ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ที่1ความหมายและสมบัติของสาร

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้

วิชาวิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะชีวิต
รหัสวิชา 20000-1301

ประกอบกิจกรรมการสอน สำหรับนักเรียน
ระดับ ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.)

หน่วยการเรียนรู้ที่ 6 สารและการเปลี่ยนแปลง

ชุดที่ 1 เรื่อง ความหมายและสมบัติของสาร

โดย

นางสาวทิพกฤตา อินไชย
ตำแหน่ง ครู

วิทยาลัยการอาชีพตากฟ้า อาชีวศึกษาจังหวัดนครสวรรค์
สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา
กระทรวงศึกษาธิการ

1

คำนำ

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่อง สารและการเปลี่ยนแปลง ชุดที่ 1 ความหมายและสมบัติของสาร
ระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) จัดทำขึ้นตามจุดประสงค์รายวิชา สมรรถนะรายวิชาและคำอธิบาย
รายวิชา ตามหลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) พุทธศักราช 2562 ใช้เป็นสื่อการเรียนประกอบการ
จัดการเรียนรู้ หน่วยการเรียนรู้ที่ 6 สารและการเปลี่ยนแปลง รายวิชาวิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะชีวิต
รหัสวิชา 20000-1301 ระดับชั้นประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) เพื่อให้นักเรียนใช้กระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์สืบเสาะหาความรู้ เกิดความรู้ที่คงทนถาวรและได้เรียนรู้ด้วยตนเอง ซึ่งเป็นชุดกิจกรรมการ
เรียนรู้ที่ช่วยสร้างนิสัยให้นักเรียนเป็นผู้คิดเป็นทำเป็น แก้ปัญหาเป็น มีความกระตือรือร้นในการเรียน
ตลอดจนสง่ เสริมใหน้ ักเรยี นมจี ติ วทิ ยาศาสตร์

ผูจ้ ดั ทำหวงั เป็นอยา่ งยง่ิ ว่าชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้เล่มน้ี จะเปน็ ประโยชน์ต่อการพัฒนานักเรียนและมี
ส่วนช่วยให้ทกุ ทา่ นที่มีส่วนเก่ียวขอ้ งกับการจัดการเรียนการสอน เกิดความเข้าใจซ่ึงเป็นประโยชน์แก่นักเรยี น
และช่วยใหน้ กั เรียนเกิดทกั ษะสามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างดียิ่ง

ทพิ กฤตา อินไชย

สารบัญ 2

เรื่อง หนา้

คำนำ 1
สารบญั 2
คำชแ้ี จงประกอบการใชช้ ุดกิจกรรมการเรียนรู้ 3
คำชี้แจงประกอบการใช้ชุดกิจกรรมการเรยี นรู้สำหรบั นักเรยี น 4
ข้ันตอนการศึกษาชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ 5
แนวทางการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรยี นรสู้ ำหรับนกั เรียน 6
สมรรถนะประจำหน่วย จุดประสงค์รายวิชาและคำอธบิ ายรายวชิ า 7
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น 8
ใบความรู้ท่ี 1 เรื่อง สารคืออะไร 14
แบบฝกึ หัดท่ี 1 16
ใบความรู้ที่ 2 เรื่อง สมบัตขิ องสาร 17
แบบฝกึ หดั ที่ 2 21
แบบฝกึ หัดท่ี 3 22
แบบทดสอบหลังเรยี น 23
บรรณานกุ รม 25
ภาคผนวก 26

3

คำช้ีแจงประกอบการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ เรือ่ ง สารและการเปลีย่ นแปลง รายวิชาวิทยาศาสตรเ์ พือ่ พัฒนาทกั ษะชีวติ
รหัสวิชา 20000-1301 ระดบั ช้ันประกาศนยี บตั รวชิ าชีพ (ปวช.) แบ่งเนือ้ หาออก เป็นทงั้ หมด 4 ชุด ดังนี้

ชดุ ที่ 1 ความหมายและสมบัติของสาร
ชดุ ที่ 2 การจำแนกสาร
ชุดที่ 3 การเปลี่ยนแปลงสาร
ชุดที่ 4 การแยกสาร
แต่ละชุดประกอบด้วย คำนำ คำชี้แจง แนวทางการใช้ชุดการเรียนรู้สำหรบั นักเรียน จุดประสงค์
การเรียนรู้ แบบทดสอบก่อนเรียน ใบความรู้ กิจกรรม แบบฝึกหัด แบบทดสอบหลังเรียน เฉลยกิจกรรม
เฉลยแบบฝึกหัด และเฉลยแบบทดสอบหลังเรียน ซึ่งจัดทำขึ้นเพื่อให้นักเรียนใช้ประกอบการเรียน มีเนื้อหา
สาระและกิจกรรมเหมาะสมกับวัยและความสามารถของนักเรียน นักเรียนต้องเรียนรู้ด้วยตนเอง โดย
ครผู ู้สอนคอยดแู ลและช่วยเหลือ กระตนุ้ ใหน้ กั เรียนเกิดการเรียนรู้ เปดิ โอกาสใหน้ กั เรียนได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้
ในข้นั ตอนการทำกจิ กรรมตามแผนการจัดการเรยี นรู้ท่คี รูผูส้ อนจัดทำขนึ้

4

คำชีแ้ จงประกอบการใช้ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้
สำหรับนักเรียน

นักเรียนอา่ นคำชี้แจงต่อไปน้ีให้เข้าใจ
1. ชดุ กจิ กรรมการเรยี นร้ฉู บบั น้ี เปน็ ชุดที่ 1 ความหมายและสมบัติของสาร หนว่ ยการเรียนรู้ เร่อื ง
สารและการเปลีย่ นแปลง
2. นกั เรียนทกุ คนตอ้ งซอ่ื สัตยต์ ่อตนเอง ไมเ่ ปิดดเู ฉลย กอ่ นทจ่ี ะลงมือทำกิจกรรม
3. นักเรียนทกุ คนควรให้ความรว่ มมอื กันในการคดิ การสบื คน้ ขอ้ มลู การปฏบิ ตั ิ การทดลอง
และการทำกจิ กรรมตา่ งๆ ตามชดุ กิจกรรมจนเสร็จทกุ กิจกรรมอย่างเต็มความสามารถ
4. ทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี น จำนวน 10 ขอ้ เพ่อื ตรวจสอบความรูเ้ ดิมและเปน็ ข้อมูลในการ
พฒั นา สง่ เสริม หรือแก้ไขการเรียนรู้ของนักเรียนแล้วตรวจคำตอบจากแนวคำตอบ พร้อมทงั้ บันทึกคะแนนลง
ในแบบบนั ทึกคะแนน (ทำลงในแบบบันทกึ กิจกรรมที่ครูแจกให)้
5. ศึกษารายละเอียดของเนื้อหา กิจกรรม แบบฝึกหัด จากใบกิจกรรม แบบฝึกหัดและแนวคำตอบ
ใบกิจกรรม แบบฝึกหัดตามลำดบั ขนั้ ตอนของชุดกิจกรรมการเรยี นรู้ฉบับนี้ ซึ่ง ได้แก่

5.1 แบบทดสอบก่อนเรยี น
5.2 ศึกษาเนื้อหาในใบกิจกรรมเน้ือหา
5.3 ทำกจิ กรรมในใบกจิ กรรม
5.4 ทำแบบฝึกหดั
5.5 แบบทดสอบหลงั เรียน
6. นักเรยี นตรวจคำตอบ ประเมนิ ผลตามเฉลยและแนวคำตอบ ซ่ึงอยูใ่ นชุดกิจกรรม
7. การปฏิบตั ติ ามกจิ กรรม ควรทำใหเ้ สรจ็ ตามกำหนดเวลาและหากนักเรยี นไมเ่ ข้าใจใหก้ ลับไป
ศกึ ษาใบกจิ กรรมเน้ือหาอกี ครงั้ (สืบคน้ เพิ่มเติม หรอื ปรึกษาครู)
8. ทำแบบทดสอบหลงั เรียน จำนวน 10 ขอ้ แลว้ ตรวจคำตอบจากเฉลยในชุดกจิ กรรม
พร้อมทง้ั บันทกึ คะแนนลงในแบบบนั ทึกคะแนน เพอ่ื ประเมนิ ตนเองวา่ สามารถบรรลตุ ามจดุ ประสงค์การเรียนรู้
ที่กำหนดไวห้ รอื ไม่ (ทำลงในแบบบนั ทึกกิจกรรม ทค่ี รแู จกให้)
9. เกบ็ วัสดุอุปกรณ์และชุดกิจกรรมการเรยี นรู้ ส่ง คนื ครูเมื่อปฏบิ ตั ิกจิ กรรมเสรจ็ ส้ิน แล้ว

5

การใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ วิชาวิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะชีวิต เรื่อง
สารและการเปลี่ยนแปลง ชุดที่ 1 ความหมายและสมบัติของสาร ประกอบการจัด
กิจกรรมการเรียนการสอน สำหรับนักเรียน ระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.)
เพื่อให้นักเรียนได้รับ ประสบการณ์อย่างครบถ้วน ขอให้นักเรียนอ่านคำแนะนำ และ
ปฏบิ ัตติ ามคำช้แี จงในแต่ละข้นั ตอน ตง้ั แตต่ ้นจนจบ ดงั ตอ่ ไปนี้

ขัน้ ตอนการศึกษาชุดกิจกรรมการเรียนรู้

ศกึ ษาคำแนะนำการใช้ ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้

ทดสอบกอ่ นเรยี น

ดำเนินการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ วชิ าวิทยาศาสตรเ์ พื่อพัฒนาทักษะชีวิต เรื่อง สารและการ
เปลีย่ นแปลง ชดุ ท่ี 1 ความหมายและสมบตั ขิ องสาร ประกอบการจดั กิจกรรมการเรยี นการสอน
สำหรับนักเรียนระดบั ประกาศนยี บัตรวิชาชีพ(ปวช.) โดยจดั กิจกรรมใหน้ ักเรยี นไดป้ ฏบิ ตั ิ กจิ กรรม
กลุ่มดงั นี้

1. ขน้ั สร้างความสนใจ : กจิ กรรมคำถามชวนคดิ
2. ขั้นสำรวจและค้นหา : แบบฝกึ หดั ท่ี 1 ความหมายของสาร
3. ข้นั อธบิ ายและลงข้อสรุป : แบบฝึกหดั ท่ี 2 สมบตั ิของสาร
4. ขน้ั ขยายความรู้ : แบบฝึกหัดที่ 3 สมบตั ิของสาร
5. ขน้ั ประเมินผล : กิจกรรมประเมนิ ผลการเรยี นรู้

ทดสอบหลังเรียน

ผา่ นเกณฑ์

ศกึ ษากิจกรรมชดุ ตอ่ ไป

6

แนวทางการใช้ชดุ กิจกรรมการ
เรียนรสู้ ำหรับนักเรยี น

1. นักเรียนศึกษาผลการเรยี นรู้
2. นกั เรยี นทำแบบทดสอบก่อนเรียน
3. นกั เรยี นปฏิบัตกิ ิจกรรมในชุดการเรียนรู้

4. นกั เรยี นทำแบบทดสอบหลังเรียน

5. นักเรียนประเมินความพงึ พอใจที่มตี อ่ ชุดการเรียนรู้
6. ถา้ นกั เรยี นมขี ้อสงสัยในการศกึ ษาสามารถปรกึ ษาครไู ดต้ ลอดเวลา

7

สมรรถนะประจำหนว่ ย จุดประสงค์รายวชิ าและคำอธบิ ายรายวิชา

สมรรถนะประจำหนว่ ย

แสดงความรู้ ทักษะ และปฏิบตั ิการเกีย่ วกบั สารและการเปลยี่ นแปลง

จดุ ประสงคร์ ายวิชา

1. อธบิ ายความหมายของสสารและสารไดถ้ กู ต้อง
2. วิเคราะหส์ ่ิงทจี่ ดั ว่าเปน็ สารและสสารได้
3. บอกสมบตั ิของสารไดถ้ กู ต้อง

คำอธบิ ายรายวิชา

ศกึ ษาและปฏิบัตเิ กีย่ วกับกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ กจิ กรรมโครงงานวทิ ยาศาสตร์ หนว่ ยและการ
วดั แรงและการเคล่อื นที่ นาโนเทคโนโลยี โครงสร้างอะตอมตารางธาตุ สารและการเปลย่ี นแปลง ปฏิกิริยาเคมี
ในชวี ติ ประจำวนั ความกา้ วหน้าทางเทคโนโลยีชีวภาพและระบบนเิ วศ

เวลาที่ใช้ 3 ชว่ั โมง

8

แบบทดสอบกอ่ นเรียน
วัดผลสมั ฤทธท์ิ างการเรยี น
เรื่อง สารและการเปลี่ยนแปลง

คำช้แี จง 1. แบบทดสอบฉบบั นเ้ี ป็นแบบทดสอบปรนัย 4 ตัวเลือก จำนวน 20 ข้อ คะแนน 20 คะแนน
2. ใหน้ กั เรียนเลอื กคำตอบท่ีถกู ต้องทสี่ ุดเพยี งข้อเดยี ว

1. ข้อใดกลา่ วถึงความหมายของสสารถูกตอ้ ง
ก. ส่งิ ท่ีมตี ัวตน มมี วล มีน้ำหนัก
ข. ธาตตุ ่าง ๆ ท่ีมอี ย่ใู นธรรมชาติ
ค. ส่งิ ที่มีองค์ประกอบอยา่ งเดยี วกัน
ง. ทุกสิ่งทกุ อย่างท่อี ยรู่ อบ ๆ ตวั เรา

2. ขอ้ ใดต่อไปนีไ้ มจ่ ัดเป็นสาร
ก. เกลือ
ข. เสยี ง
ค. อากาศ
ง. ทองคำ

3. ข้อความใดแสดงถึงลักษณะของสารไดถ้ ูกต้อง
ก. น้ำจะมีการเปล่ียนแปลงตามภาชนะทใี่ ส่
ข. หนิ สามารถเปล่ียนแปลงรูปร่างไดต้ ามท่เี ราตอ้ งการ
ค. อากาศจะคงท่รี ปู รา่ งเม่ือปลอ่ ยใหอ้ ยใู่ นพ้นื ทจ่ี ำกดั
ง. นำ้ แขง็ จะคงสภาพไม่มกี ารเปลี่ยนแปลงใดเมื่ออณุ หภูมคิ งที่

4. สารใดต่อไปนเ้ี ปน็ ของแข็ง ของเหลว และก๊าซตามลำดับ
ก. นำ้ แข็ง น้ำปลา ออกซิเจน
ข. น้ำปลา นำ้ ตาล ออกซเิ จน
ค. น้ำแขง็ แหง้ นำ้ ปลา ออกซิเจน
ง. นำ้ ปลา ออกซเิ จน นำ้ แขง็ แห้ง

9

5. ขอ้ ใดคือสมบตั ิของที่เหมือนกนั ของของแขง็ และของเหลว
ก. รปู ร่าง
ข. ปรมิ าตร
ค. เปน็ ของไหล
ง. การจัดเรียงของอนุภาค

6. สารเนือ้ เดยี ว หมายถงึ อะไร
ก. สารทีส่ ังเกตเหน็ เนื้อสารไมก่ ลมกลืนเปน็ เน้อื เดียวกัน
ข. สารทป่ี ระกอบด้วยสารเพียงอยา่ งเดียว
ค. สารท่สี ังเกตเหน็ เน้อื สารกลมกลืนเป็นเนอื้ เดยี วกนั ท้งั หมด
ง. สารทม่ี องเหน็ เป็นเนอ้ื สารคนละอย่างได้ชัดเจน

7. ขอ้ ใดกล่าวถึงสารเนอื้ ผสมไดถ้ ูกต้องที่สุด
ก. มีหลายสถานะ ลกั ษณะใสไม่มสี ี
ข. เนอื้ สารทกุ สัดส่วนมีสมบัตไิ ม่เหมือนกนั
ค. เปน็ ได้ทั้งสารบรสิ ทุ ธิ์และสารละลาย
ง. มจี ุดหลอมเหลวและจดุ เดือดท่ีจุดเดียวกัน

8. ถา้ จำแนกออกเปน็ ของแขง็ ของเหลว แกส๊ นักเรยี นตอ้ งใช้เกณฑใ์ นข้อใด
ก. การนำไฟฟา้
ข. ปรมิ าตร
ค. ความหนาแน่น
ง. สถานะ

9. ข้อใดจำแนกสารโดยใชส้ ถานะเปน็ เกณฑ์
ก. นำ้ ปลา น้ำมนั หอย นำ้ ตาล
ข. ผงชรู ส เกลอื ป่น ซีอ้ิว
ค. สบู่ ผงซกั ฟอก นำ้ ยาล้างจาน
ง. เกลอื ปน่ น้ำตาลทราย พริกไทย

10

10. ข้อใดเรยี งลำดับขนาดอนุภาคของสารจากขนาดเลก็ กลาง ใหญ่
ก. สารละลาย คอลลอยด์ สารแขวนลอย
ข. คอลลอยด์ สารละลาย สารแขวนลอย
ค. สารแขวนลอย คอลลอยด์ สารละลาย
ง. สารละลาย สารแขวนลอย คอลลอยด์

11. ข้อใดเป็นการเปล่ยี นแปลงทางกายภาพ
ก. การเกดิ สนมิ
ข. การเนา่ เป่อื ยของสิ่งมชี ีวิต
ค. การลอยไดข้ องฟองน้ำ
ง. การลกุ ติดไฟของกระดาษ

12. ข้อใดเปน็ การเปล่ียนแปลงทางเคมี
ก. น้ำแข็งลอยได้ในน้ำ
ข. เงนิ นำไฟฟ้าไดด้ ีท่ีสดุ
ค. เกลือละลายไดด้ ีในน้ำร้อน
ง. การสุกของมะละกอ

13. ข้อใดเป็นการเปลย่ี นแปลงทางเคมี
1. การละลายเกลือ
2. การเกดิ สนิม
3. การจดุ ธูป
4. การกลัน่ นำ้
ก. ข้อ 1 , 2
ข. ข้อ 1 , 3
ค. ข้อ 2 , 3
ง. ขอ้ 2 , 4

14. การเปล่ียนแปลงในข้อใดไม่ใชก่ ารเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ
ก. การระเหิดของลูกเหมน็
ข. การละลายของเกลือในน้ำ
ค. การยอ่ ยสลายสารอนิ ทรียใ์ นดนิ
ง. การควบแนน่ ของไอน้ำในอากาศ

11

15. ข้อใดกล่าวไมถ่ ูกตอ้ ง

ก. การเปลีย่ นแปลงทางกายภาพ คือการเปลยี่ นแปลงท่ีไม่มีการเปลยี่ นโครงสร้างทางเคมี

ข. การเปลย่ี นแปลงทางเคมี สารจะสามารถเปล่ียนกลบั มาเปน็ สารเดิมได้

ค. สมบัตทิ างกายภาพคือสมบตั ทิ ี่สามารถทดสอบโดยใช้เครอ่ื งมือทดสอบอยา่ งงา่ ยได้

ง. ตัวอย่างสมบตั ิทางกายภาพ เช่น จดุ หลอมเหลว ผลึกของสาร

16. นกั เรียนจะใช้หลักการใดในการแยกกรวดออกจากทราย

ก. การทำให้ตกตะกอน

ข. การใชต้ ะแกรงร่อน

ค. การกรอง

ง. การตกผลึก

17. นกั เรยี นจะใช้หลักการใดในการแยกผงตะไบจากนำ้ ตาล

ก. การรอ่ น

ข. การกรอง

ค. การหยิบออก

ง. การใชแ้ มเ่ หล็ก

18. สารผสมทุกข้อใชห้ ลกั การระเหิด ยกเวน้ ข้อใด

ก. การบูร และ เกลอื แกง

ข. พมิ เสน และ นำ้ ตาลทราย

ค. ผงไอโอดีน และเอทานอล

ง. ลูกเหม็น และ ผงถา่ น

19. ข้อใดกลา่ วไม่ถูกตอ้ งเก่ียวกับการตกผลกึ

ก. อาศัยหลักการละลายได้ทีต่ ่างกนั

ข. สารท่ีละลายไดน้ อ้ ยกว่าจะตกผลกึ ออกมากอ่ น นักเรยี นมาทบสอบวดั ความรู้

ค. สารตัวหนงึ่ ในสารผสมจะไม่ละลายในตัวทำละลาย กอ่ นเรียนก่อนค่ะ

ง. ผลกึ จดั เป็นสารบริสุทธิ์

20. ในการแยกนำ้ มันดิบในอตุ สาหกรรมนำ้ มนั ใชว้ ิธีการใด

ก. อาศยั ความหนาแน่น

ข. การสกดั ด้วยตัวทำละลาย

ค. การกลั่นลำดับสว่ น

ง. การระเหดิ

12

แบบทดสอบกอ่ นเรยี น
เรอื่ ง ความหมายและสมบัตขิ องสาร

คำชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบับนี้เป็นแบบทดสอบปรนัย 4 ตัวเลือก จำนวน 10 ขอ้ คะแนน 10 คะแนน
2. ใหน้ ักเรยี นเลอื กคำตอบที่ถูกต้องทส่ี ดุ เพียงข้อเดยี ว

1. ข้อใดกลา่ วถงึ ความหมายของสสารถกู ต้อง
ก. สง่ิ ที่มตี ัวตน มีมวล มีน้ำหนัก
ข. ธาตุตา่ ง ๆ ท่ีมีอยูใ่ นธรรมชาติ
ค. สิ่งทม่ี ีองค์ประกอบอย่างเดยี วกนั
ง. ทกุ ส่ิงทกุ อย่างที่อยรู่ อบ ๆ ตัวเรา

2. ขอ้ ใดตรงกบั ความหมายของสาร
ก. ไมม่ ีมวล ไม่มนี ้าหนกั สัมผัสได้
ข. มีลักษณะเฉพาะ สามารถบอกได้ว่าคือสาร
ค. มตี ัวตน มีนา้ หนกั ไมต่ อ้ งการท่ีอยู่
ง. มีตัวตน มีน้าหนกั ต้องการทอี่ ยู่ สมั ผัสได้

3. ข้อใดต่อไปนี้ไมจ่ ดั เปน็ สาร
ก. เกลอื
ข. เสยี ง
ค. อากาศ
ง. ทองคำ

4. ขอ้ ใดเปน็ สารท้ังหมด
ก. ดนิ น้ำ อากาศ
ข. สม้ ตา เสียงคอ่ ย ไฟฟ้า
ค. ปากกา ดินสอ เสียงดัง
ง. แก้วน้ำ ความร้อน อาหาร

13

5. ข้อความใดแสดงถึงลักษณะของสารได้ถกู ตอ้ ง

ก. น้ำจะมีการเปลี่ยนแปลงตามภาชนะที่ใส่

ข. หินสามารถเปลี่ยนแปลงรูปร่างได้ตามที่เราตอ้ งการ

ค. อากาศจะคงท่ีรปู รา่ งเมื่อปล่อยใหอ้ ยใู่ นพื้นทจี่ ำกัด

ง. น้ำแขง็ จะคงสภาพไม่มกี ารเปลี่ยนแปลงใดเม่ืออณุ หภูมิคงท่ี

6. สงิ่ ใดมีสถานะแตกต่างจากข้ออ่ืน

ก. น้ำแปง้ ข. น้ำตาล

ค. น้ำมันพืช ง. น้ำสม้ สายชู

7. สารใดต่อไปนี้เปน็ ของแข็ง ของเหลว และก๊าซตามลำดบั

ก. น้ำแข็ง น้ำปลา ออกซิเจน

ข. น้ำปลา น้ำตาล ออกซิเจน

ค. น้ำแข็งแห้ง น้ำปลา ออกซิเจน

ง. น้ำปลา ออกซิเจน น้ำแขง็ แห้ง

8. ขอ้ ใดคือสมบตั ิของทีเ่ หมือนกันของของแขง็ และของเหลว

ก. รปู ร่าง

ข. ปริมาตร

ค. เป็นของไหล

ง. การจดั เรียงของอนุภาค

9. สารทมี่ แี รงยดึ เหนี่ยวระหว่างโมเลกลุ นอ้ ยมาก ฟงุ้ กระจายได้เต็มภาชนะ และมคี วามหนาแนน่ ต่ำ

เปน็ สมบัติของสารในสถานะใด

ก. แกส๊

ข. ของไหล ทดสอบกอ่ นเรียนนะคะ ลยุ !!!

ค. ของแขง็

ง. ของเหลว

10. สารใดสามารถเปลี่ยนรปู ร่างไปตามภาชนะทบ่ี รรจุ

ก. น้ำแขง็ ข. น้ำผลไม้

ค. ดินน้ำมัน ง. น้ำตาลทราย

14

ส่ิงต่าง ๆทอี่ ยรู่ อบตัวเราไม่ว่าจะเป็นเสื้อผ้า
อาหาร ของใชใ้ นชีวิตประจำวัน ส่ิงก่อสรา้ งต่าง ๆ
เครื่องอำนวยความสะดวก รวมทั้งตน้ ไม้ ดนิ น้ำ

อากาศ นักวิทยาศาสตร์จัดสิ่งเหล่าน้ีเป็น สสาร

สสาร(Matter) เป็นสิ่งที่มีมวล มีนำหนัก ต้องการที่อยู่ และสัมผัสได้ หรืออาจ

หมายถึงสิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัวเรา มีตัวตนต้องการที่อยู่ สัมผัสได้ อาจมองเห็นหรือไม่เห็นก็ได้

นกั วทิ ยาศาสตร์เรียกสสารทร่ี ้จู ักแล้ววา่ สาร

เชน่ หนิ ดนิ หญ้า น้ำแขง็ น้ำ และอากาศ เปน็ ตน้

สาร(Substance) เป็นสิ่งที่มีองค์ประกอบอย่างเดียว มีสมบัติเฉพาะตัว ไม่

สามารถแบ่งแยกให้เป็นส่วนอืน่ ๆท่ีมีองค์ประกอบและสมบตั ิต่างไปจากเดิม เช่น เหล็ก เกลอื
น้ำตาล เงิน สงั กะสี ทองแดง แก๊สออกซเิ จน เป็นต้น

ตวั อย่างสสาร

เหล็ก ทองคำ ทองแดง

15

รายการ สารท่เี ปน็ องค์ประกอบ
ควันไฟ แก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์ เขม่า(คารบ์ อน) ไอน้ำ
นำ้ อัดลม น้ำ สผี สมอาหาร น้ำตาล แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ กรดบางชนิด
นำ้ เช่อื ม นำ้ นำ้ ตาล
นำ้ โซดา น้ำ แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์
นำ้ ปูนใส น้ำ แคลเซียมไฮดรอกไซด์
เกลอื แกง โซเดียมครอไรด์
ทองเหลือง ทองแดง สังกะสี
ทองคำ ทองคำ
อากาศ แก๊สไนโตรเจน แก๊สออกซเิ จน แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์
แกส๊ อาร์กอน ไอน้ำ และแกส๊ อืน่ ๆ อกี เล็กน้อย
คอนกรีต ปนู ซีเมนต์ หิน ทราย
นำ้ ตาลทราย ซูโครส
ครีมแตง่ หน้าเค้ก เนย นาตาล เกลือ สผี สมอาหาร (อาจมไี ข่ขาวด้วย)

16

คำช้แี จง

ตอนท่ี 1 ให้นักเรยี นตอบคำถามต่อไปนี้ลงในช่องวา่ ง

1. สสารคอื อะไร ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

2. สารคืออะไร ………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………..

3. สสาร และสาร ………………………………………………………………………………..
เหมอื นกันหรือไม่ ………………………………………………………………………………..

ไมย่ ากเลยใช่ไหมค่ะ นกั เรยี น

ตอนที่ 2 ใหน้ กั เรียนพจิ ารณาวา่ ขอ้ ใดจัดเปน็ สาร โดยใสเ่ ครื่องหมายถกู ( ) ลงในช่องท่ีถูกต้อง

ข้อความทก่ี ำหนด สาร ไมใ่ ช่สาร ข้อความที่กำหนด สาร ไมใ่ ชส่ าร

1. น้ำ 6. หมอก

2. ความร้อน 7. ไฟฟ้า

3. เสียง 8. ตน้ ไม้

4. ประตู 9. แสงแดด

5. อากาศ 10. ก้อนหนิ

17

สมบตั ิของสาร (properties of substance) หมายถึง ลักษณะเฉพาะตวั ของสารแตล่ ะชนิดท่ี

สามารถบ่งบอกวา่ สารแต่ละชนิดนั้นคอื อะไร ซ่งึ สมบัติของสารบางชนดิ ก็สามารถสังเกตไดด้ ว้ ยตาเปลา่
แตส่ มบตั ิของสารบางชนดิ ตอ้ งใชเ้ ครือ่ งมือในการตรวจสอบสมบัตขิ องสาร สมบัตขิ องสารสามารถจำแนกเปน็
2 ประเภท ดงั น้ี

1 สมบัติทางกายภาพ (physical properties ) เปน็ ลกั ษณะท่ีสงั เกตเหน็ ภายนอกได้ ตรวจสอบได้

ด้วยการสังเกต หรือตรวจสอบด้วยเครอ่ื งมือและการทดลองง่าย ๆ การเปลี่ยนแปลงสมบตั ิทางกายภาพจะไม่มี
การเปลย่ี นแปลงองค์ประกอบของสาร ไมม่ ีสารใหม่เกดิ ขึ้น เชน่ สี กล่ิน รส สถานะ สถานะ การละลาย
ความหนาแน่น ความแข็ง ความเหนยี ว การนำความ ร้อนและการนำไฟฟ้า ลักษณะผลึก จุดเดอื ด
จุดหลอมเหลว เปน็ ตน้

ตัวอย่าง

จุดเดือด จดุ หลอมเหลว การตกผลกึ

18

2
สมบตั ิทางเคมี (chemical properties) เปน็ ลักษณะท่เี ก่ยี วขอ้ งกับองคป์ ระกอบภายในของสาร

ตรวจสอบได้โดยอาศยั การเปลีย่ นแปลงทางเคมี เช่น การติดไฟ การเผาไหม้ การระเบิด ความเป็นกรด – เบส
การสลายตัวได้สารใหม่ และการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมีกบั สารชนิดอน่ื ๆ เปน็ ต้น

ตัวอย่าง

การตดิ ไฟ การระเบิด การเกดิ สนมิ

19

สารต่าง ๆ รอบตวั เรามอี ยู่ 3 สถานะ คอื ของแขง็ ของเหลว และกา๊ ซ สารในแต่ละสถานะ
จะมีการจัดเรียงตัวของอนุภาคที่เป็นองค์ประกอบแตกต่างกัน ซึ่งมีผลทำให้สารในสถานะของแข็ง ของเหลว
และก๊าซ มีสมบัติต่างกัน สารรอบตัวเราจำแนกออกได้ 3 สถานะ คือ สถานะของแข็ง ของเหลวและสถานะ
กา๊ ซ โดยสมบัติของสารทงั้ 3 สถานะ มีดงั นี้

ของแข็ง (Solid)
1 คือ สถานะของสสารที่มีอนภุ าคอยู่ชิดกนั มชี ่องวา่ งระหว่างอนุภาคน้อย อนภุ าคของสารจงึ

เคลอ่ื นไหวไดย้ าก ดงั นน้ั สารจงึ มีรูปรา่ งคงท่ีเกิดการเปลี่ยนแปลงไดย้ าก สสารที่มสี ถานะเป็นของแข็ง
เชน่ ก้อนหนิ สมุด ดนิ สอ กลอ้ ง ร่ม โต๊ะ เปน็ ต้น

โครงสร้างอนุภาคของของแข็ง

20

ของเหลว (liquid)
2 คอื สถานะของสารท่ีมีอนุภาคอยหู่ า่ งกนั มากกว่าของแขง็ จงึ อยู่กนั อยา่ งหลวมๆ อนภุ าคของสสารจงึ

เคล่อื นไหวไดง้ ่ายข้ึน ดังนนั้ สสารจึงมรี ปู ร่างไม่แน่นอนเปลี่ยนแปลงไปตามภาชนะท่ีบรรจุ สสารมสี ถานะเปน็
ของเหลว เชน่ น้ำนม น้ำอดั ลม น้ำฝน เป็นตน้

โครงสร้างอนภุ าคของของเหลว

ก๊าซ (gas)

3 คอื สถานะของสสารที่มีอนภุ าคอยู่ห่างกนั จึงมีแรงยดึ เหนี่ยวระหว่างกันน้อยมากทำให้อนุภาคเคลอ่ื นท่ี

ไดอ้ ย่างอิสระ ดังนนั้ สสารจึงมีรูปรา่ งไม่แนน่ อน เมื่อสสารอยใู่ นภาชนะใดอนุภาคของสสารจะฟุ้งกระจายเตม็
ภาชนะ สสารท่ีมสี ถานะ กา๊ ซ เชน่ ก๊าซหุงตม้ กา๊ ซออกซิเจน กา๊ ซฮีเลียม กา๊ ซคาร์บอนไดออกไซด์
กา๊ ซไฮโดรเจน เปน็ ต้น

โครงสร้างอนภุ าคของของกา๊ ซ

21

22

23

แบบทดสอบหลงั เรยี น
เร่อื ง ความหมายและสมบตั ขิ องสาร

คำชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบับน้ีเป็นแบบทดสอบปรนยั 4 ตวั เลือก จำนวน 10 ข้อ คะแนน 10 คะแนน

2. ให้นกั เรียนเลือกคำตอบท่ีถูกตอ้ งทสี่ ุดเพียงข้อเดยี ว

1. สารใดสามารถเปล่ียนรปู ร่างไปตามภาชนะทบี่ รรจุ

ก. น้ำแข็ง ข. น้ำผลไม้

ค. ดนิ น้ำมนั ง. น้ำตาลทราย

2. สารทมี่ แี รงยึดเหน่ียวระหว่างโมเลกุลน้อยมาก ฟุ้งกระจายไดเ้ ต็มภาชนะ และมีความหนาแน่นต่ำ

เป็นสมบัตขิ องสารในสถานะใด

ก. แกส๊

ข. ของไหล

ค. ของแข็ง

ง. ของเหลว

3. ขอ้ ใดคือสมบตั ิของทเี่ หมือนกันของของแข็งและของเหลว

ก. รูปรา่ ง

ข. ปริมาตร

ค. เป็นของไหล

ง. การจดั เรียงของอนภุ าค

4. สารใดตอ่ ไปน้ีเป็นของแข็ง ของเหลว และก๊าซตามลำดบั

ก. น้ำแข็ง น้ำปลา ออกซิเจน

ข. น้ำปลา น้ำตาล ออกซิเจน

ค. น้ำแข็งแหง้ น้ำปลา ออกซิเจน

ง. น้ำปลา ออกซเิ จน น้ำแข็งแห้ง

5. ส่ิงใดมสี ถานะแตกต่างจากข้ออ่ืน 24

ก. น้ำแป้ง ข. น้ำตาล ทดสอบหลังเรยี นกันคะ่
ลยุ !!!!!
ค. น้ำมันพชื ง. น้ำส้มสายชู

6. ขอ้ ความใดแสดงถึงลักษณะของสารไดถ้ ูกตอ้ ง

ก. น้ำจะมกี ารเปล่ียนแปลงตามภาชนะท่ีใส่

ข. หินสามารถเปล่ียนแปลงรูปร่างได้ตามท่ีเราตอ้ งการ

ค. อากาศจะคงที่รูปรา่ งเมื่อปลอ่ ยใหอ้ ยใู่ นพื้นทจ่ี ำกดั

ง. น้ำแข็งจะคงสภาพไม่มกี ารเปล่ียนแปลงใดเมื่ออุณหภูมคิ งท่ี

7. ข้อใดเป็นสารท้ังหมด

ก. ดิน น้ำ อากาศ

ข. ส้มตา เสียงคอ่ ย ไฟฟา้

ค. ปากกา ดินสอ เสียงดัง

ง. แก้วน้ำ ความร้อน อาหาร

8. ขอ้ ใดต่อไปน้ีไม่จัดเปน็ สาร

ก. เกลือ

ข. เสียง

ค. อากาศ

ง. ทองคำ

9. ขอ้ ใดตรงกับความหมายของสาร

ก. ไม่มีมวล ไม่มนี า้ หนกั สัมผสั ได้

ข. มีลักษณะเฉพาะ สามารถบอกไดว้ ่าคอื สาร

ค. มีตัวตน มีน้าหนกั ไมต่ อ้ งการท่ีอยู่

ง. มตี ัวตน มนี ้าหนกั ต้องการทีอ่ ยู่ สัมผัสได้

10. ข้อใดกล่าวถึงความหมายของสสารถูกต้อง

ก. สง่ิ ที่มีตวั ตน มมี วล มีน้ำหนัก

ข. ธาตตุ ่าง ๆ ท่ีมอี ยู่ในธรรมชาติ

ค. ส่ิงทมี่ ีองคป์ ระกอบอยา่ งเดียวกัน

ง. ทกุ ส่ิงทกุ อยา่ งท่ีอยูร่ อบ ๆ ตวั เรา

25

บรรณานกุ รม

ชัยพร จิตรอาร.ี (2563). วทิ ยาศาสตรเ์ พ่ือพฒั นาทกั ษะชีวิต. กรงุ เทพฯ: ศนู ย์ส่งเสริมวิชาการ. พมิ พ์ครง้ั ที่
1 . ปีทพี่ ิมพ์ 2563.

สดุ ปลื้มใจ. (2563). วทิ ยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะชีวิต. กรงุ เทพฯ: ศูนยห์ นังสอื เมืองไทย. พมิ พ์ครง้ั ที่ 1 . ปีที่
พมิ พ์ 2563.

เปรมจิต ลมิ ปะพันธ์ุ. (2563). วิทยาศาสตรเ์ พ่อื พัฒนาทกั ษะชีวิต. กรงุ เทพฯ: ศูนย์หนงั สือเมอื งไทย. พิมพ์คร้งั ที่
1 . ปที พ่ี ิมพ์ 2563.

ความหมายของสารและสสาร(2564). [ออนไลน์]. แหลง่ ท่ีมา : https://bit.ly/3CCgyV2 (วนั ท่คี ้นหาข้อมูล 21
พฤศจิกายน 2564)

สสาร(2564). [ออนไลน์]. แหล่งทม่ี า : https://bit.ly/3nAjsoX (วนั ทคี่ ้นหาข้อมลู 21 พฤศจิกายน 2564)
สมบัตขิ องสาร(2564). [ออนไลน์]. แหล่งท่มี า : https://bit.ly/3kYhyNc (วันท่ีค้นหาข้อมูล 21 พฤศจิกายน

2564)
สมบัตขิ องสาร(2564). [ออนไลน์]. แหลง่ ที่มา : https://bit.ly/3HFZIZm (วนั ทค่ี น้ หาข้อมลู 21 พฤศจกิ ายน

2564)

26

27

ขอ้ ท่ี เฉลย ข้อที่ เฉลย
1. ก 11. ง
2. ข 12. ง
3. ก 13. ค
4. ก 14. ง
5. ข 15. ข
6. ค 16. ข
7. ค 17. ง
8. ง 18. ค
9. ง 19. ค
10. ก 20. ค

28

ขอ้ เฉลย
1ก
2ง
3ข
4ก
5ก
6ข
7ก
8ข
9ก
10 ข

29

คำช้ีแจง
ตอนท่ี 1 ใหน้ กั เรยี นตอบคำถามตอ่ ไปนี้ลงในช่องวา่ ง

1. สสารคืออะไร เปน็ ส่ิงทม่ี ีมวล มีน้ำหนกั ตอ้ งการท่ีอยู่ และสัมผัสได้

2. สารคืออะไร เน้ือของสสาร ซง่ึ แสดงถึงองค์ประกอบ และสมบัติ
ของสสารแต่ละชนิด

3. สสาร และสาร เหมือนกนั
เหมอื นกนั หรือไม่

ไม่ยากเลยใชไ่ หมค่ะ นักเรยี น

ตอนท่ี 2 ใหน้ ักเรยี นพิจารณาวา่ ข้อใดจัดเป็นสาร โดยใส่เครื่องหมายถกู ( ) ลงในช่องที่ถูกตอ้ ง

ข้อความทก่ี ำหนด สาร ไมใ่ ช่สาร ขอ้ ความที่กำหนด สาร ไมใ่ ชส่ าร

1. น้ำ  6. หมอก 

2. ความร้อน  7. ไฟฟา้ 

3. เสียง  8. ตน้ ไม้ 

4. ประตู  9. แสงแดด 

5. อากาศ  10. ก้อนหิน 

30

31

32

ข้อ เฉลย
1ข
2ก
3ข
4ก
5ข
6ก
7ก
8ข
9ง
10 ก