อ่าน เขียน ร้องโน้ตไทยและโน้ตสากลที่มี เครื่องหมายแปลงเสียง (ศ ๒.๑ ม.๒/๒) หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ ตัวชี้วัด
ผังสาระการเรียนรู้ หลักในการเขียน อ่าน และร้อง โน้ตเพลงไทย ตัวอย่างโน้ต บทเพลงไทย ในอัตรา จังหวะสองชั้น โน้ตจากเพลงไทย อัตราจังหวะสองชั้น เครื่องหมาย แปลงเสียง ตัวอย่างโน้ต บทเพลงที่ใช้ เครื่องหมาย แปลงเสียง โน้ตสากล เครื่องหมายและ สัญลักษณ์ทาง ดนตรี
๑. หลักในการเขียน อ่าน และร้องโน้ตเพลงไทย ๑.๑ การเขียนโน้ตเพลงไทย มีองค์ประกอบที่ส าคัญ ดังนี้ ๑) จังหวะ จังหวะในบทเพลงไทยแบ่งออกเป็น ๓ จังหวะ ดังนี้ จังหวะสามัญ คือ จังหวะทั่วไป เป็นจังหวะที่ก าหนดด้วยตัวเอง หรือนับจังหวะด้วยตัวเอง จังหวะฉิ่ง คือ การใช้ฉิ่งเป็นเครื่องก ากับจังหวะ เสียงฉิ่งเป็นจังหวะ “เบา” เสียง ฉับ เป็นจังหวะ “หนัก” จังหวะหน้าทับ คือ การใช้เครื่องดนตรีที่ขึงด้วยหนังเป็นเครื่องก ากับจังหวะ โดยมากนิยมใช้หน้าทับปรบไก่เป็นเกณฑ์นับจังหวะ เช่น ตีหน้าทับปรบไก่ครบ ๑ เที่ยว นับเป็น ๑ จังหวะ ๑) จังหวะเพลง
โน้ตเพลงไทยมี ๗ เสียง และใช้อักษรแทนเสียงในการเขียนโน้ต ดังนี้ ๒) ตัวโน้ต สัญลักษณ์ใช้แทนระดับเสียงสูง-ต่ าของโน้ตเพลงไทย เสียงสูงใช้สัญลักษณ์ ด้านบนตัวอักษร เช่น ด ร ม ฟ ซ ล ท เสียงต่ าใช้สัญลักษณ์ ฺด้านล่างตัวอักษร เช่น ดฺ รฺ มฺ ฟฺ ซฺ ลฺ ทฺ
ห้องเพลงในดนตรีไทย แบ่งออกเป็น ๘ ห้องเพลง ห้องละ ๔ ตัวโน้ต จังหวะตก จะอยู่ที่ท้ายห้องเสมอ โดยต าแหน่งของจังหวะตกจะอยู่ที่ส่วนท้ายสุดของตัวโน้ตในแต่ ละห้องเพลง และในการเคาะจังหวะที่ท้ายห้องนั้นทางดนตรีไทยจะใช้เสียงฉิ่ง และเสียงฉับ แทนการเคาะจังหวะ หรือที่เรียกว่า จังหวะฉิ่ง ซึ่งมีลักษณะอัตราจังหวะ และการเคาะจังหวะที่แตกต่างกัน ดังนี้ ๓) ห้องเพลง - - - - - - - ฉิ่ง - - - - - - - ฉับ - - - - - - - ฉิ่ง - - - - - - - ฉับ สามชั้น - - - ฉิ่ง - - - ฉับ - - - ฉิ่ง - - - ฉับ - - - ฉิ่ง - - - ฉับ - - - ฉิ่ง - - - ฉับ สองชั้น - ฉิ่ง - ฉับ - ฉิ่ง - ฉับ - ฉิ่ง - ฉับ - ฉิ่ง - ฉับ - ฉิ่ง - ฉับ - ฉิ่ง - ฉับ - ฉิ่ง - ฉับ - ฉิ่ง - ฉับ ชั้นเดียว
๑.๒ การอ่าน และร้องโน้ตเพลงไทย การอ่านโน้ตเพลงไทยในครั้งแรกนั้น ควรอ่านโน้ตอัตราจังหวะสองชั้นก่อน เพราะเป็นเพลงที่ฟังง่ายที่สุด เพลงในอัตราจังหวะสองชั้นมีอัตราจังหวะที่มีความเร็ว ปานกลง ไม่ช้าหรือเร็วจนเกินไป ในการอ่านโน้ตเพลงในแต่ละห้องนั้น เนื่องจากตัวอักษรที่ใช้แทนเสียงในการเขียน โน้ต ไม่สามารถที่จะแยกอัตราความสั้น-ยาวของเสียงได้ จึงต้องใช้สัญลักษณ์ | - - - - | ในการแทนความยาวของท านอง ส่วนการใช้สัญลักษณ์ | (- - - -) | ในการ บันทึกโน้ตเพลงคือ การให้เครื่องดนตรีที่มีเสียงสูง เช่น ระนาดเอก ซอด้วง บรรเลง ก่อน และให้เครื่องดนตรีที่มีเสียงต่ า เช่น ระนาดทุ้ม ซออู้ บรรเลงตาม เรียกว่า “ลูกล้อ” ซึ่งจะสามารถสร้างอรรถรสของเสียงเพลงให้มีความไพเราะได้อย่างเหมาะสม
๒. ตัวอย่างโน้ตบทเพลงไทยในอัตราจังหวะสองชั้น เพลงลาวเสี่ยงเทียน (สองชั้น) เพลงลาวเสี่ยงเทียน ๒ ช ้ ั น เป็ นเพลงทม ี่ม ี าแต ่โบราณไม ่ปรากฏนามผ ้ ู แต่ง แต่ในภายหลังเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๖ หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) แต่งขยาย ขึ้นเป็ นอัตราจังหวะ ๓ ชั้น ซึ่งจะมีความช้าและยาวมากขึ้นเป็ นเท่าตัว และตัดทอนลง เป็ นชั้นเดียวให้มีความเร็วมากขึ้นเป็ นเท่าตัว ให้ครบเป็ น “เพลงเถา” เพลงนี้มี ความหมายเกย ี่วกบ ั การอธ ิ ษฐานต ่ อส ิ่งศ ั กด ์ ส ิิ ทธ ์ ิ การเคารพบ ู ชาพระพ ุ ทธเจ้า
บทร้องเพลงลาวเสี่ยงเทียน (สองชั้น) ผ ู้แต ่ ง คุณหญง ิ ช ิ้น ศ ิ ลปบรรเลง ธ ู ปเทย ี นทองสองม ื อ ถือไว้ตั้งใจวันทา น ้ อมเคารพบ ู ชา พระศาสดาของชาวพ ุ ทธ พระปัญญาเลิศล้น ทรงค้นพบสัจธรรม พระการ ุ ณเลศ ิ ลา ้ ทรงน ้ อมธรรมส ่ ู มน ุ ษย ์ พระองค ์ เลศ ิ ล ้ วนบร ิ ส ุ ทธ ์ ิ สอนชนเพ ื่อหล ุ ดพ ้ นความท ุ กข ์ ทน
- - - ร ด ด ด ด - ล ล ล ซ ล ด ซ - - - ฟ - ม - - - ร - ซ - ล ซ ซ - - - ล ซ ซ ซ ซ - ล ล ล ซ ล ด ซ - - - ฟ - ม - - - ร - ซ - ล ซ ซ - ล ซ ม ซ ร ม ซ - - ด ร ม ร ด ล - - ด ล ซ ม ซ ล - ด ร ม - ร - ด - ม - ร - ด - ม - - ด ร ม ร ด ล - - ด ล ซ ม ซ ล - ด ร ม - ร - ด ท่อน ๑ กลับต้น ( - - - - - - - - ) ซ ล ซ ม ซ ร ม ซ ( - - - - - - - - ) ซ ล ซ ม ร ด - ร ( - - - - - - - - ) ซ ล ซ ม ซ ร ม ซ ( - - - - - - - - ) ซ ล ซ ม ร ด - ร - ม - ร - ด - ม - - ด ร ม ร ด ล - - ด ล ซ ม ซ ล - ด ร ม - ร - ด - ม - ร - ด - ม - - ด ร ม ร ด ล - - ด ล ซ ม ซ ล - ด ร ม - ร - ด ท่อน ๒ กลับต้น
๑. เครื่องหมายแปลงเสียง สัญลักษณ์ที่ใช้ในการเปลี่ยนระดับเสียงของตัวโน้ตเรียกว่า เครื่องหมายแปลง เสียงซึ่งเครื่องหมายแปลงเสียงมีทั้งหมด ๕ ชนิด ได้แก่ เครื่องหมายแปลงเสียง ชาร์ป ( ) ยกระดับเสียงของโน้ตให้สูงขึ้นครึ่งเสียง แฟลต ( ) ลดระดับเสียงของโน้ตให้ต่ าลงครึ่งเสียง แนเชอรัล ( ) ยกเลิกการใช้เครื่องหมายแปลงเสียงหรือท าให้โน้ต กลับคืนในรูปแบบปกติ ดับเบิลชาร์ป ( ) ยกระดับเสียงของโน้ตให้สูงขึ้น ๑ เสียง ดับเบิลเฟลต ( ) ลดระดับเสียงของโน้ตให้ต่ าลง ๑ เสียง
ในการใช้เครื่องหมายแปลงเสียง ผู้ประพันธ์เพลงจะใส่เครื่องหมายแปลงเสียงไว้ หน้าตัวโน้ตที่ต้องการลดหรือยกระดับเสียง และการอ่านจะต้องอ่านชื่อเครื่องหมาย แปลงเสียงตามหลังชื่อโน้ต เช่น อ่านว่า ฟาชาร์ป อ่านว่า มีแฟลต อ่านว่า ฟาแนเชอรัล การยกเลิกเครื่องหมายแปลงเสียงท าให้มีผลถึงโน้ตตัวที่เหลือภายในห้องเพลงนั้น และเครื่องหมายแปลงเสียงจะมีผลกับโน้ตในห้องนั้นเพียงห้องเดียว เช่น อ่านว่า ฟาชาร์ป ฟาชาร์ป ฟาแนเชอรัล ฟาแนเชอรัล
๒. ตัวอย่างโน้ตบทเพลงที่ใช้เครื่องหมายแปลงเสียง Night and Day Haydn,arr,Patsy Stevens
ผังสรุปสาระส าคัญ