א טאג אין תפיסה
ֿ
דראמאטישער באזוך אין "שאוואנגאנק קארעקעשענעל טורמע" אין
אפסטעיט ניו יארק ווי מאמענט האט געפראוועט א חמשה עשר בשבט
טיש אינאיינעם מיט'ן הויפט טשיף-רב און טשאפלען פון די ניו יארקער
סטעיט טורמעס און געוויילט א טאג מיט די ארטיגע אידישע יושבי
חושך \\ ערשטהאנטיגע שמועסן מיט זעקס אידישע ארעסטאנטן
וועלכע שילדערן דאס לעבן אין טורמע און וויאזוי מ'דערהאלט זיך אין
די שווערע אומשטענדן
חנוך גרינבערגער \ חיים לעווי
ווייניג פראיעקטן אינערהאלב מיין שרייבערישע קאריערע וואס איך האב אזוי גענומען צום הארצן אז כ'האב שוין
אויסגעקוקט מתי יבוא לידו ואייקמנה .היינט וועט פון דעם אלטן פלאן ענדליך ווערן א רעאליטעט ווייל היינט זענען
מיר געסקעזשולט צו וויילן אין טורמע.
דער פלאן איז נישט געבוירן געווארן פון איין טאג צום אנדערן ,ווייל א באזוך אין תפיסה אז ס'זאל זיין פראדאקטיוו
פון א שרייבערישע און רעדאקטארישע שטאנדפונקט איז נישט קיין לייכטע אונטערנעמונג .געווען איז עס ארום די
טעג פון דער באפרייאונג פון ר' שלום מרדכי רובאשקין ווען מיר האבן זיך אנגעהויבן אומקוקן וויאזוי מ'קען פאקטיש
צושטאנד ברענגען אזא באזוך.
בחסדי ה' האבן מיר אנגעקנופט באציאונגען מיט'ן הויפט רב און טשאפלען פון די סטעיט תפיסות און אפסטעיט
ניו יארק און אונזער מיסיע האט געטראפן חן אין זיינע אויגן ,ער האט דערהערט דעם צוועק און באוויליגט צו טון
עפעס וואס ער האט נאך קיינמאל נישט געטון .ער האט זיך אונטערגענומען צו שתד'לען און טרעפן באיזה אופן א
וועג אריין צו דעם פלאץ פון וואו יעדער זוכט א וועג ארויס און אונז מיטנעמען פאר א גרינטליכער באזוך אין טורמע.
פארוואס איך בין געווען אזוי אויסן פאר דעם פראיעקט? זייער פשוט ,צו קענען ברענגען פאר'ן ליינער אן עקסקלוסיווע
און ערשטהאנטיגע באריכט איבער דעם מצב פון אחינו בני ישראל אין טורמע .מען דארף הערן איבער אונזערע
ברידער וואס שמאכטן אין תפיסה און זוכן צו טון וואס וואס שייך צו פארגרינגערן זייער מצב .אבער כ'וועל נישט
לייקענען ,ס'האט מיר אויך געברענט פערזענליך ,צו פארפולקאמען דעם לך נא ראה את שלום אחיך והשבינו דבר,
צו אנטיילנעמען פון דער זעלטענער און היבש שווערער מצוה פון א באזוך טון א אידן וואס זיצט אין טורמע.
כ'בין נאך קיינמאל נישט געווען באזוכן אין טורמע און כ'האב אלץ מקנא געווען די חשוב'ע עסקנים וואס טוען
דערין .וויפיל אויפוואכונג ס'איז דא אין דער טעמע איז עס נאך אלץ א מצוה שאין עלי' דורשים ,און וויפיל מ'טוט פאר
די אומגליקליכע אידן וועט ליידער קיינמאל נישט זיין גענוג.
כ'האב אמאל געהערט א שארף ווארט פון איינעם וואס האט געהאט א קרוב אין תפיסה ,אז חז"ל זאגן אויף א
בר מינן" ,גזירה על המת שישתכח מן הלב ",ענליך פאסירט מיט א מענטש וואס זיצט אין תפיסה פאר'ן לענגערן
טערמין האט יענער גע'טענה'ט ,כמעט וואס די מענטשהייט פארגעסט פון אים ,מ'זעט אים נישט פאר די אויגן און
מ'הערט נישט פון אים און זיין זכרון ווערט פארגאנגענען.
האט ער מיר דעמאלט דערציילט אז ער שיקט וועכנטליך די "כל העולם כולו" (דעמאלט איז דאס געווען דער
איינציגער בילדער מאגאזין) אז דער ארעסטאנט זאל אביסל וויסן וואס עס טוט זיך און שפירן א פארבינדונג צום
הווה אז ווען איינער רעדט מיט אים איבער נייעס און געשעענישן זאל ער וויסן פון וואס די רעדע איז.
ענליך האב איך אמאל געהערט בשם א גדול ,אז אין דער תורה טרעפט מען אלע סארטן שטראפן פון מלקות ביז די
ד' מיתות בית דין סיידן דער עונש פון תפיסה (אויסער די זיבן טעג וואס א מצורע ווערט אפגעזונדערט ,ס'איז אבער
נאר זיבן טאג) .טורמע איז ארגער פון אלעם ,האט דער גדול אויסגעפירט.
*
הכלל ,די גוטע בשורה איז אנגעקומען ,מיר האבן אריינגעגעבן אונזערע שריפטן און דער טשאפלען האט ארלעדיגט
צוטריט פאר מיך און מיין קאלעגע ר' חיים לעווי .למעשה האבן מיר אינאיינעם געוויילט צוויי טאג אין טורמע אין
צוויי באזונדערע סטעיט תפיסות .דער ארטיקל וועט זיך באציען צום ערשטן באזוך .אחרי ככלות הכל האבן מיר זיך
צעטיילט מיט די אויפגאבעס .איך האב באקומען די ראלע אראפצושרייבן דעם באזוך און ר' חיים האט באקומען
די ראלע צו קריטיקירן...
אין ערשטן טאג פון אונזער תפיסה-רייזע האבן מיר געוויילט אין שאוואנגאנק קארעקעשענעל טורמע אין אפסטעיט
ניו יארק ,ווי מיר האבן באגעגנט זעקס אידישע ארעסטאנטן וואס נעמט אריין היימישע אידן שומרי תורה ומצות ווי
אויך בעלי תשובה.
דער חשוב'ער טשאפלען --אחד מחשובי הרבנים בעירנו ניו יארק --וואס האט אונז באגלייט דורך די גאנצע צייט
איז א וועלטס עסקן וואס טוט שוין גאר אסאך יארן פאר כלל ישראל כאטש ער מאכט זיכער צו בלייבן אונטער'ן
ראדאר ווי די ריכטיגע אמור-מעט-ועשה-הרבה נאטור און אין צוגאב איז ער א וועלטס בקי ווען ס'קומט צו דער
טעמע פון תפיסות און געזעץ .ער האט אבער אויסגעוועלט צו בלייבן אנאנים .רצונו של אדם זהו כבודו און מיר וועלן
נישט אידענטיפיצירן זיין נאמען.
מיר האבן אליין נישט געוואוסט וואס ס'ערווארט אונז .אלס איינער וואס טוט שוין אין דעם פעלד צענדליגער יארן
און האט תפיסה שליסלעך וואס קיין שום אנדערער ראביי אין ניו יארק פארמאגט נישט ,האט ער געעפנט פאר
אונז טירן און דערמעגליכט צוטריט און אבזערוואציע אויף א פרעצעדענטלאזע פארנעם .מיר האבן לעבעדיג
מיטגעהאלטן וואס הייסט עסקנות און שתלדנות ,וויאזוי מ'טוט אויף פאר אידן ביי די תפיסה באאמטע .מיר האבן
געזען א וועלט ,אבער נישט אלעס קענען מיר שרייבן און וועלן מיר שרייבן.
ווען דער חשוב'ער טשאפלען וואלט אונז ערלויבט ,וואלט דער גאנצער ארטיקל זיך געקענט ארומדרייען בלויז
וואס עינינו ראו ולא זר ,וויפיל חכמה ,געטריישאפט און הארץ ,און יא מסירת נפש ממש ,ער שענקט אוועק פאר די
וואוילזיין פון אידישע ארעסטאנטן .ווי ער לייגט זיך אין די לענג און ברייט און שטעלט זיך איין די זיבעציג יאר טאמער
האט ער נאר א קלער פון עטוואס פארלייכטערן און פארגרינגערן די צושטאנד פון א אידן אונטער די אייזערנע
גראטעס.
מיר זענען אבער באאויפטראגט געווארן צו איבערהיפן אויף דער טייל פון אונזער באזוך צוליב דער פשוטער סיבה
אז אין דעם הינזיכט גילט דער כלל מער ווי אלעמאל אז אין הברכה שורה אלא בדבר הסמוי מן העין ,ואין לך יפה
מן הצניעות וד"ל .די מיסיע איז בלויז צו העלפן די צעבראכענע הערצער ,און יעדע זאך וואס העלפט נישט אין דער
מיסיע ,אדער קען גאר חלילה שטערן ,איז אוודאי נישט ווערד.
דאך דארף די וועלט וויסן ,אז ס'איז דא מסירת נפש אידן וואס לעבן פאר אנדערע במלוא מובן המילה און די
גאנצע פיר און צוואנציג שעה אין מעת לעת דרייט זיך וויאזוי אויפצוקומען מיט טאקטיקן און אנקניפן די ריכטיגע
פארבינדשאפט מיט די ריכטיגע אינסטאנצן ,צו עטוואס פארלייכטערן דער צושטאנד פון אחינו בני ישראל יושבי
חושך וצלמות.
*
ס'איז זייער שווער צו קאטעגאריזירן וואס כ'האב אלץ געלערנט דורכאויס דער באזוך .יעדער אידישער ארעסטאנט
פארמט זיין אייגענע מסכת יסורים .זיי זיצן אינאיינעם און אונזער שמועס איז פארגעקומען אינאיינעם ,דאך פארמאגט
איטליכער זיין פערזענליכער און ווייטאגליכער צרת יחיד ,זיין בענקענדע פאמיליע ,זיינע רוישיגע געפילן פון ווערן
באקריוודעט און בא'עוול'ט דורך די סיסטעם וואס אין זיינע אויגן האט אים אזוי פארראטן; זיין פרוי וועלכע מוטשעט
זיך מיט א שטוב אן דעם טאטן ,זיינע קינדער וועלכע ליידן די יסורים ,געגועים און צומאל די בושה.
ביי געוויסע ארעסטאנטן האב איך באגעגנט הארץ עסענישן און טיפע חרטה געפילן אויפ'ן עבר אויף א פארנעם
וואס קען פייניגן דעם מענטש ביז צו די מארעך ביינער.
בלויז פון אן אריינבליק אין איינס פון די יסורימ'דיגע וועלטן ווערט דאס הארץ אומגעשרימפט פון צער ווער רעדט
נאך ווען אויף איינמאל האבן מיר באגעגנט נישט איינס נאר פילע איז עס עקסטרעם ווייטאגליך און רירנד.
די צוויי טעג אין תפיסה זענען געווען לאנגע און אויסמוטשנד סיי פיזיש און פיל מער גייסטיש .ס'איז נישט לייכט
צוצוקוקן זייער ווייטאג .מיר זיצן קעגן איבער דעם טיש און שמועסן געמיטלעך ווי צוויי פריינט ,אבער מיר זענען אין
צוויי אנדערע וועלטן ,ווייניג וואס מיר קענען העלפן די אידן .ווען דער שמועס ענדיגט זיך נעמט מען זיי צוריק צו א
דומפיגן צעל און מיר פארן זיך אהיים צו א באקוועמע געלעגער.
קיין רעקארדירונג אפאראטן זענען פארשטענדליך נישט אריינגעלאזט געווארן אין תפיסה .אין פאקט האט מען זיך
געמוזט אויסליידיגן די טאשן אינגאנצן לער .אפילו נישט מיין לייסענס קארטל האב איך געמעגט אריינברענגען
און זיכער נישט קיין פאסיק אדער גארטל וואס קענען אנגעקוקט ווערן ווי שעדליכע אביעקטן.
כ'האב נישט געהאט קיין שום וועג וויאזוי צו רעקארדירן די שמועסן און מיר האבן זיך געמוזט באגנוגן מיט'ן זכרון
און מיט אפשרייבן נאטיצן .מיינט נישט אז פאפיר און פעדער האט מען יא געמעגט אריינטראגן אדער ארויסטראגן,
אינעווייניג האט מען פארשאפט פאפיר צו קענען שרייבן נאטיצן .מיר האבן עס אבער נישט געוואלט ארויסטראגן
אויס מורא מ'וועט אונז בודק זיין די טאשן ביים ארויסגיין .מיר לאזן אייך אויספילן אין פאנטאזיע וויאזוי למעשה זענען
די פאפירן ב"ה אנגעקומען אינדרויסן.
פון דא און ווייטער וועל איך פרובירן שילדערן דעם באזוך לויט'ן כראנאלאגישן סדר .צוליב פארשטענדליכע סיבות
וועלן מיר נישט פולערהייט אידענטיפיצירן די ארעסטאנטן .אויפ'ן ראט פונעם חשוב'ן טשאפלען וועלן מיר זיך
באגנוגן מיט ערשטע נעמען ,מיר וועלן אבער יא שענקען פערזענליכע שטריכן אויפ'ן איטליכן ארעסטאנט און זיין
קעיס לויט וויפיל מיר האבן קענענגעלערנט בשעת'ן באזוך און לויט וויפיל דער מצב דערלויבט.
*
צוויי לאקאלע ראבייס
דער נאמען פון דער מעשה איז צוויי לאקאלע ראבייס...
תפיסה איז נישט קיין פלאץ פאר קיין אינטערוויוס און וואו צו קומען נעמען ארטיקלען און באריכטן .אין תפיסה לאזט
מען נישט געווענליך אריין קיין זשורנאליסטן און ארעסטאנטן האבן נישט קיין רעכט צו געבן קיין אינטערוויוס.
דער גאנצער וועג וויאזוי מיר האבן זיך אריינבאקומען האט געדארפט פארקומען אונטער'ן ראדאר .מיר זענען געוויס
נישט געקומען אלס מאמענט שרייבערס ,זשורנאליסטן מאן דכר שמי' .די אנגעבליכע אויסרייד איז געווען אז מיר
זענען צוויי לאקאלע ראבייס פון די לאקאלע קאמיוניטי ,וועלכע זענען געקומען געבן ספירטואלע חיזוק פאר די
אידישע ארעסטאנטן.
אט דערפאר האבן מיר געקענט מיטגיין מיטן טשאפלען ווי אימער און באקומען צוטריט צו אלע ארעסטאנטן אויף
אמאל ,און פאר לענגערע שעות ,אין דער צייט וואס אין געווענליכע פעלער קען א באזוכער בלויז קומען צו איין
ארעסטאנט אויפאמאל ,און אויך נאר אין דער ספעציעלער אויפנאמס צימער געווידמאט פאר געסט ,און אויך נאר
דורך די ספעציעלע שעות.
וואס מיר האבן שפעטער דערלערנט איז אונזער באזוך איז געווען עפעס אזוי אויסערארנטליך אז עס האט נאך
קיינמאל נישט פאסירט .ווי אויך וואלט ערלויבעניש צו קריגן אזא סארט צוטריט געקענט נעמען לאנגע חדשים און
עס וואלט געדארפט דורכגיין א לאנגע בויראקראטישע פראצעדור.
די מאמענט ליינער זענען גליקליך אז דער געטרייער חשוב'ער רב און טשאפלען האט געטון א זעלטענע אויסנאמליכע
שריט פשוט פאר די צוועק צו קענען ברענגען א גרוס פון אחינו בני ישראל הנתונים בצרה פאר די עפנטליכע וועלט.
וויאזוי האט ער אונז אריינבאקומען אזוי פון איין מינוט אויפן צווייטן? זייער פשוט ,אנשטאט דורכגיין דעם גאנצן
פראצעדור פון אויבן ביז אראפ ,האט מען פשוט אויסגעפילט אן ערלויבעניש אפליקאציע און דאס גענומען גראד צום
סופער-אינטענדענט ,דער העכסטער באאמטער פון דעם גאנצן פלאץ ,מיט וועמען מען האט נאנטע באציאונגען.
אין א רואיגע מינוט האט ער אים דערלאנגט דעם ערלויבעניש צעטל און מען האט עס אונטערגעשריבן אן קיין
קשיות און מעשיות .ווייסט איר שוין וויאזוי מיר האבן געמאכט דעם וועג אריין...
אצינד ,אז מיר זענען געווען אן אייגנארטיגע ראביי דעלעגאציע האבן מיר נישט געדארפט אריינגיין ווי געווענליכע
באזוכער גייען אריין נאר דורך א זייטיגן טיר געאייגנט פאר איינגעשטעלטע ווי אויך האבן מיר ווי געזאגט באקומען
די ערלויבעניש אריינצוקריכן ביז לפני ולפנים.
די רייזע צו תפיסה
ס'איז געווען מיטוואך פ' יתרו אינדערפרי ווען מיין קאלעגע ר' חיים איז מיך געקומען אפנעמען צו דער טורמע .מיר
האבן געדארפט דארט זיין אין צייט אומגעפער אומגעפער ניין דרייסיג אינדערפרי.
נערוועז בין איך געווען אז נאר .וואס גיי איך רעדן מיט די ארעסטאנטן? וואס מעג מען יא זאגן און וואס מעג מען
נישט? אז מ'קען גארנישט אריינטראגן ,מאן יאמר אז איך וועל טאקע האבן פאפיר צו קענען נעמען נאטיצן? דער
טשאפלען האט אונז צוגעזאגט אז אלעס וועט זיין מסודר ,אבער ס'האט ווייניג בארואיגט מיינע נערווען.
וואוינענדיג אין אפסטעיט האט דער וועג נישט גענומען אזוי לאנג .אומגעפער א האלבע שעה" .איך בין פיל נענטער
צו די ארעסטאנטן ווי ווייטער ",זאג איך צו מיין קאלעגע מיט א נערוועזן שמייכל.
דער עלעקטארנישער וועג ווייזער האט אונז גענומען דורך שמאלע נאכגעלאזטע געסלעך וואס האט נאר צוגעגעבן
צו דעם אנגעצויגנקייט .א גאנצע וועג צו דער תפיסה האבן מיר זיך געהאלטן אין איין דערמאנען אז מיר זענען חלילה
נישט קיין שרייבערס נאר ראבייס .אן אמת דארף מען זיך איינ'חזר'ן ביז מ'גלויבט עס אליין .אין א פערזענליכע
נאטיץ האט מיך גראדע גראדע געשמעקט דעם טיטל ראביי ,כ'מיין ,כ'האב דאך אויך געוואלט אויסוואקסן א מגיד
שיעור אלס בחור...
ס'האט גענומען צייט ביז מיר האבן געטראפן די גענויע תפיסה ווייל אין זעלבן אומגעגענט געפינען זיך צוויי
באזונדערע גיגאנטישע טורמעס איינס נישט ווייט פון צווייטן און מיר האבן געדארפט אויסגעפינען וועלכע איז די
ריכטיגע וואו מיר האבן דעם אפוינטמענט.
דער טשאפלען וואס האט אונז געדארפט באגלייטן ,האט געהאט אפגעשמועסט מיר זאלן אים ווארטן אויפן רט
,208א הויפט גאס עטוואס ארויפצו פון דער תפיסה .ער האט נישט געוואלט מיר זאלן דארט אנקומען בעפאר אים
און נישט וויסן וואס צו טון און וואס צו זאגן.
ס'האט גענומען אייניגע מינוטן ביז מיר האבן געטראפן דער ראוד ,און יא ,פונקט דעמאלט איז אנגעקומען דער
טשאפלען וועלכער האט געווארט פאר אונז אין דער זייט פונעם ראוד .ער נעמט זיך פארן און מיר פארן אים נאך
אויפ'ן וועג אריין צו דער טורמע.
א ווארענונג פון וואך טורעם
והנה און נון ,אט זענען מיר אנגעקומען פארנט פון א מאנסטערישער טורמע געביידע .א מעכטיגע שטיינערענע
פעסטונג מיט שרעקעדיגע שטעך צוימען פון אלע זייטן שטייט פארנט פון אונזערע אויגן .ס'ווארפט א פחד בלויז
צו שטיין אין איר געגנווארט.
דער טשאפלען מאכט א רעכטס מיט זיין אויטא זיך פארקירעווענדיג צו דער ספעציעלער פארקינג לאט פאר
איינגעשטעלטע .מיר האבן זיך פארקירעוועט צו לינקס צו דער ספעציעלער פארקינג לאט פאר די געסט ,אזוי אז
מיר זענען געווארן אפגעטיילט פאר אייניגע מינוטן.
באלד האבן מיר אנגעמאכט פראבלעמען...
אונזער ערשטע לעקציע איז געקומען אויפ'ן פלאץ .שנעל האבן מיר זיך דערלערנט אז דא איז נישט ישיבה קטנה און
אויך נישט אין קעמפ ,און אז נישט נאר אין וויזשניץ טאר מען נישט כאפן קיין בילדער נאר אין תפיסה אויך נישט.
וואס האט פאסירט? שפאצירנדיג פארנט פון דער תפיסה געביידע ,האבן מיר מעשה מחותנים ארויסגענומען א
קאמערע אפאראט פון קעשענע און זיך גענומען כאפן בילדער פונעם גאנצן ארום ווי ביים טאטן אין וויינגארטן.
די פאטאגראפיע האט נישט אנגעהאלטן מער ווי א מינוט .פלוצים הערן מיר א הויכע בת קול פון ערגעץ וואו:
"טשולדיגט מיר ",הערט זיך א באסאווע שטימע ,ס'האט גענומען א מינוט וואס מיר זאלן זיך אריענטירן און אנמערקן
פון וואו דער קול קומט.
א וועכטער וועלכער איז געזעסן אויף א הויכע וואך טורעם אויפ'ן דאך אומגעפער דרייסיג פיס אין דער הייך האט
אונז דערפאקט" .איר האט גענומען בילדער?" פרעגט ער פון אויבן.
מיר האבן זיך געמוזט מודה ומתוודה זיין אז יא ,ארויפשרייענדיג הויך האבן מיר זיך פרובירט צו פארענטפערן אז קיין
טאוול וואס זאל אנזאגן אז ס'איז נישט ערלויבט צו נעמען בילדער האבן מיר נישט באגעגנט דערפאר האבן מיר
געמיינט אז ס'איז ערלויבט.
ס'האט אים נישט אינטערעסירט קיין סך וואס מיר האבן צו זאגן .ער האט אונז געהייסן אריינגיין אין א דערנעבנדן
בודקעלע .דארט וועלן מיר דארפן אהינגעבן די קאמערע פאר די באאמטע און אונזערע נארוואס גענומענע בילדער
וועלן באלד פארמעקט ווערן.
ערגעץ דאן איז אנגעקומען דער חשוב'ער טשאפלען .זעענדיג די געראטשקע מיט די בילדער האט ער זיך נישט
געקענט איבערקומען אויף אונזער לייכטזיניגקייט.
"איר זענט געפאלן פון קאפ ",האט ער אונז געפרעגט איינמאל און נאכאמאל .כ'האב מיך געביסן די ליפן אויף די
נארישקייט און פארוואס דער באזוך האט זיך געדארפט אנהויבן מיט די לינקע פיס.
יעצט ,זעענדיג די זארג אויפ'ן פנים פונעם טשאפלען אויף וועמען ס'איז געווען קענטיג דער מורא מלכות וואס
באגלייט אים שוין צוואנציג יאר אין דער ליניע ,האט עס אויסגעזען אזוי פשוט .דא איז נישט קיין הפקר וועלט און
פארשריפטן זענען פארשריפטן וואס מ'דארף אויספאלגן.
מיר האבן נאכנישט געשטעלט קיין איין טריט אינעווייניג און די לעקציע איז געווען קליפ און קלאר ,דא איז נישט
קיין דאטשע אדער אפרו ארט ,נאר א שטרענג פארסירטע פלאץ מיט גענויע פארארדענונגען און וואו אלץ ווערט
נאכגעקוקט מיט זיבן אויגן.
מיין קאלעגע האט אבער נישט מיטגעטיילט מיין פאראיבל .ער האט אנדערש אנגעקוקט דאס בילדער כאפן,
ענדערש ווי א בראווע זשורנאליסטישע --טראץ דורכגעפאלענע --אקציע...
הכלל ,אריינקומענדיג אינעם ביידל פארנט פונעם תפיסה ,איז די ארטיגע אפיצירקע וואס איז געשטאנען ביים
דעסק שוין געווען אויפ'ן טעלעפאן ווי זי האט באקומען א גענויעם באריכט פון דעם אפיציר אויפ'ן דאך ,אז די צוויי
חברה האבן א קאמערע וואס מ'דארף אפירנעמען.
מיר האבן פרובירט צו פארמעקן די בילדער ס'איז אבער נישט געגאנגען .פאטאגראפיסטן זענען מיר ערשט
קלאסיגע אבער קיינער פון אונז האט נישט געוואוסט ווי אזוי מ'מעקט בילדער אויף דעם נארוואס איינגעהאנדלטן
קאמערע...
די אפיצירקע איז אויך נישט געווען קיין סך קלוגער ,זי האט פרובירט צו מעקן די בילדער און ס'איז נישט געגאנגען.
נאך אפאר אנגעצויגענע מינוטן ,זעענדיג די שטרענגע בליקן פונעם ראביי האט די אפיצירקע אונז דערלויבט
אריינצוגיין אין טורמע בתנאי אז מיר לאזן איבער די קאמערע ביי איר .זי וועט שוין פרובירן אויסגעפינען וויאזוי
מ'פארמעקט בילדער און מיר וועלן צוריקבאקומען די קאמערע נאכ'ן באזוך.
א דורכזיכטיג זעקל
גראדע האבן זיי נישט געבעטן קיין אידענטיפיקאציע קארטלעך ,אבער יא אונטערצושרייבן אין א באזוכערס ביכל
מיטן נאמען און דאטום און געוויסע ראלע ,אלס "ראביי".
נאכ'ן אונטערשרייבן דעם באזוכערס ביכל האבן מיר באקומען א "לאקער" אריינצולייגן אונזערע חפצים .אלעס
אלעס איז אהינגעגאנגען ,אפגערעדט די טעלעפאנען נאר אפילו די קליין געלט ,בגפו יבוא בגפו יצא ,אין תפיסה
קען מען אריין בלויזן מיט'ן העמדל אויפ'ן לייב און די ברילן אויפן נאז .מיין לייטער ,מיין בערזל ,א פעקל ספלענדע
און אן אראפגעפאלענע קנעפל ,אלעס איז אריין אין לאקער .מיר זענען געבליבן בלויז מיט'ן שליסל צום לאקער.
אנדערש איז אבער געווען דער גורל פונעם חשוב'ן רב .אים האט מען נישט אויסגעפאקט די טאשן און ער איז
דערלויבט געווארן אריינצושפאצירן מיט זיין מיטאג אין דער האנט .דער רב וועלכער איז דער רשכבה"ג אינערהאלב
ניו יארקער סטעיט תפיסות איז פילייכט דער סאמע איינציגסטער מענטש וואס ווערט נישט אויסגעטאפט
אריינגייענדיג אין תפיסה .ווען איך וואלט במשך אזויפיל יארן געוואונען אזויפיל צוטרוי און אזויפיל רעספעקט פון
אלע איינגעשטעלטע ,פונעם קלענסטן ביז'ן גרעסטן ,וואלט מען מיך אפשר אויך נישט אויסגעטאפט .אפילו די
ארטיגע געווענליכע ארבייטער ווערן אונטערזיכט בהליכתם ובחזירתם.
דער טשאפלען האט געהאלטן אין זיין האנט א ספעציעל דעזיינטן דורכזיכטיגן פלאסטישן זעקל ,אינעווייניג איז
געווען א פליישיגע מאלצייט .אלס איינגעשטעלטער אין תפיסה מעג דער ראביי אריינברענגען זיין לאנטש.
"פרעג נישט קיין קשיות ",מורמלט דער חשוב'ער רב שטילערהייט ווען מיר פרובירן באקומען דערקלערונג אויף זיין
פליישיגע מאלצייט .שפעטער האט מער נישט אויפגעפאדערט קיין ערקלערונג .די מאלצייט איז אריינגעשטעלט
געווארן אין א קליינע פריזשידער אין רב'ס אפיס וואו עס וועט שפעטער אין טאג קומען א איד פון קרית יואל מיט'ן
נאמען ר' דוד זינגער און ער וועט לערנען בחברותא אוה"ח הק' מיט צוויי ארעסטאנטן.
ווער עס האט אויפגעגעסן די מאלצייט וועלן מיר איבערלאזן פאר אייער פאנטאזיע ,אבער קודם די געשיכטע פון
דעם זעקל.
די פארשריפטן די לעצטערע יארן זענען ,אז יעדע זעקל וואס קומט אריין אין תפיסה ,אפילו דורך איינגעשטעלטע
מוז זיין דורכזיכטיג ,אז מ'זאל קענען דורכזען דעם אינהאלט.
דער רב דערציילט אונז ,אז דאס איז א רעגולאציע וואס איז איינגעפירט געווארן נאך די באקאנטע געשיכטע מיט
אפאר יאר צוריק ווען צוויי ארעסטאנטן זענען אנטלאפן פון די קלינטאן תפיסה אין אפסטעיט ניו יארק( .זיי האבן
זיך ארויסגעכאפט דורך א גרויסע וואסער רער איבערלאזנדיג א שמייכלדיגע סטיקי נאוט פאר ווער ס'געדענקט.)...
די צוויי ארעסטאנטן האט מען שפעטער געכאפט (איינער איז דאכט זיך מיר אומגעקומען) ,אבער וויאזוי ס'זאל
נאר נישט זיין ,האט די אויספארשונג געצייגט אז זיי האבן באוויזן דורכצופירן אזא אקציע בלויז אדאנק די הילף
פון טורמע וועכטער וועלכע האבן פאר זיי אריינגעשמוגלט געוויסע געצייג וואס האט געהאלפן אויספלאנירן די
אנטלויף אקציע .זינט דאן מוזן אלע זעק זיין דורכזוכטיג .די תפיסה אליין פארטיילט די דורכזיכטיגע האנט באגאזשן
און נאר דאס קען מען אריינברענגען.
בשעת וואס דער רב האט אריינגעשטעלט זיין מאלצייט אינעם פריזשידער האט ער פון דארט ארויסגענומען א
ליידיג שיסל פון זיין מאלצייט א טאג בעפאר און דאס אריינגעלייגט אין דורכזיכטיג זעקל .מיר לאזן די ליינער אליין
ערגענצן די געשיכטע ווער ס'געניסט פון די מאלצייטן.
איבער די תפיסה קארידארן
די הכנות זענען פאריבער מיט סוקסעס ,מיר גרייטן זיך פאקטיש אריינצוגיין אין תפיסה .הארט בעפאר'ן אריינגעלאזט
ווערן ,האט מען אונז באשטעמפלט דעם האנט מיט אן אומזעעבארע בלויע סטעמפ וואס ווערט נאר געזען דורך א
ספעציעלן לייט און דארף דערנאך געוויזן ווערן ביים ארויסגיין .אן דעם בלויען סטעמפל איז נישטא קיין וועג ארויס.
מיר שפאנען נאכ'ן רב .שווערע טירן ווערן געעפנט און שווערע טירן ווערן פארמאכט .קיינמאל וועלן נישט צוויי טירן
בלייבן אפן אויפאמאל .איבעראל וואו מ'גייט בלייבט ווי איינגעשפארט צווישן קארידארן ,ווען דער פריערדיגער טיר
פארמאכט זיך ערשט דאן עפנט זיך דער נעקסטער טיר.
מיר שלענגלען זיך דורכאויס לאנגע קארידארן ,עטליכע מאל קומט מען אן צו פארשפארטע טירן וואו מ'דארף
אריינגעבאזט ווערן" .שלום ",הערט זיך אויפ'ן אונטערקאם ווי דער וועכטער באגריסט דעם רב.
מיר קריכן אלץ אריין טיפער און טיפער און דער געמיט ווערט אוממוטיגער" .דיס איז מיי באוס ",ווייזט דער טשאפלען
אויף עפעס אן איינגעשטעלטן וועלכער זיצט ביי א וואך טישל .יענער זעט נישט אויס צו זיין סיי וועלכע גרויסע מר
בר רב אשי אין דער טורמע ,אבער דער רב וויל אים געבן דעם גוטן געפיל און דערקלערט זיך אלס זיין אונטערטאן.
מער ווי איינער האבן באקומען דעם קאמפלימענט "דיס איז מיי באס"...
פון די ערשטע סעקונדעס האבן מיר געלערנט א פרק אין הל' חנופה .דער חשוב'ער רב דער טשאפלען איז ממש
א מומחה אין דער סוגיא ,נישט נאר ווייל ער איז נאטירליך אזא גאלדענע כאראקטער נאר דא דינט עס אויך א
וויכטיגן צוועק .יעדער אפיציר און יעדער איינגעשטעלטער ווערט באגריסט מיט אן אייגנארטיגן וויץ ,נישט קיין
חילוק ווי הויכ-שטאפלעריש אדער נידריג ראנגיג דער איינגעשטעלטער איז .ער איז אנגעוויזן אין יעדנס מיטארבעט
און יעדנס גוט אויג און מ'קען קיינמאל נישט וויסן צו וועמען מ'וועט אמאל דארפן צוקומען.
יעדן מאכט ער פילן וויכטיג און פאר יעדן האט ער א באזונדערע גוט ווארט ,ממש א קונסט ארבעט ווערט
אריינגעלייגט אנצוהאלטן גוטע באציאונגען ,די רעזולטאטן דערפון זענען זעלבסט פארשטענדליך.
מיר זענען דורך צענדליגער אפיצירן און באאמטע ממינים שונים און יעדעס מאל זענען מיר ווידעראמאל
פארגעשטעלט געווארן אלס "לאקאלע ראבייס" .דער טשאפלען איגנארירט נישט קיין שום איינגעשטעלטן און
מאכט יעדן פילן וויכטיג אז גענוי פאר אים וויל ער פארשטעלן די היינטיגע געסט.
"אויב דו טוסט מיך עפעס וועלן זיי מיך אננעמען ",האט דער רב געמאכט א גוטמוטיגע ווערטעל פאר איינעם פון די
וועכטער וועלכע האט אונז געדארפט אדורכלאזן.
וויאזוי זעט אויס די טורמע פון אינעווייניג? א גוטע פראגע.
אנטשולדיגט אז מיר האבן נישט קיין בילדער פון אינעווייניג .דאס בעסטע וויאזוי איך וואלט עס אויסגע'משל'ט איז
ווי אן אלטע נאכגעלאזטע פאבליק שולע געביידע ,מינימאלע איינריכטונגען ,א הויכע דאך און ברייטע קארידארן.
פון דער זייט זעט זיך אן אלע ערליי כמו קלאס צימערן וואס דינען אלערליי צוועקן .פארשטייט זיך אז איבעראל
געפינט זיך אויסנאמליכע וואך ,אלע טירן זענען פון דאפלטע גלאז און אייזערנע צוימען ,שטאלענע גראטעס
פארשטעלן אלע פענסטערס.
מיר שפאצירן שוין א שיינע פאר מינוט און ענדליך זענען מיר אריינגעפירט געווארן אין א זייטיג צימער .דאס פלאץ
דינט ווי א קארידאר וואס פון דארט גייט מען צו צוויי אפיסעס .איין אפיס שטייט אויפגעשריבן אויפ'ן טיר "ראביי",
דאס איז דער פריוואטער אפיס פונעם חשוב'ן רב ,הארט דערנעבן געפינט זיך נאך אן אפיס אויף וועלכער ס'שטייט
אויפגעשריבן "פעסטאר" ,דאס איז דער אפיס פון להבדיל דער קאטוילישער גלח.
פון דער אנדערער זייט פונ'ם קארידאר גייט מען אריין צו דער תפיסה קירכע .פארנט פון דער קירכע איז אזא פאר
צימער וואס איז געווענליך אפן צו דער קירכע ,אבער יענע פלאץ קען מען פארמאכן מיט ריקעדיגע ווענט .דארט
אינעם פארצימער וואס איז אפגעטיילט פון דער קירכע האבן מיר שפעטער געפראוועט און געשמועסט מיט די
ארעסטאנטן.
דער קליינער אפיס איז דעם חשוב'ן רב'ס אייגענע ד' אמות אין דער תפיסה .ס'באשטייט פון א טישל און בענקל און
צוויי בענקלעך דערקעגן ,א קליינע פריזשידער אין דער זייט און א מיקראוועיוו.
דער חשוב'ער רב איז קוים אנגעקומען און אייניגע ארעסטאנטן ווארטן אים שוין אפ .קוים וואס ער האט געמאכט
א טריט אריין אין זיין אפיס און א אידישער ארעסטאנט גיסט זיך אויס זיין הארץ .דער רב האט נאכנישט אויסגעטון
זיין מאנטל אבער ער פארעט זיך שוין מיט פראבלעמען.
דער ארעסטאנט איז א רוסישער איד א בעל תשובה ,ער האט געהאט זיין ברית אין תפיסה און ער איז ערנסט ביי
אידישקייט.
מיר כאפן נישט אויף גענוי וואס איז זיין אישו .עפעס האט ער א פראבלעם מיט די ענגלישע קלאסן וואס ער
נעמט אנטייל ווייל די קלאס קומט פאר אום פרייטאג צונאכטס .דער רב הערט אויס דעם איד מיט ערנסטקייט און
פארזיכערט אים אז ער גייט זיך אריינלייגן דערין תיכף ומיד און מסדר זיין על צד היותר טוב.
א ספרים שאנק געפינט זיך אויף די וואנט מיט אייניגע ספרים ,טייל ספרים זענען אין ענגליש ווי די סעריע ספרים
בגן האמונה פון הרב שלום ארוש ווארשיינליך ווערט עס גענוצט דורך די ענגליש רעדנדע ארעסטאנטן זיך צו מחזק
זיין ,אנדערע ספרים זענען אין דער רוסישער שפראך .אפאר בילדעלעך הענגען אויפ'ן וואנט.
ניין דרייסיג צופרי האט דער רב נישט געדארפט פאר זיך א פליישיגע מאלצייט .די מאלצייט איז ווי געזאגט פלאצירט
געווארן אין פריזשידער .נאך איידער דער רב האט עס צוגערירט איז עס שוין פארוואנדלט געווארן אין שיריים...
אויך אין קארידער הענגען אידישע בילדעלעך אבער נישט אזוי אפ טו דעיט ,בילדער ווי רבי חיים קניבסקי שאקלט
לולב ,א אידישער לוח און אפילו אן אנאנס פאר סוכה דיפא אין פאל איינער פון די ארעסטאנטן וויל קויפן א סוכה.
דא איז קודש וחול משמשין בערבוביא ,גענוי אזוי געפינט זיך אויף די ווענט – להבדיל --קריסטליכע פראפאגאנדע
פאר די גויאישע ארעסטאנטן.
די געציילטע מינוט וואס דער רב איז געווען ביי זיך אין אפיס שילדערט ער אונז אז די תפיסה איז א מאקסימום
סעקיוריטי תפיסה ,דאך ווערט עס פאררעכנט ווי פארהעלטניסמעסיג א לייכטערע תפיסה אז אידישע ארעסטאנטן
וואס האבן די מעגליכקייט וועלן שתדלן אהינצוקומען.
ער נעמט נישט די קרעדיט פאר זיך אבער שפעטער הערן מיר פון די ארעסטאנטן אז דער חילוק פון דא ביז סיי
וועלכע פריערדיגע טורמע איז פשוט ווייל דא האט מען דעם חשובן רב וועלכער גיט זיך אוועק לייב און לעבן פאר
די וואוילזיין פון זיינע ארעסטאנטן .אפיציעל זאגט דער רב איז ער באאויפטראגט צו קומען איינמאל א וואך ,ער
קומט אבער צוויי מאל א וואך ,און ב"ה ,קיינער שמעקט נישט און הערט נישט...
חמשה עשר טיש אין שאוואנגאנק
פון גרויס אנגסט און איבערראשונג האב איך כמעט פארגעסן ,אבער ס'איז היינט חמשה עשר בשבט .דער רב האט
אבער נישט פארגעסן .ער איז דא אריינצוברענגען א פרישע חיות אין דעם ראש השנה לאילנות און האפענונג פאר
א נייעם אנהויב.
מ'איז טאקע אין תפיסה ,אבער מאמענטאל גייט מען פראווען א חסידישע טיש לכבוד חמשה עשר .איינער פון
די ארטיגע ארעסטאנטן האט צוזאמגענגעריקט צוויי טישן און א היימישער זיץ האט זיך געפארעמט ,אלע האבן זיך
געזעצט ארום דעם טיש .די טישן זענען צוזאמגעריקט געווארן ווי ביי א חסידישער זיץ און אלע האבן זיך געזעצט
פון ארום.
אומדערווארטעט קומט פון די איבערגעיוירענע קעשענעס ארויסצופארן פרישע שהחיינו פירות ,א פושקע געבליבענע
מילגרוים ,א שיסל היימישע חמשה עשר אתרוג איינגעמאכטס קאמפאט ,און נאך א פושקע טייטלען איז עס געווען.
די טאשן זענען געווארן מיטאמאל א מועט המחזיק את המרובה" .פרעג נישט קיין קשיות ",הערן מיר ווידעראמאל
דעם סלאגאן ווען מיר וואונדערן זיך וויאזוי א חמשה עשר מעניו איז פלוצים ארויסגעוואקסן אזוי אומבאמערקט...
איינמאל מ'האט זיך געזעצט צום טיש בין איך געווען רואיגער ,ס'האט זיך געשפירט ווי אין א חסידיש שטיבל .אצינד
זענען מיר נישט אין תפיסה .אויפ'ן פלאץ געפינען זיך שוין פיר ארעסטאנטן און שפעטער וועלן אנקומען נאך צוויי,
אלעס אינאיינעם זעקס אידן.
"איך בין דעם רבינ'ס גבאי ",זאגט מיר איינער פון די ארעסטאנטן ר' עמנואל .ער איז טאקע גבאי .אט קומט ער צו
לויפן מיט א קאווע און צוויי קאצקע צוקער און לייגט עס אראפ נעבן דעם רב .דער רב שיקט אים ברענגען פאפיר
פאר מיך מיט מיין קאלעגע צו פירקלען .ווען מיין פאפיר ווערט אנגעפילט ריקט ער מיך אונטער נאך א פאפיר.
זיין גבאות איז בכלל נישט קיין ווערטל נאר אן אפיציעלער ראלע .ער איז איינגעגעבן געווארן אלס "קלוירק" פארן
רב .דער רב זאגט אונז אז ער האט איינגעגעבן דריי גבאים ,צוויי אידן און איין גוי אלס שבת גוי און אלס מראית עין,
נישט אזוי ווייט פאר זיין טובה נאר פאר זייער טובה .א געווענליכער ארעסטאנט באקומט צוואנציג צענט א שעה
פאר זיין ארבעט ,ווידעראום א קלוירק קריגט קריגט 58צענט.
ר' עמנואל זאגט תורה
א נאטירליכע ארום-דעם-טיש שמועסל טוט זיך דערווארבן .די פיר אידן וואס זענען שוין אנוועזנד זענען פארשידנארטיג:
א טונקל הויטיגער פאלאשן איד ,צוויי רוסישע אידן איינער פון זיי א בעל תשובה ,און דער גבאי ר' עמנואל וועלכער
האט דעם געשטעל פון א ליטווישן אידל מיט א קמץ בערדל.
מיין ערשטע פערזענליכע שמועס איז געווען מיטן גבאי'ן ר' עמנואל .בשעת וואס דער רב האט גוטמוטיג פארטיילט
די חמשה עשר פרוכט האב איך צוגעריקט מיין בענקל און פרובירט צו פארמען א שמועס.
אנהויב איז ער געווען היבש אומבאקוועם זיך אויסצושמועסן מיט א פרעמדן ,אבער ווי לענגער דער שמועס האט
זיך געצויגן אלס היימישער האט ער זיך געשפירט אפאר מינוט אינעם שמועס האט זיך עס געשפירט ווי צוויי אלטע
גוטע פריינט.
"הודו לה' כי טוב ",איז געווען זיין פאזיטיווע ענטפער אויף מיין פראגע וואס ער מאכט און וויאזוי גייט עס.
"מארגן גיי איך ארויס פון תפיסה ",איז געווען זיין אומאינפארמאטיווע טראץ אמונה'דיגן ענטפער אויף דער פראגע
אויף ווי לאנג ער דארף נאך זיצן .שפעטער איז ער צוריקגעקומען צום ביטערן רעאליטעט ,אז לויט'ן אורטייל האט
ער צענדליגער יארן פארנט פון זיך ,דאך איז דא לעגאלע האפענונגען און מ'ארבעט פאר אן אפיעל.
ער איז א געוועזענער מרביץ תורה אין פלעטבוש וועלכער איז פאראורטיילט געווארן צו 54יאר אין טורמע אויף
עפעס וואס איז לויט זיינע ווערטער א געמיינע בלבול און קומט אלס נקמה אויף וואס ער האט נישט געוואלט
אננעמען א געוויסער תלמיד הישיבה אין זיין מוסד.
אויך דער רב האלט אז ר' עמנואל איז אומשולדיג .רעדנדיג איבער ר' עמנואל'ס קלאגע ,טענה'ט דער רב ,אז ס'איז
געווען געפלאגט מיט אפענע לעכער .ווען דער עדות האט געדארפט זאגן דער אדרעס ווי דער פארברעכן זאל
האבן געשען ,האט ער אנגעגעבן אן אדרעס וואס עקזיסטירט ניטאמאל אויף דער מאפע ,דאך האבן די פראקורארן
באשלאסן דאס צו איגנארירן.
נאך א לאך אין די קעיס איז געווען ווען א דעטעקטיוו וואס האט זיך אויפגעשטעלט געבן אן עדות'שאפט קעגן ר'
עמנואל האט דערציילט איבער צוויי טעלעפאן רופן וואס האט געזאלט קומען צו אים פון ר' עמנואל און דער דאטום
איז געווען אום שבת .דער רב זאגט אז קענענדיג ר' עמנואל פון דער נאנט לייגט זיך נישט אזא זאך אויפ'ן שכל אז
ער זאל האבן גענוצט א טעלעפאן אום שבת.
ווי דער רב זאגט האט ער שוין אין לויף פון זיינע יארן צוגעזען אזויפיל קארופציע אינעם סיסטעם אז גארנישט
איבערראשט אים נישט מער ,און ס'איז אים בכלל נישט שווער אנצונעמען אז די יורדיסטישע סיסטעם זאל האבן
געגרייזט ,במזיד אדער בשוגג.
אומשולדיג!
וואס מיר האבן זיך דערלערנט פון עטליכע עפיזאדן דורכאויס אונזער באזוך ,אז דער רב גייט באופן כללי מיט
דעם גאנג אז "יעדער איז אומשולדיג" און טאקע עד הסוף" .איך וויל נישט וויסן און איך טו מיך נישט אריין אין קיין
קעיסעס ",זאגט דער רב ביי איין פונקט אינעם שמועס.
פארשידענע סיבות ליגט אונטער דעם צוגאנג .אין טייל ווייל מ'דארף יעדן דף זיין לכף זכות; אין טייל ווייל ער קען
די סיסטעם און ווייסט ער אז ס'איז אומשטאנד איינצוטינקען א מענטש; אין טייל ווייל אסאך אורטיילן ווערן געטריבן
מיט רשעות און זענען בכלל נישט פראפארציאנאל לויט די פארברעכן; אין טייל ווייל דאס איז די בעסטע צוגאנג
וויאזוי מ'קען ארויסהעלפן די צעבראכענע אידן מיט א רואיגע געמיט.
שמועסנדיג מיט ר' ר' עמנואל שטעלט זיך מלא וגדוש ,וואס כ'האב אים געפרעגט האט ער געענטפערט מיט א
טייטש אדער געדאנק .רעדנדיג אויף ענגליש האב איך טייל פון זיינע געדאנקען אויפגעכאפט און אנדערע נישט.
אויף דער פראגע וויאזוי ער פארברענגט דעם טאג ,זאגט ער אז ער לערנט טעגליך דעם דף היומי" .פארוואס הייסט
עס דף היומי?" פרעגט ער א שאלה אין מיין ריכטונג" ,ווייל מ'לערנט יעדן טאג א דף ,ענטפערט ער אליין .ביי אים
האט עס אבער אן אנדערן באדייט" .ביי מיר הייסט עס דף היומי ווייל איך לערן א גאנצן טאג דעם דף"...
רעדנדיג איבער די וויכטיגקייט פון קומען באזוכן ,זאגט אונז ר' עמנואל נאך וואס ס'איז אלץ מרגלי' בפומי' פונעם
רב ,אז איינער וואס קומט באזוכן אן ארעסטאנט אין תפיסה ,איז ער דערמיט מקיים די מצוה פון פדיון שבויים ,הגם
ער האט דעם ארעסטאנט נישט ארויסגענומען פון טורמע.
ר' עמנואל שטעלט צו א גמרא אין בבא בתרא ,אר"י כל הנותן פרוטה לעני מתברך בשש ברכות ,והמפייסו בדברים
מתברך בי"א ברכות .דערקלערט ר' עמנואל פשט ,דער וואס גיט צדקה פאר אן עני האט געטון מצות צדקה ,אבער
המפייסו בדברים ,ער מאכט אים שפירן באקוועם ,ער נעמט אים אריין צו זיך אין שטוב און גיט אים דעם גוטן געפיל,
ער טראנספארמירט דעם ארעמען פון אן "עני" צו אן "אורח" ,ווייל פאר יענע פאר מינוט האט ער אים ארויסגענומען
פון זיין מצב.
די זעלבע איז מיט קומען באזוכן אין תפיסה" .ווען איינער קומט באזוכן בין איך דאן נישט קיין ארעסטאנט ",האט
ער אויסגעפירט.
כ'מוז מודה זיין ,די תורה האט ריכטיג אפגעשפילט די אטמאספער פון יענע מינוטן .ר' עמנואל איז קיין ארעסטאנט
נישט געווען ,נאר א איד וואס זאגט תורה ביי א חמשה עשר זיץ.
רעדנדיג איבער דעם טאג טעגליכן לעבן אין תפיסה איז ארויפגעקומען דער פאקט אז דער ביה"כ געפינט זיך
אינעם צימער וואס איז א שטער פאר אידישע ארעסטאנטן ווען ס'קומט צו זאגן דברים של קדושה ,ר' עמנואל לאזט
זיך אבער נישט ווערן אראפגעשלעפט פון שוועריגקייטן "איינער וואס האט דעם בית הכסא ליד השלחן זאגט די
גמרא איז אן עושר ",זאגט ר' עמנואל א ווערטל וועלנדיג בלייבן אויף די פאזיטיווע זייט.
ר' עמנואל איז שטארק דבוק אין די ספרים פון אור החיים הקדוש וואס ער לערנט תמידין כסדרן .ער דערמאנט דעם
פסוק פון "והשבת אל לבביך" אויף וועלכער דער אוה"ח האט עלף פשטים.
"איך האב צוגעלייגט א צוועלפטער פשט ",זאגט ער א שטאלצער .זיין פשט איז אז ווען א איד לעבט מיט די חסדים
פון אויבערשטן און איז זיך שטענדיג מתבונן צו טרעפן דעם חסד ה' אין יעדן מצב און סייעתא דשמיא אויף טריט
און שריט ברענגט עס נאנט צום אויבערשטן און ברענגט דעם מענטש צו תשובה מאהבה און דעמאלט איז ער זוכה
צו דער והשבות אל לבביך.
"ווי וואונדערליך איז צו הערן אזא פשט פון א איד וואס אין תפיסה" טראכט איך צו מיר.
דער פאלאשן פון וויליאמסבורג
איינער פון די ארטיגע אידן וועלכע זיצט מיט אונז ביים חמשה עשר זיץ איז אברהם .ער איז א טונקלהויטיגער
עטאאפישער איד ,ער קומט פון די וויליאמסבורג אומגעגנט .ער זאגט אז ס'איז דא אן עטאאפישע קהלה אין דער
דארטיגער אומגעגנט.
ער גיט זיך אן אלס א נאנטער ידיד מיטן בארימטן בעל מכניס אורח ר' ברוך מאשקאוויטש פון וויליאמסבורג אין
וועמענס שטוב ער פלעגט פיל פארברענגען? דער גוטהארציגער ר' ברוך האט ווארשיינליך נאך פיל אזעלכע
ידידים .אויך הרב מנחם רוקח פון קאזאלאוו איז זיין חבר.
ער האט אויסגעוועלט צו וואוינען און זיך קלאמערן צו וויליאמסבורג ווייל "קיינער איז נישט אזוי אקצעפטירנד ווי די
סאטמארער".
שפעטער אינעם שמועס ברעכט אויס א שטיקל קאמף אונטער זיין רוקן טייל ארעסטאנטן זענען עטוואס סקעפטיש
וויפיל אידישע ידיעות ער פארמאגט אנדערע נעמען אים יא אן אלס א לעגיטימער איד.
א איד איז ער זיכער ,שאלה וואס ער ווייסט אלץ .ברכות מאכט ער – ער האט אפילו געמאכט א שהחיינו אויף די
פירות --אבער ווען דער רב האט אים געגעבן תפילין צום ערשטן מאל איז ער נישט געווען עכט באהאוונט דערמיט.
אנגעקומען צו דער ספעציפישער תפיסה איז ער דורך דער פראטעקציע פונעם רב נאך וואס ר' ברוך מאשקאוויטש
האט גע'שתדל'ט פאר אים.
ערגעץ וואו הערן מיר טאקע פונעם רב דער פענאמען ווי ארעסטאנטן ווילן זיך אנגעבן אלס אידן" .איך באקום יעדן
טאג בריוון פון ארעסטאנטן וואס זאגן זיי זענען אידן אדער וויל ווערן אידן".
דער ערפארונג פון אזויפיל יארן האט אים דערלערנט ווער ס'איז אמת'דיג דערביי" .איך שמעק א מייל ווייט ווער
ס'איז עכט א איד און ווער ס'זאגט עס סתם פאר די פעקלעך"...
אברהם דער פאלאשן איד איז געווען אין פינאנץ און ריעל עסטעיט .ער האט געארבעט פאר אן ארגאניזאציע
"וועסט סייד קאמפיין עעגענסט האנגער" ,למעשה האט ער געהאט א געפעכט מיט איינעם און ווען יענער האט
אנגעהויבן שלאגן ,האט ער צוריקגעשלאגן אין סעלף דעפענס .מ'האט אים אנגעקלאגט אויף יענעמס וואונדן און
ער האט באקומען אכט יאר.
א שמועס מיט א היימישן
דער איינציגסטער אידיש רעדנער ארעסטאנט איז געווען ר' נ .צבי ,א היימישער איד ,נאטירליך האב איך מיט אים
פארברענגט דאס מערסטע צייט .ער איז געגאנגען אנגעקליידט מיט די טונקל גרינע תפיסה הויזן ,אבער א ציכטיג
ריינעם ווייס-חסידישן העמד.
ער איז אנגעקומען צום חמשה עשר זיץ עטוואס שפעטער ווי אנדערע .כ'ווייס נישט פארוואס ער האט געשעפעטיגט,
ווייזט אויס אז נישט אלע האבן דעם זעלבן סקעזשועל .ער האט אריינשפאצירט אין צימער ווען אונטערן ארעם
געפינט זיך אן ענגלישן אמונה ביכל פון הרב נח וויינבערג פון אש התורה ,א ספר וואס ער לערנט מיט אן אנדערן
איד בחברותא .איינמאל ער איז אנגעקומען האט די אטמאספער אין צימער געטוישט פארבן.
אלע ווי עס שיינט האלטן זיך פריש און כמעט וואס מ'זעט נישט אויסערליך קיין געפאלענעם מאראל ,דאך איז ר'
נ .צבי אן אויסנאם .פון ווען ער האט אריינגעוואקט אין צימער ,האט ער ממש אויפגעלעבט דאס פלאץ מיט זיין
כאריזמע און שמחת החיים .זיין שמייכל האט זיך נישט אפגעטון פון ערשטן מינוט ביזן לעצטן מינוט ,אז ס'האט זיך
ממש נישט דערקענט ווי דער איד איז אן ארעסטאנט אין תפיסה.
פון מיין גאנצע באזוך האט מיך דאס מערסטע איבערגענומען דער כאראקטער פון דעם איד .ס'איז מיר געווען
כמעט אומגלויבליך ווי דער גאנצער ארום און זיינע מיטמאכענישן זאלן אים איבערלאזן אומבארירט .זיין אמונה און
שמחה האט מיך אינספרירט.
ר' נ .צבי איז א געשמאקער שמועסער .מיר האבן זיך פארשטאנען אויפ'ן ווינק ,אז מיט אים האב איך מיך אפילו
ערלויבט צו שמועסן איבער די אנדערע ארעסטאנטן אונטער זייער רוקן...
ר' נ .צבי דערציילט אונז אז ער האלט שוין שוין אצינד ביי זיין פיפטע תפיסה ,און רעלאטיוו איז ער דא געקומען אל
המנוחה ואל הנחלה .דא איז דאס בעסטע .אין די פריערדיגע תפיסות ווי ער איז געווען האט ער אנגעמאכט אייניגע
בעלי תשובות --שילדערט ער מיט קענטיגער סאטיספאקציע.
"כ'קען נישט סובל זיין דעם גוי"
ר' נ .צבי האט באלד דורכגעזען די וויכטיגקייט פון אונזער שרייבערישער מיסיע און ער איז געווען אויסן צו רעדן און
דערציילן און קלארגעשטעלט אז ער האלט עס פאר וויכטיג צו ברענגען דעם גרוס פון אחינו בני ישראל אין תפיסה.
כ'האב אבער געוואלט זיין אויף די זיכערע זייט ,האב איך אים אפן געפרעגט צי איך מעג אים ציטירן אדער ער וויל
ליבערשט בלייבן אונטער'ן ראדאר" .אויסדריקליך ",איז געווען זיין ענטפער מיט א תנועה ווי ער פארשטייט כמעט
נישט מיין פראגע .ער האט מיר פארזיכערט איינמאל און נאכאמאל אז איך האב מיך נישט וואס צו זארגן און וואס
ער טיילט מיט קען איך רואיג שרייבן און קיינער וועט נישט זיין ברוגז.
אויך זיין פאמיליע האט דער זעלבן צוגאנג" .מיינע קינדער זענען שטאלץ ",האט ער דערקלערט אומצוויידייטיג" ,איך
לייג עס אריין אין זיי ",זאגט דער צופרידענער טאטע וואס שטאלצירט מיט זיינע קינדער" ,אויב דער אויבערשטער
האט אזוי געפירט ,איז עס די בעסטע פאר מיר ,די בעסטע פאר מיינע קינדער ,און די בעסטע פאר מיין פרוי".
דאן האב איך מיך ערלויבט צו פרעגן וואס איז די שווערסטע טייל פון דאס וויילן איינגעשפארט אין תפיסה .דער
ענטפער איז געקומען פון אן איבערראשנדער ריכטונג.
זייער שווער איז אים די בענקעניש צו דער פאמיליע אבער דאס איז ווייט נישט די ארגסטע" .כ'האב שוין חתונה
געמאכט צוויי קינדער זינט איך בין אין תפיסה און איך בין נישט געווען ביי דער חתונה ,ס'קומט ימים טובים און
מ'בענקט זיך געפערליך ,אבער די שווערסטע טייל וואס ממש פייניגט מיך איז אז אז מ'דארף זיין מיט גוים אינאיינעם,
א איד וועלכע ווערט אריינגעשטעלט מיט גוים איז אין די גרעסטע גיהנום".
"איך קען נישט סובל זיין דעם גוי ",האט ער ווייטער פארגעזעצט" ,כ'האב א שנאה כבושה צום גוי" ".כ'ווייס אליין
נישט פארוואס ,א איד האט א נשמה אז ער קען נישט סובל זיין דעם גוי".
א לענגערע צייט האט ער אויסגעשמועסט ,אז דער גאנצער פערספעקטיוו ארום אנטיסעמיטיזם טוישט זיך איינמאל
מ'קומט אין תפיסה" .וואלט ווען געקומען חלילה וחס היינט נאך א היטלער וואלט מען אן קיין צווייפל ווידעראמאל
געקענט אויפהעצן אלע גוים ",געדענק איך אים זאגן.
"זיי שמעקן אז די אידן זענען מיוחסים ",זאגט ער איבער דער אלגעמיינער בליק וואס די גויאישע ארעסטאנטן האבן
איבער די אידן .טראץ וואס זיי קענען נישט גענוי אנטייטלען גענוי מיט וואס ,שפירן זיי אז דער איד אין תפיסה איז
נישט אויפ'ן וואסער ,ער האט באזוכער ,ער באקומט פעקלעך און געלט וכו' און די אנטיסעמטיזם קומט פון פשוטער
קנאה.
אין תפיסה איז נישטא דער פאליטיקלי קאררעקט און די געווענליכע ארענטליכקייט פילטערס וואס ברענגט אן
איינגעהאלטנקייט ,קומט ארויס דער ריכטיגער עשיו שונא ליעקב אזוי מיט אלע קליפערלעך און קאלירן" .ווי א שה
אחד בין שבעים זאבים ",האט ער גענוצט דעם אויסדרוק.
"דו ביזט ווי א הינטל ",האט ר' נ .צבי דערקלערט ער די געפיל וואס נעמט ארום דעם מענטש אין תפיסה ,דאס הייסט
אזוי ,מיט דער צייט דערלערנט מען זיך וויאזוי זיך אן עצה צו געבן ,דאך ווייסטו אלעמאל אז דו ביזט אנגעוואנדן אין
דיין אייגענער האנט? דער וועכטער קען אפמאכן צי אינפארסירן סיי וועלכע רעגולאציע אויף דיין קאפ פונקט ווי
ער קען אפמאכן דאס צו איגנארירן" ,דו האסט נישט קיין שום שליטה אויף דיין לעבן".
ער גיט מיר א ביישפיל ווי ער האט געוואלט איבערדעקן בשעת'ן דאווענען דעם בית הכבוד וואס געפינט זיך אין
צימער .איין שיינעם טאג ,אן קיין פארוואס און אן קיין פארווען האט זיך דער אפיציר פאר'עקשנ'ט אז ער וויל נישט
דאס זאל פארדעקט ווערן .דא האט זיך די פרשה געשלאסן.
זיך איינ'טענה'ן וואלט נישט געהאלפן ווייל דער ארעסטאנט האט נישט קין שום רעכטן און קיין שום פתחון פה" .דא
באקומט א לעבעדיגן געפיל פון עפר אני בחיי ",האט ער אויסגעפירט די עפיזאד.
אן אנדערס מאל איז ער נישט געשטאנען ווי ס'ברויך צו זיין ביים ציילן די ארעסטאנטן נאר געבליבן זיצן אויף זיין
בעט ,האט ער באקומען א שטראף אז ער א וואך האט ער געדארפט זיין איינגעשפארט אין זיין צעל און פאר דריי
וואכן האט ער נישט געקענט באקומען קיין באזיכער.
פון א קארעקשאן אפיציר ,זאגט ער ,קען מען גארנישט האבן ,אל תתודע לרשות איז א מציאות ,אפילו ווען דו
מיינסט אז דער וועכטער האט אויף דיר א גינסטיג אויג ווערסטו שנעל געוואויר אז דו האסט געגרייזט.
זייער שווער איז ווען ס'קומט יום טוב .ער שילדערט אונז לעבעדיג אן עפיזאד פון פארלאפענעם ראש השנה ווי ער
האלט אינמיטן דאווענען הויכע שמונה אעשרה און דער גארד הויבט אים אן שלעפן" .וואס זאל איך אים זאגן ,אז
ס'איז ראש השנה היינט און איך האלט אינמיטן מלכיות זכרונות און שופרות? ער וועט מיך אריינלייגן אין "די שיך"
פאר פיר וואכן.
"מ'ווייסט קיינמאל נישט וואס צו טון און וויאזוי צו טון און וויאזוי צו רעאגירן ",זאגט ער מיט א קרעכץ.
אויף דער פראגע וויאזוי מ'קומט זיך אויס מיט די אנדערע גויאישע ארעסטאנטן אויף א טאג טעגליכן באזיס ,האט
ר' נ .צבי ערקלערט אז מ'דארף וויסן ווי איין ווי אויס .זיין אינגאנצן אפגעזונדערט איז קיין אויסוואל ,ווייל דער גוי וועט
ווערן ברוגז און וועט עס אנקוקן ווי עגאאיזם ,ווי אויך איז אן איינזאמער מער "וואלנערבל" ווייל ער האט נישט קיין
גוטע פריינד וואס זאלן זיך פאר אים אננעמען.
צו גוט ווערן קען מען אויך נישט ווייל דערנאך הייבט זיך אן א מעשה ,דער גוי וועט דיך בעטן טובות ,טו דאס טו יענץ
און אז דו זאגסט אים אפ ווערט ער באליידיגט און אגרעסיוו.
די איינציגסטע עצה איז צו גיין צווישן די טראפן ,האלטן די דערווארטקייט אבער דאך נישט ארויפברענגען קיין
רוגזא.
"איך רעד נישט מיט קיין גוי מער ווי צען מינוט ",איז געווען זיין אויספיר.
אממערסטנס שפירט ער עס נאכ'ן אור החיים הקדוש שיעור מיט הרב דוד זינגער וואס קומט פאר יעדן מאנטאג
און מיטוואך" .ווען איך ענדיג לערנען דעם שיעור און איך דארף צוריקגיין צום גוי ,איז עס ווי איך גיי נאכאמאל זיצן
אין תפיסה".
שטיצע פאר ארעסטאנטן
ווען די טעמע פון וויזיטן און קומען באזוכן איז ארויפגעקומען אויפן טיש האט ר' נ .צבי ארויסגעברענגט אז געוויס
איז זייער וויכטיג צו קומען באזוכן און די ארעסטאנטן קוקן ארויס פאר א אידיש פנים ,דאך דארף מען זען אז ס'זאל
נישט קומען אויפ'ן חשבון פון דער פאמיליע .טאמער א פאמיליע מיטגליד קומט די זעלבע צייט פון סתם א איד איז
עס א שאד .מ'זאל אפשמועסן מיט דער פאמיליע ווען זיי קומען און פרעמדע באזוכער זאלן קומען אין א טאג וואס
דער ארעסטאנט האט נישט קיין באזוכער.
וויכטיגער פון אלעם איז געבן געלט פאר די ארעסטאנטן ,ווייל מיט געלט קען מען איינקויפן כשר'ס צו עסן אין דער
קאנטין און יעדער אידישער ארעסטאנט איז אנגעוויזן אין איינקויפן עסן פשוט ער זאל נישט הונגערן.
ס'איז דא אן ארגאניזאציע מיט'ן נאמען "אור וחושך" וואס העלפט ארויס ארעסטאנטן מיט געלט אז זיי זאלן קענען
זיין ,און ר' נ .צבי האט געבעטן מיר זאלן דערמאנען די וויכטיקייט פון שטיצן די ארגאניזאציע ווייל מיט געלט קען
מען זיך פיל פארגרינגערן אין תפיסה.
א מחי' ברוחניות
"ברוחניות איז זייער גוט דא" הערן מיר אומגלויבליכע ווערטער " ,וואס תפיסה מאכט מיט א מענטש און מיט זיין
פאמיליע ברוחניות איז מורא'דיג .מ'קומט ארויס געשטארקט; אודאי איז עס שווער ,אודאי וויל איך ארויס גיין און
אוודאי האף איך צום אויבערשטן אז איך וועל באפרייט ,אבער די יארן וואס איך בין שוין געזעסן וועל איך נישט
אוועקגעבן פאר קיינעם אין דער וועלט".
"נישטא אזא נאנטשאפט וואס מ'קען צוקומען צום אויבערשטן ווי ווען מ'איז דא איינגעשפארט אין תפיסה .מ'שפירט
דעם קרבות ה' ,איך פארמאך מיך דעם מוח און איך ווייס אז דער אויבערשטער פירט מיך יעדן מינוט פון טאג".
פונעם רב האבן מיר געהערט אז ר' נ .צבי לייגט אראפ אן עבודה און פארברענגט רוב שעות היום בתורה ותפלה,
אזוי ווייט אז ער האט אנגעזאגט זיין פאמיליע אז זיי זאלן נישט קומען באזוכן בעפאר צען דרייסיג אינדערפרי וואס
ביז דאן איז ער פארנומען מיטן דאווענען וואס נעמט שעות אריכות.
ר' נ .צבי האט אויסגערעכנט עטליכע חשובע רבנים וואס זענען שוין געקומען באזוכן אין ארטיגער תפיסה צווישן
אנדער האט ער דערמאנט דער סאטמארער רבי מהרז"ל ,דער גאלאנטער רב ,דער ווינער און וואודריזשער רב איז
שוין געקומען צוויי מאל (גייענדיג אין דרוק זונטאג שבוע שחל בו פסח קומט אריין די נייעס אז דער סאטמארער
רבי האט ווידעראמאל אפגעשטאט א באזוך אין טורמע אין באגלייטונג פון חשוב'ן רב.).
סוף פון אונזער שמועס ווען איך האב מיך שוין געשפירט גענוג היימיש ,האב איך אים געזאגט ווי איבערראשט איך
בין פון דער אטמאספער און נאך מער פון זיין פערזענליכקייט ווי ער האלט זיך אזוי בשמחה.
ר' נ .צבי האט געענטפערט נאכזאגנדיג פון איינעם פון די צדיקים ,וועלכער איז געזעסן אין תפיסה ,האט ער
געזאגט ,מילא איך בין דא ,ווייל כ'האב נישט קיין ברירה ,דער שומר הפתח לאזט מיך נישט ארויס און איך בין
געצווינגען ,אבער דער יצר הרע ,פארוואס קומט ער דא? ער איז סתם א שוטה...
"איך בין דא ",האט ר' נ .צבי אויסגעפירט" ,וואס זאל איך טון ,איך זאל נאך זיין בעצבות אויך? מ'האלט זיך פריש
און מ'דינט דעם אויבערשטן".
איך קען זאגן בפה מלא אז די גאנצע צייט וואס כ'בין דארט געווען האט זיך זיין שמייכל נישט אפגעטון פון פנים.
מער פון דעם האט זיך אין זיין שטימע און אין זיין וועג פון רעדן נישט דערקענט קיין שום ביטערקייט.
א ש"ס בחור
דער יונגסטער פון צווישן די ארעסטירטער איז א בחור וועמען מיר וועלן אנרופן אבי .ער איז איין און דרייסיג יאר .ער
איז דער פארווייטאגסטער פון צווישן אלע .ער וויל נישט און קען נישט שלום מאכן מיט זיין מצב .ער האט באקומען
25יאר טורמע -טו לייף .זיי זאגן אז ער איז א תלמיד חכם עצום ,אצינד הארעוועט ער אויף רמב"ן על התורה וואס
ער לערנט דורך גרינטליך אויפ'ן סדר.
אבי ווערט באשולדיגט אין הרג'ען א פרוי .לויט די פרטים וואס מיר האבן געהערט ארום די פאל לייגט זיך עס
נישט אויפ'ן שכל .זיין מוטער איז א רייכער פרוי ,אין זיינע צוואנציגער יארן איז ער געווארן א בעל תשובה ,ער האט
געלערנט זעקס יאר אין ישיבת מיר בהתמדה רבה און ערשט נאך זעקס יאר האבן אים די פראקורארן באשלאסן צו
באשולדיגן אויף אן אלטן מארד .אהיימקומענדיג פון ישיבה האט מען אים ארעסטירט .דער רב איז ביי דער מיינונג
אז טאמער וואלט ער געהאט סיי וועלכע פוטער אויף די נאז ,וואלט ער דאך קיינמאל אהיימגעקומען קיין אמעריקע,
איז געדרינגען אז אין זיין געוויסן איז ער געווען ריין פון שולד.
ס'איז באמת א ווייטאג צו זען אזא יונגען מענטש אין תפיסה אויפן לאנגן טערמין כמעט ווי אוועקגעווארפן די
שליסלעך .אלס איינער וואס איז פערזענליך בערך אין זיין יארגאנג האט מיך זיין מצב די מערסטע בארירט .מיר
האבן געהערט אז ער איז זייער נאנט מיט הגאון רבי בנימין אייזנבערגער פון בארא פארק וועלכער ארבעט אויף זיין
קעיס .אבי איז יונג און ברייט ביינערדיג .ס'זעט אויס ווי ער מאכט גוטע עקסערסייז.
נישט גרינג איז געווען צו געווינען זיין טראסט .מיר האבן אנהויב באגעגנט א פארשטיינערטע געמיט צעבראכן און
און פול מיט חשדות ,אבי האט פון אנהויב נישט געוואלט רעדן און נאך בשיטה ,ער האט גע'טענה'ט אז טאמער
גייט עס ארויס אין דער עפנטליכקייט אז אידן זענען אין תפיסה איז עס א חילול ה'.
א וויכוח האט אויסגעבראכן אויפ'ן פלאץ ,דער רב האט זיך נישט געלאזט און אויך ר' נ .צבי האט נישט מסכים
געווען" .הבא להרגך השכם להרגך ",האט דער רב דערמאנט א גמרא ווי צומאל דארף מען נעמען דאס געזעץ אין
דער האנט אריין "איר האט שוין אמאל געהערט פון סעלף דעפענס? עטס זענטס אלע אומשולדיג ",האט דער רב
גע'פסקנ'ט אויפ'ן ארט מיט א זעץ אויפ'ן טיש.
אויך ר' נ .צבי האט קאטאגאריש אפגעווארפן אבי'ס צוגאנג און געטענה'ט אז פארקערט גאר ,מ'דארף וויסן אז א
מענטש וואס זיצט אין תפיסה איז נאכנישט טריפה ,ס'קען זיין פארשידענע זאכן וואס האבן אים אריינגעפירט אפילו
ער איז אומשולדיג .פארקערט ער זעט גאר א טובה מיט'ן עס ארויפברענגען אויף דער עפנטליכקייט אראפצונעמען
די סטיגמע דערפון" .מ'דארף וויסן אז מ'ווערט נאכנישט אפגעפרעגט ווען מ'קומט אן אין תפיסה ",איז געווען ר' נ.
צבי'ס זאכליכע טענה.
אבי דערציילט אז האלט אינמיטן אן אפיעל און האפנטליך וועט עס זיין סוקסעספול .ער זאגט אז דאס פלאץ ווי ער
איז געווען בעפאר איז געווען טעגליכע שטעכערייען און דא איז פיל רואיגער ,ער האט נישט געוואלט זאגן וויאזוי
ער איז דא טראנספערירט געווארן אויפ'ן ראט פון זיין אדוואקאט.
עס שטערט אים די איינזאמקייט .ביינאכט זאגט ער קען מען אמאל גיין שפאצירן מיט נאך אידן ,אבער למעשה
קומט מען זיך נישט גענוג צוזאם .אצינד האלט ער אינמיטן מסכת עבודה זרה און ווי געזאגט לערנט ער פיל רמב"ן
על התורה פון וואס ער שעפט אסאך חיזוק.
ר' נ .צבי האט זייער אויסגערימט אבי אלס אן עילוי .ער טענה'ט אז דער בחור קען רוב סוגיות הש"ס בעיון (אוי,
ס'ציפט ,).ער איז אבער מוראדיג צעבראכן און קען נישט און וויל נישט שלום מאכן מיט'ן מצב" .ער זארגט זיך פאר
שידוכים ",זאגט ר' נ .צבי האלב ערנסט האלב איראניש" ,איך זאג אים דער אויבערשטער וועט העלפן און אז ער
וועט דיך ארויסנעמען פון תפיסה ,וועט ער דיך שאפן א גוטן שידוך אויך" .ער זעט זיך ווי א געווענליכער ישיבה
בחור".
"ער דארף אביסל חסידות אין זיין לעבן ",האקט אריין ר' עמנואל מיט א פארציע מוסר אין ריכטונג פון זיין יונגן
פריינט אבי ,וועלכער ווי זיי טענה'ן "זעט זיך ווי דער לעצט איבערגעבליבענער מתנגד".
דער געוועזענער קעי.זשי.בי .אגענט
נאך אן ארעסטאנט איז מיכאל ,אן עלטערער מענטש ,ער קומט פון סמארקאנד .א לענגערע צייט האט ער גערעדט
איבער זיינע ערליכע עלטערן און זייער מסירת נפש פאר אידישקייט אין די יארן נאך דער קריג אין בעלארוס
אוקריינא .דער רב זאגט ער האט שוין געזען זיין פאמיליע ווען זיי קומען אים באזוכן און זיי זענען ארטאדאקסישע
אידן פון מיל בעיסין געגנט.
ער האט געהאט א ראלע אין זיין יוגנט פאר די קעי.זשי.בי .מער ווי איינמאל איז אים אויסגעקומען צו אוועקלייגן א
מענטש שילדערט ער .ער זיצט שוין אכצן יאר אויף מארד קלאגעס וואס ער לייקנט .ער איז געווען אין קלינטאן
תפיסה בעפאר דא ,ער זאגט אז דארט איז געווען געפערליך.
דער רוסישער איד גיט זיך אן ווי א היימישער ,נעמליך ,זיין שוואגער האט די באקאנטע שאו ריפעיר אויף לי עוועניו
אין וויליאמסבורג.ער דערציילט אונז אז זיין שוואגער'ס טאכטער איז געווען די באקאנטע מיידל צפורה יאגאדאוו
וועלכע איז פארשווינדן געווארן און איז דערנאך געפינען געווארן פארברענטערהייט אונטער'ן וואשינגטאן בריק
רח"ל – ווער ס'קען וויליאמסבורג היסטאריע ווייסט פון דער געשיכטע צו דערציילן.
ער זיצט שוין אכצן יאר און אויף דעם פלאץ זינט '04למספרם .ער האט א לענגערע צייט געווידמעט אויפצואווייזן
פאר אונז זיין אומשולד וווי עס זאל ווען אויסמאכן .ביי איין פונקט האט ער זיך געבעטן געבעטן צי מיר קענען זיך
אריינלייגן אין זיין קעיס און עפעס טון פאר אים .ער איז הונדערט פראצענט איבערצייגט אז ער איז געפאלן א קרבן
צו אנטי ווייל ער איז א קרבן פון אנטיסעמיטזם .ער האט דערציילט אז ביי די ליין אפ וואס מ'האט געשטעלט פאר
די פיר עדות ,האט מען אים אנגעטון א ווייסע העמד און א קאפל אויפ'ן קאפ ,ווייל זיי האבן געהאט געזאגט אז דער
וואס האט געהרגעט האט געהאט א בעיסבול קעפ.
דער רוסישער מיכאל דערציילט אונז איבער זיין היסטאריע .אלס תינוק שנשבה האט ער נישט ווייניג מענטשן
אוועקגעלייגט מיט די אייגענע הענט ,נאכדעם וואס ביי די צען יאר האט מען גע'הרג'עט זיין פאטער ,און די קעי .דזשי.
בי .האט אים גענומען אונטער זייערע פליגלען .פאר די קומענדיגע צען יאר איז ער געווען גענצליך אפגעטיילט פון
זיין פאמיליע .די קעי.זשי.בי .האט אים פארוואנדלט אין א "מארד מאשין" ,מ'האט אים געשיקט צו ווייטע לענדער
ווי ארגענטינע ווי ער האט געדארפט עלימינירן געוועזענע קעי זשי בי אגענטן וואס האבן דעפעקטירט און מ'האט
מורא געהאט זיי וועלן זינגען שירה( .שמעקט היימיש נאך פוטינס לעצטיגע געשיכטע מיט א געוועזענעם אגענט
אין לאנדאן).
אצינד זיצט ער אויף מארד קלאגעס פאר'ן אנגעבליך אוועקלייגן א געוויסן דאקטאר .פארשטייט זיך אז ער לייקנט
די קלאגעס מכל וכל און טענה'ט ער איז א קרבן פון אנטיסעמטיזם און מ'האט אים געפרעימט.
דער געוועזענער קעי.זשי.בי .האט באקומען ניין הונדערט יאר און ער האט שוין פארלוירן זיין אפיעל .די קלאגע איז
געווען אז ער האט באקומען ניינצן טויזנט דאלאר איינעם צו באזייטיגן ,ער טענה'ט אז ס'שטימט נישט ווייל דאס
איז נישט דער פרייז ...סיי ער און סיי דער משלח וואס האט אים אנגעבליך געשיקט אויספירן דעם מארד האבן
באקומען לעבנסלענגליכע אורטיילן .ער שווערט זיך אז זיי האבן פשוט געבאקן א געשיכטע צו קענען האבן א
קעיס קעגן אים.
דער מיכאל דערציילט אונז ווי זיין פרוי איז אמאל געקומען אים באזוכן מיט א ספרדישן רב ,האט ער געפרעגט דעם
רב ,פארוואס זיץ איך דא? דער אויבערשטער ווייסט איך האב עס נישט געטון" .דו האסט די גיהנום אויף דיין לעבן",
האט אים דער רב געענטפערט" ,אזוי אז ווען דו קומסט אויף יענער וועלט גייסטו גלייך אין גן עדן".
זייט דעמאלט האב איך מנוחה ",האט מיכאל אויסגעפירט.
אלס דער ארעסטאנט וואס געפינט זיך דאס לענגסטע אויפ'ן ארט האבן מיר געפרעגט ר' מיכאלן פערזענליך צי ער
האט אמאל געהאט צו טון מיט א גוי וואס זאל אים טשעפען? דער ענטפער איז געווען אז אלע שטייען ווייט פון אים..
"איים עי ראשען "...מאכט ער קלאר פאר איינעם וואס שטייט אים אין וועג און מער פעלט נישט אויס .איינמאל ער
שטעלט אראפ א פיס ציטערט מען פון אים.
צווישן יאוש און האפענונג
כ'האב דערווארטעט צו טרעפן מעלאנכאלישע מיואש'דיגע און אויסגעלאשענע פנימער ,ס'איז אבער נישט דאס די
אטמאספער .א טיפער זארג און אנגסט באגלייט זיי איבער זייער מצב ,זיי זענען אלע אין פיין און באגלייטן זייערע
לאגיסטישע פעלער האפנדיג אז ס'וועט זיך באיזה אופן מאכן אן עפענעונג פאר א נייע אורטייל צי א פאראל וכדו',
אבער אויף א טאג טעגליכן פארנעם האלט מען זיך פריש און רואיג.
קיין איינער פון די ארעסטאנטן ,טאמער געדענק איך גוט ,האבן נישט אנגעהויבן זייער תפיסה יארן אין דער
תפיסה .אנקומענדיג דא איז שוין געווען נאך השתדלות און פראטעקציע און סוקסעס ,קיינער האט נישט געוואלט
אויסשמועסן וויאזוי זיי האבן באוויזן אהערצוקומען ,ווייזט אויס דאס איז פון די זאכן וואס מ'רעדט נישט .אלע האבן
שטארק ארויסגעברענגט די ליידן אין אנדערע תפיסות כלפי דא ,און ווי דא דא איז שוין די גן עדן פון די מאקסימום
סיקוירטי תפיסות.
באופן כללי איז די אטמאספער געווען שמייכלדיג און אויפגעלייגט .דער רב האט פארטיילט פירות און די חברה
האבן זיך צוגעכאפט דערצו ווי א הונגעריגער מוצאי תענית .א שהחיינו האט אפגעהילכט .דורכאויס די צוויי טעג
אין תפיסה האב איך קענענגעלערנט אז די עסן אין תפיסה איז בכלל נישט קיין מוציא מיט האניג .ס'איז אן עכטע
פראבלעם ,די עסן איז גאר אומגעשמאק ,אז פרישע פרוכט איז ממש געווען אן אוצר רב.
אינטערעסאנט ווי אלע וואס זיצן זענען דינאמישע מענטשן; איינער א בעל כשרון ,איינער אן עושר איינער א מרביץ
תורה ,מענטשן וואס האבן געהאט אן אימפאקט אין זייער דרויסנד לעבן או ןאצינד זענען זיי איינגעשפארט וואס איז
פונקט אזוי א גייסטישע פארשפארעכטס.
זיי זענען קיין איינציגער נישט געווען קיין בטלנים; אבי האט א בי.עי .דעגרי ,און אן אייזערנעם קאפ; אויך די פאלאשן
אידל איז געווען א טויגליכער און געהאט א גוטע פרנסה .אלע דארט האבן געהאט אן אקטיווע און געלונגענע לעבן
אינדרויסן און ס'איז עקסטרעם ווייטאג ווען שעפערישע מענטשן דארפן וויילן אין א צעל.
די רובאשקין אפעקט
ערגעץ וואו האט זיך דער שמועס פארקירעוועט ארום רובאשקינ'ס באפרייאונג .איך האב נישט געהאלטן אז ס'אונז
סענסיטיוו צו רעדן פון רובאשקין ווען זיי זענען אין טורמע און ער איז אויף דער פריי .אבער מיין קאלעגע שרייבער
האט דוקא יא געוואלט ארויפברענגען די רובאשקין פרשה אויפ'ן טיש" .
אלע זאגן אז די רובאשקין פרשה האט אריינגעגעבן פרישע מוט און האפענונג און אלע ווי איינס אויסגעדרוקט אז זיי
פרייען זיך מיט מיט דער שמחה פון רובאשקין" .אמונה בטחון און גאולה ",האבן זיי איבערגעזאגט דעם רובאשקין
סלאגאן"...
"זייט רובאשקין איז באפרייט געווארן זיץ איך מער נישט אין תפיסה ",זאגט אונז ר' נ .צבי מיט א פייער .אבער
דערווייל גייט נאך אן א וויכוח צווישן מיר און מיין קאלעגע אויב דאס איז געזאגט געווארן אויפריכטיג אדער נאר
משפה ולחוץ.
טייל האבן געוואלט רעדן ווי מער און טייל האבן געוואלט שווייגן ווי מער .אלע האבן זייער הנאה געהאט פון אונזער
אנוועזנהייט .נישט קיין חילוק ווער עס איז דער באזוכער ,איז עס א גוטע זאך .נאטירליך ,ווי לענגער מיר זענען דארט
געווען איז די לופט געווארן היימישער און ווארעמער .מען האט געקענט זען בחוש די געוואלדיגע גוטע געפיל וואס
אידן וואס זענען אפגעזונדערט פון דער וועלט שפירן ווען א צווייטער איד קומט דא אריין און פארברענגט אביסל
מיט זיי.
אזויפיל האב איך געלערנט ווי אלע פון זיי קוקן זיך אן מיוחסים פאר'ן האבן די פריוויליגיע צו קענען וויילן אין דער
ספעציפישער תפיסה .ווי דער טשאפלען האט ערקלערט איז דער סיסטעם ,אז קודם שיקן זיי דיך ווי ווייטער פון
דער שטאט און בהמשך הזמן וועלן זיי דיך טראנספערירן צו א תפיסה אלס נענטער און נענטער געוואנדן לויט דער
אויפפירונג וואס איז געוויס א מעלה ,ווייל אז מ'איז נענטער צו די סיטי ,איז מען נענטער צו די פאמיליע און מ'קען
האבן אפטער און לייכטער באזוכער.
"מ'טשעפעט נישט קיין אידן דירעקט ",איז געווען דער כלליות'דיגער ענטפער צו זיי ליידן פון בולט'יגע און אפענע
דיסקרימינאציע .קרעדיט געבן זיי פאר'ן רב וועלכער עמט זיך אן פון זיינע מענטשן און קיינער דערוואגט זיך נישט
צו טשעפען אדער שיקאנירן א איד.
געוויסע פארשריפטן אינערהאלב די טורמע ווערט אינפארסירט אבער אנדערע זאכן נישט .א ביישפיל גיט אן
איינער פון די ארעסטאנטן ווי אפיציעל לאזט מען האבן נאר דריי העמעדער אבער ס'ווערט נישט אינפארסירט און
אין פאקט האבן פיל פון זיי מער העמעדער .פון דער אנדערער זייט קען יעדע זאך ווערן אינפארסירט פון איין מינוט
אויפ'ן צווייטן און מ'כאפט זיך ארויף דערויף .אנדערע רעגולאציעס זענען אז מ'איז ערלויבט צו האבן ביז 25ספרים
און פאסט קען מען באקומען ביז 35פונט וועכנטליך.
מיינסטנס זענען די שמועסן געלאפן ארום אלעמענ'ס פערזענליכע געשיכטע .ווי פארשטענליך האבן מיר נישט
פרובירט צו טרעטן אויף די הינער אויג און געלאזט יעדן איינעם עפענען די פורהאנגען צו זיין פארגאנגענהייט לויט
וויפיל ער שפירט זיך באקוועם.
הארט צום געזעגענען האט דער רב דערציילט פאר די ארעסטאנטן אז איך בין א שכן פון איינער פון די רב'ס
קינדער .דער רב האט געבעטן אז איך זאל איבערגעבן – א געהויבענער יונגערמאן האט דער רב געבעטן איך זאל
איבערגעבן א גרוס פון זיין זון צו די ארעסטאנטן וועלנדיג אז זיי זאלן זיך שפירן טייל פון זיין פאמיליע.
"יו ממש סעיווד מיי לייף"
"ראביי ,יו סעיווד מיי לייף ",האט זיך אנגערופן איינער פון די ארעסטאנטן נאכ'ן אויסלעקן זיין טעלער (אייגנטליך
איז עס געווען א האט קאפ) מיט חמשה עשר פירות .ער האט געגעסן אתרוג און ער האט זיך ממש באלעקט .מען
האט געבעטן יעדן שנעל צו ענדיגן דעם טעלער אין פאל פון א גוט אויג" .ענדיגט עסן ,דערנאך וועט מען רעדן",
האט ער זיך געבעטן.
דער רבי האט דערמאנט אז מ'האט געמאכט די אתרוג קאמפאט ביי אים אין שטוב מיט די אתרוגים וואס מ'האט
געשאקלט דא אין תפיסה .באלד זענען די ארעסטאנטן אויפגעשפרינגען אז זיי האבן געהאט זייער שיינע אתרוגים.
דער זיץ איז נישט געווען קיין יעדן טאגיגע ערשיינונג .זיי קומען זיך נישט אזוי אפט צוזאמען סיידן טאקע ווען דער
רב קומט און זיי דאווענען נישט אינאיינעם .אזעלכע ברייטע צוזאמקונפטן פאסירט נישט אפט ווי יעדער טרעפט זיך
און ס'איז טאקע נאר לכבוד אונזער באזוך.
ווען ער האט געענדיגט עסן פון די חמשה עשר פרוכט ,האט ר' נ .צבי אנגעוואונטשן א ברכה פאר זיך אליין און
פאר אלע ארטיגע אידן ,אז קומענדיגע מאל זיי וועלן שאקלען לולב און אתרוג זאלן זיי שוין אלע זיין אינדרויסן
אויף דער פריי.
"אבער אן אתרוג זאל איך האבן אזא שיינע ווי איך האב דא געהאט ",האט ער נישט פארגעסן צוצולייגן" ,דער רב
האט געברענגט עפעס אויסנאם הערליכע אתרוגים".
צום שלוס פונעם זיץ האט מען געזינגען ניגונים לכבוד היום .דער ווארעמער חמשה עשר ניגון "אילן" האט אפגעהילכט
אט דארט צווישן די פארמויערטע טורמע ווענט .דעם רב'ס שטארקע און רבישע שטימע האט געהויבן דעם עולם.
ר' .נ .צבי האט נאכגעזאגט דעם ווארט פון הייליגן חוזה אז פון ט"ו שבט הויבט זיך אן א נייער סדר פון רחמים ,ט"ו
איז דער שם פון י-ה-ו-ה כסדרן וואס איז דער שם פון רחמים ,און פון יעצט לויפט א סדר פון יעדע פופצן טאג איז
יום טוב אדער ראש חודש ביז שבועות :ט"ו שבט ,ר"ח ,פורים ,ר"ח ,פסח ר"ח ,פסח שני ,ר"ח ,שבועות" .ס'הויבט זיך
יעצט אן דער סעזאן פון רחמים ",האט ער אויסגעפירט.
דאן האט מען געזינגען "כי שמחה תצאו ",איינער פון די ארעסטאנטן האט פארטייטשט אז כי בשמחה ,נאר מיט
שמחה ,תצאו ,וועט מען בעז"ה ארויסגיין פון תפיסה .נאך די ניגונים איז אונזער צוזאמקום מער ווייניגער געקומען
צו אן ענדע.
די פארעדיגע ווענטלעך האבן זיך צוריקגעעפנט ,און עלף דרייסיג זענען די טייערע אידן פארשווינדן געווארן פון
אנדערן זייט טיר ,ווערנדיג פארלוירן צווישן א מאסע פון גויאישע ארעסטאנטן צוריק צום יעדן טאגיגן רוטין .פאר א
מינוט האב איך ארויסגעקוקט פון פענסטערל אויפ'ן טיר צו באגעגענען אין ברייטן קארידאר אן ענדלאזע שטראם
פון גויאישע ארעסטאנטן ,ברייט ביינערדיגע זיבן פיסיגע ארעסטאנטן ,ווי אלטע ווייס באבערדלטע ארעסטאנטן
וועלכע דינען נעבעך אלס תפיסה קאלעגעס פאר אט די אידעלעך.
הארט פאר'ן זיך געזעגענען האט זיך אבי געבעטן ביי אונז שטילערהייט אז מיר זאלן אים ערלעדיגן פראטעקציע
ביים רב .וואס וויל ער? נישט קיין באקוועמערע בעט און נישט קיין בעסערע נאכטמאל ,נאר אז ער זאל קענען האבן
א שיעור אין גמ' תוס' מיט ר' נ .צבי אין די נאכט שטונדן" .ס'איז מיר זייער וויכטיג ",האט ער זיך געבעטן .דאס איז
געווען זיין איינציגסטע דאגה אויף וואס ער האט געזוכט אויסצונוצן אונזער שתלדנות.
דער רב האט זיך פארענטפערט אז ס'איז עפעס וואס איז שווער לעת עתה אויסצופירן ,ס'האט לאגיסטישע און צייט
שוועריקייטן און ס'וועט ארויפברענגען צופיל אויפמערקזאמקייט און עווענטועל זיך נישט לוינען פאר די ארעסטאנטן.
ווען די ארעסטאנטן האבן פארלאזט אונזער געגנווארט זענען מיר אריבער אין אפיס פון רב ווי מיר האבן א לענגערע
וויילע געשמועסט איבער דעם עבודת הקודש און זיין היסטאריע אלס טשיעף ראביי באאויפטראגט איבער די
סטעיט תפיסות אין ניו יארק (זעט סיידבאר פארשידענע אינטערעסאנטע פרטים פון דעם שמועס).
אויפ'ן וועג ארויס
נאכ'ן פארברענגען מיט'ן רב אין זיין חדר מיוחד ,איז געקומען די צייט צו פארלאזן די טורמע געביידע ,דער רב האט
צוזאמגענומען אלע פארצייכנטע נאטיצן אז מיר זאלן קענען פארפולקאמען דער בגפו יצא וד"ל.
דער וועג ארויס האט גענומען פיל לענגער ווי דער וועג אריין ,אפשר א שעה צייט.
דער רב איז ארויף צו די העכערע שטאקן פון דער טורמע .דארט געפינט זיך די אפיסעס פון די העכערע באאמטע.
ער איז דורך פון טיר צו טיר ,פון אפיס צו אפיס ,וואו ס'איז נאר געזעסן א שישקע האט ער יענעם באגריסט ,געמאכט
א ווערטל און זיך פאראינטערעסירט אין יענעם ווי א גוטער פריינט און פארגעשטעלט די היינטיגע חשובע געזט
דער רב האט דורכגעאקערט דעם גאנצן שטאק לארכה ולרחבה ביז צום סופער אינטענדענט וועלכער איז דער
העכסטער אויטאריטעט .אנקומענדיג פארנט פון סופער אינדענטענט האט ער זיך באדאנקט פאר אים פאר'ן
אונטערשרייבן די רשות צעטל פאר אונזערט וועגן
דער סופער אינטענדענט זעט דעם רב פאר א פערזענליכער פריינט און האט זיך אפילו מתרמר געווען און
געקרעכצט אז ס'טוט אים וויי אז ער דארף בקרוב פארלאזן דאס פלאץ נאך וואס ער איז עולה לגדולה און באקומט
נאך א העכערע אמט אין די קארעקשנס דעפארטמענט.
א לעבעדיגער ביישפיל פון עסקנות האט זיך אפגעשפילט פארנט פון אונזער אויגן .אנקומענדיג אין אפיס פון הויפט
וועכטער באאמטער ,האט דער רב געווארט ביז זיין אפיס ווערט ליידיג און דער טיר איז פארמאכט ,דאן האט ער
ארויסגענומען א קליין צעטל פון טאש" .דיס איז עמפטי ",רוימט ער אים אריין אין אויער.
וואס איז די רעדע? איינער פון די ארעסטאנטן האט זיך אפגערעדט אז ער האט נישט גענוג זון אין זיין צימער און
וויל טוישן צו א צימער ווי די זון שיינט בעסער אריין...
אין אן אנדערער תפיסה וואלט דער ארעסטאנט געקענט ווארטן א שמיטה ביז איינער זאל זיך קימערן פאר זיין
באקוועמליכקייט ,אין תפיסה איז די סאמע לעצטע פלאץ וואו עמיצער נייגט צו אן אויער צו די פראבלעמען פון
ארעסטאטן .אבער אונזער רב נעמט זיך באלד צו דער עבודה ווייל גארנישט איז נישט צו קליינליך און מינדערוויכטיג
טאמער קען עס לייכטער מאכן די געוויסן פון א אידישן ארעסטאנט .בלויז פאר דעם צוועק איז ער דא.
און דא האבן מיר אנגעהויבן אביסל פארשטיין פארוואס דער רב איז אזוי אויסן זיך צו האלטן פריינטליך צו יעדן
איינציגן איינגעשטעלטן.
*
הארט פאר'ן ארויסגיין האט אונז די וועכטערקע צוריקגעגעבן די קאמערע נישט פאר'ן זיך אנטשולדיגן פארן רב
אויף די אומאנגענעמליכקייטן זי האט אים אנגעברענגט .געוויס זענען די בילדער געווען פארמעקט.
נאך די דורכגעפאלענע בילדער אקציע האבן מיר היפש פארלוירן די אפעטיט ,אבער עס איז געבליבן אז איינמאל
מען איז אויפ'ן וועג ארויס מעג מען פרובירן דעם מזל נאכאמאל שוין זייענדיג אין קאר.
איך האב געלאזט די מצוה פאר מיין קאלעגע שרייבער און איך האב אנשטאט גענומען דעם רעדל .מיר זענען
צוריקגעפארן און פרובירט צו נעמען בילדער אומבאמערקטערהייט .זייט כ'האב מיך איינגעבראכן אין קאך אין
ישיבה איז מיר נאך די אדרענעלין נישט אזוי געלאפן ווי דעמאלט .צי ס'האט זיך געלוינט ווייס איך נישט .קיין גרויסע
פאטאגראפירער זענען מיר דאך סייווי נישט.
מיר האבן נישט באקומען די ארויסגעשמוגלטע פאפירן ביז מיילן ווייט פון דער תפיסה ,זיך אפשטעלנדיג ביי א
גאז סטאנציע .איינמאל מיר האבן פארלאזט די תפיסה האבן מיר געזען ווי פארנומען דער רב איז און ווי אנדערע
טשאפלענס האלטן אים אין איין קלינגען אויפן טעלעפאן פאר טאט און ראט.
מיר האבן זיך ווארעם געזעגנט און געשיידט וועגן .דער רב איז געפארן זיין וועג און מיר זענען געפארן אין אנדערער
ריכטונג ,יעדע פאר מינוט האב איך געווארפן אן אויג אין שפיגל אין פאראנויע צי איינער פארט אונז נישט אפשר
נאך.
מיט דעם האט זיך געשלאסן דער ערשטער טאג פון אונזערע באזוכן אין טורמע ,וואס האט נאכגעפאלגט מיט נאך
א באזוך דעם אנדערן טאג אין א צווייטער תפיסה מיט א רייע באזונדערע איבערלעבענישן וואס איר וועט קענען
אי"ה ליינען ביי א קומענדיגער געלגענהייט.
סייד-באר:
דער גענעראל פאר ארעסטאנטן
דער רב האט אונז געבעטן און געווארנט נישט צו רעדן פון אים פערזענליך טראץ וואס מיר האבן פאקטיש געקריגן
א לעקציע בבחינ' אינו דומה שמועה לראי' וואס עס נעמט אריין ביי אים א רוטינעם טאג אין תפיסה און וויאזוי ער
נוצט אויס יעדער סארט טריק פון דורן תפלה און מלחמה צו העלפן אידישע קינדער.
פאר זיך נעמט ער נישט קיין שום קרעדיט ,ער האט אבער יא אונטערגעשטראכן די בארימטע "לאסורים" ארגאניזאציע
וועלכער העלפט פיל אחינו בני ישראל היושבים בצרה.
גאר שטארק האט דער רב ארומגערעדט אין לויב פון חרדישן אסעמבלימאן ר' דוד וועפרין ,וועלכער איז דער הויפט
פון די קארעקשאנס אפטיילונג אין ניו יארק" ,ער איז א איד מיט א פייערדיג הארץ ",האט זיך דער רב אויסגעדרוקט,
"ער רופט מיך יעדן טאג".
דער רב שילדערט ווי אסעמבלימאן וועפרין איז געשטאנען אונטער דער סוקסעפולער קאמף וואס די לאסורים
ארגאניזאציע האט אנגעפירט נאך וואס די קארעקשאנס אפטיילונג האט געוואלט צוימען די מאס פעקלעך
פאמיליעס קענען שיקן פאר ארעסטאנטן וואס וואלט פיל פארשווערט פאר די אידישע ארעסטאנטן .א פעטיציע
אונטערגענומען דורך לאסורים האט אויפגעטריבן אזויפיל ווי 28טויזנט אונטערשריפטן ווי אויך האט עס געברענגט
א שטורעם אין די מידיע וואס האט געפירט צום זיג אז די אומגינסטיגע פלענער זענען באזייטיגט געווארן.
אין שליחות פון וויזשניצער רבי'ן זצ"ל
אויף אונזער פראגע וויאזוי דער רב איז בכלל אנגעקומען צו אזא מאכטפולע און אפעקטיווע פאזיציע וועלכע
דערמעגליכט אים אזא לאנגע ארעם צו העלפן אידן ,דערציילט דער רב אז דאס איז צושטאנד געקומען אויף דער
פערזענליכער ראט און גוטהייסונג פון כ"ק הרה"ק מוויזניץ זצ"ל.
די געשיכטע גייט צוריק מיט איבער צוואנציג יאר צוריק ווען פאטאקי איז נאך געווען גאווערנער .דער גאווערנער איז
דאן געקומען באזוכן דעם וויזשניצער רבי'ן .הגאון הצדיק רבי אברהם שלמה בלום האט ווי באוואוסט געהאט אן
אפן טויער ביים גאווערנער און איז בכלל געווען דער העלדישער שתדלן פאר אחינו בני ישראל ,האט ער דעמאלט
געבעטן פון וויזשניצער רבין אז מ'דארף האבן היימישע יונגעלייט זאלן זיך אריינלייגן אלס טשאפלען אין די תפיסות,
און דער רבי זאל רעדן מיט פאטאקי דערוועגן.
דער וויזשניצער רבי האט אים געלאזט און געגעבן דעם אנבאט .דער רב זאגט אז ער האט נאך דעמאלט נישט
געהאט קיין לייסענס און האט נישט געקענט קיין אות אחת ענגליש און די גאנצע זאך האט אים אויסגעזען ווי א
ווייטער חלום און כמעט אן אוממעגליכע זאך.
דער וויזשניצער רבי האט אבער נישט געוואלט נעמען ניין פארן אן ענטפער" .כ'האב מיך פרוביר ארויסצודרייען,
כ'האב געזאגט פאר'ן רבי'ן" ,וואס פעלט עס מיר אויס?" האט דער רבי געענטפערט" ,וואס רעדטסטו נארישקייטן,
איינמאל העלפן א איד לוינט זיך עס אלעס ".דער רבי האט דאן נאכגעזאגט א ווארט פון הרה"ק רבי יודעלע
זשיקעווער' ,תורה איז דא אין הימל גענוג ,מ'דארף העלפן א איד'.
ווען פאטאקי איז אריבערגעקומען פאר א באזוך האט אים טאקע דער רבי געבעטן ער זאל אריינשטעלן היימישע
אידן אלס טשאפלען אין תפיסה .דער וויזשניצער רבי האט געשמועסט מיט פאטאקי אין אונגאריש...
פאטאקי האט דאן געפרעגט דעם רבי'ן "וועמען?" ,האט דער וויזניצער רבי פארגעשטעלט דעם רב און געוויזן מיט
די פינגער "אים".
דער רב דערציילט ווי עטליכע וואכן שפעטער האט מען אראפגערופן צו אן אפיציעלער מיטינג אין אלבאני ,אבער
קיין ווארט האט ער נישט פארשטאנען וואס מ'האט דארט גערעדט אז ער האט א גאנצן צייט געדארפט איבערפרעגן
דעם פאלטישאנער רב הגה"צ רבי אפרים שטיין וואס די רעדע איז .דער קאמישאנאר האט דאס אויפגעכאפט און
זיך אפן געוואונדערט פארוואס דער יונגערמאן פרעגט דארט קשיות א גאנצן צייט.
אבער דוקא זיין אויפריכטיגקייט האט נושא חן געווען .ווען דער רב איז שוין געווען אויפ'ן וועג ארויס איז מען אים
געקומען זאגן אז דער קאמישאנאר רופט אים .מר .גראד האט ער געהייסן.
"איך ווייס אז דו קענסט נישט קיין ענגליש ",זאגט ער אים אין פנים אריין" ,אבער די אלע מענטשן דא זענען
פאליטישאנס און אנדרייערס ,אזא איינעם ווי דיך דארף איך".
קריגנדיג די פאזיציע אלס טשאפלען האט דער רב געדארפט שנעל מאכן לייסענס ,ער האט אבער נישט געקענט
דרייוון און נישט קיין ענגליש אז לייסענס האט אויסגעזען ווי אן אוממעגליכע זאך .בדרך לא דרך בבחינ' שלוחו של
אדם כמותו האט זיך דער רב פארשאפט לייסענס.
ברכת קדשו פון וויזשניצער רבי'ן פולקאם מקויים געווארן ,אלס הויפט ראביי און טשאפלען פון אלע סטעיט
תפיסות אין ניו יארק פון וועסטשעטער ביז אלבאני דערמעגליכט אים צו העלפן אן א שיעור אידן.
על דא ועל הא
אין יענע טעג איז געווען אין די נייעס אז די טראמפ אדמיניסטראציע שלאגט פאר געוויסע רעפארמען אין
איבערגעטריבענע אורטיילן .מיר האבן געפרעגט דעם רב וויאזוי דאס וועט אפעקטירן די אידישע ארעסטאנטן
און זיינע עבודת הקודש .דער ענטפער איז געווען אז אז טראמפס איניציאטיווע צו רעפארמירן דאס געזעץ איז א
געבענטשטע זאך ווייל אפילו טאמער עס מאכט נישט אויס דירעקט טוישט עס אבער די אטמאספער און די ווינט
און ס'ברענגט מער בויגזאמקייט צווישן די באאמטע ווען עס קומט צו שתדל'ען פאר ארעסטירטע.
נאך א וויכטיגער פונקט וואס דער רב האט באטאנט אז ער פערזענליך באנוצט זיך נישט מיט קיין שום טעכנאלאגישע
קאמוניקאציע מיטלען ווי אימעיל וכדו' פשוט אלס זיכערהייט אויס .ער באטאנט ווי מענטשן כאפן זיך נישט אז סיי
וועלכע ווירטואלע געשריבענע ווארט בלייבט אויף אייביג און ווי ווייט מ'דארף געווארנט זיין וואס מ'רעדט און וואס
מ'שרייבט ,ווייל אזנים לכותל .פארברענגענדיג צווישן יענע פאראומערטע ווענט ,קענען מיר בלויז באשטעטיגן :עס
לוינט נישט אנצוקומען אהין!