รู้จักงานเอกลักษณ์ไทย

สรา้ งสรรคง์ านสวยด้วยเอกลักษณ์ไทย สารบญั

สื่อประกอบการจัดการเรยี นรวู้ ชิ าการงานอาชพี รู้จกั งานเอกลกั ษณ์ไทย
ชั้นมธั ยมศึกษาปที ี่ 4

โรงเรียนนวมินทราชินทู ิศ สตรวี ทิ ยา พุทธมณฑล

โดย
นายพสษิ ฐ์ อธิษฐ์ธรรมธชั

งานสาน

งานแกะสลกั

งานถาดใบตอง

คานา

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ น้ีเป็นส่วนหน่ึงของการการสอนวิชาการงานอาชีพ

มัธยมศึกษาปที ี่ 4 รหัส ง30101 โดยภายในหนงั สอื อเิ ล็กทรอนิกส์เล่มน้ีประกอบด้วยเนื้อหาเกี่ยวกับ การ
สร้างสรรค์งานสวยด้วยเอกลักษณ์ไทย ผู้จัดทาหวังว่าการทาหนังสืออิเล็กทรอนิกส์น้ีจะได้ความรู้ และ
เปน็ ประโยชน์แก่ผ้อู ่านทุก ๆ ท่าน

ทางผู้จดั ทาหวังเป็นอย่างย่ิงว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการจัดการ
เรียนรู้เพื่อประยุกต์ใช้พัฒนาการเรียนรู้ได้อย่างเหมาะสม ทางผู้จัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่าผู้ศึกษาทุกท่าน
ได้รับประโยชน์ และความรู้จากการศึกษาจากหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เล่มนี้ไม่มากก็น้อย หากมี
ข้อบกพร่องประการใด คณะผจู้ ัดทาขออภัยมา ณ โอกาสน้ี

พสษิ ฐ์ อธิษฐธ์ รรมธชั
ผูจ้ ดั ทา

สารบัญ

หวั ข้อเรื่อง หนา้

- รจู้ ักงานเอกลกั ษณไ์ ทย 1-3
- แบบทดสอบรจู้ กั งานเอกลกั ษณ์ไทย 4-5
- งานสาน 6-9
- แบบทดสอบงานสาน 10 - 11
- งานแกะสลกั 12 - 18
- แบบทดสอบงานแกะสลัก 19 - 20
- งานถาดใบตอง 21 - 27
- แบบทดสอบงานถาดใบตอง 28 - 29

- ภาคผนวก 31 - 34

1

1. รู้จักงานเอกลักษณ์ไทย

งานเอกลักษณ์ไทย เป็นผลงานท่ีสะท้อนให้เห็นถึงขนบธรรมเนียมประเพณี

วัฒนธรรม และความเป็นอยู่ ของคนไทยต้ังแต่โบราณจนถึงปัจจุบัน มีความงามและคุณค่าทาง
ศลิ ปะซงึ่ ควรอนรุ ักษ์ไวไ้ ม่ใหส้ ญู หาย

2

ข้อคานงึ ในการทางานประดิษฐท์ ีเ่ ป็นเอกลักษณ์ไทย
ศึกษาค้นคว้าหาความรู้เพ่ิมเติมเกี่ยวกับงานประดิษฐ์ที่สนใจการนาชิ้นงานไปใช้ให้

เหมาะสมกับโอกาส และสถานท่ีการเตรียมวัสดุอุปกรณ์และเคร่ืองมือความปลอดภัยในการ
ทางาน

หลักการออกแบบงานประดิษฐท์ เ่ี ป็นเอกลกั ษณไ์ ทย
การออกแบบ หมายถงึ การคดิ สรา้ งสรรค์เก่ยี วกับรปู รา่ งลักษณะของผลติ ภณั ฑท์ ่ี

แตกต่างไปจากเดิม เพอื่ สนองความต้องการของมนษุ ย์ ดังนัน้ การออกแบบควรพจิ ารณา
ดังต่อไปน.ี้ ความต้องการของผู้บรโิ ภคหนา้ ท่ีใช้สอยของผลติ ภณั ฑง์ านประดษิ ฐค์ ุณภาพของ
ผลติ ภัณฑง์ านประดิษฐ์วัสดแุ ละกระบวนการผลติ คณุ ค่าของความงามของงานประดษิ ฐ์

3

ประเภทของงานประดษิ ฐท์ เี่ ปน็ เอกลักษณไ์ ทย

1. งานจกั สานเป็นงานทใ่ี ช้วัสดุท่มี อี ยูต่ ามธรรมชาติ เชน่ ไมไ้ ผ่ หวาย ย่านลิเภา ใบลาน ฯลฯ มาสาน สอด
ทอ หรือถกั ทาให้เกิดเป็นลวดลาย และสามารถใช้ประโยชนไ์ ด้

2. งานใบตองเป็นงานประดษิ ฐ์ท่มี มี าแต่อดีต โดยนาใบตองมาทาเป็นภาชนะใส่อาหาร เช่นกระทง หรอื ใช้ใน
ประเพณไี ทยในงานต่าง ๆ เช่น บายศรี กระทงลอย

3. งานแกะสลักเป็นการแกะ หรือสลักลายให้เกิดเปน็ รูปทรงต่าง ๆลงบนพน้ื ผวิ วสั ดุ ไดแ้ ก่ 1.งานแกะสลัก
ของอ่อน ผักสดและ ผลไม้ 2. งานแกะสลกั ไมเ้ นอื้ ออ่ น

4. งานเคร่อื งปัน้ ดนิ เผาเปน็ การนาดนิ เหนยี ว หรือ ดนิ อน่ื ๆ มาป้นั เป็นรูป แบบตามตอ้ งการในสมัยก่อน
ประดิษฐข์ ้ึนเพอ่ื ใช้สอย ตอ่ มาไดพ้ ฒั นามาเปน็ ผลติ ภณั ฑเ์ ซรามกิ และประดิษฐเ์ ป็นช้ินงานทมี่ ีความหลากหลาย
เช่น ต๊กุ ตาชาววัง แจกนั เปน็ ต้น

5. งานดอกไมส้ ดดอกไม้พมุ่ เคร่ืองแขวนมาลยั ตกแต่งท่วั ไป

แบบทดสอบ เรื่องรู้จกั งานเอกลกั ษณ์ไทย 4

1. ขอ้ ใดคือคณุ คา่ ของงานประดิษฐท์ ี่เป็นเอกลักษณ์ไทย 4. งานประดษิ ฐ์ทเี่ ปน็ เอกลักษณ์นามาใช่ในงานใด
ก. สะท้อนใหเ้ ห็นสภาพภมู ศิ าสตร์
ข. สง่ เสรมิ ให้ทาลายทรพั ยากรธรรมชาติมาใช้ในการทา ก. สงกรานต์ ข. งานหม้ัน
ค. ทาให้เกิดการแขง่ ขนั ทางด้านความคดิ สรา้ งสรรค์
ง. สะทอ้ นให้เห็นคณุ คา่ ทางประวัตศิ าสตรไ์ ทย ค. งานเกษยี ณ ง. รับตาแหนง่ ใหม่

2. “การประดิษฐจ์ านจากวสั ดุทอ้ งถ่ิน”ข้อความน้ีสะทอ้ นคุณค่าและ 5. ข้อใดเปน็ ผลงานจากหัตถกรรมพนื้ บา้ นไทย
ความสาคญั ในด้านใด
ก. สะท้อนคุณคา่ ด้านศลิ ปะและความสวยงาม ก. แจกนั ข. กระทง
ข. สะทอ้ นคณุ ค่าการแสดงอารมณ์และจิตใจ
ค. สะทอ้ นคณุ คา่ ของการใชเ้ งนิ ค. สบู่ ง. ตะกร้า
ง. สะท้อนคณุ ค่าของสภาพภมู ิศาสตรท์ อ้ งถ่นิ
6. คาว่า “บายศรี” มีความหมายตรงกบั ขอ้ ใด
3. ความหมายของงานประดิษฐ์เอกลักษณไ์ ทย ก. พิธอี ันมคี ณุ คา่
ข. พธิ ีท่เี ป็นงานศิลป์อันเกา่ แก่
ก. งานที่เกดิ จากความพงึ พอใจในการทางาน ค. พิธที ่ีเปน็ สิรมิ งคล
ง. พิธที ส่ี ะทอ้ นใหเ้ หน็ ถงึ ความเชอื่ ประเพณี
ข. งานทเ่ี กดิ จากความคิดสรา้ งสรรค์ของหลายๆตน

ค. งานทีเ่ กดิ จากการจินตนาการและอยากจะทา

ง. งานท่ีเกดิ จากการใช้ความคิดสรา้ งสรรคข์ องมนษุ ย์

7. ข้อใดมใิ ช่คุณคา่ ของใบตอง 5
ก. นามาใช้ในพธิ ที างศาสนา
ค. สรา้ งสรรคศ์ ิลปะมรดกของชาติ ข. ช่วยให้จิตใจสงบรม่ เยน็
ง. ชว่ ยให้ขนมและอาหารสีสวยและมีกล่นิ หอมชวนรบั ประทาน

8. ขอ้ ใดไม่ใชป่ ระเภทงานเอกลักษณ์ไทย ข. งานใบตอง
ก. งานดอกไม้สด ง. ออกแบบเสอ้ื ผ้าแฟช่นั
ค. งานแกะสลัก

9. การออกแบบงานประดษิ ฐข์ องใช้ทเี่ ป็นเอกลักษณไ์ ทย เพ่ือจาหน่ายควรยดึ หลักการใดเป็นอนั ดบั แรก
ก. คณุ ภาพของสิง่ ประดิษฐ์
ข. ความต้องการของผบู้ รโิ ภค
ค. หนา้ ท่ใี ชส้ อยของสิง่ ประดษิ ฐ์
ง. คณุ ค่าทางความงามของสิ่งประดิษฐ์

10. ในการทางานประดิษฐเ์ ราควรเลอื กใช้วัสดุแบบใด
ก. เลือกใชว้ สั ดทุ มี่ ีราคาแพง และหาได้ง่าย
ข. เลอื กใช้วสั ดุท่มี ีราคาเหมาสม และหาไดง้ า่ ย
ค. เลือกใชว้ ัสดุที่มรี าคาแพง และหาไดย้ าก
ง. เลือกใช้วสั ดทุ ม่ี รี าคาเหมาะสม และหาไดย้ าก

2. งานสาน 6

ทมี่ า
https://sites.google.com/site/umbella5501125314/
reuxng-na-ru/khan-txn-kar-tha-phad-san

ท่ีมา : www.baanlaesuan.com/171865/diy/rattan-decor-ideas

7

งานสาน เป็นผลงานจากหัตถกรรมพื้นบ้านของไทย ซึ่งประดิษฐ์มาเพื่อประโยชน์ใช้ประโยชน์ใน

ชีวิตประจาวันเช่น ตะกร้า กระจาด กระบุง กระติบข้าว ลอบ ไช หมวก เสื่อ เป็นต้น วัสดุท่ีนิยมนามา
จักสาน ส่วนใหญ่เป็นวัสดุจากธรรมชาติท่ีมีอยู่ในท้องถิ่น เช่น หวาย ไม้ไผ่ ใบลาน ใบเตย เชือกกล้วย
ก้านมะพรา้ ว ผักตบชวา กก กระจดู เป็นต้น

8

การสานพัด ผู้สานนิยมสานเป็นรูปลักษณะต่าง ๆ มุ่งเน้นประโยชน์ การใช้งาน มีการ

ปรับปรุงพัฒนารูปแบบให้มีความสวยงามประณีตเช่น พัดสานห้าเหล่ียมเหมาะสาหรับโพกพัดเตาไฟ
พัดยกลายดอกสานเป็นลวดลายต่าง ๆ พดั ละเอียดรูปใบโพธิ์หรือรูปหวั ใจ และรูปตาลปัตร การสานพัด
ลายสอง เป็นการนาเส้นตอกมาสานขัดกันโดยเว้นช่วงหน่ึงและสองเป็นจังหวะทาให้เกิดลวดลายท่ี
สวยงามมีลักษณะคล้ายข้ันบันได สามารถนาไปประยุกต์ใช้ประดิษฐ์เป็นส่ิงของเครื่องใช้อื่น ๆ ได้ เช่น
ตะกรา้ กระเป๋า เสอ่ื กระติบข้าวเหนยี ว เป็นต้น

วัสดแุ ละอปุ กรณ์ 6. เสน้ ตอกย้อมสี
7. ไม้สาหรับทาดา้ มจับ
1. เส้นตอกไม่ย้อมสี 8. เทปกาว
2. ผ้ากุน๊ สาหรบั ปิดขอบ 9. แบบสาหรบั ตดั รปู ทรงของพัด
3. กรรไกร
4. ปืนกาวสาหรับติดขอบ
5. ดนิ สอ

วิธีการทา 9

1. การย้อมสตี อก (สีทีใ่ ชเ้ ป็นสยี ้อมผ้า อาจจะเป็นสซี องหรอื กระป๋องกไ็ ด้)

2. รบี นาตอกทยี่ ้อมสแี ล้ว ไปลา้ งน้าสะอาดเพอื่ ไมใ่ หส้ จี ับที่ตอกหนาเกนิ ไปเวลาสานสตี อกจะได้ไมต่ ิดมอื

3. นาตอกทลี่ า้ งน้าแล้วไปผ่งึ แดดจนแห้งกน็ าไปสานพดั ได้

4. การสานก่อเป็นแผงนาตอกทย่ี อ้ มสแี ล้วมาสานกอ่ นโดยมากนยิ มสานเป็นลาย 3 หมายถึง ยกตอก5 เสน้ ขัดตอก

3 เสน้ หรอื เรยี กวา่ ยก 3 ข่ม 3 เป็นข้ันบันได แต่ถา้ จะใหเ้ ป็นลาย เป็นดอกหรอื เปน็ รูปทรงอะไรนัน้ อยทู่ ่ี

เทคนคิ ของผสู้ าน

5. การตดั พัดให้เป็นรปู เล่มตามแบบ เมือ่ สานพดั เป็นแผงเสร็จขนาดประมาณ 1 ฟตุ แลว้ นาแบบไม้หรือแบบ

กระดาษทีท่ าเปน็ รูปใบโพธ์ิ หรือรูปตาลปัตร ทน่ี ิยมกัน มาทาบแลว้ ตดั ตามแบบ (สาหรับพัดหยาบนน้ั นิยมทาเป็น

รปู ตาลปัตรเพราะใหญใ่ ช้งานไดด้ ี)

ทม่ี า https://m.youtube.com/watch?v=BmAp__spmPI

แบบทดสอบ เรือ่ งรจู้ กั งานสาน 10

1. ข้อใดตอ่ ไปน้ีไมไ่ ชง่ านประเภทสาน 5. ขอ้ ใดเลอื กใช้วัสดใุ นการจกั รสานไมถ่ กู ต้อง
ก. กก นามาทอเส่ือ
ก. กระตบิ ข้าว ข. กระบุง ข. หวาย นามาทา ตะกร้าหวิ้
ค. ใบลาน ใชส้ านหมวกและงอบ
ค. กระจาด ง. กระทง ง. แหย่ง ถาดผลไม้

2.ข้อใดไม่ใช่วัสดุตามธรรมชาติ ข. ใบเตย ด้าย 6. งานสานเป็นงานศิลปะแบบใด
ก. หวาย ไม้ไผ่ ง. ก้านและใบของมะพร้าวออ่ น ก. ศิลปหตั ถกรรม
ค. ผักตบชวา ข. ศลิ ปะสถาปตั ยกรรม
ค. ศลิ ปวัฒนธรรม
3. วสั ดใุ ดไมน่ ยิ มใชใ้ นงานสาน ข. กก ง. ศิลปะประดษิ ฐ์
ก. ผักตบชวา ง. ใบตอง
ค. กระจูด 7. เส่อื ปูพ้นื ทามาจากวัสดุใด
ก. จาก
4. ”ชงโลง”เป็นงานสานทีใ่ ชท้ าสิง่ ใดและของภาคใด ข. หวาย
ก. เป็นเคร่อื งใชว้ ดิ นา้ ของภาคใต้ ค. ผักตบชวา
ข. เป็นท่ีใส่เคร่อื งประดบั ของภาคเหนือ
ค. เปน็ ภาชนะบรรจขุ ้าวเหนยี วของภาคอสี าน ง. ไผ่
ง. เป็นกระเป๋าสานของภาคเหนือ

8. งานจกั สานเปน็ งานท่ใี ชว้ สั ดุแบบใด 11
ก. วัสดหุ ายากจากตา่ งประเทศ
ข. วัสดุจากหนงั สตั ว์
ค. วสั ดุประเภทโฟม พลาสตกิ
ง. วสั ดุจากธรรมชาติ

9. ขอ้ ใดกลา่ วถงึ งานจักสานได้ถูกตอ้ งที่สุด
ก. เปน็ งานท่ใี ชว้ สั ดจุ ากธรรมชาตริ าคาแพงและตอ้ งมีรปู รา่ งสวยงาม
ข. เปน็ งานใช้ความละเอียดสูงโดยวสั ดตุ ้องเกดิ จากของหายาก
ค. เปน็ งานท่เี กดิ จากวสั ดุธรรมชาติโดยไมจ่ าเปน็ ตอ้ งคานงึ ถงึ ความสวยงาม
ง. เปน็ งานทีเ่ กดิ จากวสั ดุท่มี ีตามธรรมชาตโิ ดยสามารถใช้วธิ ี ถัก ทอ สอดหรอื สานใหเ้ กิดเปน็ ลวดลายสวยงามและนามาใชป้ ระโยชน์

10.ข้อใดไมใ่ ชป่ ระโยชน์ของการสาน
ก. ใชเ้ วลาวา่ งให้เกิดประโยชน์
ข. การพึ่งพาทางเศรษฐกิจ
ค. การแข่งขันทางเศรษฐกิจ
ง. การประสานประโยชน์ทางเศรษฐกจิ

3. งานแกะสลัก 12

งานแกะสลัก เป็นศิลปะดั้งเดิมของไทยน้ันมีอยู่มากมายหลายอย่างหลายแขนง การแกะสลักก็เป็น

งานศิลปะอย่างหน่ึงท่ีถือเป็นมรดกมีค่าที่สืบทอดกันมาช้านาน เป็นงานฝีมือท่ีต้องใช้ความถนัด สมาธิ
ความสามารถเฉพาะตัว และความละเอียดอ่อนมาก การแกะสลักผักและผลไม้ เป็นการแสดงออกทาง
วัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ประจาของชาติไทยเลยทีเดียว ซึ่งไม่มีชาติใดสามารถเทียบเทียมได้ แต่สิ่งที่น่าเป็น
ห่วงที่สุดในปัจจุบันนี้คงจะเป็นเร่ืองของการอนุรักษ์ ศิลปะแขนงน้ีที่มีแนวโน้มจะสูญหายไปและลดน้อยลงไป
เร่อื ย ๆ

วธิ ีการแกะสลักแตงโม 13

1. เลือกแตงโมทีส่ ดผลเกลี้ยงรปู ทรงสวย 3. วาดวงกลมและเซาะเนื้อออก เกลาใหม้ ลี ักษณะโคง้

2. ปอกเปลอื กแตงโมออกคร่งึ ลกู 4. เซาะรองเกสร

14

5. วาดกลีบและเซาะเน้ือข้างกลบี ออกให้กลีบเดน่ ชัดข้นึ 7. เซาะรอ่ งเพ่ือทากลีบนอก

6. แกะเกสรสบั หวา่ งกันไปเรือ่ ย ๆ จนถึงตรงกลางเกสร 8. วาดกลีบให้ปลายแหลม และเซาะเนื้อขา้ งกลบี
ออกใหก้ ลบี เดน่ ชัดขึ้น

9. ชั้นท่ีสองสับหว่างกับช้ันแรก

10. แกะสับหว่างกนั ไปเรื่อย ๆ 15
11. ชนั้ สดุ ท้ายใหแ้ กะติดเปลือกตรงปลายกลบี เลก็ นอ้ ย
12. หยักขอบรอบดอกทแ่ี กะสลัก

วสั ดุอปุ กรณก์ ารแกะสลัก 16

1. มีดแกะสลักทม่ี ีด้ามแบน 3. มดี ตัดและห่นั ใชส้ าหรับ ตัด หั่นและเกลาผกั และผลไม้

2. มดี แกะสลักทมี่ ดี ้ามกลม 4. มดี ปอก ใช้สาหรับปอกเปลือกผกั และผลไม้

5. ทต่ี ักผลไมท้ รงกลม ใช้สาหรับตกั ผกั หรือผลไมใ้ หเ้ ป็นทรงกลม 17

8. กรรไกร ใชต้ ดั และตกแตง่ ผกั ผลไมท้ ี่สลกั
6. ท่ีตัดแบบหยกั ใชต้ กั และหัน่ ผัก ผลไมใ้ หเ้ ป็นลวดลายสวยงาม

7. พมิ พก์ ดรปู ต่าง ๆ ใชก้ ดผัก ผลไมใ้ หม้ ีรูปแบบตามตอ้ งการ

18
ท่มี า https://youtu.be/nSGJjwmRULY

แบบทดสอบ เร่ืองรจู้ ักงานแกะสลกั 19

1. ขอ้ ใดไม่ใชล่ ักษณะของงานแกะสลัก ข. สลกั รูปนูน
ก. สลักรปู ลอยตวั ง. สลกั รปู รอ่ ง
ค. สลักรปู เง้า

2. ความหมายของการเกลาคอื

ก. ตกแต่งวัตถุที่ขรุขระใหเ้ รยี บเกลี้ยง

ข. การทาวัสดุใหเ้ ปน็ แผ่นหรอื ชนิ้ บาง ๆ
ค. การทาให้ดา้ นหนึ่งของวตั ถุเป็นสนั นนู หรือยื่นขน้ึ มาให้เรียบสม่าเสมอ

ง. การทาใหว้ ัสดุเป็นร่อง โดยการตะแคงมีด 45 องศา ตัดให้หลุดออกจากัน

3. บคุ คลในขอ้ ใดปฏบิ ตั ิตนไม่ถูกตอ้ ง
ก. จูนแกะสลักด้วยความประณีตและมีสมาธิ
ข. จอยรีบแกะสลกั โดยไมค่ านงึ ถงึ ความปลอดภยั
ค. จา๋ ต้งั ใจแกะสลักเพ่อื ทจี่ ะให้ออกมางดงาม
ง. เจแกะสลกั ไมเ่ ปน็ แต่ต้ังใจฟงั ท่คี รสู อนพรอ้ มตัง้ ใจปฏิบตั ิ

20

4. งานแกะสลักของประเทศไทย เร่ิมปรากฏมหี ลกั ฐานขึน้ สมยั ใด 7. การแกะสลกั มีความสาคญั อย่างไร
ก. รตั นโกสินทร์ ก. ทาให้อรอ่ ยขน้ึ
ข. อยุธยา ข. ใชเ้ วลาวา่ งให้เกิดประโยชน์
ค. สโุ ขทยั ค. ทาใหเ้ กิดความภาคภูมิใจในตวั เอง
ง. ธนบรุ ี ง. เป็นงานฝมี อื ทเ่ี ปน็ ศิลปะความประณีตสวยงาม

5. ผู้ทนี่ างานแกะสลกั มาประดับตกแต่งโคมลอยเปน็ คนแรกคอื ใคร 8. การแกะสลกั คืออะไร
ก. ทา้ วศรีสุริโยทัย ก. การนาใบตองมาทาเป็นภาชนะใสอาหารหรอื ห่อขนม
ข. ท้าวศรีสนุ ทร
ค. นางจามเทวี ข. การทาใหเ้ ปน็ รูปทรงต่าง ๆ ลงบนพ้นื ผวิ วสั ดุ
ง. นางนพมาศ ค. การนาดนิ เหนียวมาทาเป็นรปู แบบท่ตี อ้ งการ
ง. การใช้วัสดธุ รรมชาติมาทอหรือถัก ให้เกิดรวดลายที่สวยงาม
6. เราจะใชม้ ีดแกะสลักโดยใช้วธิ ีการดังนีย้ กเว้นข้อใด
ก. เกลา และแกะ 9. งานแกะสลักไมเ้ นือ้ ออ่ นตอ้ งใชเ้ คร่อื งมือชนดิ ใด
ข. คว้าน
ค. ปาด ก. มดี แกะสลกั
ง. หน่ั
ข. คัดเตอร์

ค. ส่ิวและคอ้ น

ง. สว่าน
10.การแกะสลักเริ่มมมี าต้ังแต่สมยั ใด

ก. สมัยสโุ ขทยั ข. สมยั อยธุ ยา

ค. สมยั ธนบุรี ง. สมยั รัตนโกสนิ ทร์

4. งานถาดใบตอง 21

ใบตอง คือ ใบของกล้วย ต้นกล้วย เป็นต้นไม้ท่ีมีความเกี่ยวพันธ์กับวิถีชีวิตของคนไทย เป็นอย่างยิ่ง ประโยชน์จากกล้วยได้ทั้ง

ต้น ท้ังปลี และผลกล้วยมารบั ประทาน เช่น ต้น ต้นกล้วยมกี าบกล้วย ทส่ี ามารถฉกี ฝอยตากแหง้ ทาเป็นเชอื กกลว้ ยได้ สามารถทาเป็น
อาหาร กาบกล้วยใช้แกะสลักเป็นลวดลายไทยประกอบฐานจิตกาธาน ฐานเชิงตะกอน เรียกว่า “ลายแทงหยวก” ปลี (ดอก) ใช้เป็น
เคร่อื งเคยี งรบั ประทานสด ยา หรือต้มกะทิ กาบปลีใช้ตกแต่งประดับเป็นกลีบดอกไม้ หรือเคร่ืองประกอบการจัดดอกไม้ และผล ใช้
รับประทานทั้งสุกดิบ สามารถนามาประกอบอาหารท้ังคาวและหวาน เป็นต้น ใบ นามาใช้งานโดยนามาเป็นภาชนะสาหรับใส่ขนม
หรืออาหารต่าง ๆ อาทิ ขนมกล้วย ข้าวเหนียวป้ิง ข้าวต้มมัด ห่อหมก ฯลฯ เนื่องจากมีความทนทานต่อความร้อนนอกจากนี้ยังนิยม
นามาประดับพานร่วมกับดอกไม้ เพ่ือใช้ในงานพิธีการต่าง ๆ อีกด้วย ศิลปะงานใบตอง เป็นงานประดิษฐ์แบบไทยอีกแบบหน่ึง ท่ีมี
ความละเอียดออ่ น สลบั ซับซอ้ น และทาไดย้ าก ตอ้ งอาศัยความชานาญ ทั้งการเลือกใบตอง ถ้าเลือกไม่ดีใบตองอาจฉีกขาดได้ง่าย จึง
ตอ้ งอาศยั ศกึ ษาเรียนร้จู ากผเู้ ช่ยี วชาญ งานใบตองสามารถทาได้หลายแบบท้ังฉีก กรีด เจียน ตัด พับ ม้วนสาน ให้เป็นรูปลักษณะต่าง
ๆ ตามความตอ้ งการในบทเรยี นนเ้ี ราจะเรียน งานถาดใบตอง

การทาถาดใบตองกลบี เล็บครฑุ 22

วสั ดุ – อปุ กรณ์
1. ใบตองตานี
2. ตะปูเขม็
3. โฟมกะทง
4. แม๊กซเ์ ยบ็ กระดาษ
5. กรรไก

ขัน้ ตอนการทา 23

1. ฉกี ใบตองใหไ้ ดค้ วามกว้าง 2 นิว้ ยาว 10 นว้ิ โดยประมาณ
2. พับแบง่ ครึ่งใบตอง กดพอเปน็ รอยทม่ี ุมบน
3. พบั ใบตองด้านซา้ ยลง 45 องศา ทามุมกับรอยท่ที าไว้
4. พบั ทบลงมาใหต้ ง้ั ฉาก ตรงกลางใบตอง
5. พบั ใบตองด้านขวา เชน่ เดยี วกับ ขอ้ .3-4

6. พบั ตลบดา้ นซ้าย แลว้ พับตลบด้านขวาลงมาซอ้ นกนั ปรบั กลบี ให้เสมอกัน จดั ระยะให้สวยงาม 24

7.เยบ็ ดว้ ยแม๊กซ์ใหต้ ดิ กนั
8. ตดั สว่ นเกินออก โดยใชน้ ้วิ วดั
9. กัดลงโฟมดว้ ยตะปู เวน้ ระยะให้เท่ากัน ใช้ใบตองช่วยวัด

10. เมอ่ื ครบช้นั 1 แล้ว ชน้ั 2 ใหว้ างสลบั หว่างกบั ชน้ั 1 25

11. เมอื่ ครบทงั้ 3 ชัน้ (หรอื จะทาแค่ 2 กไ็ ด)้ ตดั ใบตองเป็นวงกลม วงตรงกลางใช้หมดุ ปกั ไว้

ลายนมสาว
ตัดใบตอง เป็นเสน้ ยาว ประมาณ 1-2 เซนตเิ มตร พยามเลอื กใบท่ีตรง ๆ ตัดมา 4 – 6 เส้น
แล้วแต่ขนาดจาน

12. ปกั เสน้ ใบตอง 2 เส้นซ้อนกนั 26
13. เอาเส้นลา่ ง ขึน้ มาทบั และขดั กับเส้นบน จะไดร้ ปู ทรงสามเหลย่ี ม
14. ถ้าใบตองถกั จนหมดแล้วยงั ไม่ครบรอบ กต็ อ่ เสน้ ใบตองโดยเสีบ เข้าใต้เส้นเก่าแลว้ ใชต้ ะปูกดั ตัด
สว่ นเกินออก

สงิ่ ท่อี ยากแนะนาในการทาถาดใบตองกลีบเล็กครตุ คอื การพับกลีบให้สวยน้นั ตอ้ งไมร่ ดี กลีบจนแบน และ
วางสับกลบี ตอ้ งสบั หว่างใหเ้ ทา่ กนั

27
ท่มี า https://youtu.be/tmUJg27FLI0

แบบทดสอบ เร่ืองรู้จกั งานถาดใบตอง 28

1. มีการใชใ้ บตองในพธิ ีประเพณขี องไทยในข้อใดมากที่สดุ

ก. ทอดกฐนิ ข. ลอยกระทง

ค. สงกรานต์ ง. แห่นางแมว

2.การตัดใบตองในการทาจานรอง ต้องมคี วามยาวเท่าไร

ก. 14 เซนติเมตร ข. 15 เซนติเมตร

ค. 13 เซนตเิ มตร ง. 10 เซนตเิ มตร

3. ใบตองกล้วยตานีมกั นิยมนามาทาอะไร ข. หอ่ ขนม
ก. ทาภาชนะ ง. เชด็ โตะ๊
ค. พดั สาน

4. ใครเลอื กใบตองไดถ้ ูกต้องทส่ี ุด
ก. ยายมะดันทาขนมใสไ่ ส้โดยใชใ้ บตองกล้วยตานีเพราะยาวห่อไดเ้ ยอะ
ข. สมส้มเลอื กใบตองท่ีมลี กั ษณะดา่ ง ไม่มรี อยฉกี มาห่อขนมกลว้ ย
ค. ทศวรรษใช้ใบตองกล้วยนา้ ว้าหอ่ ขา้ วเหนยี วสงั ขยา
ง. กานนั เลือกใชใ้ บตองออ่ นทาภาชนะ

5.. จานรองใบตองเปน็ ใบตองประเภทใด ข. ประเภทใช้ห่อ
ก ประเภทกระทงลอย ง. ประเภทกระทงดอกไม้
ค. ประเภทบายศรี

6. งานใบตองนยิ มนามาทาเป็นอะไร ข. พานดอกไม้ 29
ก. ใสอ่ าหาร ง. ถูกทุกข้อ
ค. กระถางธูป

7. ขอ้ ใดเปน็ ไม่ใชค่ ณุ ค่าของงานใบตอง ข. คณุ ค่าดา้ นวรรณศลิ ป์
ก. คุณคา่ ทางวัฒนธรรมและสงั คม ง. คุณคา่ ทางเศรษฐกจิ
ค. คุณค่าทางจติ ใจ

8. ใครเลอื กใชใ้ บตองเหมาะสมทสี่ ดุ

ก. นาย ก เมอื่ ตัดใบตองทกี่ รอบแล้วนามาใช้เลย

ข. นาย ข นาใบตองออ่ นมาทาจานใบตอง

ต. นาย ค เลือกใบตองทไ่ี ม่รอยฉีกขาด สีเขยี วเข้ม มาทาภาชนะ

ง. นาย ง นาใบตองที่ไมม่ ีรอยฉกี ใบน่มิ เห่ียวมาจัดบายศรี

9. การเยบ็ กลบี กหุ ลาบควรเย็บแบบใด

ก. เยบ็ ตอ่ กนั เป็นวงกลม ข. เยบ็ ตอ่ กนั เปน็ เสน้ ตรง

ค. เยบ็ ต่อกนั โดยจัดเรียงเสน้ โค้งทแยง ง. เย็บต่อกนั โดยจดั เรียงเสน้ ทะแยงฟนั ปลา

10. งานประดิษฐ์ใบตองแบบใดใช้ในพธิ แี บบประเพณีไทยในงานตา่ ง ๆ

ก. พานบายศรี ข. กระทง

ค. ถาด ง. จานรอง

ภาคผนวก

31

ภาพกจิ กรรมสอนงานถาดใบตอง

ภาพกิจกรรมสอนงานสาน 32

ภาพกจิ กรรมสอนงานแกะสลกั 33

34

บรรณานกุ รม

https://youtu.be/tmUJg27FLI0
https://youtu.be/1S5a-GVi1hY
https://m.youtube.com/watch?v=BmAp__spmPI

43

หนงั สอื อิเลคทรอนิคส์เพือ่ การสอนวิชางานอาชพี
ออกแบบโดย

นายพสษิ ฐ์ อธษิ ฐ์ธรรมธัช