กิจกรรมชุดที่2

วิทยาลยั เทคโนโลยแี ละการจัดการตากฟ้า
สำนกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา กระทรวงศึกษาธกิ าร

ชดุ กิจกรรมการเรยี นรู้
ชดุ ที่ 2

การถา่ ยทอดพลงั งาน
ในระบบนิเวศ

กลมุ่ วิชาวทิ ยาศาสตร์

หลกั สูตรประกาศนียบัตรวชิ าชีพ (ปวช.)
พทุ ธศกั ราช 2562

นางสาวทพิ กฤตา อินไชย
ตำแหน่ง ครู

วิทยาลยั เทคโนโลยแี ละการจัดการตากฟา้ อาชีวศึกษาจงั หวดั นครสวรรค์
สงั กัดสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พื่อพฒั นาทักษะชีวิต เร่ือง ระบบนเิ วศ ก
ชุดท่ี 2 การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนิเวศ

คำนำ

ชุดกิจกรรมวิชา วิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะชีวิต เรื่อง ระบบนิเวศ ชุดที่ 2 เรื่อง การ
ถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ ระดับ ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) ได้จัดทำขึ้นตามหลักสูตร
ประกาศนียบัตรวิชาชีพ พุทธศักราช 2562 เพื่อใช้ประกอบการจัดกิจกรรม การเรียนรู้ควบคู่กับแผนการ
จัดการเรียนรู้ รายวิชา วิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะชีวิต รหัสวิชา 20000-1301 ระดับประกาศนียบัตร
วิชาชีพ มีวัตถุประสงค์เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจในเนื้อหา สามารถเรียนรู้ด้วยตนเอง ใช้ทักษะ
กระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ รวมถงึ มีจิตวิทยาศาสตร์

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดนี้จะช่วยให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้ได้อย่างมี
ประสทิ ธภิ าพ พัฒนาตนเองได้อยา่ งมรี ะบบ รวมท้งั เปน็ ประโยชน์ต่อนักเรยี น ครูผสู้ อนและผู้เก่ียวข้องในการ
จดั การเรยี นการสอน ซึ่งจะส่งผลใหน้ กั เรยี นมีลสัมฤทธ์ิทางการเรยี นในวิชาวิทยาศาสตรเ์ พื่อพฒั นาทักษะชีวิต
สงู ขน้ึ

ทพิ กฤตา อินไชย

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พื่อพฒั นาทกั ษะชวี ิต เร่ือง ระบบนเิ วศ ข
ชุดท่ี 2 การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนิเวศ

สารบัญ หนา้

เรอื่ ง ก
ข
คำนำ ค
สารบัญ ง
สารบญั ภาพ จ
ผงั มโนทศั น์ ชดุ กิจกรรมท่ี 2 เรอ่ื ง การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ ฉ
คำชแ้ี จงเก่ยี วกับชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ ช
คำแนะนำสำหรบั นักเรยี น
จุดประสงค์รายวชิ า/สมรรถนะรายวชิ า/คำอธิบายรายวิชา 1
สาระสำคญั /สาระการเรยี นรู้/จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 14
ชดุ การเรียนรู้ ชุดท่ี 2 เรื่องการถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ
ภาคผนวก

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พื่อพัฒนาทักษะชวี ติ เรื่อง ระบบนิเวศ ค
ชดุ ที่ 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

สารบญั รูปภาพ

รูปภาพท่ี หน้า

1. หว่ งโซอ่ าหาร 2
2. พีระมิดโซ่อาหารของสง่ิ มีขวี ติ 3
3. พรี ะมิดแสดงจำนวนของสิ่งมีชวี ิต 4
4. พรี ะมิดแสดงมวลของส่ิงมีชวี ติ 4
5. พีระมดิ แสดงพลังงานของสง่ิ มีชีวิต 5

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพอ่ื พัฒนาทกั ษะชีวติ เร่อื ง ระบบนเิ วศ ง
ชดุ ท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ

ผังมโนทัศน์ ชดุ กิจกรรมที่ 2 เรอ่ื ง การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ

1. อ่านคำชแ้ี จงเกี่ยวกบั ชุดกิจกรรม/คำแนะนำการใชช้ ุดกิจกรรม ไม่ผา่ นเกณฑ์
การประเมนิ ผล
2. ศึกษาชุดกจิ กรรมการเรยี นร้โู ดยปฏิบตั กิ ิจกรรม ดังน้ี
- ทำแบบทดสอบก่อนเรยี น
- ศึกษาบตั รเนอ้ื หา
- ทำบตั รกิจกรรม
- ทำบัตรแบบฝกึ หัด
- ทำแบบทดสอบหลงั เรยี น

3. ตรวจสอบคำตอบแบบทดสอบก่อนเรยี น-หลงั เรียน บตั รกิจกรรม
บตั รแบบฝกึ หดั จากบตั รเฉลย

4. ศกึ ษาการเรยี นรู้ชดุ ท่ี 3 ต่อไป ผ่านเกณฑ์

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พอ่ื พฒั นาทักษะชีวติ เรอ่ื ง ระบบนเิ วศ ฉ
ชุดที่ 2 การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

คำชแี้ จงเกย่ี วกบั ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้

1. ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ รายวชิ า วิทยาศาสตร์เพ่อื พัฒนาทักษะชีวิต รหสั วชิ า 20000-1301 เรอ่ื ง
ระบบนิเวศ ระดบั ประกาศนยี บัตรวชิ าชีพ พุทธศักราช 2562 ชุดการเรียนรู้ ชดุ ที่ 2 เรอ่ื ง การถ่ายทอด
พลงั งานในระบบนเิ วศ

2. อา่ นคำช้แี จง คำแนะนำ ขั้นตอนการใช้ชุดกิจกรรม หน่วยการเรยี นรู้ให้เข้าใจถ้ายังไม่เขา้ ใจให้
ปรกึ ษาครผู ู้สอน

3. ทำแบบทดสอบก่อนเรียน เร่ือง ระบบนเิ วศ เพ่อื วัดพื้นฐานความรูข้ องนกั เรียน
4. ต้ังจติ ให้สงบ มสี มาธิในการเรียน ศึกษาใบความรู้และปฏบิ ัติกจิ กรรมในใบงานดว้ ยความม่งุ ม่นั
ตัง้ ใจและมคี วามรับผิดชอบ
5. เมื่อศึกษาใบความรู้และปฏบิ ตั กิ จิ กรรมในใบงานครบทุกหน่วยแลว้ ใหน้ ักเรยี นทำแบบทดสอบ
หลงั เรียนซ่ึงเป็นชุดเดียวกันกับแบบทดสอบก่อนเรียนเพื่อวดั ความกา้ วหนา้
6. นักเรยี นจะต้องมีความซื่อสัตย์ต่อตนเองไม่เปิดดูเฉลยกิจกรรมและแบบทดสอบนกั เรียนจะเปิดดู
ได้ตอ่ เมอื่ นักเรียนทำกจิ กรรมนนั้ ๆเสรจ็ ส้ินแล้วเพ่ือตรวจสอบผลงาน
7. ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้นใี้ ช้ประกอบกิจกรรมการเรียนการสอน 1 ชวั่ โมง

ฉ
ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พอ่ื พฒั นาทกั ษะชีวิต เร่อื ง ระบบนิเวศ

ชุดที่ 2 การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนิเวศ

คำแนะนำสำหรบั นกั เรยี น

ในการศึกษาชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชาวิทยาศาสตร์เพื่อพัฒนาทักษะชีวิต รหัสวิชา 20000-
1301 เรื่อง ระบบนิเวศ ชุดกิจกรรมที่ 2 เรื่อง การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ ระดับประกาศนียบัตร
วชิ าชพี นกั เรยี นควรปฏบิ ตั ติ ามคำแนะนำ ดงั ต่อไปนี้

1. ศึกษาจุดประสงค์/สมรรถนะรายวิชาและคำอธิบายรายวิชา ให้เข้าใจเพื่อให้ทราบว่าเมื่อจบ
เน้อื หาแตล่ ะเร่อื งแล้วนกั เรียนสามารถเรยี นรู้อะไรได้บ้าง

2. ทำแบบทดสอบก่อนเรียน ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ ชุดที่ 2 เรื่อง การถ่ายนทอดพลังงานในระบบ
นเิ วศ เพื่อประเมินความรู้พ้นื ฐานของตนเอง ใช้เวลา 20 นาที ดว้ ยความต้ังใจ

3. ศึกษาชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ เรอ่ื ง การถ่านทอดพลงั งานในระบบนิเวศ ซง่ึ ประกอบด้วย ใบคำส่ัง
ใบความรู้ ใบกิจกรรม ใบบันทึกกิจกรรม และแบบฝึกหัด ในการทำกิจกรรม นักเรียนต้องศึกษาและปฏิบัติ
กิจกรรมตามขั้นตอนที่กำหนดด้วยตนเอง และปฏิบัติกิจกรรมกลุ่มด้วยความมุ่งมั่น ตั้งใจ บันทึกผลการทำ
กจิ กรรมและตอบคำถามท้ายกิจกรรม หากไม่เขา้ ใจการทำกิจกรรมให้ทบทวนข้ันตอนการทำกิจกรรมใหม่อีก
คร้งั หรือขอคำแนะนำจากครู

4. หลังจากที่นักเรียนศึกษาเนื้อหาจากใบความรู้และทำกิจกรรมแล้วให้นักเรียนทำแบบฝึกหัด
ตามลำดบั ขั้นตอนทีละเรอ่ื ง

5. ถ้านักเรียนพยายามทำแบบฝึกหัดแลว้ เกิดความไม่เข้าใจทำไม่ได้ใหศ้ ึกษาเนื้อหาใหม่อีกครั้งหรอื
นกั เรยี นชว่ ยกันระดมความคดิ ภายในกล่มุ กบั เพอ่ื นๆหรือขอคำอธบิ ายจากครู

6. เมื่อนักเรียนทำกิจกรรมและแบบฝึกหัดเสร็จแล้ว ส่งให้ครูตรวจคำตอบสำหรับข้อที่นักเรียนมี
ปัญหา ให้ครแู ละนกั เรยี นร่วมกันอภิปรายคำตอบ

7. ทำแบบทดสอบหลังเรียนเมื่อศึกษาชุดกิจกรรมการเรียนรู้ จบแล้วด้วยความตั้งใจเพื่อประเมิน
ความกา้ วหน้าในการพัฒนาตนเองจากการเรียนรู้

8. ในการประเมนิ ผลการเรียนร้จู ากชุดกิจกรรมการเรยี นรู้ ประกอบดว้ ยคะแนนจากการทำกิจกรรม
ดา้ นความรูแ้ ละทักษะกระบวนการ คะแนนจากการทำแบบฝึกหัดและจิตวิทยาศาสตร์ เม่อื รวมคะแนนท้ังชุด
การเรยี นร้แู ล้ว นักเรียนจะต้องได้คะแนนร้อยละ 80 ขน้ึ ไป ถอื ว่าผา่ นเกณฑ์การประเมนิ หากไม่ผา่ นเกณฑ์ให้
นักเรียนย้อนกลับไปศึกษาใบความรู้และศึกษากิจกรรมหรือขอคำอธิบายจากครูใหม่อีกครั้ง แล้วทำ
แบบฝกึ หัดนัน้ ใหมจ่ นกว่าจะผ่านเกณฑ์

9. นักเรียนควรมีความซื่อสัตย์ต่อตนเองในขณะทำแบบฝึกหัดไม่ดูเฉลยไม่ลอกเพื่อนไม่ให้เพื่อลอก
ไมใ่ หเ้ พือ่ ทำให้หรือไม่ทำใหเ้ พอ่ื นเพ่ือนกั เรียนจะไดท้ ราบผลการพัฒนาตนเองอย่างแทจ้ ริง

ช
ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พ่ือพัฒนาทักษะชวี ิต เรือ่ ง ระบบนเิ วศ

ชุดท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

จุดประสงค์รายวิชา/สมรรถนะรายวิชา/คำอธบิ ายรายวชิ า

จุดประสงค์รายวชิ า
1. รู้และเข้าใจเกี่ยวกับหน่วยและการวัด แรงและการเคลื่อนที่ นาโนเทคโนโลยี อะตอมและตาราง

ธาตุ สารและการเปลย่ี นแปลง
2. สามารถสำรวจตรวจสอบเกีย่ วกับการวัด การเคลอ่ื นท่ี อะตอมและตารางธาตุ สารและทำกิจกรรม

โครงงานวิทยาศาสตร์โดยใชก้ ระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เพ่ือนำไปประยุกต์ใชใ้ นวชิ าชีพและชวี ิตประจำวนั
3. มเี จตคติและกิจนิสยั ท่ีดตี อ่ การศกึ ษาและสำรวจตรวจสอบดว้ ยกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์

สมรรถนะรายวิชา
1. แสดงความรู้เกี่ยวกับหลักการและกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ กิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร์

หน่วยและการวดั อะตอมและตารางธาตุ สารและการเปลีย่ นแปลงนาโนเทคโนโลยีและระบบนิเวศ
2. คดิ คำนวณเกีย่ วกบั หนว่ ยและการวัด แรงและการเคล่ือนท่ีตามหลักการ
3. ปฏิบัติกิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร์โดยใช้กระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์
4. ปฏิบัติทดลองเกย่ี วกับสาร การเปลีย่ นแปลงและปฏิกริ ิยาเคมีในชีวติ ประจำวัน โดยใช้กระบวนการ

ทางวิทยาศาสตร์

คำอธิบายรายวชิ า
ศึกษาและปฏิบัติเกี่ยวกับกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ กิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร์ หน่วย

และการวัด แรง การเคลื่อนที่ นาโนเทคโนโลยี โครงสร้างอะตอมและตารางธาตุ สารและการเปลี่ยนแปลง
ปฏิกริ ยิ าเคมใี นชีวติ ประจำวนั ความกา้ วหน้าทางเทคโนโลยีในชีวภาพ และระบบนิเวศ

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพอ่ื พฒั นาทกั ษะชีวิต เรื่อง ระบบนเิ วศ ช
ชุดที่ 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนิเวศ

สาระสำคัญ/สาระการเรยี นรู้

สาระสำคัญ

สิ่งแวดล้อม คือ สิ่งต่าง ๆ ที่อยู่รอบตวั มนุษย์ ประกอบด้วยสิ่งมีชีวิตซ่ึงเป็นส่ิงแวดล้อมทางชีวภาพ
และ สิ่งไมม่ ีชวี ิตซงึ่ เปน็ สิ่งแวดลอ้มทางกายภาพ ส่งิ แวดล้อมที่แตกตา่ งกันบนโลกนี้อาจมีส่ิงมีชีวิตต่างชนิดกัน
หรือชนิด เดียวกันอาศัยอยู่ในบริเวณต่าง ๆ กัน การที่สิ่งมีชีวิตทั้งพืชและสัตว์อาศัยอยู่ในบริเวณเดียวกัน
เรยี กวา่ กลุ่มส่งิ มีชีวิต โดยท่บี รเิ วณทสี่ ิ่งมชี ีวิตอาศัยอยู่ได้ เรยี กว่า แหล่งที่อยู่ ถา้ กลุ่มสิง่ มีชวี ิตอาศัยในแหล่งท่ี
อยู่เดียวกันอย่างเป็นระบบ มีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน และมีความสัมพันธ์กับแหล่งที่อยู่นั้นด้วย เรา
เรยี กว่า ระบบนเิ วศ ซึ่งมีอยู่หลายแบบ ไดแ้ ก่ ระบบนเิ วศแหลง่ นํ้า และระบบนิเวศบนบก

การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศจะผ่านกระบวนการกนิ กันเป็นทอด ๆ ของหว่ งโซอ่ าหาร (food
chain) และสายใยอาหาร ซง่ึ มีผลทําให้ส่งิ มชี ีวติ สามารถเจรญิ เตบิ โตและดาํ รงพันธุอ์ ย่ไู ด้ สว่ นสารทเ่ี ป็นปัจจัย
ทางกายภาพ ได้แก่ แสง อุณหภูมิ แร่ธาตุ นํ้า และอากาศที่สิ่งมีชีวิตนําไปใช้ในระบบนิเวศต่าง ๆ นั้น มี
กระบวนการที่สามารถ หมุนเวียนกลับคืนมาใช้ใหม่ได้ เช่น วัฏจักรของนํ้า วัฏจักรไนโตรเจน วัฏจักร
คารบ์ อน เปน็ ต้น

สาระการเรยี นรู้
- ประเภทของระบบนเิ วศ
- องคป์ ระกอบของระบบนิเวศ
- โซอ่ าหาร
- สายใยอาหาร
- ความสัมพนั ธ์ระหว่างส่งิ มชี วี ติ กับส่งิ ไม่มีชวี ิต
- ความสัมพนั ธ์ระหว่างสง่ิ มีชวี ิตกบั ส่ิงมชี ีวติ
- วฏั จักรนำ้
- วัฏจักรคารบ์ อน
- วฏั จกั รไนโตรเจน
- วัฏจักรฟอสฟอรัส

ช
ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพอ่ื พัฒนาทกั ษะชวี ติ เรื่อง ระบบนิเวศ

ชดุ ที่ 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ

จุดประสงค์การเรียนรู้

1. ด้านความรู้ (K)

นักเรยี นสามารถ :
1.1 สำรวจระบบนิเวศในทอ้ งถน่ิ ได้
1.2 จำแนกประเภทของระบบนเิ วศได้
1.3 ยกตวั อยา่ งองคป์ ระกอบของระบบนเิ วศได้
1.4 บอกปัจจัยทางกายภาพทม่ี ีผลตอ่ การดำรงชวี ิตของสิง่ มีชวี ิตได้
1.5 จำแนกกล่มุ สิง่ มชี ีวติ ในระบบนเิ วศต่างๆและอธบิ ายการถ่ายทอดพลังงานในห่วงโซ่อาหารและ
สายใยอาหารได้
1.6 อธบิ ายและวิเคราะห์ความสมั พนั ธข์ องสิ่งมีชีวิตต่างชนดิ ที่อาศยั อยรู่ ว่ มกันในรูปแบบตา่ งๆได้
1.7 บอกความสำคัญของการอย่รู ่วมกนั ระหว่างสง่ิ มชี วี ิตได้
1.8 อธบิ ายวัฏจกั รน้ำและความสำคัญที่มีตอ่ ระบบนิเวศได้
1.9 อธิบายวฏั จักรคาร์บอนและความสำคัญทมี่ ตี อ่ ระบบนิเวศได้
1.10 อธิบายวัฏจักรไนโตรเจนและความสำคัญทม่ี ีต่อระบบนิเวศได้
1.11 อธิบายวัฏจักรฟอสฟอรสั และความสำคัญท่ีมีต่อระบบนิเวศได้
2. ด้านทักษะ (P)
นกั เรยี นสามารถ :
1.1 เขยี นภาพแสดงบริเวณทสี่ ำรวจได้
1.2 เขียนแผนภาพแสดงความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตในรูปของการถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ
ได้
1.3 จำแนกความสัมพนั ธ์ของสิง่ มีชวี ติ ตามรปู แบบต่างๆได้
1.4 สบื คน้ ขอ้ มลู เกี่ยวกับวฏั จักรของคารบ์ อน วัฏจักรไนโตรเจน วัฏจักรฟอสฟอรสั และวัฏจักร
นา้ํ ทเี่ กี่ยวข้องกับความสัมพันธภ์ ายในระบบนิเวศ
3. คณุ ลักษณะท่พี ึงประสงค์ (A)
3.1 มวี นิ ัย
3.2 ใฝเ่ รียนรู้
3.3 อยูอ่ ยา่ งพอเพียง
3.4 มุ่งมน่ั ในการทำงาน
3.5 มจี ติ สาธารณะ
3.6 ความประหยัด

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พอ่ื พฒั นาทกั ษะชีวติ เร่อื ง ระบบนเิ วศ
ชดุ ท่ี 2 การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

ชุดการเรียนรู้ ชดุ ท่ี 2

การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

1

ชุดกิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พ่ือพัฒนาทักษะชวี ติ เรื่อง ระบบนิเวศ
ชดุ ท่ี 2 การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนิเวศ

ใบความรู้ ชุดที่ 2
เรื่อง การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ
ในระบบนเิ วศจะมกี ารถา่ ยทอดพลงั งานจากสง่ิ มชี วี ติ ชนิดหน่ึงไปยังสิ่งมีชีวติ อีกชนดิ หน่ึงเร่ิมตน้ จาก

ผ้ผู ลติ ได้รับพลังงานจากแสงอาทติ ย์ มีน้ำและคารบ์ อนไดออกไซค์เป็นวตั ถดุ บิ ซง่ึ จากกระบวนการ
สงั เคราะห์ด้วยแสง พลงั งานจากดวงอาทติ ยเ์ ปลี่ยนไปอยู่ในรปู ของสารอาหารและถ่ายทอดไปยังผ้บู รโิ ภค
ซึ่งมี 2 ลกั ษณะดังน้ี
1. หว่ งโซอ่ าหาร (food chain)

เป็นความสมั พันธข์ องส่งิ มชี วี ิตที่มกี ารกนิ กนั เป็นทอดๆในแนวเดียวกัน ทำใหเ้ กดิ การถา่ ยทอด
พลังงานของส่ิงมชี วี ิต

การเขยี นโซอ่ าหารทำไดโ้ ดยเขียนเป็นลกู ศรระหวา่ งส่ิงมีชีวิตโดยสง่ิ มชี วี ิตท่ีถูกกนิ จะอยทู่ างซ้ายมือ
ส่วนสิง่ มีชีวติ ทีถ่ ูกกินจะอย่ทู างขวามอื

ภาพท่ี 1 ห่วงโซอ่ าหาร
(ท่ีมา : https://bit.ly/35X0rTr )
ขา้ ว เป็นผผู้ ลติ ต๊ักแตนเปน็ ผู้บรโิ ภคอนั ดบั 1 กบ เป็นผบู้ ริโภคอนั ดับ 2 เหย่ยี วเปน็ ผ้บู ริโภค
อนั ดับ 3 หรือผบู้ รโิ ภคสงู สดุ
- ผผู้ ลติ สามารถดูดกลืนพลังงานแสงจากดวงอาทิตย์มาใชใ้ นกระบวนการสงั เคราะหด์ ้วยแสง เพ่อื
สร้างอาหารได้
- ผบู้ ริโภค ไมส่ ามารถสร้างอาหารเองได้จึงตอ้ งบริโภคส่ิงมีชวี ิตอื่นเพื่อนำพลงั งานจากอาหารที่
บริโภคมาใชใ้ นการดำรงชวี ิต
ในระบบนิเวศสิ่งมชี วี ติ ในโซ่อาหารหน่ึงอาจเก่ียวพนั กับโซ่อาหารอน่ื มากกว่า 1 โซ่อาหาร ซึง่
จะเกดิ ความสมั พันธ์ ทีซ่ ับซ้อน เรยี กว่า สายใยอาหาร

2

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพ่ือพฒั นาทกั ษะชวี ติ เร่ือง ระบบนิเวศ
ชดุ ที่ 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

2. สายใยอาหาร (food web)
ในระบบของโซ่อาหารในการถา่ ยทอดจะถ่ายทอดโดยตรงจากชวี ติ หน่ึงไปสู่อกี ชวี ิตหนึ่ง เนอ่ื ง จาก

สิ่งมีชีวิตหนึ่งอาจกินอาหารหลายชนิด หลายระดับและเหยื่อชนิดเดียวกันก็อาจถูกสิ่งมีชีวิตหลายชนิดกิน
ลักษณะดังกล่าวได้เกิดความซับซ้อนกันในระบบของโซ่อาหารซึ่งเรียกว่า สายใยอาหาร (food web) ซึ่ง
สายใยอาหารจะประกอบด้วย โซอ่ าหารหลายสายทเี่ ช่ือมโยงกันอันแสดงถึงความสัมพนั ธ์อันสลับซับซ้อนของ
สิ่งมีชีวิตในชุมชนของระบบนิเวศ ซึ่งยิ่งสายใยอาหารมีความสลับซับซ้อนมากเพียงใด ก็ได้แสดงให้เห็นถึง
ระบบนิเวศทม่ี ีระบบความสมดุลสูง อันเนื่องมาจากมีความหลากหลายของชวี ติ ในระบบ

ภาพที่ 2 พีระมิดโซ่อาหารของสง่ิ มีขวี ติ
(ทม่ี า : https://bit.ly/2T4KjKb)

การถ่ายทอดพลังงานในโซ่อาหาร การถ่ายทอดพลังงานในโซ่อาหารอาจแสดงในในลักษณะของ
สามเหลี่ยมพีรามิดของสิ่งมีชีวิต (ecological pyramid) แบ่ง ได้ 3 ประเภทตามหน่วยที่ใช้วัดปริมาณของ
ลำดับขน้ั ในการกนิ

1. พรี ามดิ จำนวนของสิ่งมชี ีวิต (pyramid of number) แสดงจำนวนสงิ่ มีชีวติ เป็นหน่วยตัวต่อ
พ้ืนท่ี โดยทว่ั ไปพรี ะมิดจะมีฐานกว้าง ซ่งึ หมายถึง มีจำนวนผ้ผู ลิตมากทส่ี ุด และจำนวน ผู้บริโภคลำดับต่างๆ
ลดลงมา แต่การวัดปริมาณพลังงานโดยวิธีนี้ อาจมีความคลาดเคลื่อนได้เนื่องจากสิ่งมีชีวิตไม่ว่าจะเป็นเซลล์
เดยี ว หรอื หลายเซลล์ ขนาดเลก็ หรือขนาดใหญ่ เช่น ไส้เดอื น จะนบั เป็นหนึง่ เหมอื นกนั หมด แตค่ วามเปน็ จริง
นั้นในแง่ปริมาณพลังงานที่ได้รับหรืออาหารที่ผู้บริโภคได้ รับจะมากกว่าหลายเท่า ดังนั้นจึงมีการพัฒนา
รูปแบบในรปู ของพีรามิดมวลของส่ิงมีชีวติ

3

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพอ่ื พัฒนาทักษะชีวิต เรือ่ ง ระบบนิเวศ
ชดุ ที่ 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

ภาพท่ี 3 พีระมดิ แสดงจำนวนของส่ิงมีชีวติ
(ที่มา : https://bit.ly/364sZdF )

2. พีรามดิ มวลของสงิ่ มีชวี ติ (pyramid of mass) โดยพรี ามดิ นีแ้ สดงปรมิ าณของส่งิ มชี ีวิตในแต่
ละลำดับขั้นของการกินโดยใช้มวลรวมของน้ำหนักแห้ง (dry weight) ของสิ่งมีชีวิตต่อพื้นที่แทนการนับ
จำนวนพีรามิดแบบนี้มีความแม่นยำมากกว่า แบบที่ 1 แต่ในความเป็นจริงจำนวนหรือมวล ของสิ่งมีชีวิต มี
การเปลี่ยนแปลงตามช่วงเวลา เช่น ตามฤดูกาลหรือ ตามอัตราการเจริญเติบโต ปัจจัยเหล่านี้ จึงเป็นตัวแปร
ที่สำคัญ อย่างไรก็ดีถึงแม้มวลทีม่ ากข้ึนเช่นตน้ ไม้ใหญ่ จะผลิตเป็นสารอาหารของผู้บริโภคได้มากแตก่ ็ยังน้อย
กวา่ ท่ผี ู้บรโิ ภคได้จาก สิง่ มีชีวิตเลก็ ๆ เชน่ สาหร่ายหรอื แพลงก์ตอน ทงั้ ๆทมี่ วล หรือปริมาณของสาหร่ายหรือ
แพลงก์ตอนน้อยกว่ามาก ดังนั้น จึงมีการพัฒนาแนวความคิดในการแก้ปัญหานี้ โดยในการเสนอรูปของพีรา
มิดพลงั งาน (pyramid of energy)

ภาพท่ี 4 พรี ะมดิ แสดงมวลของสิ่งมีชีวิต
(ทม่ี า : https://bit.ly/364sZdF )
4

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพอ่ื พัฒนาทกั ษะชวี ิต เร่ือง ระบบนเิ วศ
ชดุ ที่ 2 การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

3. พรี ามดิ พลังงาน (pyramid of energy) เปน็ ปิรามดิ แสดงปรมิ าณพลงั งานของแต่ละลำดับ
ช้นั ของการกนิ ซงึ่ จะมีค่าลดลงตามลำดบั ขนั้ ของการโภค

ภาพที่ 5 พรี ะมิดแสดงพลังงานของส่งิ มชี วี ติ
(ท่มี า : https://bit.ly/364sZdF )

5

ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพอ่ื พฒั นาทักษะชวี ติ เร่ือง ระบบนเิ วศ
ชุดท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

ใบงานท่ี 2.1

จดุ ประสงค์กิจกรรม
1. บอกปัจจัยทางกายภาพท่ีมีผลต่อการดำรงชวี ติ ของสิง่ มีชวี ติ ได้
2. จำแนกกลมุ่ สิ่งมีชีวิตในระบบนเิ วศต่างๆและอธบิ ายการถา่ ยทอดพลังงานในห่วงโซอ่ าหารและ

สายใยอาหารได้
3. เขยี นแผนภาพแสดงความสัมพันธ์ของสง่ิ มีชีวิตในรูปของการถ่ายทอดพลงั งานในระบบนิเวศได้

วิธีการทำกจิ กรรม

ใหน้ ักเรยี นแตล่ ะกลุ่มรว่ มกนั ศกึ ษาเก่ยี วกับช่ือสตั วท์ ่ีกำหนดใหใ้ นตาราง พรอ้ มทง้ั ระบอุ าหารนัน้ มา

จากพืชหรอื สัตว์ บันทึกผลลงในตารางบันทึกผล

ทม่ี าของอาหาร

ชื่อสัตว์ อาหารทก่ี ิน พชื สัตว์

คน

ววั

จ้งิ จก

ตก๊ั แตน

เสอื

สิงโต

เหยย่ี ว

งู

กระตา่ ย

หนอน

สรุปผลการทำกจิ กรรม
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พอ่ื พฒั นาทักษะชีวติ เร่อื ง ระบบนเิ วศ
ชดุ ที่ 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

คำถามทา้ ยกิจกรรม
1. สงิ่ มีชีวิตทุกชนิดกินพืชหรือกนิ สัตว์อยา่ งเดยี วหรือไม่ อย่างไร
2. ถ้าใช้ชนิดของอาหารเป็นเกณฑ์ นักเรียนจะจำแนกสัตวไ์ ด้เปน็ กป่ี ระเภท อะไรบ้าง
3. จงสรุปผลการทำกิจกรรม
4. จงสรปุ โซอ่ าหารและสายใยอาหารตา่ งๆ

7

ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พ่อื พฒั นาทกั ษะชวี ิต เร่ือง ระบบนิเวศ
ชดุ ที่ 2 การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนิเวศ

ใบงานที่ 2.2

จุดประสงคก์ จิ กรรม
1. เขยี นความสัมพันธข์ องสิง่ มชี วี ติ ชนดิ ตา่ งๆในแง่การกนิ กันเป็นอาหารได้
2. บอกความสำคัญของดวงอาทิตย์ต่อระบบนเิ วศได้
3. บอกปัจจัยทีร่ บกวนหรือทำลายสายใยอาหารต่างๆได้
4. ระบุช่ือผบู้ รโิ ภคอันดบั ต่างๆในสายใยอาหารได้
5. บอกความแตกตา่ งของสายใยอาหารและห่วงโซอ่ าหารได้

อุปกรณ์ ดวงอาทิตย์ เต่าทอง หนอน
1. บัตรคำ 8 ใบ ดังตอ่ ไปน้ี

ต้นไม้สีเขยี ว

ต๊กั แตน แมลงปีกแขง็ นก แมงมุม

2. กระดาษปรู๊พ 1 แผ่น
3. ปากกา 1ดา้ ม

วธิ ีการทำกจิ กรรม
1. ให้นกั เรียนแต่ละกลุ่มศึกษาบตั รคำท่ีครแู จก
2. เขยี นความสัมพนั ธข์ องสง่ิ มชี ีวติ ที่กำหนดใหว้ ่าส่ิงมชี วี ิตชนดิ ใดกนิ อะไรเป็นอาหาร

บนั ทกึ ผลการทำกจิ กรรม
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

8

ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พ่อื พฒั นาทกั ษะชีวิต เร่อื ง ระบบนเิ วศ
ชดุ ท่ี 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

สรุปผลการทำกจิ กรรม
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
คำถามทา้ ยกจิ กรรม

1. สิ่งใดเป็นผูผ้ ลติ
2. ผู้บรโิ ภคอันดับสดุ ทา้ ยคอื ส่ิงมีชวี ิตอะไร
3. สายใยอาหารและห่วงโซ่อาหารเหมอื นและต่างกันอย่างไร
4. ดวงอาทติ ย์เกี่ยวข้องกับระบบนิเวศนอ้ี ย่างไร
5. ถ้าไม่มีต้นไม้จะมีผลอย่างไรกบั ระบบนเิ วศนี้

9

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพือ่ พฒั นาทกั ษะชวี ติ เรอ่ื ง ระบบนิเวศ
ชุดที่ 2 การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

ใบงานท่ี 2.3

จงตอบคำถามต่อไปนี้
1. จงเปรียบเทียบปรมิ าณของผผู้ ลติ ผู้บริโภคลำดับท่ี 1,2 และ 3
2. ผบู้ ริโภคลำดบั ท่ี 1 บริโภคอาหารประเภทใด และผ้บู ริโภคลำดับท่ี 2,3 บริโภคอาหารประเภทใด
3. การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศจะเริ่มต้นจากสิง่ มชี ีวิตชนิดใด และสน้ิ สุดกลบั คืนสธู่ รรมชาตดิ ว้ ย
สิง่ มชี วี ติ ชนดิ ใด
4. ผู้ย่อยสลายในระบบนเิ วศมีลำดบั การถ่ายทอดพลงั งานของระบบนเิ วศเปน็ ลำดบั
5. ถ้าสง่ิ มชี ีวิตในระบบนเิ วศชนดิ ใดชนดิ หน่งึ ตายลง ระบบนิเวศน้จี ะไดร้ ับผลกระทบมากหรอื น้อยเพราะ
เหตุใด
6. จากแผนภาพสายใยอาหาร ใหน้ ักเรียนยกตวั อย่างหว่ งโซอ่ าหาร มา 5 ห่วงโซอ่ าหาร

7. นกั เรียนคิดว่าในแต่ละห่วงโซ่อาหาร ควรจะมีผ้ผู ลิตและผ้บู รโิ ภคกี่ชนิด เพราะเหตุใด

10

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพ่ือพฒั นาทักษะชีวติ เรอ่ื ง ระบบนเิ วศ
ชดุ ท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ

แบบทดสอบกอ่ นเรียน-หลงั เรียน
เร่อื ง การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

คำชีแ้ จง 1. แบบทดสอบก่อนเรยี นเป็นแบบทดสอบแบบเลอื กตอบ 4 ตวั เลือก จำนวน 10 ข้อ
คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลา 20 นาที
2. ใหน้ ักเรียนเลอื กคำตอบท่ีถูกต้องท่ีสดุ เพยี งคำตอบเดียว แลว้ ทำเคร่อื งหมายกากบาท
 ลงในกระดาษคำตอบ

1. ปัจจยั ทสี่ ำคญั ท่สี ดุ ในระบบนเิ วศในน้ำ ประเภทบ่อน้ำ หรือสระน้ำ ได้แกป่ ัจจัยใด
ก. อณุ หภมู ิ
ข. แสงสว่าง
ค. ออกซเิ จน
ง. ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์

2. ปจั จัยท่สี ำคัญทสี่ ุดท่สี ตั ว์ทะเลต้องปรบั ตัวใหไ้ ด้ แต่ไม่มีปญั หาสำหรบั สัตวน์ ้ำจืดคอื ปัจจยั ใด
ก. ความเคม็
ข. คา่ pH
ค. อณุ หภูมิ
ง. ท่ียดึ เกาะ

3. ทางผา่ นของสารอาหารจากส่งิ มชี ีวติ ชนิดหน่ึงไปสสู่ ่ิงมีชีวิตอนื่ เรื่อยๆ ไป ในกลุ่มสง่ิ มีชวี ิตเรียกว่าอะไร
ก. food chain
ข. food web
ค. pyramid of energy
ง. nutrient cycle

4. การถา่ ยทอดสารอาหารจากห่วงโซอ่ าหารหนึ่งไปอีกห่วงโซอ่ าหารหน่งึ เรยี กว่าอะไร
ก. food cycle
ข. food web
ค. pyramid of energy
ง. complex food chain

11

ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พ่อื พฒั นาทักษะชีวติ เรอื่ ง ระบบนเิ วศ
ชดุ ที่ 2 การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

5. โดยปกติสดั สว่ นของปรมิ าณสิ่งมีชวี ิตในธรรมชาติเป็นอย่างไร

ก. ผผู้ ลติ มปี ริมาณมากกวา่ ผู้บรโิ ภค

ข. ผู้ผลิตมีปริมาณน้อยกวา่ ผบู้ รโิ ภค

ค. ผผู้ ลติ มปี ริมาณเทา่ กบั ผ้บู ริโภค

ง. ไม่แนน่ อน ขึ้นอยู่กบั ชนดิ ของสง่ิ มีชวี ติ ท่ีเปน็ องคป์ ระกอบ

6. ในระบบนิเวศทวั่ ๆไป ประกอบดว้ ยสิ่งมีชีวิต 3 กลุ่ม คือ ....1.......... มีหน้าท่ีสังเคราะห์อาหารซึ่งเป็น

อนินทรียสาร โดยใช้วัตถดุ ิบที่ไร้ชวี ิตกบั พลงั งาน ......2........... ต้องการพลังงานและสารอาหารทไี่ ด้จากการ

ยอ่ ยอินทรียสารจากสิ่งมีชวี ติ ........3.......... เป็นกลุ่มสิง่ มชี ีวติ ท่ีเปลี่ยนสารอนิ ทรีย์จากสิง่ มชี วี ติ ที่ตายแล้วหรือ

จากของเสียของสงิ่ มชี วี ิตใหเ้ ป็นสารอนนิ ทรยี ์ ทั้งน้ี 1,2,3 คือข้อใด

ก. ผยู้ ่อยสลาย, ผู้ผลติ , ผบู้ ริโภค

ข. ผู้ย่อยสลาย, ผ้บู รโิ ภค, ผู้ผลิต

ค. ผู้ผลติ , ผยู้ อ่ ยสลาย, ผู้บริโภค

ง. ผู้ผลติ , ผูบ้ รโิ ภค, ผยู้ ่อยสลาย

7. ถา้ ปราศจากผูย้ ่อยสลาย บนพนื้ โลกนา่ จะเกดิ เหตกุ ารณ์ใด

ก. เหตกุ ารณ์ปกติ เพราะธรรมชาตยิ อ่ มรักษาสมดุลของมนั ไดเ้ อง

ข. พชื เร่มิ ตายเนื่องจากขาดธาตทุ จ่ี าเป็นตอ่ การด ารงชีวติ

ค. ซากพืช ซากสัตว์ รวมท้ังอินทรยี สารเต็มไปหมด

ง. อาจเป็นไปได้ทง้ั ข้อ ก และ ข

8. ขอ้ ใดที่มีลำดบั ขัน้ ตอนการกนิ อาหารครบสมบูรณ์

ก. ต้นข้าว หนอน นก คน

ข. หนู งู เหยย่ี ว คน

ค. ข้าวโพด ต๊กั แตน นก วัว คน

ง. หนอน ขา้ วโพด หนู งู คน

9. คำว่า “ผู้ผลิต” หมายถึงสง่ิ ใดต่อไปนี้เพราะเหตุใด

ก. พชื สเี ขยี วเท่านั้น เพราะสงั เคราะห์แสงได้

ข. มนุษย์ผ้ซู ่ึงสรา้ งและดัดแปลงสารอาหารได้

ค. สัตว์ทม่ี ีชวี ติ ทุกชนิด เพราะสามารถปรุงแต่งสารอาหารได้

ง. พชื ทกุ ชนดิ เพราะสามารถสร้างอาหารขึ้นได้จากกระบวนการสังเคราะหด์ ว้ ยแสง

12

ชุดกิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพอ่ื พฒั นาทักษะชวี ติ เรอ่ื ง ระบบนิเวศ
ชดุ ท่ี 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

10. “ตน้ กุหลาบหน้าบา้ นพอใจมีหนอนท่เี กิดจากไข่ผเี สื้อมากนิ ใบอ่อนเสมอ และยังพบวา่ มนี กมาจิก

กินหนอน ซ่งึ นกนี้จะถูกแมวท่ีพอใจเล้ียงจับกินเสมอ” จากข้อมูลดังกลา่ วเราสามารถเขียนโซอ่ าหารได้

แบบใด

ก. กหุ ลาบ หนอน นก แมว

ข. แมว นก หนอน กหุ ลาบ

ค. ผีเสือ้ กุหลาบ หนอน นก แมว

ง. กหุ ลาบ ผเี สือ้ หนอน นก แมว

13

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พ่อื พฒั นาทักษะชวี ติ เร่ือง ระบบนิเวศ
ชุดที่ 2 การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

ภาคผนวก

14

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพ่ือพฒั นาทกั ษะชีวติ เรื่อง ระบบนิเวศ
ชุดท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

กระดาษคำตอบ
เรื่อง การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนิเวศ

คำชแ้ี จง ให้นักเรียนอ่านคำถามจากแบบทดสอบให้เข้าใจ เลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุด เพียงคำตอบ
เดียว แลว้ ทำเครอ่ื งหมายกากบาท  ลงในกระดาษคำตอบ (10 คะแนน)

กอ่ นเรียน หลงั เรียน

ขอ้ ก ข ค ง ขอ้ ก ข ค ง
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10 10

สรุปผลการเรยี น

ผลประเมนิ กอ่ นเรียน หลงั เรียน ระดับคุณภาพ
คะแนนเต็ม 10 10 -
คะแนนท่ีได้

15

ชุดกิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพือ่ พัฒนาทักษะชวี ิต เร่อื ง ระบบนิเวศ
ชุดที่ 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนิเวศ

เฉลยแบบทดสอบกอ่ น-หลงั เรียน

ข้อท่ี คำตอบ

1ค
2ก
3ก
4ข
5ก
6ง
7ค
8ก
9ง
10 ก

16

ชุดกิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพอ่ื พัฒนาทกั ษะชีวติ เรื่อง ระบบนิเวศ
ชุดที่ 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนิเวศ

เฉลยใบงานที่ 2.1

จุดประสงคก์ จิ กรรม
1. บอกปจั จยั ทางกายภาพท่ีมีผลต่อการดำรงชวี ิตของสิง่ มีชวี ิตได้
2. จำแนกกลุม่ สิง่ มีชีวติ ในระบบนิเวศต่างๆและอธิบายการถา่ ยทอดพลังงานในหว่ งโซอ่ าหารและ

สายใยอาหารได้
3. เขียนแผนภาพแสดงความสมั พันธ์ของส่ิงมีชวี ติ ในรปู ของการถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศได้

วธิ กี ารทำกจิ กรรม

ใหน้ ักเรยี นแต่ละกล่มุ ร่วมกนั ศึกษาเกย่ี วกับชื่อสตั ว์ท่ีกำหนดใหใ้ นตาราง พร้อมทง้ั ระบุอาหารนั้นมา

จากพชื หรอื สตั ว์ บันทึกผลลงในตารางบนั ทึกผล

ท่มี าของอาหาร

ชอื่ สตั ว์ อาหารทกี่ ิน พชื สัตว์

คน ผัก,หมู ✓ ✓

ววั หญ้า ✓ -

จง้ิ จก แมลง - ✓

ตก๊ั แตน ใบไม้ ✓ -

เสือ กวาง - ✓

สิงโต เก้ง - ✓

เหยยี่ ว งู - ✓

งู กระตา่ ย -✓

กระต่าย หญ้า ✓ -

หนอน ใบไม้ ✓ -

สรุปผลการทำกจิ กรรม
สิง่ มชี ีวติ บางชนิดกนิ พชื อย่างเดยี ว เชน่ หนอน กระตา่ ย เป็นตน้ บางชนิดกนิ สัตว์อย่างเดียว เชน่

เสือ สิงโต เป็นตน้ แตบ่ างชนิดกนิ ทั้งพืชและสตั ว์ เชน่ คน เป็นต้น

17

ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พ่อื พฒั นาทกั ษะชวี ิต เรือ่ ง ระบบนเิ วศ
ชดุ ท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

ถ้าใช้ชนดิ ของอาหารเป็นเกณฑ์จะจำแนกสัตวไ์ ด้เปน็ 4 ประเภท คอื พวกท่ีกินพืชอยา่ งเดยี วพวกท่ี
กนิ สตั วอ์ ยา่ งเดยี ว พวกทก่ี นิ ทั้งพชื และสตั ว์ และพวกที่กนิ ซากพืชซากสัตว์

จงึ สรุปไดว้ า่ สิ่งมีชวี ติ ต่างๆมีความสมั พันธก์ ันในแงก่ ารกินอาหาร
คำถามท้ายกิจกรรม

1. สง่ิ มีชีวติ ทกุ ชนิดกนิ พืชหรือกนิ สัตว์อย่างเดยี วหรือไม่ อยา่ งไร
ไม่ ส่งิ มีชีวิตบางชนิดกนิ พชื อย่างเดยี ว เชน่ หนอน กระตา่ ย เปน็ ต้น บางชนดิ กิน สตั วอ์ ยา่ งเดียว
เช่น เสอื สิงโต เป็นต้น แตบ่ างชนิดกนิ ทั้งพืชและสตั ว์ เช่น คน เป็นต้น
2. ถา้ ใชช้ นดิ ของอาหารเป็นเกณฑ์ นักเรยี นจะจำแนกสตั ว์ไดเ้ ป็นกีป่ ระเภท อะไรบ้าง
4 ประเภท คอื พวกทก่ี นิ พืชอย่างเดียว พวกที่กนิ สตั วอ์ ย่างเดียว พวกที่กินท้ังพชื และสัตว์ และ
พวกที่กนิ ซากพชื ซากสตั ว์
3. จงสรปุ ผลการทำกิจกรรม
ส่งิ มชี วี ติ บางชนดิ กินพชื อย่างเดียว บางชนดิ กินสัตวอ์ ยา่ งงเดยี ว บางชนิดกินทง้ั พืชและสัตว์
4. จงสรปุ โซ่อาหารและสายใยอาหารต่างๆ
ส่ิงมชี ีวติ ต่างๆมีความสัมพันธ์กันในแง่การกนิ อาหาร

18

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพ่อื พฒั นาทกั ษะชวี ติ เรอื่ ง ระบบนิเวศ
ชุดที่ 2 การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

เฉลยใบงานท่ี 2.2

จุดประสงคก์ ิจกรรม
1. เขียนความสมั พันธข์ องสิง่ มชี วี ติ ชนิดตา่ งๆในแง่การกินกันเปน็ อาหารได้
2. บอกความสำคัญของดวงอาทติ ยต์ ่อระบบนเิ วศได้
3. บอกปัจจัยท่รี บกวนหรือทำลายสายใยอาหารตา่ งๆได้
4. ระบุชอื่ ผู้บริโภคอันดับตา่ งๆในสายใยอาหารได้
5. บอกความแตกต่างของสายใยอาหารและห่วงโซ่อาหารได้

อปุ กรณ์ ดวงอาทิตย์ เต่าทอง หนอน
1. บัตรคำ 8 ใบ ดงั ตอ่ ไปน้ี

ตน้ ไม้สเี ขยี ว

ต๊กั แตน แมลงปกี แข็ง นก แมงมมุ

2. กระดาษปรู๊พ 1 แผน่
3. ปากกา 1ดา้ ม

วิธีการทำกจิ กรรม
1. ให้นักเรยี นแตล่ ะกลุ่มศกึ ษาบตั รคำท่ีครแู จก
2. เขียนความสมั พนั ธ์ของส่งิ มีชีวติ ทก่ี ำหนดใหว้ า่ ส่ิงมีชีวิตชนดิ ใดกนิ อะไรเป็นอาหาร

บนั ทกึ ผลการทำกจิ กรรม

19

ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพ่ือพฒั นาทกั ษะชวี ิต เร่อื ง ระบบนเิ วศ
ชดุ ท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนิเวศ

สรุปผลการทำกจิ กรรม
ดวงอาทิตย์เป็นแหล่งพลังงานที่พืชสีเขียวใช้ในการผลิตอาหาร จากนั้นแมลง ตั๊กแตน หนอน เป็น

ผู้บริโภคล าดับที่ 1 เต่าทอง แมงมมุ เป็นผบู้ ริโภคลำดับที่ 2 สว่ น นก เป็นผู้บรโิ ภคลำดับสุดท้าย การ กินต่อ
กันเป็นทอด ๆ เรียกว่า ห่วงโซ่อาหาร (food chain) และหลายๆห่วงโซ่อาหารมารวมกันจะเป็น สายใย
อาหาร (food web) ในห่วงโซ่อาหารถ้าขาดผู้ผลิตสิ่งมีชีวิตก็จะตายหมดเพราะสิ่งมีชีวิตอื่นสร้าง อาหารเอง
ไม่ไดต้ ้องอาศยั อาหารผ้ผู ลิตซึง่ เป็นพชื สีเขยี ว

คำถามท้ายกิจกรรม
1. สิ่งใดเป็นผู้ผลติ
พืชสเี ขียว
2. ผูบ้ รโิ ภคอนั ดบั สดุ ทา้ ยคอื สง่ิ มีชวี ติ อะไร
นก
3. สายใยอาหารและห่วงโซอ่ าหารเหมอื นและต่างกนั อยา่ งไร
เหมอื นกันความสมั พนั ธ์ทีม่ ีการถา่ ยทอดพลงั งานเปน็ ทอดๆไปตา่ งกนั ห่วงโซอ่ าหารมีการถา่ ยทอด

พลังงานเพียงสายเดยี วไม่ซบั ซอ้ นสิ่งมชี วี ิตชนดิ เดยี ว กนิ อาหารชนิดเดียว แต่สายใยอาหารมกี ารถ่ายทอด
พลังงาน ซับซ้อนกว่า โดยสง่ิ มชี วี ิตชนิดเดยี วอาจกนิ อาหารหลายชนดิ

4. ดวงอาทติ ย์เกี่ยวข้องกับระบบนิเวศน้อี ย่างไร
เปน็ แหล่งพลังงานทพี่ ืชใช้ในการผลิตอาหาร
5. ถา้ ไม่มตี ้นไมจ้ ะมีผลอย่างไรกับระบบนเิ วศนี้
ส่งิ มีชวี ติ จะตายหมด เพราะ หนอน แมลง ต๊ักแตน ไม่มีอาหารกินกต็ าย แมงมุม เตา่ ทอง นก ก็ขาด
อาหาร ในท่ีสุดจะตายหมด

20

ชดุ กิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพื่อพฒั นาทักษะชีวติ เรอื่ ง ระบบนิเวศ
ชดุ ท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

เฉลยใบงานที่ 2.3

จงตอบคำถามต่อไปนี้
1. จงเปรียบเทยี บปรมิ าณของผู้ผลิต ผูบ้ ริโภคลำดบั ท่ี 1,2 และ 3

ผู้ผลติ จะมีปรมิ าณมากท่สี ุด ผบู้ ริโภคล าดบั ที่ 1 มปี รมิ าณมากกว่าผบู้ รโิ ภคลำดับท่ี 2 ผบู้ ริโภค
ลำดบั ท่ี 2 มีปรมิ าณมากกว่าผู้บรโิ ภคลำดบั ท่ี 3
2. ผูบ้ ริโภคลำดับท่ี 1 บริโภคอาหารประเภทใด และผู้บริโภคลำดับท่ี 2,3 บรโิ ภคอาหารประเภทใด

ผบู้ รโิ ภคล าดับท่ี 1 บรโิ ภคพืช ผูบ้ รโิ ภคล าดับท่ี 2, 3 บริโภคสตั ว์
3. การถา่ ยทอดพลังงานในระบบนเิ วศจะเริ่มตน้ จากส่งิ มชี วี ิตชนิดใด และสนิ้ สุดกลบั คืนสู่ธรรมชาติดว้ ย
สงิ่ มชี ีวิตชนิดใด

การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนเิ วศจะเร่ิมต้นจาก ผ้ผู ลติ และส้ินสุดกลบั คนื สู่ธรรมชาติ ด้วยผยู้ อ่ ย
สลาย
4. ผูย้ อ่ ยสลายในระบบนิเวศมีลำดับการถ่ายทอดพลงั งานของระบบนิเวศเป็นลำดบั

สดุ ทา้ ย
5. ถา้ ส่ิงมีชวี ิตในระบบนเิ วศชนิดใดชนิดหนงึ่ ตายลง ระบบนเิ วศนจ้ี ะได้รับผลกระทบมากหรอื น้อยเพราะ
เหตุใด

ได้รับผลกระทบน้อย เน่ืองจากระบบนเิ วศทีม่ ีสายใยอาหารที่ซบั ซอ้ นจะประกอบด้วย ส่งิ มีชวี ติ หลาย
ชนดิ ถ้ามีสิ่งมชี วี ิตชนดิ ใดชนิดหนงึ่ ตายลง สิ่งมีชวี ิตอื่นๆ ก็สามารถด ารงชวี ิตอยู่ได้ เพราะ สามารถกินอาหาร
ชนดิ อ่ืนไดด้ ้วย
6. จากแผนภาพสายใยอาหาร ใหน้ กั เรยี นยกตัวอยา่ งหว่ งโซ่อาหาร มา 5 หว่ งโซ่อาหาร

21

ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พอ่ื พัฒนาทกั ษะชวี ติ เร่ือง ระบบนเิ วศ
ชดุ ที่ 2 การถ่ายทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

7. นักเรียนคดิ ว่าในแต่ละห่วงโซ่อาหาร ควรจะมผี ผู้ ลิตและผ้บู รโิ ภคกี่ชนิด เพราะเหตุใด
ในห่วงโซ่อาหารควรประกอบด้วย ผผู้ ลิต และผบู้ รโิ ภคไมม่ ากนัก เพราะ พลงั งานที่ถ่ายทอด ในแต่

ละล าดับขน้ั มีค่าลดลงตามล าดบั

22

ชุดกจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตร์เพ่อื พฒั นาทกั ษะชีวิต เรือ่ ง ระบบนิเวศ
ชุดท่ี 2 การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

แบบบนั ทกึ คะแนนชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้
ชดุ ที่ 2 เร่ือง การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

ชื่อ-สกุล...............................................................
ชั้น.......................................เลขท่.ี ......................

คะแนน กจิ กรรมท่ีประเมนิ แบบฝึกหัด รวมคะแนน แบบทดสอบ
12 3 4 15 30 ก่อนเรยี น หลังเรียน
คะแนนเต็ม 55 5
คะแนนทไ่ี ด้ 10 10
คดิ เป็นรอ้ ยละ

ผลการประเมนิ การทำกจิ กรรมชุดที่ 1  ผ่าน  ไมผ่ า่ น

ลงชื่อ..................................................ผูป้ ระเมิน

(นางสาวทิพกฤตา อินไชย)

ตำแหนง่ ครู

เกณฑก์ ารประเมนิ

เกณฑก์ ารประเมนิ กิจกรรมและแบบฝึกหดั

ระดับ 4 รอ้ ยละ 90-100 หมายถึง ดมี าก

ระดบั 3 ร้อยละ 70-80 หมายถึง ดี

ระดบั 2 ร้อยละ 50-60 หมายถึง พอใช้

ระดบั 1 รอ้ ยละ 1-49 หมายถงึ ปรับปรงุ

เกณฑ์การตดั สินการประเมิน ไดร้ ะดบั 3 ขนึ้ ไป ถือว่า ผ่าน

ระดับ 4 9-10 คะแนน หมายถึง ดีมาก

ระดบั 3 7-8 คะแนน หมายถึง ดี

ระดับ 2 5-6 คะแนน หมายถึง พอใช้

ระดบั 1 ต่ำกวา่ 5 หมายถงึ ปรบั ปรุง

เกณฑก์ ารตดั สินการประเมิน ได้ระดบั 3 ขึ้นไป ถือวา่ ผา่ น

23

ชดุ กจิ กรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พ่อื พัฒนาทักษะชีวิต เร่ือง ระบบนเิ วศ
ชดุ ท่ี 2 การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ

แบบประเมินความพึงพอใจ
ในการใช้ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู้ ชดุ ที่ 2 เรื่อง การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนิเวศ

สแกนQR Code
ตรงนีเ้ ลยครับ

คำชี้แจง ให้นกั ศกึ ษาทำเคร่ืองหมาย ✓ ลงในระดบั ความพงึ พอใจท่ตี รงกับคามคดิ เห็นของนักเรยี นพร้อมเขยี น

ข้อเสนอแนะทเ่ี ปน็ ประโยชนใ์ นการพจิ ารณาปรบั ปรุงต่อไป

5 หมายถึง ระดับความพงึ พอใจมากทสี่ ุด

4 หมายถึง ระดับความพึงพอใจมาก

3 หมายถึง ระดับความพึงพอใจปานกลาง

2 หมายถึง ระดับความพึงพอใจน้อย

1 หมายถึง ระดับความพึงพอใจนอ้ ยท่สี ดุ

ที่ รายการประเมนิ ระดับความพึงพอใจ

54321

1 การเรยี นดว้ ยชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ชว่ ยใหน้ ักศกึ ษากระตอื รอื รน้ ตอ่ การ

เรียน

2 ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรูช้ ่วยให้นกั ศกึ ษาเขา้ ใจบทเรียนเรว็ ขนึ้ และเข้าใจ

บทเรียนได้ดีขน้ึ

3 การเรยี นรูด้ ว้ ยกจิ กรรมการเรยี นรชู้ ่วยใหน้ กั เรยี นมปี ระสบการณก์ วา้ งขวาง

และนำไปประยุกต์ใชใ้ นชีวิตประจำวันได้

4 ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูช้ ่วยใหน้ กั เรยี นสนกุ สนานกับการเรยี นรู้

5 การเรยี นด้วยกิจกรรมชดุ กจิ กรรมการเรยี นรฝู้ กึ ใหน้ กั เรียนมีความ

รับผิดชอบในการเรยี นรู้และมีวินยั ในตนเอง

6 ชดุ กจิ กรรมการเรียนรเู้ ปิดโอกาสให้ผูเ้ รยี นศึกษาดว้ ยตนเองทำให้มีทกั ษะใน

การแสวงหาความรู้

7 เปดิ โอกาสให้ผ้เู รียนกระทำกจิ กรรมดว้ ยตนเองเปน็ ข้นั ตอนและไดร้ บั

ประสบการณืตรง

8 ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ว่ ยใหน้ ักเรยี นได้เรียนรู้ร่วมกับผู้อื่น

9 ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรชู้ ่วยสรา้ งบรรยากาศในการเรียนใหเ้ ปน็ ทพี่ งึ พอใจ
ของนกั เรยี น

10 การเรยี นด้วยกจิ กรรมการเรยี นรสู้ ง่ งเสริมใหน้ กั เรียนไดท้ ำกิจกรรมฝกึ

ทกั ษะกระบวนการวทิ ยาศาสตร์

24

ชุดกิจกรรมวิชาวิทยาศาสตรเ์ พื่อพฒั นาทักษะชีวติ เรอ่ื ง ระบบนิเวศ
ชุดที่ 2 การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ

บรรณานุกรม

วิวัฒน์ รอดเกิด.วทิ ยาศาสตร์เพอ่ื พฒั นาทักษะชวี ิต.กรุงเทพฯ: เมอื งไทย,ครง้ั ท่ี 1 2562.
สืบคน้ ออนไลน์
การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ (ออนไลน)์ เข้าถงึ จาก https://bit.ly/3g0Xoxo. สืบคน้ เมือ่ 2563
การถ่ายทอดพลังงานในระบบนเิ วศ (ออนไลน์) เข้าถึงจาก https://bit.ly/2BfnRZ4. สืบค้นเม่อื 2563
การถา่ ยทอดพลงั งานในระบบนเิ วศ (ออนไลน์) เข้าถงึ จาก https://bit.ly/2B2LiFd. สืบคน้ เมอ่ื 2563

25