען נישט קלאר מוכרע ספרים וואס זענען נישט קיין ברי-סמכא ,אדער הרב לאנדא שרייבט בערבוביא עטליכע
געווארן בהלכה ,אדער די גדולי ישראל האבן זענען גאר באקאנט אלס מענטשן וואס טויגן סארטן טענות ,וואס מיר דארפן צעטיילן :א' –
דאס דורכגעטון און עס זענען דא חילוקי דיעות, דער סגנון הלשון און וועג וויאזוי ער פסק'נט
קען נישט יעדער צוגיין און פסק'נען און געוויס נישט. איז נישט דער אנגענומענער אויסגעהאלטענער
דער עצם געדאנק פון פארשפרייטן
הגאון רבי יהושע ישעי' נויבירט זצ"ל
נישט דורכ'ן אראפברענגען ציטאטן פון ספרים פסקים – בפרט להקל ,אין א דור וואס עס זענען וועג .ב' – די פסקים זעלבסט זענען אומריכטיג.
און רבנים וואס עס שמעקט פאר'ן מחבר הספר. דא אזויפיל פירצות און מ'וואלט עס ענדערש רוב פונעם קונטרס באשטייט פון דוגמאות וואס
מ'דארף זיין א בעל כשרון צו לערנען ער האט גענומען פון פסקים אינעם "שמירת
מיט א טיפקייט און לומדות אויף א שטארקן געדארפט באהאלטן. שבת כהלכתה" ,און ער ווייזט אויף אז זיי זענען
פארנעם ,און פון שרייבן סיי וואספארא נושא דער מחבר איז זיך נישט גענוג מתייחס
אין דער וועלט ,מיט די גרעסטע היקף ,קען מען צו די פסקים פונעם חזון איש (הרב לאנדא איז נישט אויסגעהאלטן להלכה.
נאכנישט וויסן די נושא ווי עס באדארף צו זיין אן א שטארקער "חזון-איש'ניק" ,זייענדיג א תלמיד דאס קומט אויך באגלייט מיט א באזונדער
זיין גוט אויסגעקאכט אין די "לומדות" דערפון. מובהק פון הגאון רבי חיים גריינימאן זצוק"ל, שארפער שפראך און פערזענליכן אופן ,אבער
און דא גייט הרב לאנדא אריין אין א לענגערן בעל "חדושים ובאורים" און פלימעניק פונעם פאקטיש האט הרב נויבירט זיך אסאך גערעכנט
שמועס איבער דעם באדייט פון א למדן ,איבער דערמיט און אין די שפעטערדיגע מהדורות האט
דער ריכטיגער צוגאנג צום לערנען און צום חזו"א). ער געטוישט דעם לשון און פסק – אפטמאל
מ'דארף בעסער מדייק זיין אין די מקורות
וואס מ'ברענגט אראפ ,און דא איז עס נישט גוט. באזירט אויף אט די טענות.
תמוז תשע״ט 25 ספרים שאפע
| עט סופר מהיר |
חשוב'ע ספרי ליקוט ווי "נטעי גבריאל" און די 3 הגר״י נויבירט זצ''ל מוצאי יו״כ נאכ'ן מאכן קידוש לבנה
ספרים פון הג"ר ישראל דוד הארפענעס שליט"א
– און דאס איז געוויס צו פארדאנקען דעם ערשטן סוף דבר הכל נשמע: פסק'ען הלכה למעשה .עס צייגט זיך ארויס די
קלאסישן ווערק אין דעם געביט" :שמירת שבת "ויהושע ...מלא רוח שארפקייט פון תלמידי חזון-איש ,וואס האבן
כהלכתה" .נישט אלע מלקטים מאכן אזא גוטע מקבל געווען דעם וועג פון זיך פארטיפן אין א
ארבעט ווי אים ,און היינט צוטאגס מיט אן "אוצר חכמה" נושא עד הסוף ,און הערשט דערנאך ארויסקומען
החכמה" אין דער זייט איז עס אויך נישט אזא מיט א קלארע מסקנא הלכה למעשה ,און נישט
שווערע עבודה ,אבער פאקטיש איז דער שמירת למעשה אבער ,האבן די מתנגדים צום ספר ווי דער מער-אנגענומענער שטייגער פון פסק'ען
שבת כהלכתה געווען א גאונישע ארבעט וואס נישט באוויזן אראפצוקלאפן די פאפולערקייט
מ'זעט אז ביז'ן היינטיגן טאג איז "לא נס ליחו". דערפון ,און אין גרויסן טייל צוליב די לויט באקאנטע פסקי מורי-הוראה.
פערזענליכע שטיצע פונעם פוסק הדור רבי הרב לאנדא ענדיגט צו דעם קונטרס גאר
שלמה זלמן אויערבאך ,וואס האט ווייטער שארף" :ספר זה ...מוטב לו אילו לא היה נברא
געשריבן תשובות און הערות פאר'ן ספר ,און אזוי כלל' .שמירת שבת כהלכתה' זהו שם מצלצל
דער ספר איז ערשינען אין פילע אויפלאגעס, אויך די פולסטע שטיצע וואס ער האט באקומען מאוד ,אך מה שיש כאן למעשה הוא מכשלה
אבער עס איז שפעטער גענצליך איבערגעמאכט פון אנדערע גדולי רבנים וראשי ישיבות וואס גדולה ,ח"ו ,לשבת ולשומריה .וכל הנשמר
געווארן אין פרישע צוויי מהדורות .אין יענע
יארן האט רבי שלמה זלמן שוין נישט געלעבט, האבן געגעבן הסכמות צום ספר. לנפשו ייטיב ,אם ינזר ויסטה הימנה".
האט הרב נויבירט אנגעהויבן צו נוצן פסקים פון די תועלת וואס מ'האט געזען אין דעם ספר עס איז מערקווירדיג ,אז דער גאון און
הרב אלישיב ,און האט גאר געקריגן זיין הסכמה האט איבערגעוואויגן די טענות דערקעגן ,און שפעטערדיגער פוסק הדור רבי שמואל הלוי
צום נייעם מהדורה פונעם ספר ,צוזאמען מיט די געציילטע ערנסטע הלכה'דיגע שאלות וואס וואזנער זצ"ל ,בעל "שבט הלוי" ,האט צוערשט
נאך עטליכע נייע הסכמות .אלס רעזולטאט זענען אויפגעקומען שפעטער זענען פארראכטן געגעבן א הסכמה אויפ'ן ערשטן דרוק פונעם ספר
פון דעם האט מען גלייכצייטיג אויך געקענט געווארן אין די קומענדיגע מהדורות ,מיט שמירת שבת כהלכתה ,אבער אין די קומענדיגע
באמערקן אינעם ספר אז אין עטליכע ערטער לשונות וואס האבן פארגלעט דעם פריערדיגן דפוסים (אפילו פונעם ערשטן מהדורה) האט
וואו עס פלעגט אמאל זיין קלאר ארויסגעשריבן מען מער נישט אריינגעלייגט די הסכמה ,און
להקל ,איז עס יעצט נאר געשטאנען ברמיזה שארפן פסק להקל. עס איז באשיינפערליך צוליב די טענות פון די
אויב מיר דארפן "פסק'ען" די הצלחה פון קריטיקירער וואס האבן באוואויגן הרב וואזנער
אדער אביסל איידעלער. א ספר ,איז דאס פאלגנדע געוויס איינע פון די
עס זענען טאקע דא גאנץ ווייניג גרויסע וועגן וויאזוי דאס צו טון :עס איז שוין באלד צוריקצוציען פון זיין הסכמה.
דיפערענצן צווישן די פסקים אין די מהדורות, פ-ע-ר-צ-י-ג יאר וואס עס ווערט פארקויפט
אבער פארט זענען כסדר דא קליינליכע שינויים, יאר יערליך ארום צען טויזנט עקזעמפלארן
און דאס האט אויך צוגעברענגט אז דער ספר פונעם "שמירת שבת כהלכתה"! דאס איז אן
איז נאכמער אנגענומען געווארן אין אלע קרייזן, אומגלויבליכן ציפער .דער ספר קומט אן אין
וויבאלד איינע פון די הויפט טענות – אז עס אלערליי סארטן שטיבער ,חסידים ווי ליטאים,
איז צופיל מקיל און פארלאזט זיך נישט אויף מאה שערימ'ניקעס ווי מזרחיסטן ,ארץ
א ברייטערן ספעקטרום פון גדולי ישראל – איז
ישראל'דיגע ווי אמעריקאנער ,א.א.וו.
אפגעשוואכט געווארן. אזוי אויך איז דער ספר געווען א מושלם
עווענטועל איז עס שוין אפגעדרוקט געווארן מיט אלע אויבנדערמאנטע מעלות – וואס אסאך
אין א דריטן מהדורה ,מיט אומצאליגע הוספות, פון זיי זענען גאר געווען די פראבלעמען אין די
ווי הבדלה ,הלכות יום טוב ,א הפלא'דיגע "מבוא אויגן פון אנדערע ,און דערפאר האבן מענטשן
להלכות שבת" וואו ער לאזט זיך אריין אין די געהאלטן אין איין איינקויפן דעם ספר ,און דאס
יסודות פון הלכות שבת ,און נאך .אזוי אויך איז איז גאר געווארן דער נייער מהלך פון שרייבן
עס ערשינען אויף ענגליש ,און דערנאך אויף
אידיש ,וואס האט עס נאכמער פארשפרייט ספרי הלכה.
אין דעם הינזיכט איז הרב נויבירט געווען
איבער דער גארער וועלט. ממש דער פאראויסגייער פון זיין דור ,וואס
"ויצו את יהושע ...ויאמר :חזק ואמץ ...ואנכי מיר באצייכענען די לעצטיגע צענדליגער יארן
אלס דער "דור המלקטים" – אפילו פון אזעלכע
אהיה עמך! "
ספרים שאפע תמוז תשע״ט 26
אלע אפטיילונגען פון בס״ד אמכטודנג!פיסי ספרים
סערווירט אונטער איין דאך! ומוציאים לאור!
הגה״ה מיר האבן א הגה״ה אונזערע שנעלע אוןטייפן
תיקונים געקליבענע שטאב ערפארענע טייפער׳ס
השוואות וועלן אפטייפן פאר אייך
לעצטע הגה״ה געניטע מגיהים
(מיט ווייניג טעותים):
שיפור הלשון מיט פיל עקספיריענס כתב יד
מראי מקומות אין יעדע געביט
שווערע כתבי ידות
הערות וואס ספעציליזירן זיך: אלטע ספרים
טעיפס
לשה״ק /יודיש
אונזערע ספעשעליסטן וועלן גראפיק ספרי קודש /ספרי הלכה / מיר האבן בס״ד א עריכה
צו שטעלן אויף דעם בעסטן ספרי חסידות /ושאר ספרים באזונדערע שטאב פון
ערפארענע
און רייכסטן פארנעם: עריכת הלשון /סגנון
הלשון לויט אייער געשמאק / תלמידי חכמים
גראפיק מופלגים
שערים איבערזעצן לשה״ק-אידיש,
שולי הספר אידיש-לשה״ק /הוספות / וואס ספעציליזירן זיך
הסכמות והנצחות סדר ענינים /מפתחות / יעדער אין זיין געביט:
כריכה ּפרעס/קאלער הקדמות /תולדות המחבר
שווארץ אלע סארטן דרוק, הדפסה מיר וועלן אויסשטעלן אייער ספר, סידור
קאלירט פון קליינע קונטרסים לויט אייער באגער:
כריכה עבה ביז גרויסע ספרים הערות שוליים ,הערות צד
כריכה רכה עטליכע טעקסט
אויך קלענערע אויף א בלאט
קוואנטומס
קאמפלאצירטע בלעטער
מיר ספעציעליזירן זיך (צורת הדף)
אין קאמפלעצירטע דעקלעך
טעקסט מיט בילדער
מיר וועלן אייך באגלייטן פונעם כתב יד ביז נאכן דרוק ,מיט
איבערגעגעבענע סערוויס ,צופרידנהייט גאראנטירט בעז״ה!
איבערצייגט אייך אליין!
קומט אריבער צו אונז ,צו זעהן די פילע סארט ספרים
ארויסגעגעבן דורך די ערפארענע שטאב פון ״חד וחלק״!
האלט איר ביים ארויס געבן א ספר? געבט דאס איבער אין די ריכטיגע הענט!
טייפן הגהה עריכה עימוד עיצוב הדפסה T. 845-371-6166 F. 845-746-9846
Email [email protected]
'כתב קבלה' אין היסטאריע
'מוהלות' ָאן אומנות און הלכה
'כתב קבלה' ביי סת"ם ,שחיטה און מילה
החלטת האסיפה און הלכה למעשה
מערכת "לבלר" אין א שמועס מיט אחד מגדולי
פוסקי דורנו ,הגאון הגדול רבי יצחק שטיין
שליט"א ,גאב"ד אבני שיש ד'פאלטישאן ,און
הגאון רבי שמעון שרייבער שליט"א ,אבד"ק
מכתב סופר בלעיקוואד ,איבער דער נייער תקנה
אין נושא פון מוהלות
הרב בנימין יוסף מאיר טעללער והרב שמעון שלמה זילבער
וצוהנומעיללה
תמוז תשע״ט 28
תמוז תשע״ט 29
הגאון הגדול גאב״ד אבני שיש שליט״א ביי זיין דרשה ביים גרויסן אסיפת הרבנים אינעם גאלאנטער שול אין וויליאמסבורג פארגאנגענעם זונטאג פר׳ בהעלותך העעל״ט
איבער דער וויכטיגער נושא ,און זיי האבן ין די לעצטיגע פאר חדשיםא
מחליט געווען אז יעדער מוהל וועט מוזן האבן א
כתב קבלה ,כדי צו פארמיידן שפעטער אלערליי רודערט די תורה'דיגע
וועלט איבער דער נושא פון
פראבלעמען. "ברית מילה" ,און דאסמאל
די דאזיגע החלטה איז אויפגענומען געווארן איז עס נישט דער ענין פון
אין היימישער גאס מיט גרויס צופרידנקייט, מציצה בפה ,נאר גאר אן
וויבאלד דורכאויס די יארן האט מען געהערט אנדערע נושא וואס איז
גענוג אומבא'טעמ'טע זאכן וואס האבן פאסירט שוין אייגנטליך ארויפגעקומען אויפ'ן טיש פון
צוליב דעם וואס מענטשן האבן גענומען דעם גדולי הרבנים אין די לעצטע פאר יאר ,אבער איז
אומנות פון מוהלות ָאן גוט ארויסהאבן די פאך, ערשט לעצטנס אנגעקומען צו א שטאפל אז די
און אויב עס וועט מקויים ווערן דער מאמר חז"ל רבנים שליט"א האבן מחליט געווען איינצופירן
"לא כל הרוצה ליטול את השם יבוא ויטול" ,וועט
יעדער מוהל דארפן גוט ארויסהאבן דעם אומנות א נייע תקנה ,לתועלת הרבים.
אמאליגע צייטן פלעגט יעדער מוהל דארפן
סיי מצד ההלכה און סיי מצד פראקטיק. האבן א "כתב קבלה" אין מוהלות ,נישט אנדערש
דינענדיג אלס שופר פאר לומדי תורה און ווי יעדער סופר און יעדער שוחט דארף קענען
בני הישיבות והכוללים און וויסנדיג אז "לבלר" ווייזן זיין כתב קבלה .אבער דאס איז מיט די
האט א רעפוטאציע און אויפגאבע דורכצוטון צייט כמעט ווי פארגעסן געווארן ווען עס איז
הלכה'דיגע ,תורה'דיגע און השקפה'דיגע ענינים געקומען צום נושא פון מוהלות ,טראצדעם וואס
העומדים על הפרק ,האבן מיר אויפגענומען די מ'האט כסדר געקענט הערן פון פראבלעמען
נייעס מיט א באזונדערער אינטערעסע .דערפאר וואס זענען אפירגעקומען אדאנק דעם .אצינד
האבן מיר באשלאסן נישט צו לאזן אזא האקעלע האבן די רבנים שליט"א דאס אדרעסירט ביי א
און היסטארישע נושא דורכגיין אין צעמישעניש ספעציעלער אסיפה וואס איז געווען פאררופן
תמוז תשע״ט 30
גע'פסק'נט אין רמ"א אנהייב הלכות שחיטה: אינטערעסאנטער תורה'דיגער נושא וואס איז און פארנעפלטקייט ,נאר דאס אדורכטון מיט א
"נוהגין שאין אדם שוחט אלא א"כ נטל קבלה דורכגעטון געווארן מיט א פערזענליכן שמועס היקף און עס אזוי ברענגען צום ציבור ,צו געבן
לפני חכם ,ואין החכם נותן לו קבלה עד שידע א ברייטערן אריינבליק אין דער האקעלער נושא
בו שהוא יודע הלכות שחיטה ובקי ביד .ובקצת מיט צוויי חשוב'ע רבנים שליט"א.
מקומות נוהגין להחמיר עוד ,דהמקבל נוטל כתב וואס קאכט אצינד אין דער תורה-וועלט.
מן החכם לראי' שנתן לו קבלה".
דאס זעלבע איז ביי א סופר סת"ם .יעדער שלום וברכה כבוד הגה״צ גאב״ד אבני שיש
ווייסט היינט אז מ'דארף דורכמאכן א בחינה שליט״א .מיר וואלטן געוואלט הערן פונעם רב מערכת לבלר האט זיך פארבינדן מיט הגאון
און שפעטער דארף מען קריגן א כתב קבלה ,ווי איבער דער לעצטיגער אויפוואכונג אין דער הגדול ,מגדולי פוסקי דורנו ,הגה"צ רבי יצחק
ס'איז באקאנט די מערקווירדיגע הסכמה פונעם שטיין שליט"א ,גאב"ד אבני שיש פאלטישאן,
הייליגן חת"ס אויפ'ן ספר "קסת הסופר" פונעם נושא פון א "כתב קבלה" פאר א מוהל. צו הערן זיין חוות דעת איבער דעם ענין .דער
בעל קיצור שו"ע ,וואו דער חת"ס שרייבט דעם ווי מיר אלע ווייסן זענען פארהאנען דריי פאלטישאנער גאב"ד איז שוין יארן לאנג באקאנט
"מלאכת הקודש" ביי כלל ישראל ,וואס איז נוגע אלס גאון מופלג בתורה און איז געשטאנען אין
פאלגנדן שטארקן לשון: פאר יעדן איינציגן איד :כתב (-סופר סת"ם), שפיץ פונעם קארלסבורגער בי"ד בנשיאות כ"ק
גאב"ד קארלסבורג שליט"א ,און דאן אלס גאב"ד
שחיטה ,און מילה.
פונעם אייגענעם פאלטישאנער בי"ד.
אמאליגע צייטן פלעגט אויסער זיין גאונות בתורה איז ער
יעדער מוהל דארפן האבן געבענטשט געווארן מיט א געוואלדיגער חכמה
א "כתב קבלה" אין מוהלות, און ידיעה עצומה אין וועלטליכע ערפינדונגען,
נישט אנדערש ווי יעדער און זיין שלימות אין ביידע הינזיכטן האט אים
סופר און יעדער שוחט דארף אלץ געפירט צו שטיין אין שפיץ פון יעדער
קענען ווייזן זיין כתב קבלה נייער תורה'דיגער פאלעמיק וואס האט זיך
אפגעשפילט אין אמעריקע אין די לעצטיגע יארן.
"אני פוקד על כל תלמידי המחויבים לשמוע יעדער ווייסט אז א שוחט מוז האבן א כתב טראצדעם וואס דער רב שליט"א האט
בקולי ,שמיום הדפסת הספר קסה"ס הלז ,מכאן קבלה .צוערשט דארף ער האבן א "כתב הודעה" קיינמאל נישט געוואלט אפהאלטן קיין שמועס
ואילך לא יתנו 'רשות וכתב קבלה לשום סופר' פון א שוחט וועלכער האט אים געזען שחט'ן ,און מיט קיין אויסגאבעס ,האט ער דא געמאכט
כ"א למי שיהי' בקי בספר הזה ורגיל על לשונו, איז מעיד אז אינו מתעלף ,יודע לאמן ידיו ,ער אן איינמאליגן אויסנאם מיט'ן איינציגן ציל צו
כדרך השוחטים שנוטלים קבלה וכמ"ש ט"ז סי' קען שטעלן סכינים ווי ס'דארף צו זיין ,ער איז ערקלערן פאר'ן ציבור די וויכטיגקייט און מעלה
מרגיש בפגימה דקה וכו' ,און דערנאך א "כתב פון דער נייער תקנה ,און מיר האבן געהאט די
א' סק"ה ,כן ינהגו עם הסופרים". קבלה" פון א רב וועלכער האט אים פארהערט זכיה צו הערן א קלארע דעטאלירטע דעת תורה
מיר האבן ארויסגעברענגט ביי די אסיפה, אויף הלכות שחיטה ,און אזוי ווערט קלאר
אז עס איז גאר מעגליך אז ביי "מילה" איז נאך פונעם גרויסן גאון שליט"א אין דעם נושא.
הארבער און וויכטיגער די קבלה ווי ביי די באזונדער האבן מיר אפגעהאלטן א לענגערן
שמועס מיט הגאון המפורסם רבי שמעון
שרייבער שליט"א ,אבד"ק מכתב סופר אין
לעיקוואד ,וועלכער טוט שוין אין דעם ענין פאר
לאנגע יארן ,והוא הגבר אשר הוקם עול ,זייענדיג
דער וואס האט צוזאמענגעברענגט די רבנים און
גאונים תחת קורת גג אחד אינעם גאלאנטער
שול אין וויליאמסבורג פארגאנגענעם זונטאג
פר׳ בהעלותך העעל״ט ,מיט'ן ציל צו הערן און
דערגיין מיט עטוואס א טיפערן בליק פונעם
תורה פערספעקטיוו ,איבער דעם ענין בכלליות
און איבער דער יעצטיגער אסיפה בפרטיות.
מיר האפן אז אונזערע לייענער וועלן
געפינען א שעה אחת של קורת רוח ,פון אן
תמוז תשע״ט 31
וועג וויאזוי צו ערקלערן די וויכטיגקייט דערפון מיר האבן געהערט אז עס איז געשטעלט אנדערע צוויי ,צוליב דריי גאר שטארקע קלארע
אויך פאר פשוט'ע בעלי-בתים ,און אפשר אויך געווארן א וועד איבער דעם ענין .וואס איז טעמים:
דער מטרה פונעם וועד? וויאזוי פלאנט מען
פאר'ן "בית יעקב -אלו הנשים"? אויסצופירן מן הכח אל הפועל די היסטארישע )1עס איז ידוע פאר סופרים די ווערטער
גרויסע תקנה לדורות און די ערוואטעטע פון בעל קסת הסופר (לשכת הסופר סי' א') ,וואו
זייער א גוטע און וויכטיגע שאלה ,ווייל ער ברענגט צו די ווערטער פון פרי מגדים לגבי
ווי באוואוסט האבן אסאך מענטשן א שטיקל תיקונים? דער הארבקייט פונעם ענין אז א סופר דארף
"פרעשור" צו נעמען אן אומערפארענעם מוהל זיין א ירא שמים ,שרייבנדיג" :צריך להיות יר"ש
צוליב א האקעלע סיבה דהיינו "משפחה" ,ווען די מטרה און דער גאנצער צוגאנג פונעם 'ולדעתי עוד יותר משוחט' ,כי שם רק לאו דנבלה
א שוואגער ,ברודער אדער קוזין לייגט א דרוק ניי-געשאפענעם וועד צו דעם גאנצן ענין ,איז וכאן מבטלין כל ישראל עשה בכל יום ומברכים
אז מ'זאל אים נעמען פאר מוהל ,טראצדעם וואס אנדערש ווי עס קען זיך אפשר דאכטן פאר
ער האט נאכנישט די מינדעסטע ערפארונג און מאנכע .דהיינו ,דער ציל איז בפירוש נישט זיך ברכות לבטלה".
אפצוגעבן מיט די נעגאטיווע חלקים ,נעמליך און לויט דעם קומט אויס זייער פשוט ,אז
מומחיות. די פראבלעמען און קריטיק אויף דעם אדער ביי א מוהל איז דאס נאך הארבער ,ווייל דער
און דעריבער איז די תשובה צו אייער שאלה יענעם מוהל ,נאר אדרבה אויף א פאזיטיוון אופן, רמב"ם ,טור און שו"ע (סי' רס"א) פסק'נען קלאר
זייער קלאר :יא זיכער ,עס איז פאראן זייער א אהערצושטעלן און צוהעלפן מוהלים אז זיי זאלן אז ווער עס איז נישט גע'מל'עט איז "בכל יום
פשוט'ער און לאגישער בעל-הבית'ישער הסבר, זיין אוועקגעשטעלט כדת וכהלכה אויפ'ן בעסטן
דהיינו מ'זאל פרעגן דעם בעל הבית אדער אופן ,סיי אינעם חלק האומנות און סיי אינעם מבטל מצות עשה ,ועשה שיש בה כרת".
אידענע ,צי ס'וואלט אים איינגעפאלן צו עסן )2פראקטיש גערעדט ,קען א מילה שלא
פלייש פון א בהמה אדער עוף וואס איז גע'שחט'ן חלק ההלכה. כהלכתה זיין א מכשול וואס מען וועט קיינמאל
געווארן דורך א שוחט וואס האט נישט קיין מיר האבן דאס ארויסגעברענגט ביי די נישט געוואויר ווערן דערפון ,משא"כ ביי סופרי
גרויסע אסיפה מיט א מליצה ,אז דער תיקון סת"ם איז מען דאך מגיה נאכ'ן שרייבן ,און
וועט בעזר השם און מיט סייעתא דשמיא זיין תפילין ומזוזות גיט דאך בודק צו זיין מפעם
אויפ'ן סגנון פונעם "אויסגעבעסערטן נוסח" לפעם ,און אזוי אויך ביי שחיטה זענען דאך
פון די הרחמנ'ס וואס ווערן געזאגט ביי א איבעראל ממונה רבנים און משגיחים איבערקוקן
ברית מילה .דהיינו ,עס זענען פארהאן אין צי דער שוחט שעכט כהלכה; מיר פארמאגן דאך
די הרחמנ'ס צוויי נוסחאות ,דער ארגינעלער נישט היינט קיין הייליגן "מנחת אלעזר" פון
נוסח" :הרחמן הוא יברך המל בשר הערלה, מונקאטש אויף וועמען מען דערציילט אז ער
ופרע ומצץ דמי המילה וכו' 'עבודתו פסולה' אם
שלש אלה 'לא' יעשה לה" ,און ווידעראום דער האט יא פיל מאל געוואוסט און מתקן געווען.
אויסגעבעסערטער נוסח איז" :עבודתו כשרה אם )3דא ביי א מילה קומט צו א נאך גאר
וויכטיגער פאקט ,אז אויב דער מוהל טויג נישט,
שלש אלה יעשה לה" איז נישט בלויז עס פעלט אינעם קיום המצוה
די כוונה און ציל פונעם וועד איז ,צו מעודד כהלכתה ,נאר ער קען דאך חלילה שטעלן אין
זיין און צוהעלפן די מוהלים צו זיין פון די סכנה א נפש מישראל ,א פיצל אומבאהאלפן
דאזיגע וואס "עבודתו כשרה" אין אלע הינזיכטן, אידיש קינד וואס ער און דער עתיד פון זיינע
סיי אינעם הינזיכט פון "המל בשר הערלה דורות ליגן אין דעם מוהל'ס הענט ,אזויווי דער
בשלימות" ,און סיי אינעם הינזיכט פון "ופרע מחבר אין שו"ע איז שוין מזהיר" :שאין מלין ולד
שיש בו חשש חולי ,דסכנת נפשות דוחה את הכל,
ומצץ דמי המילה". שאפשר לו למול לאחר זמן' ,וא"א להחזיר נפש
חוץ פון די הלכה'דיגע נקודות און די
מקורות פון די אמאליגע תקנות ,איז פאראן א אחת מישראל' לעולם".
תמוז תשע״ט 32
איבערצוגעבן זיין קינד אין די הענט פון אזא וואלסטו דער רב שליט״א ביי א ברית-מילה פאר אידן אין רוסלאנד
איינעם? געקויפט
תפילין אדער קבלה ,אפילו אין פאל ער איז זייער א טיכטיגער
פונקט אזוי און אפשר נאך מער פשוט און מזוזות ביי א און חשוב'ער מענטש ,און אפילו א נאנטער
לאגיש איז אז עס איז פשוט זינלאז ,און אין סופר סת"ם קרוב משפחה? וואלסטו געקויפט תפילין אדער
בעסטן פאל העכסט אומאחריות'דיג ,דאס צו וואס האט מזוזות ביי א סופר סת"ם וואס האט נישט קיין
טון מיט אזא הייליגע און סענסיטיווע מצוה ווי נישט קיין
קבלה? קבלה?
א ברית-מילה! און אויב דאס איז אויך נישט גענוג
וואס איז געשען אינעם יעצטיגן דור, מאסגעבנד אויף אפצושלאגן דעם לחץ פונעם
אז מ'האט הערשט אצינד מחליט געווען אז חשוב'ן קרוב ,וועלכער דינגט זיך און טענה'ט אז
מ'דארף איינפירן די וויכטיגע תקנה פון האבן ער האט שוין אסאך צוגעזען און ער קען גאר גוט
א כתב קבלה אין מוהלות? פארוואס האט מען די פאך ,וואלטן מיר געפרעגט זייער א פשוט'ע,
לאגישע שאלה :ווען עס מאכט זיך ח"ו אז דיינס
דאס נישט געטון ביז היינט? א קינד דארף האבן אן ערנסטע אפעראציע אויף
א סענסיטיוון פלאץ ,און עס קומט צו גיין א
עס ווערט געברענגט אין ספה"ק נועם קרוב משפחה אדער נאנטער גוטער פריינד ,און
אלימלך (פ' נח) ,אז צומאל שיקט דער באשעפער טראגט זיך אן אז ער קען מאכן די אפעראציע,
אראפ אן התעוררות פאר א ספעציפישן דור אז ווייל ער איז טיכטיג און האט פלינקע הענט
זיי זאלן זיך פארלייגן און מער מקפיד זיין אויף און האט שויך אויך צוגעזען פיל מאל וויאזוי
איין געוויסע מצוה ,און דאס איז ספעציעל אזוי מען מאכט דאס ,צי וואלט עמיצן איינגעפאלן
אויסגעשטעלט פון הימל כדי דער דור זאל
דאס מתקן זיין ווי עס דארף צו זיין .דער רבי
ר' אלימלך פירט אויס ,אז אין זיין דור איז עס
געווען "מצות ציצית" .זעט אויס אז אין אונזער
דור איז עס מצות מילה ,וואס ב"ה עס איז דא א
שטארקע אויפוואכונג דאס דורכצופירן ווי עס
דארף צו זיין.
אבער עס דארף דערמאנט ווערן ,אז עס איז
נישט דאס ערשטע מאל וואס אזא ענין ווערט
איינגעפירט ביי כלל ישראל .נאך מיט עטליכע
צענדליג יארן צוריק ,האט דער פוסק הדור בעל
שבט הלוי זצ"ל און מיין עלטער שווער דער
וואוידיסלאווער רב זצ"ל און נאך גדולי הרבנים
געזען ,אז עס מאכן זיך גאר הארבע מכשולות ביי
עניני סת"ם ,וואס אין דעם פעלד איז דאן ממש
געווען אן הפקרות ,ווען יעדער האט פארקויפט
און געקויפט וואס מען האט געוואלט ,און עס
איז געווען אויפ'ן מארקעט היפש אסאך פסול'ע
חפצים .דאן האבן זיי אוועקגעשטעלט דעם
"וועד למשמרת סת"ם" ,און היינט צו טאגס –
עטליכע צענדליגער יארן שפעטער – איז שוין
נישטא צו קויפן א זאך ָאן די השגחה פונעם וועד
למשמרת סת"ם ,אדער ָאן אן אישור פון א רב
מוסמך ,און פארלעסליכע פיקוח.
עס איז גראדע אינטערעסאנט צוצולייגן,
אז א משלחת פון רבנים איז אויך ארויף צום
זקן המשגיחים הגה"צ רבי מתתיהו סאלאמאן
תמוז תשע״ט 33
דאס זעלבע האט התאחדות הרבנים אפגעהאלטן הגאון אב״ד מכתב סופר שליט״א פון לעיקוואד שליט"א אין לעיקוואד ,און מ'האט אים
עטליכע אסיפות איבער דעם ענין ,ביז צוביסלעך, דערציילט איבער דער נייער תקנה וואס מ'וויל
צוביסלעך ,א שטיינדל נאך א שטיינדל ביז מען שמעון שרייבער שליט"א אב"ד מכתב סופר איינפירן אז מ'דארף קריגן א כתב קבלה ,און
אין לעיקוואד ,דער שליח נאמן און מראשי הערנדיג אז ביז היינט איז נישט געווען אזא זאך
איז ב"ה אנגעקומען אהער. וועד משמרת ברית קודש לעניני מילה ,פון איז ער געווען מורא'דיג פארוואונדערט וויאזוי
וועגן דער פראגע וואס עס האט יעצט וועמען מיר הערן קלארע אינפארמאציע און עס קען בכלל זיין אזא מציאות אז קיינער זאל
פאסירט ,וויל איך צום ערשט מסביר זיין וואס אינפארמאטיווע אנעקדאטן און אנטוויקלונגען נישט האלטן קיין אויפזיכט דערויף ,און דער
עס איז דער פראבלעם און במה הכתוב מדבר. איבער די לעצטע קאכענישן אינערהאלב קיום משגיח האט געהאלטן אין איין ווידערהאלן זיין
דער פראבלעם איז וואס עס איז געקומען צום
אויפמערקזאמקייט פון די רבנים דורך מוהלים מצות מילה כהלכתה. ערשטוינונג דערוועגן.
מומחים אז לעצטנס איז נתרבה געווארן אסאך ווי מיר האבן געהערט איז דער רב שליט"א עס קען זיין אז דער משגיח שליט"א איז
נייע יונגע מוהלים וואס האבן נישט געהאט דעם בראש פון דער גרויסער אויפוואכונג ארום דעם געווען אזוי איבערראשט ,וויבאלד ער קומט
ריכטיגן שימוש אין דעם אומנות המילה ווי אויך ענין פון ברית מילה .צום ערשט וואלטן מיר דאך אריגינעל פון ענגלאנד ,און אין ענגלאנד
אין חלק ההלכה ,און דורכדעם קומט ארויס געוואלט פרעגן דעם רב ,וואס האט פאסירט היי איז יא דא א שטרענגערע פראצעדור ביז איינער
יאר שנת תשע"ט ,אז מען האט יעצט באשלאסן קען ווערן א מוהל ,און נישט אזוי ווי דאהי וואס
פארשידענע מכשולות. צו מאכן די גרויסע אסיפה ,און די נייע תקנות? ביז היינט איז נישט געווען קיין שום איבערזיכט
דער אמת איז אז רוב מוהלים זענען גאר און פארוואס האט זיך עס נישט אויסגעפעלט
גוט ,זיי קענען גוט די מלאכה ,זיי זענען יראי אין דעם ענין.
השם ,און אלעס איז ביי זיי אויפ'ן בעסטן אופן ביז היינט? מענטשן זענען עטוואס סקעפטיש וויאזוי
וואס שייך ,אבער פון דער אנדערער זייט איז דער אמת איז אז גארנישט האט זיך נישט אזא איינגעגעסענער איינפיר קען זיך טוישן,
דא א קליינע פראצענט וואס קענען נישט גוט אנגעהויבן תשע"ט ,עס איז שוין א פארצויגענע טראצדעם וואס עס זעט אויס ווי א וויכטיגע
די מלאכה ,און דער פראבלעם איז אז זיי מל'ען ענין פון א שיינע פאר יאר .מיר ארבעטן שוין
אויף דער אסיפה א גוטע פינף יאר ,פון שנת תקנה .וואס זאגט דער רב שליט"א דערוועגן?
אידישע קינדער. תשע"ד .און עס האט געדויערט ביז מען איז
וואס האט געפירט צו דעם אויפשטייג אין אנגעקומען צו דעם יעצטיגן מאמענט פון דער מיר קענען ווידעראמאל ברענגען דעם נושא
די סארט פראבלעמען אין די לעצטערע יארן? פון סופר סת"ם .דער עלטערער דור וועט נאך
גרויסער אסיפה. מסתמא געדענקען ,אז ווען הרב וואזנער און די
איך קען נישט זאגן ווי שטארק מער עס במשך די לעצטע פאר יאר איז שוין אנדערע רבנים זצ"ל האבן איינגעפירט די נייע
איז אין די לעצטערע יארן דייקא ,אבער די פארגעקומען פילע קלענערע אסיפות הרבנים. תקנה ,זענען געווען מאנכע מענטשן און מעגליך
אויפוואכונג אין דעם ענין איז געקומען נאך עס איז שוין פארגעקומען אן אסיפה אין אפילו רבנים וואס האבן דאס אנגעקוקט מיט א
דעם וואס אפאר יונגעלייט עסקנים ,האבען וויליאמסבורג ,אן אסיפה אין בארא פארק ,אן נעגאטיוון בליק ,און זיי האבן נישט געהאלטן פון
זיך אונטערגענומען צו טון אין דער נושא, אסיפה אין מאנסי ,אן אסיפה אין לעיקוואד, טוישן דאס וואס איז שוין געווען איינגעווארצלט
זיי האבן זיך אריינגעלייגט אין דעם ענין און ביים עולם .אבער ווי היסטאריע האט געוויזן ,איז
אנגעהויבן ארומצוגיין צו רבנים און זיי מעורר עס געווען א וויכטיגע תקנה און היינט צוטאגס
זיין דערוועגן ,און צוביסלעך האט פאסירט די גייט אלעס אדורך דעם "וועד למשמרת סת"ם".
דאס זעלביגע וועט זיך דא איבערשפילן
אויפוואכונג. בעזרת ה' ,אז וויבאלד דאס איז באמת א וויכטיגער
דערנאך איז געווען רבנים וועלכע האבן איינפיר וועט זיך דאס אי"ה דורכברעכן ביים
אליין שוין געוואוסט פון דעם פראבלעם ,און זיי עולם ,און אט דאס איז געווען דער ציל פון דער
האבן געהערט דערפון פון דא און פון דארט ,און יעצטיגער אסיפה ,אז דאס וואס הרב וואזנער
האבן מחליט געווען אז מען דארף פרובירן דאס זצ"ל מיט די אנדערע רבנים האבן געמאכט ביי
עניני סת"ם ,דאס זאל אויך איינגעפירט ווערן ביי
מתקן צו זיין.
דאס האט געפירט אז יעדער האט איינגעזען עניני מילה .וחפץ ה' בידינו יצליח.
אז עפעס מוז געטון ווערן ,און מען האט זיך
שטארק אריינגעלייגט אין דעם ענין ,וואס דאס
האט עווענטועל געברענגט צום גרויסן אסיפת
ליתר שאת ועוז האבן מיר זיך פארבינדן
הרבנים אין וויליאמסבורג. מיט'ן איש אשר בו רוח חיים ה"ה הגאון רבי
וואס איז געווען די החלטה ביים אסיפה צו
תמוז תשע״ט 34
ווי עס ווערט שוין אלץ געברענגט איבער אזא אוועקגעשטעלטע זאך ,אז ָאן א כתב קבלה פארמיידן די פראבלעמען אינעם עתיד?
ענין .עס איז צוגעברענגט געווארן אז אין 'ילקוט קען מען נישט זיין קיין מוהל ,ער קען זיין דער
מעם לועז' ציטירט ער שוין גענוי אזא תקנה אין חשוב'סטער איד אין ביהמ"ד ,אבער ָאן קיין כתב די החלטה ביים אסיפה איז געווען
דער שטאט קושטא אין די ת' יארן ,און אויך אין אוועקצושטעלן דעם אלטן תקנה בישראל
אנדערע ספרים פון פריערדיגע דורות זעט מען קען ער קיין מוהל נישט זיין. אז יעדער פרישער מוהל מוז האבן א "כתב
אז עס איז שוין געווען אזא זאך ווי א כתב קבלה דער ציל פון די תקנה איז צווייפאכיג, קבלה" .דערפאר האט מען אוועקגעשטעלט
ערשטנס אז מען וועט קענען זיכער מאכן אז ער א ספעציעלן וועד מיט'ן נאמען 'וועד משמרת
פאר מוהלים. קען די חלק האומנות ,און אז ער ווייסט וואס ברית קודש' ,וואס דער וועד וועט זיין ספעציעל
דאס זעלבע האט מען געפונען אז אסאך מען טוט ,און די צווייטע חלק וועט זיין אויפ'ן אוועקגעשטעלט דורך רבנים מומחים און
קהילות קדושות פון פאר די קריג האבן געהאט
אזא מנהג ,א שטייגער ווי אין אונגארן טרעפן דער אמת איז אז רוב מוהלים
מיר אזא תקנה אין יאר תרמ"ז ,וואס עס איז זענען גאר גוט ,זיי קענען גוט
צווישן אנדערע גע'חתמ'עט דורך א זון פונעם די מלאכה ,זיי זענען יראי השם,
כתב סופר ,און עס שטייט צוגעצייכנט אן און אלעס איז ביי זיי אויפ'ן
אינטערעסאנטע לשון 'בשם אביו' .עס איז בעסטן אופן וואס שייך ,אבער
גע'חתמ'עט אויך דורך רבי מנחם הכהן כ"ץ זצ"ל פון דער אנדערער זייט איז
א תלמיד פון חת"ם סופר ,און נאך גרויסע רבנים. דא א קליינע פראצענט וואס
דאס זעלבע טרעפן מיר אז אין שטאט אוהעל קענען נישט גוט די מלאכה
איז אין יאר תרס"א געווארן אוועקגעשטעלט
אזא תקנה ביי אן אסיפה ,און די אסיפה ווערט חלק ההלכה ,צי ער קען די הלכות פון מילה. מוהלים מומחים ,און דער וועד וועט ארבעטן צו
אויך דערמאנט אין תשובת דברי יואל פון הרה"ק אקוראט דאס זעלבע ווי א שוחט ,פונקט ווי זיכער מאכן אז יעדער נייער מוהל וועט האבן א
מסאטמאר זצ"ל .דאס זעלבע טרעפן מיר פונעם א שוחט נעמט א באזונדערע 'כתב הודעה' אויף
מנחת אלעזר פון מונקאטש זצ"ל וואס איז כידוע די אומנות ,און א באזונדערע כתב קבלה אויף די 'כתב קבלה'.
געווען א גרויסער מוהל ,וואס ער שרייבט אין חלק ההלכה ,דאס זעלבע וועט מען מאכן יעצט פונקט ווי יעדער ווייסט און פארשטייט
סימן רס"א סעיף א' אז מען זאל נישט זיין קיין פאר א דבר פשוט אז א שוחט מוז האבן א כתב
מוהל ָאן קיין רשות פון בי"ד וואס זאל זען אז ער ביי מילה. קבלה ,ער קען זיין דער חשוב'סטער איד אין
דאכט זיך אז דער ענין פון א כתב קבלה איז בית המדרש ,אבער אויב האט ער נישט קיין
קען מוהלות. כתב קבלה ,קען ער נישט שחט'ן ,און אויב ער
אן ענליכע זאך טרעפט מען אין שו"ת חתם שוין א באגריף פון די פריערדיגע יארן. שחט יא ,איז עס ווי נבילה .דאס זעלבע זאך
סופר וואס ער שרייבט אז ער האט געזען אז זאל זיין ביי מוהלים אז יעדער נייער מוהל זאל
געוויסע מוהלים קענען נישט מל'ען האט ער ריכטיג .ביי דער אסיפה איז געווען מוזן האבן אזא כתב .און אז עס זאל זיין אזא
מסדר געווען אז מען זאל דארפן מל'ען דוקא אין אויסגעלייגט א קונטרס מיט פארשידענע מראי
דער אנוועזנהייט פון א רב .און אזוי טרעפט מען מקומות און דאקומענטן ,וואס האט געצייגט
אין נאך און נאך מקורות אז עס איז שוין געווען
איינגעפירט נאך אסאך יארן צוריק אז א מוהל
זאל דארפן האבן א רשות צו מל'ען.
אזוי אויך שרייבט הגאון הגדול רבי משה
שטערנבוך שליט"א אין תשובות והנהגות אז
ליידער מאכט זיך אסאך פעלער ווי קינדער ווערן
גע'מל'ט דורך מוהלים וואס זענען נישט קיין
מומחים ,און עס מאכט שווערע פראבלעמען,
שרייבט ער א צווייטע עצה אז עס זאל זיין א
מוהל וואס זאל זיין אנווענזנד בשעת'ן ברית.
אבער וואס מען זעט איז ,ביידע זאכן ,סיי
אז עס איז נישט קיין נייע פראבלעם ,נאר מען
תמוז תשע״ט 35
הגאון אב״ד מכתב סופר שליט״א ביי אן אסיפה אינאיינעם מיט גדולי מנהיגי הדור כ״ק האדמורי״ם מדינוב ,מגאלאנטא ,מוויען און הגאון הגדול גאב״ד אבני שיש שליט״א
הגדול רבי פייוול כהן שליט"א ,מח"ס בדי שטארקער צורך צו טון דערין ,און זיי האבן האט זיך אלץ געמוטשעט דערמיט ,און סיי אז
השולחן ,וואס האט זיך שטארק געוואלט אויסגעשמועסט מיט די רבנים שליט"א אז די עס איז שוין א פריערדיגע תקנה ,נאר אמאל איז
משתתף זיין ביי דער אסיפה ,נאר זיין מצב איינציגסטע עצה דאס צו אוועקשטעלן על געווען יעדער רב אויף זיין שטאט ,און ער האט
הבריאות האט עס נישט ערלויבט ,אבער ער געמאכט אזא תקנה ,היינט ווען אידישקייט האט
איז בדעה אחד מיט די החלטות האסיפה .דאס מכונו איז דורך דעם וועד. זיך אנדערש אויסגעשטעלט דא אין אמעריקע
זעלבע איז מיט נאך פילע גדולי ישראל פון אלע די רבנים שליט"א האבן געבעטן די גרויסע דארף מען מאכן די תקנה אויף דעם סארט אופן,
רבנים און אדמורי"ם שליט"א אז זיי זאלן זאגן דורכ'ן צוזאמברענגען אלע רבנים און צוזאמען
שיכטן פון כלל ישראל. פאר זייער ציבור אז זיי זאלן נישט נעמען קיין מאכן די החלטה און אוועקשטעלן די תקנה מיד
אויף ווען איז דער פלאן אז די נייע תקנה נייעם מוהל נאר איינער וואס האט א כתב
זאל זיין אין קראפט ,און אז יעדער מוהל זאל קבלה ,און אז די רבנים וועלן הייסן ,וועט דער ולדורות.
ציבור פאלגן ,און א מוהל וואס וועט וועלן אז אויב איז שייך צו הערן ,אויף וועלכע אופנים
שוין פאקטיש האבן א כתב קבלה? מען זאל אים נעמען פאר ברית'ן ,וועט זיכער
מאכן צו האבן א כתב קבלה .אזוי וועט די תקנה גייט מען אינפארסירן די החלטת האסיפה?
מען האלט נאך אינמיטן די לעצטע פאזעס אויטאמאטיש אינפארסירט ווערן ,ווייל א נייער
פון עס אריינברענגען אין קראפט. מוהל ָאן א כתב קבלה וועט בלייבן ָאן קיין ביי דער אסיפה האבן זיך משתתף געווען
רבנים און אדמורי"ם שליט"א פון אלע שיכטן
צום ערשט ווערט אין די יעצטגע טעג ברית'ן. און קרייזן ,מען האט געהערט די דרשות ,און
פארענדיגט די היסטארישע קול קורא ווי איך וויל מציין זיין אז די אנגענומענע קיינער איז נישט געווען מחולק און יעדער
רבנים און גדולי ישראל פון אלע שיכטן און החלטה פון די אסיפה איז נישט נאר געווען די האט איינשטימיג געהאלטן אז דאס איז גאר א
קרייזן פון כלל ישראל אין אמעריקע וועלן זיין מיינונג פון די רבנים וואס האבן זיך משתתף
אונטערגעשריבן ,ובתוכם אסאך רבנים וועלכע געווען ביי דער אסיפה ,נאר אויך חשוב'ע רבנים וויכטיגע זאך.
האבן זיך נישט משתתף געווען ביי די אסיפה פון אלע שיכטן און קרייזן וועלכע האבן זיך עס איז געווען גאר שטארקע דרשות פון די
צוליב סיי וועלכע סיבה .דער קול קורא וועט נישט געקענט משתתף זיין ביי דער אסיפה האבן רבנים וואס זענען אקטיוו פארמישט אין דעם,
אויפפאדערן כלל ישראל זיך צו שטעלן אויף ווי דער פאלטישאנער ראב"ד ,דער דינובער
דער זייט פון גדולי ישראל און האלטן די תקנה. גאר שטארק מחזק געווען די החלטה. רבי ,דער וויענער רב ,דער גאלאנטער רבי,
דער פלאן איז אז ווי נאר דער קול קורא איז א דוגמא איז דער בארימטער פוסק הגאון און זיי האבן כולם פה אחד ארויסגעברענגט
אינדרויסן ,וועט די תקנה חל זיין ,און מען וועט דעם פראבלעם וואס עס איז יעצט דא ,און דער
תמוז תשע״ט 36
ברית מילה כתיקונה
נישט אזוי שנעל ...בעפאר מען איז הגאון רבי שמעון שרייבער שליט"א ,אב"ד מכתב סופר ,איז מוסיף עטליכע נקודות
צוגעטרעטן צו דער יעצטיגער אסיפה זענען די איבער דעם ענין און סגולה פון ברית מילה כתיקונה:
רבנים אסאך געזיצן און דן געווען אויף וועלכע
אופן מען זאל מסדר זיין דעם ענין .מען האט עס איז דא א ספר סוד השם ,א פריערדיגער ספר ,וועלכע שרייבט אז דער גאנצער
דן געווען וועמען מען זאל אלץ מחייב זיין מיט עתיד פונעם קינד איז תלוי אינעם ברית מילה.
א כתב קבלה .זאל מען יעדן מחייב זיין אפילו
לאנגיעריגע מוהלים ,אדער נאר יונגערע ,אדער פון יעב"ץ שטייט אז בשעת מען רייסט די פריעה ,נעמט מען אוועק די דינים פונעם
גאר נאר די נייע וועלכע גייען אריין אין דעם קינד ,און דאס איז באמת אלע ענינים פונעם ברית לויט'ן אריז"ל ,צו אוועקנעמען אלע
פעלד פון היינט און ווייטער. דינים וואס ווארטן אויפ'ן קינד ,און מען ברענגט רחמים.
נאך וואס די רבנים האבן א לענגערע צייט ביי מציצה שטייט אז דורך דעם נעמט מען אוועק אלע דינים פון דעם קינד.
דן געווען דערין האט מען מחליט געווען אז דער פון אבני נזר שטייט א שמועס בנוגע דעם וואס געוויסע האבן געזאגט אז מען דארף
ענין פון דעם חיוב אויף א כתב קבלה וועט נאר נישט קיין מציצה ,שרייבט ער א שארפע לשון אז ווער איז א נאר צו זאגן אז מען זאל
זיין פאר נייע מוהלים פון היינט און ווייטער ,און אוועקנעמען מציצה פונעם קינד ,עס נעמט דאך אוועק אלע דינים פונעם קינד ,און דער
איינער וואס האט שוין גע'מל'ט וועט מען נישט
גאנצער עתיד פונעם קינד איז תלוי אין מציצה.
'פאדערן' אז ער זאל האבן א כתב קבלה. א באזונדערע זאך געפינען מיר אין ים של שלמה ,אז דער מנהג ישראל איז אז מען
אבער ווי געשמועסט האבן פילע מוהלים, לייגט אריין די ערלה אין עפר ,וואס דורך דעם איז מען מחליש די כוח התאווה פונעם
אפילו עלטערע לאנגיעריגע מוהלים ,זיך שוין
געוואנדן מיט א בקשה פאר א כתב קבלה ,און קינד.
עס איז ערווארטעט אז גאר אסאך וועלן זיך נאך שטייט אין ספרים אז די "ערלה" איז מרומז אויפ'ן "נחש" .דאס מיינט די קטריגים.
ווענדן .און עס איז גאר א געוואלדיגע זאך אז און מיט דעם וואס מען לייגט די ערלה אין עפר ,בבחינת "נחש עפר לחמו" ,ווערט ער
ווי מער זאלן דאס האבן ,אבער פארלאנגען ,דאס שטיל און איז נישט מקטרג חלילה אויפ'ן קינד און לאזט אים מקיים זיין תורה און מצוות,
וועט מען נאר פון נייע מוהלים .מיר האפן בע"ה
אז ביז אפאר חדשים וועט מען שוין פארלאנגען און ווי עס שטייט אין פסוק "אם רעב שונאך האכילהו לחם".
פון יעדן נייעם מוהל אזא כתב ,און די תקנה וועט
שליט"א וועלכער גיט זיך אפ מיט דעם חלק פון עס אנהייבן איינהאלטן.
זיין אין קראפט. פאקטיש באשטעטיגן די כתב קבלה. יעצט ווען מיר רעדן ,האלטן מיר ביים
איך וויל זייער קלאר ארויסברענגען אז ארויסגעבן א שיינע צאל כתב קבלה'ס ,נאכדעם
נישט מען זאל פארשטיין פון מיינע ווערטער דער סדר וואס מען האט איינגעשטעלט וואס חשוב'ע און אנערקענטע מוהלים וועלכע
אז אן עלטערער מוהל איז אייביג בעסער ווי איז אז צום ערשט דארף דער מוהל אויספילן מל'ען שוין עטליכע יאר קינדער ,האבן זיך
א יונגערער ,דאס איז נישט ריכטיג ,און די זאך אן אפליקאציע מיט פארשידענע פרטים ,און מרצונם הטוב געוואנדן צום וועד כדי מחזק צו
האט נישט קיין כללים ,און אין אסאך פעלער קען ער שיקט דאס אריין צום וועד .דאן דארף מען זיין דעם ענין און נאכגעקומען אלע פארשריפטן
אמאל א יונגער מוהל ,וואס האט זיך נארוואס אויספילן א צעטל איבער די פראקטישע חלק, וואס דער וועד פארלאנגט – כאטש לויט די
איינגעהאנדלט דעם כתב קבלה אבער מ'זעט וואס דארט זעט מען אויב ער קען בכלל די החלטה איז דער חיוב צו נעמען קבלה נאר אויף
אז ער האט גוטע און געלונגענע הענט ,זיין אומנות .ווי אויך א כתב הודעה פון א מוהל נייע מוהלים – און מען וועט זיי ארויסגעבן א
פונקט אזוי גוט און אמאל נאך בעסער פון אסאך מומחה וואס האט אים געזען מל'ען און איז
לאנגיעריגע מוהלים .עס איז באמת נישט דא מעיד אז ער יכול'ט .אויב דער וועד איז מאשר כתב קבלה.
די אלע זאכן וועט דער מוהל דורכגיין א קורצע אויך ווערט יעדן טאג ארויסגעגעבן פרישע
קיין כלל אין דעם. בחינה צו זען צי ער איז באקאנט אין די וויכטיגע אפליקאציעס פאר מוהלים וואס ווענדן זיך צום
כל זמן א מוהל פארמאגט נישט די כתב הלכות פון מילה וואס איז נוגע למעשה .און וועד ,אבער אפיציעל אריינגיין אין קראפט איז
קבלה קען ער מל'ען אויב ער האט אן עומד על נאך וואס מען באשטעטיגט אז ער קען טאקע ערווארטעט נאר נאך וואס דער קול קורא וועט
גביו וואס מאכט זיכער אז אלעס וואס דער מוהל די הלכות און אלעס ארום ,וועט דער כתב קבלה
ווערן גע'חתמ'ט דורך די רבני הוועד ,און עס זיין אינדרויסן.
טוט איז כדת וכהלכה. וועט ארויסגעשיקט ווערן צום מוהל .נאכדעם וואס איז דער סדר צו באקומען א כתב
דער אויבערשטער זאל העלפן אז אין דעם וועט דער וועד מפרסם זיין די אלע וואס זענען
זכות וואס מען זוכט צו מאכן א תיקון אין ברית קבלה?
מילה זאל מען שוין זוכה זיין צו די גאולה שלימה "מאושרים".
אויף ווען איז דער פלאן צו האלטן ביי א פארהאן א וועד מיט אירע רבנים און גאונים,
בזכות חתן דמים למולות . מצב אז יעדער איינציגער מוהל זאל האבן א די אפיציעלע רבני הוועד ,הלא המה כ"ק אדמו"ר
כתב קבלה ,און ָאן דעם וועט מען נישט קענען מדינוב שליט"א ,כ"ק אדמו"ר מוויען שליט"א,
כ"ק אדמו"ר מגאלאנטא שליט"א וואס זיי אלע
מאכן קיין ברית? זענען לאנגיעריגע מוהלים מומחים .בראש פון
דעם וועד איז הגה"צ אב"ד אבני שיש פאלטישאן
תמוז תשע״ט 37
בס"ד גליון ק לישראל
לישראל, צו מפרסם זיין ,פארשפרייטן און מחזק זיין דאס לערנען חק להימשברואארל חק
ווי עס האבן געטון אבותינו ורבותינו הק' משנות דור ודור .
גליון ז'
תמוז תשע"ט לפ"ק
אידן דערציילן ז אונזער טעגליכער געברויך
פארמיטאג א ראש-הישיבה און עס איז זומער אויף דער וועלט ,דער מענטש איז קובע א טעגליכן שיעור אין
נאכמיטאג א בעל-הבית
עולם געפינט זיך אונטערוועגנס אויף די חק ישראל ,טוט ער דערמיט אין עטליכע
לכבוד מפעל הנודע לתהילה חק לישראל.
שאסייען ,אויפן לאנג וועג צו די אפרו יארן דערגרייכן און קונה זיין גרויסע
זעענדיג דעם הערליכן בלעטל איבער דאס חשיבות
פון לערנען חק לישראל ,האב איך געוואלט איבערגעבן צענטערן ,און ווי פארשטענדליך זענען מקצועות התורה.
אן עפיזאד ,בדידי הוה עובדא ,וואס איך האב
אין איינס פון די אלטע דרוקן פון ספר מיר אנגעוויזן אויף ספעציעלע שמירה
בייגעוואוינט ביי מורי ורבי הרה"ק מקאשוי זצ"ל. אין דעם יעצטיגן סעזאן.
חק לישראל איז פארהאן א הקדמה,
מיט יארן צוריק האב איך געהאט א הייליגע חזקה צו
זיין דער שאפער פון הרה"ק מקאשוי זצ"ל .איך פלעג פונקט ווי מיר פארשטייען אז מיר וואס אנגעבליך האט דאס דער הייליגער
אים אהיים דרייוון נאכמיטאג פון ישיבה וואו ער האט
געדינט אלס ראש ישיבה און פארגעלערנט שיעורים חיד"א ז"ל געשריבן ,ווי מיר אלע דארפן פארמאגן
פאלגענד :און עס פאסט פארשטייען אז פאסיגע קליידונג און
פאר די בחורים. אז מען זאל לערנען דעם דער גוף פארלאנגט אנדערע פארשידענע
לימוד פון חק לישראל מיר זאלן אים צוגעהערן פאר אונזערע
אונטערוועגנס ,הויפטזעכליך ווען מיר פלעגן פארן
לאנגע רייזעס ,פלעגט דער רב מיטברענגען א ספר'ל מיט א פרייליכקייט פיטערן מיט עסן, טאג טעגליכע געברויכן.
אין וועלכע ער פלעגט מעיין זיין אין לויף פונעם וועג, און אויפגעלייגט ,והחי טרינקען און
ווי אויך פלעגן מיר צומאל ארומרעדן על דא ועל הא. יתן אל לבו וויפיל צומאל עפעס גענוי די זעלבע
שעות ער פארלירט
געווען איז אמאל וואס איך האב געזען ווי דער קאשוי מיט צרכי הגוף און דארף ווי פארשטעדליך
רב האט געהאלטן איז זיינע הענט א חק לישראל ,האב אנדערע געברויכן, זיין מיט לימוד התורה.
איך אים מיט אן איידלקייט געפרעגט :ילמדנו רבינו, באקוועמליכקייטן און
דער רב האלט א חק אין די הענט ,לויט ווי עכ"פ איך תענוגים .דערפאר איז די תורה איז אונזער
ווייס ,איז איינגעפירט אז א בעל הבית זאל לערנען חק
לישראל ,דאס קען מען פארשטיין ,אבער אז א ראש לעבהאפט ,און אנדעם
זענען מיר ווי טויטע ,כי
ישיבה זאל לערנען חק לישראל?...
כדאי ,אז פאר'ן כבוד אינדערזייט אויך… חיים הוא למוצאיהם.
נאכ'ן אריינקלערן א קורצע וויילע ,האט מיר דער רב פונעם אויבערשטן זאל און אפגערעדט אויב די
געזאגט :איר זענט גערעכט ,פארמיטאג בין איך טאקע
א ראש ישיבה ,אבער נאכמיטאג בין איך א בעל- מען זיך אנגארטלען תורה וואס מיר לערנען
הבית ...דערפאר דארף איך נאכמיטאג לערנען 'חק'...
און אים דינען מיט'ן לערנען תורה ,און אין איז א שיעור קבוע ח"ק ולא יעבור.
ווי פארשטענדליך איז דאס נאר אן אויסדרוק וואס
דער אדם גדול האט זיך געלאזט אויסדריקן ,אבער אבער ,ביים לערנען זעלבסט דעם זכות וועט אונז דער אויבערשטער
שיחת חולין של תלמידי חכמים צריכין לימוד ,ווען פארשטייען מיר אויך אז עס איז בכלל שענקן אורך ימים און שנות חיים ,און
דאס איז א שטארקער לקח פאר אונז ,אז אויך דער נישט גענוג דאס וואס מיר לערנען בלויז דער זכות התורה וועט מגין זיין עס זאל
ראש ישיבה און פערזענליכקייט ,וועלכער איז משכמו אן עמוד גמרא א טאג ,אדער עטליכע נישט פארקומען קיינע שטרויכלונגען און
ולמעלה גבוה ,און איז עוסק בעניני הכלל והפרט, פסוקים חומש ,אדער א פרק צוויי אומגליקן רח"ל ,ע"כ.
דארף שפירן פאר וויכטיג מקדיש צו זיין א שיעור קבוע
וואס דעמאלט זאל ער זיין ווי א בעל הבית און לערנען זאל דער אויבערשטער העלפן אז אין משניות .און ווי חז"ל זאגן (קידושין ל).
לעולם ישלש אדם שנותיו ,שליש במקרא
דעם לימוד המסוגל לישועות בכל הענינים. זכות וואס טויזנטער אידן טוען פארזעצן
צו לערנען דעם סדר החק אין די יעצטיגע ושליש במשנה ושליש בתלמוד".
פארזעצונג אויף זייט ב'>>>
דער מסורת'דיגער לימוד הק' חק אונטערוועגנס סעזאנען ,זאל די תורה
לישראל טוט גאר פארווירקליכן די היטן אויף אונז און ברענגען כל מילי
דמיטב ,אמן8. אויבנדערמאנטע ווערטער פון חז"ל אין
פולן זין .וויבאלד דער לימוד אנטהאלט
אין זיך מערערע חלקים פון די תורה
הק' ,און דורכדעם וואס דער
הגליון נתנדב ע״י :הרה״ח הנגיד ר׳ יעקב קליין שליט״א לע"נ הרה״צ רבי אלעזר מרדכי בן רבי גדליהו אהרן זצוק"ל רב דקהילת ברסלב צפת
אידן דערציילן ז הייליגע בריוו מיט הנהגות קודש פון הרה"ק דער
מעזריטשער מגיד זיע"א צו זיין תלמיד דער הייליגער
דער קאשויער רב וועלכער איז געווען אן איש מורם מעם, בעל התניא זיע"א איבער לערנען יעדן טאג דעם הייליגן
האט געוואוסט און געשפירט פאר וויכטיג אז ווען עס קומט
צו לערנען חק דאן לייגט מען אלע כלל אנגעלעגנהייטן אין לימוד חק לישראל
א זייט ,און מען טוט וואס מ'ברויך. און פאפולערער לימוד שלחן ערוך הרב צו דער רעדאקציע איז אריינגעשיקט
וואס דער בעל התניא האט פארפאסט, געווארן א הייליגער בריוו וועלכע איז
איבריג צו שרייבן דער רושם וואס דער אויבנדערמאנטער האט ער אנגעהויבן שרייבן זייענדיג געדרוקט אין ספה"ק אגרות קודש
עפיזאד האט איבערגעלאזט אויף מיר זעלבסט ,ווען ב"ה אזוי ווי יונג ווי ביי די פינף און צוואנציג (הוספות ,מכתב קפז) ,געשריבן געווארן
איך האב די זכי' צו לערנען יעדן טאג דעם שיעור אין חק, יאר ,ווען דער מעזריטשער מגיד האט דורך הרה"ק המגיד ממעזריטש זיע"א צו
און איבריג צו זאגן אז דער גאנצער טאג גייט אנדערש נאכ'ן אים דעמאלט באפוילן צו פארפאסן די תלמידו הנאמן הרה"ק הבעל התניא זי"ע.
לערנען דעם שיעור אין 'חק. לעכטיגע חיבורים. איבריג צו באטאנען
יעקב קליין דעם געוואלדיגן קשר
פה מאנסי יצ"ו אינעם אלזא, בעבותות אהבה וואס
תלמידו של הרה"ק מקאשוי זצ"ל דער הייליגער בעל
בייגעלייגטן בריוו התניא האט גענאסן
8 פון רבו ומאורו דער
שרייבט דער מעזריטשער מגיד,
און ווי באקאנט ,אז
'חק' אין דער פאמיליע מעזריטשער מגיד צו טראצדעם וואס דער
בעל התניא האט
איך וועל מודה זיין אז חק לישראל פלעג איך שוין לערנען זיין תלמיד דער בעל זיך געטראפן מיט'ן
נאך אסאך בעפאר דער גליון איז ערשינען ...שוין אין מיינע בעש"ט הק' זי"ע בלויז
יונגע יארן ,אלס בחור אין ישיבה ,פלעג איך פיל הערן און התניא ווי פאלגענד: איינמאל זייענדיג
לערנען איבער די געוואלדיגע מעלות פון האבן א שיעור אינעם יונגן עלטער פון
קובע אינעם לימוד חק לישראל ,און ב"ה אז איך פראביר "איך וועל נאכאמאל דריי יאר אלט ,האט
זיך נישט צו לייגן שלאפן בעפאר איך האב געלערנט דעם מבטל זיין מיין רצון און זיך אבער דער בעל
שרייבן פאר אים א סדר התניא אויסגעדרוקט
טעגליכן שיעור. הלימוד ווי פאלגענד": אויפ'ן בעש"ט :ר"ר
ברוך פון מעזיבוש
אבער לעצטנס האבן מיר מוסיף געווען נאך א פעולה "אינדערפרי בעפאר'ן איז א גשמיות'דיגער
חשובה לתורה ולתעודה וואס איך שפיר פאר א פליכט דאווענען זאל ער אייניקל פונעם בעש"ט
מיטצוטיילן מיט אנדערע און מעגליך וועלן זיך אנדערע לערנען בלויז נגלה ,און הק' ,און איך בין א
לערנען דערפון און דאס אויך איינפירן ביי זיי אין פאמיליע. דווקא הלכה .און מיט רוחניות'דיגער אייניקל
די תפילין דרבינו תם פונעם בעש"ט הק'.
מיר האבן לעצטנס איינגעפירט אז דער גאנצע פאמילע זאל ער לערנען דעם
איז איינגעשפאנט אינעם לימוד חק לישראל ,יעדער חק לישראל מ'די יום פארהאן וועלכע טוען אנדייטן אן
לערנט דאס יעדן טאג מיט א פעסטקייט כיתד שלא ערקלערונג אין אט די ווערטער פונעם
תמוט ,און פארהאן יעדן מוצאי שבת א טעלעפאנישער ביומו'". בעל התניא ,אז דאס איז וויבאלד זיין
צוזאמענגעשפרעך ווען יעדער דערציילט זייער ערפארונג, הויפט מורה דרך אין עבודת השי"ת איז
שאלות און תשובות איבער'ן לימוד חק לישראל ,און דאס דערנאך שרייבט געווען דער מעזריטשער מגיד וואס ער
איז געווען מגדולי תלמידי הבעש"ט זי"ע,
געט אונז דעם צוזאמענארטיגן שטופ אויף ווייטער. ווייטער דער דערפאר האט ער זיך גערעכנט אלס דער
רוחניות'דיגער אייניקל פונעם בעש"ט הק'
מעזריטשער מגיד
זי"ע.
הייליגע אייניגע
ווי אויך איז באקאנט אז דער הייליגער
די וואכן ריקן זיך שוין און דער שיעור גייט בס"ד אן אין פולן אנווייזונדער ווי אזוי דער בעל התניא זאל
קראפט ,און אט אט הייבן מיר שוין אן ספר דברים.
זיך פירן.
ינ.ג. א דאנק פאר אלע אייערע חשוב'ע פעולות. "איבריג ארויסצוברענגען וואס דער בריוו
ברוקלין לערנט אונז .דער לימוד 'חק לישראל' איז
8 געווען א קביעות'דיגער טעגליכער לימוד
ביי אונזערע רבי'ס תלמידי הבעש"ט זי"ע
יישר כח מפעל חק לישראל ותלמידיהם אחריהם נבג"מ ,און פאר אונז
כלל ישראל אידן ,בלייבט נאר איבער
איך בין פון די אידן וועלכע פלעגן לייידער נישט צופיל צו גיין אין זייערע וועגן און קובע זיין צו
מחשיב זיין דער געוואלדיגן לימוד חק לישראל ,און אין ליכט לערנען "מדי יום ביומו" דעם טעגליכן
פון אייער גליון האב איך ב"ה באקומען דעם 'השגה' וואס
דאס באדייט לערנען חק יעדן טאג און אירע געוואלדיגע שיעור אין חק".
מעלות ,און א דאנק דעם בין איך זוכה צו לערנען יעדן טאג
דעם שיעור אוין חק ,און איבריג צו זאגן אז דאס שטעלט מפעל החוק :נתייסדה לע"נ רבותינו הק' שושילתא דדהבא לבית צאנז ,שעודדו את צאן מרעיתם להתדבק
בלימוד הק' "חק לישראל" בכל יום ויום
דער טאן פון מיין גאנצן טאג.
ה"ה מרן קוה"ק רשכבה"ג בעל הדברי חיים זי"ע אבד"ק צאנז ,בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי אהרן אבד"ק צאנז בנו מ"מ מרן
א יישר כח מפעל חק לישראל. הרה"ק רבי אריה לייבוש זי"ע אבד"ק צאנז ,בנו מ"מ מרן הרה"ק רבי מרדכי זאב זי"ע הי"ד אבד"ק צאנז ,בנו מרן הרה"ק
ידידכם ()- רבי ברוך זי"ע הי"ד אבד"ק גריבוב ורב הצעיר בצאנז.
זכותם הק' וזכות כל הצדיקים הק' שיסדו וחזקו את לימוד הקדוש הזה יגן בעד כל הלומדים החשובים
להתברך בכל מילי דמיטב ויתקיים ברכת הצדיקים פרנסה בשפע רב ובנקל
MIFAL HACHOK | 991 WILLOUGHBY SUITE 200 BROOKLYN NY 11211 | 718.506.9365 | [email protected]
| גדול מרבן שמו |
דער גאון בתורה
וגדול בנסתר ,דער
רב ,ראש ישיבה,
מפפומאנסנהוקחגזאםהוצ"ןועקמקז"קררוילבביהל–
דער "רמ"ע מפאנו"
פרק א' יינער פון די גאר בארימטע גדולי ישראלא
"זה ינחמנ"ו ממעשנו וואס האבן אויפגעשיינט דעם האריזאנט
ומעצבון ידינו" אין איטאליע ,איז דער הייליגער גאון און
אין יאר ש"ח האט אויפגעבליצט א ליכטיגקייט אין שטוב פון רבי יצחק מקובל אלוקי דער רמ"ע מפאנו.
ברכיה מפאנו ,אין שטאט באלאניע אין איטאליע ,ווען עס איז אים געבוירן ער איז געווען אן איש האשכולות מיט
געווארן א יונגעלע וועמען ער האט א נאמען געגעבן מנחם עזריה .ר' יצחק גאר גרויסע פעאיגקייטן :ער האט געדינט אלס רב און
ברכיה האט אריגינעל געשטאמט פונעם קליינעם היסטארישן איטאליענעם ראש ישיבה; ער האט פארפאסט צענדליגער בארימטע
שטעטל פאנו ,און אצינד האט ער געוואוינט אין באלאניע ,וואו ער איז געווען ספרים אויף תורת הנגלה און אויף תורת הנסתר; ער איז
פאררעכנט פאר איינע פון די אנגעזעענע שטאטסלייט ,און האט געשטאמט געווען באפריינדעט מיט אזעלכע לייבן ווי דער הייליגער
פון די בארימטע מיוחס'דיגע "פאנו" פאמיליע ,וואס זענען געווען פאררעכנט בית יוסף און דער הייליגער רמ"ק; ער האט זוכה געווען
אז ס'איז געווען "תורה וגדולה התאחדו על שולחנו",
אלס "שרים וסגנים". און ער האט געהאט אן אומגעהויערער השפעה אויפ'ן
אין יאר שכ"ז זענען די אידן פארטריבן געווארן פון באלאניע ,און דאן
האבן זיי זיך באזעצט צוערשט אין מאנטאווע ,און דאן אין שטאט פירארא איטאליענער אידנטום – אנגעהויבן פון אלס בחור!
(וואו עס האט יארן שפעטער געוואוינט דער בארימטער גאון רבי יצחק לעבנדיג אינעם דור פון אזעלכע גרויסע לייבן ווי
לאמפרונטי זצ"ל ,בעל "פחד יצחק" ,וועמען מיר האבן אויספירליך באשריבן דער הייליגער אריז"ל און רמ"ק ,בית יוסף און מבי"ט,
האט פארט דער רמ"ע מפאנו ארויסגעשטארט מיט
אינעם מ ָאמענט ,חג הפסח תשע"ו). זיין אייגנארטיגקייט און גדלות אין אלע הינזיכטן,
דער קליינער מנחם עזריה האט בליץ שנעל ארויסגעשטארט אלס אריינגייענדיג אין אידישער היסטאריע אלס אן
פלייסיגער לערנער ,און האט זיך אנגעפילט זיין זאפאס מיט גמרא און הלכה,
ווערנדיג ברייט-בארימט אלס אויפגייענדער שטערן אינעם דעמאלטיגן אנערקענטער אויטאריטעט לשעה ולדורות.
איטאליענער גאס וואס האט געשפרודלט מיט תורה און חכמה .ער האט לאמיר זיך באקענען מיט אט דעם גדול ,וואס אפילו
געלערנט ביי הגאון רבי ישמעאל חנינה פון וואלמאנטאנא (,)Valmontone נאך זיין פטירה האט נאך נאכגעפאלגט א פאלעמיק
וואס האט זיך מוסר נפש געווען אין באלאניע ווען די אינקוויזיציע האט דארט
אנגעהויבן צו פייניגן די אידן ,און ער איז שפעטער אנטלאפן קיין פירארא, איבער זיין צורה ,ווי מיר וועלן אי"ה זען שפעטער.
וואו ער איז געווען פאררעכנט אלס איינע פון די גרויסע אנערקענטע רבנים,
תמוז תשע״ט 40
הרב שמעון שלמה זילבער
אן אור-אלטער טויער אינעם היסטארישן שטאט פאנו
הערליכע פאנאראמע פונעם אלטן איטאליענער שטאט באלאניע און דער שפעטערדיגער רב פון פירארא ,רבי
יצחק לאמפרונטי בעל "פחד יצחק" ,ברענגט
די אור-אלטע היסטארישע שול אין פירארא ,וואס איז שוין אריבער פינף הונדערט יאר אלט דארט אראפ זיינס א פסק (אין ערך "חליצה").
דער רמ"ע מפאנו ברענגט אים אויך אראפ
פאנו ,מגדולי רבני מאנטאווע און ווענעציע, עטליכע מאל אין זיינע תשובות אלס "מורי ורבי"
וועמען ער דערמאנט זעלבסט ביים הקדמה
צום ספר "פלח הרימון" ,ווי פאלגנד" :זכות מורי אויסער זיין גדלות בתורת הנגלה ,האט ער (שו"ת הרמ"ע מפאנו סי' ל"ב וסי' קכ"ג).
הר"ר עזרא נר"ו איש מנטובה וצדקתו לעולם אויך אנגעהויבן צו לערנען תורת הנסתר ביי גאר זייענדיג קנאפע זיבעצן יאר אלט ,איז אים
גרויסע לייט ,אנגעהויבן ביי הגאון רבי עזרא געשען אן אומגליק ווען א הויז איז איינגעפאלן
און זיין טאטע ר' יצחק ברכיה איז דאן טראגיש
אומגעקומען .מנחם עזריה האט דאן גע'ירשנ'ט
זיין טאטנ'ס פארמעגן ,און זינט דאן האט ער
זיין גאנצן לעבן געשטיצט אנדערע און געטיילט
צדקה מיט א ברייט האנט.
דער גאון ,צדיק און עושר רבי יצחק פואה
זצוק"ל ,וואס איז דאן געווען א רב אין דער
בארימטער איטאליענער אידישער שטאט
מאנטאווע ,און איז געווען פאררעכנט אלס
איינע פון די גרעסטע רבנים אין איטאליע –
און איז נספד געווארן גאר גרויס דורכ'ן רב פון
ווענעציע ,דער מהרשי"ק ,הגאון רבי שמואל
יהודה קאצינעלנבויגן זצוק"ל ,א זון פונעם
מהר"ם פאדווא (הובא בספרו "שנים עשר
דרשות" ,הדרש החמישי) – האט גענומען דעם
יונגן גאון אלס איידעם פאר זיין טאכטער הרבנית
רחל ,און דער איידעם ברענגט אראפ דעם שווער
עטליכע מאל אין זיינע תשובות (שו"ת הרמ"ע
מפאנו סי' ל"ב וסי' פ"ו).
תמוז תשע״ט 41
| גדול מרבן שמו |
טיפישער פאנאראמע פונעם הערליכן האפן-שטאט ווענעציע דער ציון פונעם הייליגן רמ''ק אין צפת
איטאליע ,אן עיר מלאה חכמים וסופרים ,און רבי ישראל סרוק זצוק"ל ,האט אנגעהויבן תעמוד ,שהכניסני מנעורי לחצר גינת ביתן
שוין דאן – זייענדיג א יונגערמאן פון אומגעפער ארומפארן איבער פילע לענדער אין אייראפע החכמה החביבה הזאת" ,וואס לויט מאנכע איז
דרייסיג יאר אלט – איז זיין נאמען ארויס אלס צו פארשפרייטן תורת האר"י ,און זייענדיג אין ער גאר געווען זיין פעטער .רבי עזרא האט מיט
גדול בתורה און ער האט גאר באוויזן איינצופירן איטאליע האט ער געלערנט מיט'ן רמ"ע מפאנו אים געלערנט תורת הקבלה לויט'ן מהלך פונעם
פילע תקנות פאר'ן טובה פונעם ציבור ,און ער די מהלך פונעם אריז"ל אין תורת הקבלה ,און ווי הייליגן רמ"ק ,וואס זיין מהלך אין קבלה איז דאן
האט באשטימט א סדר התפילות כמנהג איטאליע דער רמ"ע שרייבט אין זיינס א ספר (אם כל חי
(עי' שו"ת רמ"ע מפאנו סי' כ"ה) , ,און מ'האט זיך ח"א ,סי' י"ז)" :כך הוא קבלת האר"י זצ"ל מפי געווען אנגענומען אין איטאליע.
מורי הר"ר ישראל נר"ו ,אחד מגדולי תלמידיו, אזוי אויך האט ער געלערנט תורת הקבלה
שוין דאן געוואנדן צו אים איבער כלל-ענינים. שזיכנו להרבה גופי תורה" .דער בעל "באר שבע" פונעם הייליגן רמ"ק זעלבסט ,וואס האט אים
אזוי אויך האט ער דארט איינגעפירט ,נאך שרייבט אויך אינעם הקדמה צו זיין ספר ,אז גאר געשיקט זיינע ספרים קיין איטאליע ,ווי
אלס בחור ,אז מ'זאל אויפשטיין פארטאגס צו דער רמ"ע מפאנו האט מעתיק געווען פון זיינע דער רמ"ע מפאנו דערציילט זעלבסט (בספרו
זאגן סליחות ,און ווי זיין בארימטער תלמיד כתבים דאס וואס ער האט געהאט אראפגעשריבן פלח הרימון)" :כי כאשר הגיעה לאזנו רב חשקי
בעל "מעבר יבק" איז מעיד" :והראשון לדבר הנמרץ לאחוז בחכמה זו ,שלח לי ספר הפרדס
שבקדושה זה ,היה מורי הגאון מפאנו זצוק"ל, פון רבי ישראל סרוק. ע"י אחד מתלמידיו ,ושמחתי בו ,ומשם נפקחו
שהוא בבחרותו התחיל להנהיג בויניציה בק"ק אזוי ארום איז דער רמ"ע מפאנו עיני לתור לי מנוחה בשאר חיבוריו אחרי שהוא
איטליאנו יצ"ו ,לקום באשמורת ,ואחריהם אויסגעוואקסן צו זיין איינע פון די גרעסטע
החזיקו הרבה יחידים מקהילות איטליה ,ישמרם מקובלים אין זיינע צייטן ,און ווי דער נתבקש בישיבה של מעלה".
ה' ויקבל תפילתם ברחמים" (עי' ספר מעירי מערקווירדיגער גאון ,חכם און מקובל רבי יוסף דאס זעלביגע זאגט עדות דעם רמ"ק'ס זון,
שלמה דילמידיגו זצוק"ל שרייבט אויף אים ,אז הגאון המקובל רבי גדליה קורדווירו זצ"ל ,ווי
שחר). ער איז געווען דער "רבן של כל מקובלי ארצות ער שרייבט אינעם הקדמה צום ספר "אור נערב"
עטוואס שפעטער האט ער זיך פון זיין גרויסן טאטן גאר ווארעם איבער'ן רמ"ע
אריבערגעצויגן צום היסטארישן אידישער המערב". מפאנו .לאמיר ציטירן זיין וואונדערליכן לשון:
איטאליענער שטאט רעזשיא (Reggio "ומצאתי את החכם השלם הרמ"ע מפאנו נר"ו,
,)Emiliaוואו עס האבן שפעטער געוואוינט בכל בית אבי נאמן הוא ,אשר אהב לכתוב לו רובי
אזעלכע בארימטע איטאליענער גדולי ישראל
ווי דער מהר"י באסאן און זיין שווער דער ראש אבער דער רמ"ע מפאנו איז אייגנטליך תורותיו ,בהם דבק מאוד לאהבה".
המקובלים רבינו בנימין הכהן (וואס זיי ביידע געווען א מושלם בתורה ובחכמה ,און אזויווי זיין עס איז וויכטיג צו באטאנען ,אז מיר רעדן
זענען דערמאנט געווארן אינעם סעריע "עט גדלות אין תורת הנסתר איז געווען זיין גדלות דא פון א צייט ווען ער איז נאך געווען א קנאפע
סופר מהיר" ,ביים פולמוס פון זייער תלמיד - צוואנציג יעריגער בחור ,וויבאלד אין יאר ש"ל
דער הייליגער רמח"ל) ,דער הייליגער בעל אין תורת הנגלה. איז דער רמ"ק שוין נסתלק געווארן ,ווען דער
"זרע שמשון" ,און נאך .דארט האט דער רמ"ע ווען ער איז געווען ארום זעקס-און-צוואנציג רמ"ע מפאנו איז נאך געווען בלויז 22יאר אלט!
מפאנו אויך געפירט א גרויסע ישיבה ,און אסאך יאר אלט ,אום זומער שנת של"ד ,האט ער גולה עווענטועל האט ער אנגעהויבן צו לערנען
געווען למקום תורה קיין ווענעציע ,וואס איז קבלה אויפ'ן מהלך פונעם הייליגן אריז"ל,
דאן געווען דער אידישער הויפט-צענטער אין נאכדעם וואס זיין בארימטער תלמיד ,הגה"ק
תמוז תשע״ט 42
הרב שמעון שלמה זילבער
דער אור-אלטער אידישער איטאליענער שטאט מאנטאווע ,ווי געזען פונדערווייטנס
א גאס אינעם אידישן קווארטל אינעם דער ציון פונעם הייליגן בית יוסף אין צפת תלמידים זענען געקומען צו פארן קיין רעזשיא
איטאליענעם שטאט רעזשיא כדי צו לערנען אין זיין ישיבה.
אפילו דרוקן חשוב'ע ספרים פון די בארימטע
האט נישט עספיעט ארויסצוגעבן ביי זיין לעבן, גדולי הדור אין זיינע צייטן. עווענטועל האט זיך דער רמ"ע מפאנו
און ער האט געצאלט טויזנט גאלדענע רענדלעך אריבערגעצויגן צום שטאט פון זיין שווער,
פאר'ן רמ"ק'ס אלמנה כדי צו קריגן דעם ספר נאך זייענדיג א קנאפע דריי-און-צוואנציג דער עיר ואם בישראל מאנטאווע ,און דארט
"אור יקר" אויפ'ן זוהר ,בכתב-יד-קדשו פונעם יאר אלט ,ווען ער האט נאך געלערנט תורה אין האט זיך הערשט אנגעהויבן דער גלאררייכער
רמ"ק ,כדי ער זאל עס קענען דרוקן .ער האט פירארא איידערן אנקומען קיין ווענעציע ,האט עפאכע פון הרבצת התורה און הרמת קרן התורה
אפילו געשיקט געלט צום הייליגן בית יוסף, אים שוין דער הייליגער בית יוסף באאויפטראגט דורכן רמ"ע מפאנו .ער האט דארט געעפנט א
הגה"ק רבי שלמה אלקבץ זצוק"ל ,און דער מיטן דרוקן זיין וועלט-בארימטן פירוש "כסף גרויסע ישיבה ,וואו אהין מ'האט געשטראמט פון
אלשיך הקדוש ,וואס אלע פון זיי האבן געוואוינט משנה" אויפן רמב"ם ,און דער בית יוסף האט אלע עקן לאנד כדי צו לערנען ביי אט דעם ריז
אין צפת צוזאמען מיט'ן רמ"ק ,אז זיי זאלן ממליץ געוואוסט אז מ'קען זיך פארלאזן אויף אים אז די בנגלה ובנסתר .דארט האט ער פארפאסט זיינע
זיין ביים אלמנה אז זי זאל אים שיקן דעם ספר ארבעט וועט דורכגעפירט ווערן ווי עס באדארף וואונדערליכע ספרים בכל מקצועות התורה ,און
פון איר גרויסן מאן ,אז ער זאל עס קענען דרוקן. צו זיין .אין א בריוו צום יונגן רמ"ע ,טוט זיך דער דארט האט ער אויפגעשטעלט גרויסע תלמידים
דער אויבנדערמאנטער זון פונעם רמ"ק ,רבי אלטער גדול הדור – דער בית יוסף – ווענדן מיט וואס זענען נאכדעם געווען בארימטע רבנים אין
גדליה קורדווירו ,שרייבט אויך אינעם הקדמה די פאלגנדע טיטלען" :אלוף התורה ,למרבה איטאליע ,איבערלאזנדיג א שטעמפל לדורות
(שם) אז דער רמ"ע מפאנו האט זיך אפגעגעבן המשרה ,רבה דעמיה ,מדברנא דאומתיה ,החכם
מיטן מגיה זיין און איבערדרוקן די ספרים פון עולם.
זיין גרויסן טאטן ,א שטייגער ווי דער בארימטער השלם"!
דאס זעלביגע האט פאסירט שפעטער מיט פרק ב'
מוסר-ספר "תומר דבורה". די ספרי קבלה פונעם הייליגן רמ"ק ,וואס ער
ער האט געקריגן נאך כתבי-יד פונעם העמיד
רמ"ק ,פון פריערדיגע מחברים ,און אדאנק דעם תלמידים
האט ער ארויסגעגעבן א פירוש אויף "איכה", הרבה ,ועשות
פון הגה"ק רבי אברהם גאלאנטי זצוק"ל ,און ספרים עד
מהר"י אבן שועיב .ער האט אויך ארויסגעגעבן
דעם ספר "נעים זמירות ישראל" ,וואס ער האט אין קץ
צאמגעקליבן פון זיין רבי'ן הגה"ק רבי ישראל
ווי געזאגט אויבן ,האט דער רמ"ע מפאנו
סרוק זצוק"ל. זוכה געווען אז תורה וגדולה התאחדו על
שולחנו ,און אזוי ארום האט ער געקענט לערנען
תורה אן קיין דאגות ,שרייבן וואונדערליכע
חיבורים ,אוועקשטעלן גרויסע תלמידים ,און
אבער דאס איז נאר געווען א טיפה מן
הים ,אנטקעגן די פילע ספרים וואס דער רמ"ע
תמוז תשע״ט 43
| גדול מרבן שמו |
הועתק והוכנס לאינטרנט מפאנו האט זעלבסט געשריבן ,און טאקע בכל
www.hebrewbooks.org מקצועות התורה :ספרי הלכה ,שאלות ותשובות,
תורת קבלה ,און פיוטים .עס איז אנגענומען
ע״י חיים תשס״ט אז ער האט פארשריבן ארום דרייסיג ספרים,
אבער נישט אלע ספרים זענען פארבליבן ביז'ן
י""11י■ ׳סיזויוויווז^י^ווןוןוןו^ןור היינטיגן טאג ,געוויסע ספרים זענען נאך בכתב-
יד ,און פון געוויסע ספרים זענען נאר פארבליבן
שחיני הקכס הגדיל המקיכל ה^(להי כמה״רר מנחסועתה
רעשטלען וואס זענען ערשינען אין דרוק.
עמנואלשכדבסתקידס ־-כס צווישן זיינע בארימטע ספרים ציילן זיך די
מקדש יניסף עליי הפירש ייקי^ ״•יי כשש פאלגנדע" :אלפסי זוטא" -וואס דארף צו זיין
א קיצור פונעם רי"ף ,און דער הייליגער חיד"א
.יואל משה איז מעיד אז ער האט עס געזען ,אבער עס איז
נאר ערשינען איין קליינע טייל אויף ברכות;
שהיציא לאיר תעליייייג הי!ליף התירני הכקייד "שו"ת רמ"ע מפאנו" – אויף ד' חלקי שו"ע;
כמדילג יכמעלייג פהליפיק י^רJל’' J ,מפענק "עסיס רמונים"" ,פלח רימון" ,און "שפת אמת"
צפ!נייג ינכעריי^ אליי Jליייי • Jה׳ה גייה״רר – וואס איז א קיצור ,ביאור און פירוש אויפן
חשה כן הר׳ר שלייה הלי* יל״הה • יייליד׳ ע־ד יסודות'דיגן קבלה ספר "פרדס רימונים" פונעם
הייליגן רמ"ק; "גלגולי נשמות"; "נעים זמירות
יאס כישראל ק״ק פרנהפו־רט • ישראל" – פון זיין רבי'ן רבי ישראל סרוק ,מיט
א מאמר מילואים פון אים; "ימין ה' רוממה ימין
ומקום החנותו ומושיבו ל לי; במדינת פודי ה' עושה חיל" – אויף סדר הקפת לולב; "כנפי
נק״ק זאלקיוא יונה" – כוונות וואס מ'דארף אינזין האבן ביים
דאווענען; "שבעים ושתים ידיעות" – וואס איז
נ ל ^ ס נני ע השותפי׳יהיד׳כן מיה׳רר ’ירדכיזלל אן אריינפיר צו קבלת האריז"ל; און נאך אסאך.
שמיאלכרחשה הלדשליסא אבער אממערסטנס איז ער בארימט מיט זיין
פונדאמענטאלע ווערק "עשרה מאמרות" ,וואס
ב שנ ת כיאת יכא אהי^ ז 1ץ ק ק ך ע ן לפ״ח באשטייען פון צען גאר יסודות'דיגע מאמרים אין
קבלה ,און זיי זענען אפילו ערשינען אין דרוק אין
; יי אנדערע יארן און אונטער אנדערע נעמען .דארט
צייגט זיך ארויס דער ספעציעלער גרויסקייט
המאורות דו4ד> ,ים דרבגיש דם •' פונעם רמ"ע מפאנו ,וואס איז באצייכנט געווארן
?הרקי־ז אוך;:־:יז^%,,י־^־^!י ־יי אלס גרעסטער מקובל אין זיין צייט ,אין דעם
-V.-?_?•>/
טייל פון אייראפע.
־'•.Jי ׳; ־ ׳•; ,/..־•־■;:״"<irי
ר-י ר ג' ' • #י ' י ׳: ׳׳>׳ ג^■ • Cי.; y . - V « 11
nנ> n Iז U. iו . nר^1 1 ■:ל^'^:-זל:״ ^rntTi דער רמ"ע מפאנו האט אויך אוועקגעשטעלט
גאר בארימטע תלמידים ,וואס זענען שפעטער
״ ר| מירי ״ז געווען רבנים אין איטאליע און זייערע חיבורים
זענען קלאסישע ספרים אינעם אידישן ספרים-
/. שאנק .זיין בארימטסטער תלמיד איז געוויס
הגה"ק רבי אהרן ברכיה ממאדענא זצוק"ל ,פון
■•; J .... : מת.ר»סיא 1fn *■vTA־;ץ ; ;/׳— . ,לל.,,יא* וי-ל^ל? :מ שער-בלאט פונעם ספר שו''ת הרמ''ע מפאנו די רבנים אין מאדענא און דער מחבר פון אסאך
»>vr״ St/^ Jזי■•'ד^.:־!^ ;י^ 1 ספרים ,צווישן זיי דער בארימטער ספר "מעבר
'>’ »«' "■ -׳ל •iיי , הועתק והוכנס לאינטרנט
www.hebrewbooks.org יבק".
!’א־ 3 ^ 0 ^-'4י'ייי*’“יי="'־׳ J״»”4ז ^ ׳* fe1ל און אזוי אויך:
| ■•?■/?y > ) i ' i • I l y m y M ^ /פ » « » W - Vי י י • * » •r y wי « ז הגה"ק רבי משה קאזיס זצוק"ל ,פון די
V ■k, iד^&^VןVן)יtiן ,-» ■^W iוו* 1דן »יוי? .יז^ י״״'״**י־יי*ז•♦reי1יי#.י*יי^,י ' ; רבנים אין מאנטאווע און דער מחבר פון א סעריע
^ •■*.ייי 1״ירד»1ר• דיר י י /;,> •/.■. I׳
_ ___ ■ \^-׳ י .יי י’׳״י •W-.י■ F^V■/יצח?לומברוזו;«4.יי»״״״יחו
.S^,: c h 41׳.; /,fj14w f יגי) מ י• - f > • • ♦- - ■-
«>;?ל ^^ * .Vי■A :*vי 5 ‘a־) ^ ’S■■■a־'! ־; v ־״־»•■■■{,ערי׳'
c4לי'■‘־י ל: ספר 5יוכ<י >t״•H «> at
■. V
!^ V t .-־!'■ ,:־■ !.•i׳, c n i 8-י .תרב© aו1י׳נאג!ן ׳* (Nפ ן ; כ ת ; ע ק יי׳גין!•ס^^ג׳■׳
mד י ל ז י ' ־5■: P '5041
\ r־ז\ דל ו*־ [ /ל•׳. , •': ♦*ייסדי*׳ףיו>י ^׳ןנ»»ייי אהרן ברכיהגניי״*ימשד!
ז"א י * Cל■ ?;**׳•־זאלבאשזז
על-יבא א; מ מו דינ ה י;60, •15ל גי גי 0י0ין •תנס 07fp Jג»>׳»ד עת ניס
׳• 01קידתו 1Vaיסעד סלא גינ» מ0בד i migדעת■ pSpi
m ^ '/9
ד§ון גר׳■. •', <.-׳■■?^■•׳►♦11*1 א!ש״פלתד'א•מלזתי־®י •■אתייי•׳אאישפ>תי רשנפניתית•ער»ק»א•תיין••אכיתי»נ3ד
'4
Vל־;; ר ו ד ע י צ ח Y^f5 r שנ ת לא עתר ענן הקטרת־ ’• h iסעי דיוס-ס■ סלז א׳ סדי
פטוםהקטרת■ יולקב־סמניקרבזתענית; ילק>
״ עפנה הי ^ ; כ' נ ^ו־-ין^
ר,יg..לא'%1נ;יר•'fת*־קי..B..־.-.ר''•..•j■^.’1?.׳.»■tו/.C-#י■'.״׳2־ JrJ.1■,־\V«Trל•,י,ן.ד"■•;P■■;■.י״'.•,1.■2׳»י,,'.׳־7:.-״f'.:S..ד•<•>'ל;«,י׳ סעיי® ד ב י כ ה ! יד לפ״ין מנחת אהרן■ »נאתיונ»י0ע«סייים מפסוקיאע־ך •ק;0י׳
הועתק והוכנס לאינטרנט נעייתיתאסנס^ יניא• •ספי נאו סנסי •ניני דניים o'OJHB
www.hebrewbooks.org ■ /לעניןסעסס אסי נא! נגתנאסתיסןסיס c’pippi
ע״י היים תשס״ט ^ , .נסאסיית טהזי« אלס Pa 0 .. i
*i״•^^4-- «j s י■■';י ! !oopזאןגסקדסת •ינ ס מ סניכ מ סיג >עעלתי0ל סספי סגכנד
'; .׳'י
\■■
■׳־■r<y . ppgt 0ק1יא ויטעם לתני גיעס דניי׳ ואל ׳קין נתינתמו •
>^■'Vi '•>-, ' \ '''. '■‘ “ji 1 ר■ .-יtי,, c'-־״*’,־לי£*£..-/־»-־.־V,׳>■•»,׳■<•״י ■י»
־ .אסייוסגננסנסליסוינאגסלוס i
׳ ?4 .
׳, *■-ת '׳■■<“-־■-׳< ^ 'פה מנטובה
^) ,׳'<..;:-f׳,׳;■;0'- *. י’ VVV.בינום « ״ '•■:
>?•>'ל jj ־■{<;% ^י>.(.וי^ וזיי^יי* וד ^1ץ
^j!: ^,.
א; י rיד^-י־@׳* ד 'ייי^ י«ימי גידולי מיזסמ<i?fך-־•5ל /.- ^ I i״i מחת rJeroיימייית איי מי ייייכיש פ י ר ר ^ ^ ן ^ ך ן
1דיל< 0וי 1ם ^ ס H J X T J Uידים הירי ייתעלה הדיי לעד חייו :
Iי־"
יייייי ריויז ״ ^ חינ ד ^ ד ^ חו י ש ר I nx%
נרעש מית פייןן ינשיא פגיםנמהר יהוירSkid®.םפי«1ד.
-ד;״ I ' l i g j g i i ;,הנהן טנוגייייא ^ " ,:f 1
— ■ ■־ ".׳ ■ > ״ ״•.״ %י ״^44 ובנו ינו > ‘
•• . . .
,;•,דז/ ■1
• i> t‘- k
שער-בלאט פון ספר זרע יצחק ,להגה''ק רבי שנת ישא נלבה מאת ״׳ יצדיןה מאלה• י ׳ ש ע ו
יצחק למברוזו זצוק''ל רב-הראשי פון טוניס
i/M fl
* Io M a n t o v A} C t»licenx^de S0f t f U r i .׳ ^ א י
'iS K V . %
W,vWwWw.h^rcwbooks.orgמעבר יבק ,וואס ספר פ׳ון שער-בלאט
ע״י חיים תשס״ז
איז נאך ערשינען בחייו פונעם מחבר
הויפט-רב פון טוניזיע און בעל "שו"ת זרע יצחק"
און נאך ספרים. לומדישע ספרי "חידושי רבינו משה קזיס".
הגה"ק רבי אליעזר נחמן פואה זצוק"ל
הגה"ק רבי יחיאל מילי זצוק"ל ,מגדולי אבד"ק מאדענא ,פון די גרעסטע מקובלים אין
חכמי איטאליע און בעל "תפוחי זהב" – א קיצור זיין צייט (און דער רבי פון הגה"ק רבי משה
פון ספר "ראשית חכמה" (עס איז אינטערעסאנט זכותא זצוק"ל) ,בעל "מדרש בחידוש" און נאך
צוצוצייכענען ,אז אין דעם ספר – געדרוקט אין
מאנטאווע שנת שפ"ג – איז צום ערשטן מאל ספרים.
ערשינען אין דרוק דעם בארימטן פיוט "בר הגה"ק רבי יצחק למברוזו זצוק"ל ,דער
יוחאי").
הגאון רבי יעקב למברוזו זצ"ל ,וואס האט
תמוז תשע״ט 44
הרב שמעון שלמה זילבער
אין זיין ספר ברענגט ער אראפ (סי' ע') אז ער הועתק והוכנס לאינטרנט
שניידט זיך די בארד על פי קבלה ,און ער איז
אזוי אויך מעיד אויפן רמ"ע מפאנו און זיינע 3 www.hebrewbooks.orgפו
תלמידים! דאס איז אן ערשטהאנטיגער מקור פון ע״י חיים תשס״ט
א תלמיד פונעם רמ"ע מפאנו'ס איידעם ,און דער
רמ"ע מפאנו'ס בארימסטער תלמיד ,וואס זאגט תפו חי זד31
עדות אז זיי אלע פלעגן זיך שערן די בארד. והוא קיצור טוב ערב ומועיל הרבה מאד ■ .
דאס זעלביגע ווערט אויך אראפגעברענגט מספי ראשית חכמה .אשר
דורכ'ן אויבנדערמאנטן מערקווירדיגן גאון און המופל' כחמבורהור׳היגראוןיחיאל |
מקובל רבי יוסף שלמה דילמידיגו זצוק"ל ,וואס קוהפות מידי זצ״ל עם י*
איז אויך געווען אין איטאליע און האט געלעבט הגהות נכבדים .מאירים כספירים .מהרב
אין די צייטן פון די תלמידי הרמ"ע מפאנו ,און
ער זאגט אויך עדות אז דער רמ"ע מפאנו האט הגדול כמוהר״ר ד ו ך יצ״ו בכמוהר׳ר אריה J( |7
זיך געשערט די בארד .און צולעצט ,ווערט דאס
אראפגעברענגט אויך אין שו"ת חתם סופר ,וואו ,אשיי הגבר אשי יתמיד קריאתו בו ^ 1 4
ער זאגט איבער די אויבנדערמאנטע הגדת עדות. דבר יום ביומו .לבא לידי מעשה :
די ערקלערונג דערויף איז אז זיי האבן געהאלטן
אז חוץ-לארץ איז נישט גענוג חשוב און ראוי אז הובא לבית הרפוס כהשתדלות חבירים^,נמניס^ .
לדבר מצוה ,כדי לזכות את הרביסף^ה׳ר־^^^
מ'זאל טראגן אין איר דעם דיוקנא קדישא.
שזכות הרבים וזכות ה׳ המחבר יגן עליהם
בבנים ובני בנים^ דשנים ורעננים'■ ,וחעףר\'
?'^!^ל^׳^׳יי^^-יבידס יצלח אכי׳׳ר I :
פון דער אנדערער זייט ,איז דער גאון און
מקובל רבי יוסף אירגאס זצוק"ל ,אבד"ק ליוורנו * nswגירבה■ע-א
ובעל "שומר אמונים" הקדמון ,ארויסגעקומען
אין זיין ספר שו"ת "דברי יוסף" גאר שארף שנת ת ע ר׳ ב לפ׳ק
קעגן דעם "באר עשק" ,און ער ברענגט דארט
אראפ אן הגדת עדות פון זיין רבי'ן הגה"ק רבי בדפוס ^הציוני׳* של ר׳ דוד עי ראן הי׳ו
בנימין הכהן זצוק"ל ,ראש המקובלים באיטאליע
(שווער פונעם מהר"י באסאן ,ווי דערמאנט בילד פונעם הייליגן חתם סופר שער-בלאט פון ספר תפוחי זהב,
אויבן) ,אז ער האט געזען א בילד פונעם רמ"ע להגה''ק רבי יחיאל מילי זצוק''ל
אינעם היסטארישן שמועס אויב ער איז געגאנגען
מפאנו און ער האט יא א פולע בארד. מיט א בארד אדער נישט. געדרוקט א תנ"ך (ווענעציע ,שצ"ט) מיט זיין
די דאזיגע עדות'שאפט פון גדולי ישראל פירוש "מלא כף נחת" ,וואו ער זאגט אויך עדות
וואס האבן געזען א בילד פונעם רמ"ע מפאנו אויבערפלעכליך דארף דאס צו זיין א מאדנע אז זיין רבי ,דער רמ"ע מפאנו ,האט פארמאגט
מיט א בארד ,האט פארגעזעצט במשך די פראגע :א רב בישראל ,זאגאר א בעל-מקובל, א מגיד פון הימל .אט איז זיין לשון (ספר איוב,
קומענדיגע דורות דורך אזעלכע אידן ווי דער זאל נישט טראגן קיין בארד? אבער אין פאקט, ריש פ"ג)" :אך שמעתי זעיר שם מפי מורי הרב
הייליגער מנחת אלעזר פון מונקאטש זי"ע, זענען געווען צייטן וואס געוויסע רבנים – בפרט הרמ"ע ,ואשמע קול מדבר אליו בקומו בחצות
הגאון רבי אליהו משה פאניזיל זצ"ל חכם באשי אין איטאליע – האבן נישט געטראגן קיין בערד, לילה לעסוק בתורה ,ותסמר שערת בשרי ,אף כי
און ראשון לציון אין ירושלים ,און נאך אסאך און עס זענען דא פילע עדות'שאפטן אז דער
(עי' בספר "תולדות רבינו מנחם עזריה מפאנו" אלי דבר יגונב ואירא בהחבא ,ודי בזה".
[פיעטרקוב תרס"ד] שהאריך בזה ,ועיעו' בשו"ת רמ"ע מפאנו האט נישט געטראגן קיין בארד. הגה"ק רבי יצחק ברכיה מפאנו זצוק"ל,
יביע אומר ח"ט יו"ד סי' י' שהביא הרבה מ"מ דא שטעלט זיך די שאלה :מיר ווייסן דאך מחכמי ורבני מאנטאווע און אן איידעם ביים
אז על פי קבלה איז גאר הארב דאס שניידן די רמ"ע מפאנו ,בעל "חנוך לנער" אויף מסכת
בנידו"ד). בארד ,און דערפאר האט מען זיך טאקע געפירט
אזוי אויך איז באקאנט דאס וואס דער ביי חסידים ואנשי מעשה אז מ'שטיצט גענצליך אבות.
הייליגער צאנזער רב זי"ע האט זיך אויסגעדריקט נישט דאס בארד ,און וויאזוי קען זיין אז דער און נאך אסאך גרויסע תלמידים.
דערוועגן" :וויאזוי קען מען זאגן אז דער רבינו רמ"ע מפאנו זאל זיך האבן געשניטן זיין בארד?!
מנחם עזריה האט נישט געהאט קיין בארד? אז די אלע פראגעס זענען שוין אויסגעשמועסט פרק ג'
מ'לערנט א שטיקל רמ"ע מפאנו זעט מען דאך געווארן באריכות דורך רבנים במשך הדורות,
ווי דורך היסטאריקער אינעם לעבנסביאגראפיע זק"ן שקנה
פונעם רמ"ע מפאנו ,און דערפאר וועלן מיר חכמה:
נישט צופיל רעדן דערוועגן .אבער לאמיר כאטש
דערמאנען דעם פאלעמיק בקצרה ,על פי סדר געגאנגען
מיט א בארד
הדברים: אדער נישט?!
מיר האבן דערמאנט אויבן צוויי תלמידים
פונעם רמ"ע מפאנו ,זיין איידעם רבי יצחק עס איז נישט מעגליך צו באשרייבן דעם
ברכיה און דער בעל "מעבר יבק" .זיי ביידע גרויסן דמות פונעם רמ"ע מפאנו ,אן אריינגיין
האבן פארמאגט א תלמיד הגאון רבי שבתי באר
זצוק"ל ,וואס איז געווען א שד"ר פון ארץ ישראל
און בעל שו"ת "באר עשק" און נאך ספרים ,און
תמוז תשע״ט 45
| גדול מרבן שמו |
רמ"ע מפאנו – וואס א תלמיד פונעם רמ"ע האט בילד פון הגאון רבי מאיר דן פלאצקי זצ''ל, אנגעבליכע בילד פונעם רמ''ע מפאנו,
זיך אפגעגעבן מיט'ן עס ארויסגעבן ,און ער האט אבד''ק דוואהרט ובעל כלי חמדה ווי מ'זעט אז ער טראגט יא א בארד
געשריבן די הקדמה – אלס "גמיר וסביר ודחיל
חטאין" .לויט געוויסע מקורות האט ער געהאט כאבן דומם ונשאר מת על הארץ ,יהי רצון שיהיה אז ער האט געהאט א בארד"! (ועיעו' ביאורו של
אחריתי כמוהו ,אשרי לו" .דאס ווערט שפעטער נכדו הרה"ק רבי שלמה [הראשון] מבאבוב זי"ע
נאך א זון מיטן נאמען רבי משה. דערציילט אין פילע אנדערע חסידישע מקורות בדברי זקנו ,בקובץ "פרי הכרם" ד' אב תשנ"ט).
אזוי אויך האט ער געהאט אן איידעם ,וואס (ברכת אברהם ,קולומיי תרמ"ח ,יא ע"ב; הסכמת
איז אויך געווען זיין פלימעניק .זיין ברודער'ס הגה"ק רבי שמואל העליר זצוק"ל אבד"ק צפת פרק ד'
זון האט אויך געטראגן דעם נאמען רבי יצחק
ברכיה מפאנו ,און ער איז געווען זיין איידעם למאמר "ימין ה' רוממה"; כתבי ר"י שו"ב). פטירתו
און איז געווען א בארימטער גאון ,וואס איז פילע זיין מצבה איז עטליכע מאל חרוב געווארן וביתו אחריו
מאל דערמאנט געווארן אין די תשובות פון זיין און איבערגעבויט געווארן ,און אויף איינע פון די
גרויסן שווער (סי' פ"ח ,וסימנים צ'-צ"ב) ,און פריערדיגע מצבות איז געשטאנען אויפגעשריבן -בשפתי
אזוי אויך אין שו"ת באר עשק (סי' נ"ז) .ער האט צדיקים
אויך פארפאסט א ספר "חנוך לנער" אויף מסכת דעם פאלגנדן נוסח: תתברך
אבות ,וואס איז לעצטנס ערשינען לאור עולם "מעונה קדומה בחדוש בנויה ,שנת ש"ף לאבן
שתיה ,מקומה בקירוב מקום הבלויה ,מנוחה נכונה אום ד' אב שנת ש"פ ,ווען דער רמ"ע מפאנו
(ירושלים תש"ע). לרב העליה ,אשר מעלתו לעמו רצויה ,וגם כל האט דערגרייכט דעם עלטער פון צוויי-און-
ידיעה לדעתו גלויה ,אצילות בריאה יצירה עשיה, זיבעציג יאר אלט ,איז ער נסתלק געווארן און
ונפשו לצורו ביוחד פנויה ,שמו חי כבוד רב מנחם איז באהאלטן געווארן אין מאנטאווע .עס איז
נישטא קיין דאקומענטירטע אורזאך פון זיינע
דער רמ"ע מפאנו איז פארבליבן פארהייליגט עזריה ,הוא הרב המופלא הרמ"ע מפאנו זצוק"ל" צייטן וואס האט צוגעברענגט צו זיין פטירה,
ביי כלל ישראל ,ביי גדולי התורה ווי ביי גדולי אינעם ספר "כנף רננים" ,פון הגאון הפייטן אבער אין חסידישע ספרים געפינען מיר אז ער
המקובלים ,און אין די קומענדיגע דורות געפינען המקובל רבי יוסף ידידיה קרמי זצוק"ל ,מרבני איז אוועק במיתת נשיקה פון גרויס דביקות בה'.
גאר אסאך שטארקע אויסדרוקן אויף אים פון מאדענא (א שוואגער פונעם אויבנדערמאנטן אט איז ווי הרה"ק רבי ברוך מקאסוב זי"ע
וועלט-בארימטע רבנים ,וואס צייגט עטוואס בעל "מעבר יבק") ,וואס איז ערשינען אין דרוק דערציילט דערוועגן (עמוד העבודה ,דרוש
אויף דער געוואלדיגער הערצה צו וואס ער האט זיבן יאר נאכן פטירה פונעם רמ"ע מפאנו ,איז דא המחשבה)" :ושמעתי וקבלתי ממגידי אמת,
א קינה און גרויסע שבחים אויפן רמ"ע מפאנו - שמיתת הרמ"ע מפאנו היה ג"כ מיתת נשיקה,
זוכה געווען. שהתקשר נשמתו למעלה ונפל לארץ מושלך
דער הייליגער יעב"ץ שרייבט אויף אים ווי געשריבן במליצה אויף אראמיש.
פאלגנד" :איש חמודות המולך בחכמת האמת, עס איז נישט קלאר וויפיל קינדער דער רמ"ע
ובכל תושיה לו עשר ידות" (ועיעו' שו"ת יעב"ץ מפאנו האט געהאט ,אבער עס איז קלאר אז ער
סי' ל"ג) .און דער גאון וקדוש רבי ר' יונתן האט געהאט א זון מיט'ן נאמען רבי יצחק ברכיה,
אייבשיץ זצוק"ל שרייבט ווי פאלגנד" :הרב וואס ווערט דערמאנט אינעם הקדמה צום שו"ת
הגדול הקדוש והטהור רבנו מנחם עזריה" (כרתי
ופלתי ,בבית הספק).
אריבער הונדערט יאר צוריק ,אין יאר תרס"ד,
איז ערשינען א ספר "תולדות רבינו מנחם עזריה
מפאנו" ,וואו עס ווערט באשריבן באריכות די
לעבנסביאגראפיע פונעם רמ"ע מפאנו ,און ביים
ענדע ספר איז דא א לאנגע תשובה פון פופצן
בלעטער ,וואס דער בארימטער גאון רבי מאיר
דן פלאצקי אבד"ק דוואהרט ובעל "כלי חמדה"
האט געשריבן איבערן דרך הלימוד אא"וו פונעם
רמ"ע מפאנו ,און ער ענדיגט דארט צו מיט דעם
פאלגנדן הפלא'דיגן לשון:
"הוא אשר דברתי בראש מאמרי ,כי ספרי
הרמ"ע ז"ל עמוקים מני ים ואין חקר לתבונתם,
והרבה גופי תורה שלא נתבארו כל צרכם במקום
אחד ,עשירין במקום אחר ביתרון ביאור והכשר
דעת ,כיד החכמה הקדושה והטובה עליו" .
תמוז תשע״ט 46
סיודפער <<< פארזעצונג פון זייט 4
תורה מפוארה
בכלי מפואר איך ליג אויפן שפיטאל בעטל און איך שטוין :וואס?
וואו? ווען? ווער? ווען בין איך דען איינגעשלאפן?
ס איז באקאנט וואס מען דערציילט אויף איינעם פון קוים וואס איך האב זיך געגרייט איינצושלאפן .שוין
די בעלי מוסר וועלכער איז אמאל אריבערגעגאנגען א
בין אויך אויף?...
״קאנסטראקשן סייט״ און ער האט געזען ווי דער בעלע
הבית בויעט איבעריגע פיטשיווקעס און לוקסוס ,איז ער
צוגעגאנגען צו די ארבייטער און פארלאנגט אז אויף זיין ביטע שבת קודש אויפדערנאכט ,איינגעהילט אינעם אור
המקיפ'דיגן רעזשוואלקע שרייט זיך ארויס :כד עייל
זאל מען טוישן די פענסטער ,די סיין העכער די טיר א.א.וו. שבתא ...איהי אתייחדת ואתפרשת מסטרא אחרא...
וכל דינין מתעברין מינה ...ואיהי אשתארת ביחודא
ווען דער בעה"ב האט אים אפירגענומען פארוואס ער מישט דנהירו קדישא ,ואתעטרת בכמה עטרין לגבי מלכא
קדישא ,וכל שולטני רוגזין ומארי דדינא כלהו ערקין!
זיך אין זיינע פערזענליכע געשעפטן ,האט ער אים ערקלערט,
אבער טאטע אין הימל!
אז אויב וואלט ער געבויעט שיין בלויז פון אינעוויינייג ,נו, איך שטיי אין בית המדרש און איך שטוין :וואס?
וואו? ווען? ווער? ....ווען האב איך מיר דען צוגעגרייט
דעמאלט וואלט ער פארשטאנען אז דארט דרייט ער זיך ,דארט אויפ'ן אנקום פונעם שבת קודש? קוים וואס איך האב
לעבט ער ,און דאס וועט זיין לנוכח עיניו תמיד .אבער וויבאלד זיך געגרייט ...שוין בין איך אינעם שבת?
איך בין ליידער נאכנישט גרייט אויפ'ן אנקום
ער בויעט פון אינדרויסן אזוי שיין ,קומט אויס אז ער בויעט פונעם הייליגן שבת קודש! די דאגות און קוועטשענישן
וועבן זיך נאך אין מח ,דער טשאלנט און יוהך איז קוים
דאס פאר מיר וואס איך גיי דא כסדר אריבער ,נו אויב אזוי ארויפגעשטעלט געווארן אויפ'ן פלאם ,די מקוה-פיאות
זענען נאך דורכגענעצט .רבוש"ע! איך בין שוין טאקע
האב איך אויך א דעה דא... אינעם שבת בכלל? דער שבת האט שוין אויסגעשפרייט
—•— אירע פליגלען אויף מיר אויך? מיין מחשבה ,אדער
אפילו רצון ,איז נישט דערווייל אינעם הייליגן שבת?
לענינינו ,אסאך מחברי ספרים האבן א געוויסע געדאנק איך האב קוים אריינגעגאסן די אויל אינעם זילבערנעם
לייכטער צו צינדן .איך בין נארוואס אהיימגעקומען
פון א ספר ,און מען רעדט אפילו פון א געלונגענע ספר ,און
פון שפיטאל .שוין בין איך אינעם שבת?
היות ער איז זייער אויסגעקאכט אין די עבודה ,ער איז ממש יא!
אינגאנצן דערינען בבחינת "תורתו דיליה" ,האט ער א געוויסע ווען דער שבת קודש שפרייט אויס אירע פליגלען
אויפ'ן אידישן פאלק טוט זי קיינעם נישט איבערהיפן.
צוגאנג צום ענין ,און ער קען נישט צוזען ווי ידי זרים שלטו בו דער אנקום פונעם שבת איז בכלל נישט געוואנדן צי
דו ביסט שוין טאקע ממש גענצליך גרייט אדער נישט.
— די פראפעסיאנאלע עורכים ומגיהים ,שיינע געשטעל א.א.וו,. זיכער אז די הכנה דרבה שפילט א גרויסע ראלע ,אבער
דער אויבערשטער שענקט אונז דעם מתנת השבת
עס באקומט אן אנדערע צורה ווי ער האט זיך געראכטן ,און אפילו מיר זענען נישט זיכער אז מיר זענען אין דער
ער שפירט ווי מ׳נעמט צו זיין טייערע אויסגעהארעוועטע ספר. מדריגה פון 'מקבל' זיין דעם שבת ,אפילו מיר שפירן
נאכנישט אז מיר זענען שוין פולקאם גרייט פאר'ן שבת.
חשוב'ער מחבר! נעמט אין באטראכט אז דער ספר ווערט
געדרוקט נישט דוקא פאר דעם מחבר ,נאר פאר די קונים ,די
דער עפיזאד איז אן אמת'ע ,און דער לקח זיכער
הוגי תורה ולומדי׳ וועלכע וועלן בעזהשי"ת געניסן דערפון, אויך .
נו אויב אזוי אפשר איז כדי זיך צו רעכענען מיט וואס פאר׳ן
לומד איז שיין און באקוועם?! ...באופן פון' :כל שהיא תפארת
לעושיה ותפארת לו מן האדם'.
(אבער זעלבסט פארשטענדליך ,מיר מישן זיך נישט מיט די
געפילן פון מחברי ספרים ,אבער מיר זארגן בעז"ה עס זאל זיין
תורה מפואר בכלי מפוארה ,און מיר ארבעטן צו געפונען די
מקום חלל ווי עס שטערט נישט די מחבר'ס געפילן ,און דארט
—•— צו באשיינען).
יש"ר .רבי אומר ,איזוהי דרך ישרה שיבור לו האדם ,כל
שהיא תפארת לעושיה ותפארת לו מן האדם .דער טייטש פון
ישר איז אז עס זאל זיין תפארת (ממוצע ,ד.ה .נישט צו רעכטס
און נישט צו לינקס) סיי פאר דער וואס טוט די פעולה און סיי
פאר דעם וואס די פעולה איז געמאכט פאר.
ישר פאבלישינג
1456 48 ST. | 718.484.2189 | [email protected]
בס"ד
"חק" ולא יעבור
איז אונזער שמירה!
אין די יעצטיגע וואכן "חק לישראל" דער מסורת'דיגער
ווען כלל ישראל לימוד וואס אונזערע רב'יס און
עלטערן האבן געלערנט מיט א
געפינט זיך צווישן די קביעות מדי יום ביומו.
בערג ,נעמט אייך מיט
דעם בעסטן שמירה - "חק לישראל" דער לימוד וואס
איז מסוגל צו אן א שיעור ישועות
חק לישראל! ברוחניות ובגשמיות.
קול מפעל החק212.444.9955 :
קול הלשון718.906.6400 :
געשמאקע טעגליכע שיעורים דורך הרבנים הגאונים שליט"א
MIFAL HACHOK: 991 WILLOUGHBYAVE. SUITE 200 · BROOKLYN, NY 11221
PHONE: 718.508.9366 EMAIL: [email protected]
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Lavlor #9 - Tamuz 5779
- 1 - 48
Pages: